ALGEMEEN PUGLIA ALGEM EN E INFORMATI E A P ULIË Puglia is de 'hak' van de Italiaanse laars. Het is een met name vlakke regione die zich uitstrekt van het schiereiland van het bergachtige Gargano langs de Adriatische kust tot aan het uiterste zuidelijke puntje van die hak, de 'Capo Santa Maria di Leuca'. De jongensnaam Luca vindt hier zijn oorsprong. Puglia is ver weg, zo'n 2100 km van Utrecht, onbekend en daarom misschien onbemind. Het is dan ook een ongerepte streek die door weinig toeristen bezocht wordt, of het moeten de Trotters en Interrailers zijn die vanuit Bari en Brindisi, waar de Via Appia bij de Colonna Romana zijn einde vindt, de boot naar Griekenland nemen. Toch heeft deze regione met zijn natuurschoon en cultuur genoeg te bieden! Diverse invloeden Hoewel de toeristische attracties van het gebied niet zo beroemd zijn als die van Toscane, Rome of zelfs Sicilia, heeft deze regio veel te bieden en kunnen de betrekkelijke rust en iets lagere prijzen juist een voordeel zijn. De streek is verder zeer vruchtbaar. Puglia levert een groot deel van Italië's pasta (het merk De Cecco, let maar op: geel met blauwe verpakking!) is inmiddels een wereldmerk), olijfolie, citrusvruchten en wijn. Salentino is een overheerlijke, door de overdaad aan zon, vrij stevige rode wijn die aan populariteit wint binnen en buiten Italië. Pagina 1
Voordat de Romeinen hier in 300 voor Christus aankwamen, hadden de Grieken zich hier gevestigd. Helaas is van deze beschaving in Puglia veel minder terug te vinden dan bijvoorbeeld op Sicilia. Wel vind je nog veel kerken met Byzantijnse (6e eeuw na Christus) en Arabische invloeden. Na de Noormannen (de reden waarom je nog steeds wel eens blonde Pugliesi tegenkomt) kwam in de 12e eeuw een bloeiperiode voor Puglia, hetgeen sterk tot uiting komt in het beroemde Castel del Monte uit 1240. Het achthoekige kasteel (waar gedeeltes van Umerto Eco's 'Naam van de Roos' zijn gefilmd) van Frederik II staat op een heuvel in de vlakte zo'n 50 km. ten noord-westen van Bari. De Renaissance heeft deze uithoek vervolgens niet echt bereikt, maar de stad Lecce wordt wel het Barokke Florence genoemd. Voor liefhebbers van deze 17-eeuwse overdadige stijl is de stad met veel zandkleurige gebouwen echt een must. De luxe van de barok staat tegenwoordig wel in een wat schril contrast met de armoede en het verval van de streek; veel monumenten staan door het gebrek aan onderhoud op instorten... Trulli Voor veel Italianen is Puglia toch vooral synoniem aan de trulli; de merkwaardige, witgekalkte huisjes met een rond, konisch dakje, gemaakt van natuurstenen grijze dakpannen. Je vindt ze in prachtige, soms bijna 'Griekse' stadjes als Martina Franca, Locoronto en - het bekendste - Alberobello. In de laatste plaats vind je ook hotel "I Trulli" waar je kunt slapen in zo'n merkwaardig gebouwtje. Hoe oud de trulli zijn weet niemand; in ieder geval ouder dan de Romeinen. Voor velen is Ostuni het mooiste stadje van Puglia. Je vindt het tussen Bari en Brindisi, tussen de olijfboomgaarden en een paar heuvels en je waant je er in een Arabische kashba. De kubusvormige witte huisjes liggen opeengepakt tussen een paar heuvels en in de smalle steegjes kun je genieten van de schaduw. Pagina 2
Le grandi città Naast Lecce kent Puglia een paar grote steden; Bari, Brindisi en Taranto. Hoewel ze alledrie een interessante oude binnenstad hebben, zijn het toch vooral geïndustrialiseerde havensteden. Bari is helaas diverse malen in een minder gunstig licht komen te staan door de aanwezigheid van de vele Albanezen, die hier sinds medio 1990 in grote getalen met gammele bootjes illegaal Italia binnenkomen. In deze universiteitsstad moet je vooral ook een blik werpen in de achterafstraatjes van de oude, Byzantijnse stad. Je zult er bijna geen toeristen tegenkomen. Hier kun je de plaatjes maken waar je van droomt: oude vrouwtjes zitten buiten pasta te maken, en dan met name de typische Pugliese variant orrecchiette, oortjes, en cavatelli. Zorg wel dat je, net als bij iedere grote stad, je camera goed vasthoudt... Bari is verder bekend als de stad van Sint Nikolaas. Zijn botten of in ieder geval enige relikwieën liggen in de - hoe kan het ook anders - Basilica di San Nicola. Jaarlijks wordt hij met een grote processie te water (hij is immers ook schutspatroon van de zeelui) herdacht op 8 mei en niet op 5 december. Taranto is bekend om de Tarantella-dans. Er wordt gezegd dat de dans met zijn snelle en heftige bewegingen hier is ontstaan in de 16e eeuw door mensen die gebeten waren door de Tarantula-spin. Zij dachten zich te kunnen genezen van het gif door het via deze dans uit te zweten. En o ja, die spin komt nog steeds voor... Havenstadje Gallipoli De Golf van Taranto, tussen de 'hak en de voet', is zeer rustig en behalve bij het mooie havenstadje Gallipoli, niet zo spannend. De voor Puglia bijna 400 km lange Adriatische kust is vooral interessant op 2 plekken: in het uiterste zuiden bij Otranto (niet zo ver van het aan de andere kant van de hak gelegen Gallipoli) en in het noorden (nou ja, noorden...) bij het schiereiland van Gargano. In dit gebied (bijna volledig nationaal park) is de doorgaans toch saaie Adriatische kust op haar allermooist. Het is er bezaaid met grotten en rotsen en hier komen in de zomer dan ook veel toeristen. Al met al is Puglia meer dan de moeite waard voor degene die Toscane bijvoorbeeld al goed kent, houdt van het ongerepte en the extra mile er voor over heeft. Pagina 3
Ga in mei of september: in de zomer moet je namelijk opgewassen zijn tegen de hoge temperatuur. Ben je wel op de zomer aangewezen, gebruik dan de dag zoals de Zuid-Italianen ook doen: ga op het heetst van de dag lekker luieren binnen of in de schaduw; onderneem pas weer iets vanaf een uur of half 4 als ook de winkels weer open gaan. Langzaam maar zeker komen er meer hotels en andere accommodatievormen zoals bed&breakfasts en agriturismi. Wacht niet te lang met het vastleggen van e.e.a., zeker als je bent aangewezen op het hoogseizoen: daar waar de buitenlanders 'de hak van de laars' steeds meer gaan ontdekken, hebben de Italianen dat al lang en breed gedaan. Als je op tijd reserveert, zit je op de mooiste stek! De Kastelen van Frederik II - Puglia Frederik II (1194-1250) was een eclectisch en geschooid man die in Apulië veel kastelen en vestingen liet optrekken. Daarbij volgde hij de bouw op de voet. De basisformule was daarbij een van het Romeinse Gastrum afgeleide vierhoek, mede gebaseerd op numerieke symbolen waaraan in de middeleeuwen een grote magische waarde werd toegekend. Het vierkant en de cirkel werden in feite beschouwd als de symbolen van de twee essentiële krachten van de aarde en de hemel, van de mens en God. De synthese van praktische en magische elementen vond haar hoogtepunt in het achthoekige ontwerp voor het Castel del Monte. De achthoek werd gezien als het juiste compromis tussen de vierhoek en de cirkel, waarin het menselijke en het goddelijke bij elkaar komen. Het cijfer acht komt voortdurend terug in het gebouw. Zo zijn er acht zijden, acht hoektorens en acht vertrekken op iedere verdieping. Zoals gezegd liet Frederik II in Apulië heel veel kastelen bouwen. Onder andere in: Bari, Barletta, Brindisi, Castel del Monte, Gioia del Colla, Lagopesole, Manfredonia (gebouwd door een zoon van Frederik II, Manfred) en Trani. Pagina 4
Castel del Monte - Puglia Dit fraaiste paleis van de Hohenstaufen in Italië wordt ook wel de 'Kroon van Apulië' genoemd. Het werd rond 1240 gebouwd door keizer Frederik II, die het waarschijnlijk zelf als een jachtslot had ontworpen. Na de nederlaag van de Hohenstaufen tegen Anjou, in 1268, deed het dienst als gevangenis voor de kleinzonen van Frederik II. Het is een vroeg gotisch kalkstenen bouwwerk in de vorm van een gelijkzijdige achthoek met acht achthoekige torens. Iedere verdieping telt acht vertrekken die alle even groot zijn. De decoraties en de marmeren muurbekledingen zijn vrijwel verdwenen. Het exterieur is onversierd gelaten en maakt een strakke, ongenaakbare indruk. Alleen het hoofdportaal is beklemtoond en lijkt enigszins op een Romeinse triomfboog. Het wordt bekroond door een timpaan en daarboven een tweelichtvenster. De acht zijden van de bovenverdieping, aan de binnenplaats, zijn voorzien van spitsbogige, blinde arcaden. In zaal 1 bevindt zich een prachtige gotische schoorsteen met zitnissen. Zaal 8, precies boven de hoofdingang, bezit twee nissen van waaruit een installatie bediend werd die het hoofdportaal hermetisch kon afsluiten. Puglia - Geschiedenis Al in de 8ste eeuw v. Chr. stichtten de Grieken uit Laconia en Sparta op de kust n Apulië de steden Gallipoli, Otranto en Taranto, dat in de 5de en 4de eeuw v. chr. de meest welvarende stad van Groot-Griekenland was. De autochtone bevolking, de Lapygen, verzette zich hevig tegen de Griekse kolonisatie. Later, in de 3de eeuw, moesten de Griekse steden en de Italische volkeren zich aan de Romeinse macht onderwerpen. Taranto verloor aan betekenis en Brindisi werd belangrijkste havenstad; deze lag aan de oostelijke Middellandse Zee en was door de Via Appia, die door Trajanus was verlengd, met Rome verbonden. Apulië profiteerde behoorlijk van de Romeinse kolonisatie. Zowel wat betreft het wegennet als de politieke organisatie. Het christendom verbreidde zich hier vanaf de 3de eeuw. Pagina 5
De verschijning van de aartsengel Michaël in Monte Sant'Angelo in de 5de eeuw was voor de verbreiding doorslaggevend. De streek werd achtereenvolgens bezet door de Byzantijnen, de Longobarden en de moslims. In de 11de eeuw deed Apulië een beroep op de Noormannen die hun heerschappij over de hele streek lieten gelden. Dankzij de eerste kruistochten die uit de havens van Apulië vertrokken en de heerschappij van Roger II ontstond in deze streek een welvarende handel. Ook verrezen er mooie bouwwerken. Met de komst van Frederik II van Hohenstaufen beleefde Apulië in de eerste helft van de 13de eeuw een ongekende bloeiperiode. Deze vorst was een menswaardig man met een heerszuchtig en wreed karakter. Hij was niet gelovig, maar wel gecultiveerd en bijzonder intelligent. De vorst hield van dit land, waar hij ook zelf woonde, en stimuleerde de economische ontwikkeling. Frederik II zorgde voor een hereniging en stelde een bestuur aan. Zijn werk werd voortgezet doe zijn zoon Manfred, die zich echter in 1266 aan Karel van Anjou moest onderwerpen. De Fransen verloren hun interesse voor de streek, waardoor deze al aan prestige en betekenis verloor. Apulië kwam vervolgens onder de heerschappij van het huis Aragón, dat het verwaarloosde. Daardoor verarmde de streek. Na een korte periode van Oostenrijkse overheersing verbeterde de situatie enigszins onder de heerschappij van de Bourbons van Napels. Ook de korte napoleontische periode bracht enige verbetering. In 1860 koos Apulië ten slotte voor aansluiting bij het verenigde Italië. Opmerkelijk is de huidige economische en sociale ontwikkeling, die blijkt uit de groei van industriegebieden als Taranto, Brindisi er Lecce, uit de jaarbeurs van Bari en uit de bijzondere aandacht voor het toerisme Pagina 6