A-blad dakplaten, dakelementen, s c h a r n i e r k a p p e n Arbouw voor gezond en veilig werken
Arbouw voor gezond en veilig werken Arbouw is door werkgevers- en werknemersorganisaties opgericht om de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid te verbeteren. Binnen Arbouw part i c i p e ren Bouwend Nederland, Federatie van Ondern e m e r s- o rganisaties in de Afbouw (FOA), FNV Bouw en Hout- en Bouwbond CNV. A m s t e rdam, september 2005 Het is geoorloofd gegevens uit deze bro c h u re te gebruiken mits daarbij de bron wordt vermeld. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet worden uitgesloten. Arbouw aanvaardt geen aansprakelijkheid, ook niet voor d i recte of indirecte schade ontstaan door of verband houdende met toepassing van door Arbouw g e p u b l i c e e rde uitgaven.
A-blad dakplaten, dakelementen, scharn i e r k a p p e n 1
I n h o u d s o p g a v e 1 A-blad Dakkappen 3 Veiligheid en gezondheid 3 2 Knelpunten en afspraken bij het plaatsen van dakkappen 4 Afspraken 4 Grenzen voor de lichamelijke belasting 4 3 Maatregelen om lichter te werken 5 Werken met een kraan 6 Gebruik van andere bevestigingsmiddelen 7 Werken met steigers 7 Effectief aanleveren van materialen 8 Anders werken met knieschotten 8 Werken met meer personen 8 Meestorten in het beton 9 Gebruik licht, multifunctioneel klimmaterieel/bordes 9 Werkvoorbereiding 10 Toekomst 10 4 Overige arborisico s en persoonlijke bescherming 11 Gevaarlijke stoffen 11 Houtstof 11 Kwartsstof 11 Geluid 11 Trillingen 12 Persoonlijke bescherming 12 5 Zorgen voor goede arbeidsomstandigheden 13 Arbobesluit, afdeling Bouwplaatsen 13 Opleiding, voorlichting en instructie 13 EHBO en bedrijfshulpverlening 14 Taakinstructie en werkoverleg 14 Preventieve bedrijfsgezondheidszorg 14 Tot slot 14 6 I n f o rm a t i e 15 Aanvullende literatuur 15 A d re s s e n 17 2
1 A - b l a d In dit A-blad staan de afspraken die werkgevers en werknemers hebben gemaakt om het werk van timmerlieden die dakwerkzaamheden (het plaatsen van dakplaten, dakelementen en scharnierkappen) verrichten te verbeteren. Het gaat hierbij om het verm i n d e ren van zwaar werk. Veiligheid is bij het werken op daken een belangrijk onderwerp, maar is niet het centrale doel van dit A-blad. De afspraken zijn gemaakt om branchespecifieke invulling te geven aan de Arbowet, de Wet op de On d e rn e m i n g s raden en het vo o rg e s c h re ven ove r l e g met de we rknemers in het bedrijf. De afspraken gaan over de manier van aanleve ren van de materialen, de te gebruiken hulpmiddelen en gereedschappen en de we rkmethoden. Bij we rkzaamheden aan daken worden de timmerlieden vaak zwaar belast. Lang en diep bukken, langdurig spijkeren of het omhoog brengen van zware o n d e rdelen komt veelvuldig vo o r. Dit zware we rk kan lichamelijke klachten tot gevolg hebben die op hun b e u rt leiden tot ziekteve rzuim en eventueel arbeidsongeschiktheid. Ook zijn er ve i l i g h e i d s ri s i c o s waardoor er kans is op ongevallen. Genoeg reden om er samen, we rk g e vers en we rk n e m e r s, voor te zo rg e n dat deze we rknemers langer in goede gezo n d h e i d hun vak kunnen uitoefenen. Veiligheid en gezondheid Be h a l ve het zware we rk is ook veiligheid een punt dat vo o rt d u rend aandacht ve rdient om zo de kans op ong e vallen te beperken. Door aandacht voor gezo n d- heid en veiligheid wordt de kans op ziekteve rzuim en arbeidsongeschiktheid kleiner en kan de kwaliteit van het we rk ve r b e t e ren. De timmerman die de we rkzaamheden aan daken ve r richt, heeft behalve het z w a re we rk en ri s i c o s voor de veiligheid ook te maken met andere factoren in het we rk of de we rk o m- geving die zijn gezondheid kunnen schaden, bijvo o r- beeld stof, lawaai en hand-arm t rillingen. De timmerlieden (die we rkzaamheden aan daken ve r richten) zijn vaak afhankelijk van anderen, zo a l s o p d ra c h t g e ve r s, architecten, we rk vo o r b e re i d e r s, h i j s k raanmachinisten, fabrikanten van daksystemen en leve ranciers van hulpmiddelen en gere e d s c h a p- pen. Ook zij moeten rekening houden met de genoemde oplossingen uit dit A-blad voor de woningb o u w. Deze maatregelen zijn eveneens toepasbaar in de utiliteitsbouw. Dit A-blad geeft aanbevelingen voor het ve r l i c h t e n van het zware we rk bij de volgende daksystemen: klassieke gordingendaken; daksystemen met dakelementen (onder andere dooskappen); s c h a rn i e rkapsystemen. Veel aanbevelingen kunnen ook gebruikt worden bij het plaatsen van dakgoten en dakve n s t e r s. Door het toepassen van de genoemde oplossingen ve r b e t e ren de arbeidsomstandigheden, kan het we rk v l o t t e r, gemakkelijker, met minder fouten en va a k veiliger worden uitgevo e rd. Dankzij dit A-blad kunnen bedri j ven de arbeidsomstandigheden van de timmerlieden (die de daken aanbrengen) ve r b e t e ren. 3
2 K n e l p u n t e n en afspraken bij het plaatsen van dakkappen Zwaar tillen, dragen, langdurig geknield of gebukt werken, boven het hoofd werken of steeds dezelfde bewegingen maken, maken het plaatsen van daken zwaar. Het zware werk verschilt per daksysteem. Bij het plaatsen van gordingendaken zijn de knelp u n t e n : het leggen van muurplaten; het plaatsen boven het hoofd van spant en gord i n g e n ; het met de hand spijkeren van gordingen, spant, dakplaten en panlatten. Bij het plaatsen van dakelementen zijn de knelpunten: het leggen van muurplaten; het met de hand spijkeren van de dakelementen; het plaatsen van knieschotten. Bij het plaatsen van scharn i e rkappen zijn de knelpunten: het leggen van muurplaten; het positioneren van de dakkappen; het met de hand spijkeren van de dakkappen; het plaatsen van knieschotten. Ge vaar voor de veiligheid ontstaat vo o ral door: het vallen van hoogte; het struikelen of stoten; het bekneld raken; het geraakt worden door vallende vo o rwerpen. Afspraken Bij het plaatsen van daken zijn het omhoog bre n g e n van de onderdelen van het dak en het langdurig spijkeren de belangrijkste oorzaken van klachten en aandoeningen van nek, rug, armen en benen. Een groot deel van het ziekteve rzuim wordt hierdoor ve ro o rzaakt. De we rk g e vers en we rknemers hebben met elkaar afges p roken om het handmatig naar het dak brengen va n de dakonderdelen en het langdurig handmatig spijkeren op het dak zoveel mogelijk te beperken. Met de inzet van hijskranen en mechanische schroef- of spijkersystemen is het nu al mogelijk om de daken aan te b rengen zonder lichamelijke overbelasting. De afspra k e n Voor we rkzaamheden aan daken hebben de we rk g e- vers en we rknemers met elkaar de volgende Ma x i m a l e Arbouw Limieten afgesproken: gewichten boven de 25 kg worden niet handmatig naar het dak gebra c h t ; s p i j k e rhaken of ringnagels worden met mechanische apparatuur ve rwe rkt; handmatige ve rwe rking blijft beperkt tot maximaal één uur per persoon ve rdeeld over de dag (taakve r- deling binnen de ploeg). G renzen voor de lichamelijke belasting Een belangrijke oorzaak van ziekteve rzuim en arbeidsongeschiktheid in de bouwnijve rheid zijn klachten en aandoeningen van het houdings- en b e we g i n g s a p p a raat als gevolg van te zware lichamelijke belasting. Om die reden heeft de bed rijfstak voor de ontwikkeling van A-bladen limieten opgesteld voor fysieke belasting. De Actie Limiet (AL) De Actie Limiet is een gezondheidskundige norm. Deze limiet geeft aan dat heel weinig we rk n e m e r s kans hebben op gezo n d h e i d s k l a c h t e n. A l l e reerst wordt gestreefd naar het halen van de Actie Limiet met technische en org a n i s a t o ri s c h e m a a t regelen. Is dit niet haalbaar dan wordt een Maximale Arbouw Limiet va s t g e s t e l d. De Maximale Arbouw Limiet (MAL) Dit is de lichamelijke belasting die een medewe r- ker mag ondergaan waarbij alle maatregelen zijn genomen die gezien de stand van de techniek en de organisatie in de bedrijfstak of branche mogelijk zijn. Groen: de belasting ligt op of onder de Actie Limiet (AL): de kans op gezondheidsschade is klein. O ranje: de belasting ligt tussen de Actie Limiet (AL) en de Maximale Arbouw Limiet (MAL): er is kans op gezondheidsschade: neem maatregelen op in het Plan van Aanpak. Rood: de belasting ligt boven de Maximale Arbouw Limiet (MAL): de kans op gezo n d h e i d s- schade is groot, zodat er direct maatregelen genomen moeten word e n. 4
3 M a a t re g e l e n om lichter te werken Om het zware werk bij het plaatsen van daken te verlichten of te voorkomen en de veiligheid te bevord e ren, is er veel mogelijk. Gebruik nieuwe of verbeterd e hulpmiddelen, kies een ander ontwerp van de daken en verbeter de org a n i s a t i e van het werk of de werkwijze. Bij alle maatregelen is aangegeven wat het arbo-effect is als er gewe rkt wordt volgens deze methode. Arbo-effect betekent de mate waarin het zware we rk lichter wordt door deze toepassing. + van o ra n j e naar g ro e n ++ van ro o d naar o ra n j e +++ van ro o d naar g ro e n. Voor de ve rk l a ring van de kleure n : zie pagina 4. K n e l p u n t M a a t re g e l e n Situatie met M a a t re g e l m a a t re g e l op pagina: Leggen van m u u r p l a t e n Werken met een kraan G ro e n 6 Het met de hand s p i j k e ren van g o rdingen, spant, d a k p l a t e n, d a k e l e m e n t e n, panlatten en G e b ruik van andere d a k k a p p e n bevestigingsmiddelen G ro e n 7 Leggen van m u u r p l a t e n Werken met steigers G ro e n 7 Alle werkzaamheden E ffectief aanleveren van m a t e r i a l e n G ro e n 8 Het plaatsen van Anders werken met k n i e s c h o t t e n knieschotten G ro e n 8 Het leggen van m u u r p l a t e n Het positionere n van de dakkappen Het plaatsen van k n i e s c h o t t e n Werken met meer personen O r a n j e 8 Het plaatsen boven G e b ruik licht, het hoofd van spant m u l t i f u n c t i o n e e l en gord i n g e n k l i m m a t e r i e e l / b o rdes G ro e n 9 Het leggen van m u u r p l a t e n M e e s t o rten in het beton G ro e n 9 Om een veilige uitvo e ring van de we rkzaamheden te re a l i s e ren, moet een aantal vo o rzo rg s m a a t re g e l e n w o rden genomen. De noodzaak van ve i l i g h e i d s m a a t regelen geldt natuurlijk voor alle dakwe rkzaamheden. Door de aard van de we rkmethoden en de plaats waar het we rk w o rdt uitgevo e rd, is er steeds sprake van een kans op o n g e vallen en de kans daarop zal zo klein mogelijk moeten worden gemaakt. De belangrijkste ve i l i g- h e i d s m a a t regelen om dat te re a l i s e ren zijn de vo l- gende: g e b o u w randen moeten van een dakra n d b e ve i l i- ging worden vo o rzien, tenzij een steiger reeds de ve reiste ra n d b e veiliging biedt; s p a ringen moeten worden afgezet of dichtgelegd; we rk veilig: dus rustig en zo rgvuldig; zo rg voor een opgeruimde we rkplek; g e b ruik gekeurd, goed onderhouden en scherp gereedschap en gebruik dit volgens de vo o r s c h riften; g e b ruik alleen gekeurd e, goed onderhouden en veilig geconstru e e rde hulpmiddelen en materi e e l, zoals steigers, liften en ladders; b reng vo o rzieningen aan om het vallen van vo o r- werpen te ve rh i n d e ren; volg nauwgezet de vo o r s c h riften die gelden vo o r het we rken met een kraan; g e b ruik de noodzakelijke persoonlijke beschermingsmiddelen (zie hoofdstuk 4); maak afspraken over weersomstandigheden die aanleiding kunnen zijn voor het ontstaan van gevaarlijke situaties, zoals harde wind, regen, gladheid door vorst of sneeuw; M a a t re g e l e n O p d r a c h t g e v e r / We r k g e v e r / We r k n e m e r / L e v e r a n c i e r / a rc h i t e c t w e r k v o o r b e re i d e r k r a a n m a c h i n i s t f a b r i k a n t Werken met een kraan x x x G e b ruik van andere bevestigingsmiddelen x x x Werken met steigers x x E ffectief aanleveren van materialen x x x Anders werken met knieschotten x x x G e b ruik licht, multifunctioneel klimmaterieel/bordes x x M e e s t o rten in beton x x x Werken met meer personen x x Bij het uitvoeren van de maatregelen zijn veel partijen betrokken. In deze tabel zijn deze per maatregel aangegeven. 5
zo rg ervoor dat alle betrokkenen op de hoogte zijn van de ve i l i g h e i d s m a a t regelen en dat ze getra i n d zijn in het op een veilige wijze uitvo e ren van de we rkzaamheden; g e d rag (onzo rgvuldig, onoordeelkundig) is een bel a n g rijke factor bij het ontstaan van ongeva l l e n ; we rknemers die onveilig gedrag ve rtonen, moeten d a a rop worden aangesproken, zij brengen hun eigen gezondheid en vaak ook de gezondheid va n a n d e ren in geva a r. Werken met een kraan Voor het tra n s p o rt van muurplaten, gordingen, spanten, dakplaten, dakelementen, scharn i e rk a p p e n, knieschotten en panlatten moet bij vo o rkeur een k raan worden gebruikt om de fysieke belasting te bep e rken. Hi e rmee wordt ook de kans op ongeva l l e n ve rkleind, omdat er geen zware materialen met de hand over ladders worden ve rvo e rd. Aan tra n s p o rt met een kraan zijn ook ri s i c o s verbonden: kantelen van de kraan bij een onvoldoende stabiele opstelling; b ezwijken van hijsmiddelen door slecht onderhoud en/of overbelasting; vallen van materialen door onjuist aanpikken; g e raakt worden en/of bekneld raken door de te verplaatsen last; o n g e vallen door een slechte communicatie tussen de kraanmachinist en we rknemers op het bouwt e r rein en op het dak. Da a rom moeten goed onderhouden (gekeurde) hijsmiddelen aanwezig zijn die zijn afgestemd op de te ve rwachten belasting en zijn opgesteld op een stabiele onderg rond. De opstelling van de kraan zal zo d a n i g moeten worden gekozen dat alle ve rwe rk i n g s p l a a t s e n ook kunnen worden bereikt. Aanvoer van materi a l e n per vrachtwagen moet mogelijk zijn tot binnen het b e reik van de kraan. Binnen het bereik van de kra a n moeten zich zo weinig mogelijk personen bevinden. De hijszone moet daartoe worden afgezet en de we l a a n wezige personen moeten een helm dragen. Ee n goede communicatie tussen de kraanmachinist en de ove rige we rknemers kan worden bereikt door: de standaardsignalen voor kra a n b e wegingen te geb ruiken en deze vo o rafgaand aan het we rk door te s p reken; een portofoonsysteem of een head-set systeem te g e b ruiken; een kraan te gebruiken met een hoge cabine zo d a t de kraanmachinist goed zicht heeft; te we rken met afstandsbediening; te we rken met video (camera aan loopkat, beelds c h e rm in cabine). Om zwaar duwen en trekken te vo o rkomen bij het plaatsen van scharn i e rkappen, dakplaten en dakelementen is een goed hijsmiddel noodzakelijk (even a a r, juk of klem, eventueel met compensatiecilinder). Hi e rmee kunnen de dakplaten, dakelementen of scharn i e rkappen precies en gemakkelijker geplaatst worden. Het we rken met klemmen is beter dan met eenmalige hijstouwen, omdat deze onderling wel eens van lengte verschillen. De bij de dakplaten, dakelementen of scharn i e rkappen passende hijsmiddelen kunnen mogelijk door de fabri k a n t / l e- ve rancier ter beschikking worden gesteld. We rken met de kra a n Te gebruiken bij het tra n s p o rt e re n / a a n b rengen va n muurplaten, gordingen, spanten, dakelementen, s c h a rn i e rkappen, knieschotten, bundels panlatten, et cetera door een bouwkraan. Vo o rzo rg s m a a t regelen: zo rg voor een terre i n i n richtingsplan (we rk g e ve r / we rk vo o r b e re i d e r ) ; zo rg dat de materialen op we rk vo l g o rde word e n gelost (leve rancier/ we rk g e ver/ we rk n e m e r ) ; zo rg ervoor dat de kraanmachinist goed zicht heeft ( we rk g e ver/ kraanmachinist); zo rg voor een stabiele opstelling van de kra a n ( we rk g e ve r / k raanmachinist); zo rg dat het takelsysteem afgestemd is op de kra a n ( we rk g e ver/ kra a n m a c h i n i s t ) ; zo rg dat het hijsmiddel afgestemd is op de te hijsen o n d e rdelen (we rk g e ver/ kra a n m a c h i n i s t ) ; zo rg dat vrachtwagens onder het kra a n b e reik kunnen komen (we rk g e ver/ we rk vo o r b e re i d e r ) ; zet de hijszone af (we rk g e ver/ kra a n m a c h i n i s t ). Kosten Hoog. Door kra a n we rkzaamheden goed te plannen zijn kosten beheersbaar. Re n d e m e n t Vlotter we rk e n Arbo-effect: +++ 6
G e b ruik van andere bevestigingsmiddelen Bij het plaatsen van daken wordt veel met de hand g e s p i j k e rd in een slechte we rkhouding. Bij een scharn i e rkap zijn per woning al snel een paar honderd klappen met de hamer nodig. Zolang nog geen nieuwe bevestigingsmethoden ontwikkeld zijn, kunnen de gordingen, dakelementen, scharn i e rkappen en panlatten met pneumatisch of elektrisch schro e ve n, nieten of spijkeren sneller va s t g ezet worden. Be l a n g- rijk is dat de apparatuur zo licht mogelijk is en bij vo o rkeur snoerloos (met accu s). Voor de panlatten is er speciale apparatuur voor gelijktijdig plaatsen, s p i j k e ren en eventueel zagen. Aan beve s t i g i n g s m i d- delen kunnen ve i l i g h e i d s ri s i c o s kleven. Dat geldt voor het gebruik van elektriciteit en voor het we rk e n met spijker- en nietpistolen (ve rwonding door we g- schietende spijkers/nieten). Ge b ruik een ve i l i g h e i d s- b ril of gelaatsscherm bij het we rken met spijker- of nietpistolen. Richt nooit op personen en bewe rk geen materialen waarachter en waaronder (geen mensen onder de kap) anderen bezig zijn. Op het dak liggende slangen en snoeren ve rg roten de kans op s t ruikelen. Door gebruik van snoerloze appara t u u r kan dat worden ve rmeden. Ap p a ratuur die wordt geb ruikt, moet voldoen aan het Arbobesluit, afdeling Arbeidsmiddelen. Gebruik van andere bevestigingsmiddelen Te gebruiken bij het elektrisch/pneumatisch nieten of spijkeren van panlatten en dakelementen. Vo o rzo rg s m a a t re g e l e n : we rk naast elkaar bij het gebruik van appara t u u r met elektriciteitssnoer of luchtslang om stru i k e l e n te ve rmijden (we rknemer); zo rg voor voldoende beschermingsmiddelen (we rkg e ve r / we rknemer). Kosten Be p e rk t Werken met steigers Bij het leggen van de muurplaten kan vanaf een (goot)steiger worden gewe rkt om langdurig gebukt en geknield we rken met de muurplaten te vo o rk o- men. Door een gootsteiger/dakrandsteiger met een vloer 60 cm onder de dakvloer aan de vo o r- en achterz i j d e aan te brengen, kan het we rk voor het va s t zetten va n m u u r p l a a t a n k e r s, muurplaten, dakelementen en dakgoten rechtopstaand worden uitgevo e rd. De gootsteiger kan gemakkelijk bevestigd word e n aan in het casco meegestorte ankerbussen. Ge b ru i k alleen gekeurde steigers en liften, geconstru e e rd vo l- gens de daarvoor geldende vo o r s c h riften. St e i g e r s moeten zijn vo o rzien van de ve reiste leuningen en kantplanken. Liften moeten zijn afgeschermd en een kooi om het platform hebben. Ve rmijd overbelasting. We rken met steigers Te gebruiken bij het aanbrengen van muurplaatank e r s, muurplaten, dakelementen en dakgoten. Vo o rzo rg s m a a t regelen: zo rg tijdig voor de nodige steigers (we rk g e ve r / we rkvo o r b e reider); zo rg dat ankerbussen op de juiste hoogte word e n m e e g e s t o rt (we rk g e ver/ we rk vo o r b e reider/ we rknemer); zo rg voor voldoende ruimte zodat een juiste we rkhouding mogelijk is (we rk g e ve r / we rknemer). Kosten Hoog. Door steigerg e b ruik goed te plannen zijn kosten beheersbaar. Rendement Een steiger is ook nuttig voor de bere i k b a a rheid en het vlotter uitvo e ren van andere we rk z a a m h e d e n. Arbo-effect: +++ Rendement Vlotter we rk e n Arbo-effect: +++ 7
E ffectief aanleveren van materialen Zo rg ervoor dat materialen afgedekt/ove rdekt opgeslagen worden, want het va s t zetten van kro m g e t ro k- ken materiaal kost onnodige kracht en tijd. Het aanl e ve ren van de materialen gebundeld per woning vo o rkomt sjouwen op de steiger. Wanneer zware mat e rialen met een vrachtwagen met zelflosser word e n g e b racht, wordt zwaar tillen ve rmeden, ook als er geen kraan op de bouwplaats aanwezig is. Met de fab rikant kunnen afspraken worden gemaakt om de dakelementen aan te leve ren in de juiste stand en we rk vo l g o rd e. Hi e rmee wordt het met de hand kantelen van dakelementen vo o rkomen. Het maken va n duidelijke afspraken en toezicht tijdens de afleve ri n g is nodig om optimaal vo o rdeel te behalen. Een goede b e g a a n b a a rheid van de bouwplaats is een ra n d vo o r- w a a rde voor het effectief aanleve ren van materialen. Ma t e rialen moeten worden opgeslagen op een va s t e o n d e rg rond zodat ze niet ve rzakken en/of we g g l i j d e n en op zodanige wijze dat omvallen of omwaaien niet mogelijk is. Effectief aanleve ren van materialen Te gebruiken bij de effectieve aanleve ring van muurplaten, dakelementen, knieschotten en derg e l i j k e. Vo o rzo rg s m a a t regelen: stem afleve ring af op legplan (leve ra n c i e r / we rk g e- ve r / we rk vo o r b e reider); los materialen zodanig dat ze in we rk vo l g o rde liggen (leve ra n c i e r / we rknemer); plaats materialen zo dicht mogelijk bij de ve rwe r- kingsplaats (leve ra n c i e r / we rknemer); dek de materialen af die niet direct ve rwe rkt worden (we rknemer). Kosten L a a g Rendement Vlotter we rken Arbo-effect: +++ Anders werken met knieschotten Kantelen en stellen van knieschotten wordt vo o rk o- men door te we rken met ze l f d ragende dakelementen of dakelementen waaraan de knieschotten met een s c h a rn i e rc o n s t ructie zijn bevestigd. Het is beter knieschotten vo o raf aan het plaatsen van het dak aan te brengen, zodat we rknemers niet in het lage gedeelte onder de kap hoeven te we rken. Door de zware knieschotten in tweeën of vieren te delen, zijn deze gemakkelijker te plaatsen dan één zwaar schot. Vo o rafgaand aan het plaatsen van de knieschotten moeten gebouwranden worden afgeze t. Ook sparingen moeten worden afgezet of dichtgelegd. Anders werken met knieschotten Te gebruiken bij plaatsing van knieschotten. Vo o rzo rg s m a a t re g e l e n : goede planning, vo l g o rde opnemen in het ontwe r p ( we rk g e ve r ) ; plaats de nodige afschermingen (we rk g e ve r / we rkn e m e r ). Ni e u we ontwikkeling Dakelementen waaraan de knieschotten met een s c h a rn i e rc o n s t ructie zijn bevestigd, moeten word e n ontwikkeld (leve ra n c i e r / f a b rikant). Kosten Ge e n Rendement Vlotter we rken Arbo-effect: +++ Werken met meer personen Een goede en zeer eenvoudige oplossing voor het vo o rkomen van zwaar we rk is we rken met meerd e re personen. Dit kan door het we rk samen uit te vo e re n ( b i j voorbeeld tillen met twee mensen) of de belastende we rkzaamheden afwisselend uit te vo e re n ( b i j voorbeeld bij veel spijkeren). Be s p reek vo o raf aan de uitvo e ring van het we rk de taakve rdeling binnen de ploeg. Besteed daarbij tevens aandacht aan een veilige uitvo e ring van de we rk z a a m h e d e n. We rken met meer personen Te gebruiken bij het plaatsen van dakplaten. Vo o rzo rg s m a a t regelen: zo rg voor een goede planning (we rk g e ve r / we rkvo o r b e reider); zo rg voor een goede samenwe rking (we rk g e ve r / we rknemer). Kosten Ho o g Rendement Vlotter we rk e n Arbo-effect: ++ 8
M e e s t o rten in het beton Zwaar we rk als boren en va s t zetten van ankers in het beton kan op verschillende manieren worden vo o r- komen. Eén methode is het in de bekisting va s t ze t t e n van de muurplaatankers, vo o raf aan het storten va n de vloer. We rk hierbij met een goede maatvo e ri n g. Een andere methode is het plaatsen van schro e f h u l- zen voor het storten van de betonvloer. Ook kunnen na het storten vanaf de kant met behulp van mallen de bevestigingspunten in het verse beton worden ged rukt. Na het storten kunnen muurplaatankers dan zonder boren worden va s t g e s c h roefd. Door muurplaatankers met slobgaten te gebruiken, kunnen we rknemers deze gemakkelijk op maat va s t zetten en rechtstellen. Me e s t o rten in het beton Te gebruiken bij het meestorten van schro e f h u l ze n voor de plaatsing van muurplaatankers. Vo o rzo rg s m a a t regelen: opnemen in bestek en we rktekeningen (arc h i t e c t / we rk g e ver/ we rk vo o r b e reider); maak afspraken over maattoleranties (arc h i t e c t / f a b rikant/ we rk g e ver/ we rk vo o r b e reider). Kosten L a a g Rendement Vlotter we rk e n Arbo-effect: +++ G e b ruik licht, multifunctioneel k l i m m a t e r i e e l / b o rdes Bij het aanbrengen van gordingenschoenen en gordingen moet er veel gerekt, geklommen en veel boven het hoofd worden gewe rkt. Ge b ruik dan een gemakkelijk ve r p l a a t s b a re, multifunctionele ladder die ook als trap en bordes gebruikt kan worden. Vo o r licht klimmaterieel geldt, evenals voor ander klimm a t e rieel, dat het aan de ve reiste ve i l i g h e i d s ri c h t l i j- nen moet voldoen. Zo rg voor een opgeruimde we rkvloer en een stabiele en veilige opstelling. Zet sparingen en vloer- en dakranden af en houd bij opstelling van het klimmaterieel een veilige afstand aan tot sparingen en ra n d e n. Gebruik licht, multifunctioneel k l i m m a t e r i e e l / b o rd e s Te gebruiken bij het aanbrengen van gord i n g e n, e ventueel spant. Vo o rzo rg s m a a t regelen: zo rg voor een goede en veilige opstelling (we rk n e- mer); voldoen aan NEN 2484 Draagbaar klimmateri e e l ( we rk g e ver); zo rg voor de benodigde afschermingen (we rk g e- ve r / we rknemer). Kosten L a a g Rendement Ne u t ra a l Arbo-effect: +++ 9
We r k v o o r b e reiding Timmerlieden die meer doen dan alleen daken aanb rengen, dus ook vo o r b e reiding, organisatie van het we rk en de planning, ve rg roten daarmee hun va k- kennis en worden breder inze t b a re medewe rk e r s. On d e rwerpen die bij de we rk vo o r b e reiding aan de o rde komen, zijn: 1 Welke soort daken worden geplaatst en wat zijn de afmetingen en het gewicht van de onderdelen? 2 Bij het aanleve ren van de materialen (gord i n g e n, dakplaten, knieschotten, panlatten en dergelijke): Wanneer moeten de materialen (just in time) worden aangeleve rd? Wat is de beste plek van aanleve ren? Is de begaanbaarheid van de opslagplaatsen en t ra n s p o rt routes in ord e? Wo rden de materialen met een vrachtwagen met zelflosser aangeleve rd? Wo rden de dakplaten en knieschotten in de juiste stand en we rk vo l g o rde aangeleve rd? Is er tussenopslag nodig en welke droge plek word t d a a r voor gebruikt? Hoe kan de opslag veilig plaatsvinden? 3 Bij het vo o r b e reidende we rk: In welke vo l g o rde worden de daken straks gelegd? Moeten er materialen (bijvoorbeeld knieschotten, wanden, gipsblokken etc.) naar het dak of steiger w o rden gehesen vo o rdat de daken geplaatst worden? Ho e veel personen zijn nodig voor de we rk z a a m h e- den? Welke ve i l i g h e i d s vo o rzieningen zijn nodig voor het we rk kan beginnen? 4 O ver de bevestigingsmethoden: Kunnen schro e f h u l zen of muurplaatankers re e d s in de bekisting worden aangebracht? Waar en hoeveel moet er geboord worden? Welke mechanische beve s t i g i n g s a p p a raten (schro e- ven of spijkeren) kunnen er gebruikt worden? Welke type handgereedschap zal worden gebruikt? Kent iedereen de ri s i c o s verbonden aan het te geb ruiken gereedschap en de vo o rzo rg s m a a t re g e l e n (inclusief de persoonlijke bescherm i n g s m i d d e l e n ) die in acht moeten worden genomen? Is de onderhoudstoestand van de apparatuur recent gecontro l e e rd? 5 O ver ve rticale tra n s p o rtmiddelen: Is er een kraan of ve r reiker nodig? Zijn er afspraken gemaakt met het kra a n b e d rijf of de aannemer over de aanwezigheid van een k ra a n / ve r reiker? Welk hijsjuk dient besteld te worden om de scharn i e rkappen, dakelementen en dakplaten goed te plaatsen? Voldoen de (tra n s p o rt)middelen aan de ve i l i g- h e i d s n o rmen? Is er instructie gegeven over communicatie, pro c e- d u res en opstelplaatsen? 6 O ver andere hulpmiddelen en gereedschappen: Welke ladders, steigers en bordessen zijn nodig? L e ve rtijden (aan welke eisen moet worden vo l- daan)? Welke tilhulpmiddelen kunnen goed worden geb ruikt? Welke andere gereedschappen zijn nuttig? Zijn de te gebruiken middelen in goede staat; let b i j voorbeeld op elektriciteitskabels en ve r l e n g- s n o e re n? Wo rden er alleen boormachines gebruik met een s l i p b e veiliging? 7 O ver ve i l i g h e i d ( s vo o rzieningen): Wat zijn bij dit project de belangrijkste ri s i c o s? Welke ve i l i g h e i d s vo o rzieningen (afzetting vloerranden, dichtleggen sparingen, kantplanken/netten in verband met vallende vo o rwerpen, en dergelijke) zijn nodig? Hoe kunnen we rkzaamheden veiliger worden uitg e vo e rd? Waar en bij welke activiteiten moet welk type persoonlijke bescherming worden gebruikt? Ook bij het aanbrengen van va l b e veiliging is het ve r- standig om aan je eigen veiligheid te denken en aan te lijnen. Toekomst De meeste van de in dit A-blad gegeven oplossingen kunnen direct worden toegepast. Ook is een aantal nieuwe oplossingen mogelijk om het we rk nog lichter te maken, zoals: ve rvangen van muurankers en muurplaat door één c o n s t ructiedeel; ze l f zoekende ve ra n k e ring toepassen van dakelementen aan de muurplaat en gordingen. 1 0
4 Overige arborisico s en persoonlijke bescherm i n g Naast de lichamelijke belasting van werknemers en hun veiligheid vragen andere knelpunten in het werk en de werkomgeving aandacht. Voorbeelden daarvan zijn stof, lawaai en hand-armtrillingen. Werknemers worden er regelmatig aan blootgesteld en het blootstellingsniveau is vaak zo hoog dat maatregelen noodzakelijk zijn. Gevaarlijke stoffen Bij het leggen van dakplaten wordt gewe rkt met producten die de gezondheid kunnen schaden, zo a l s P U R-schuim en soms ook lijmen en kitten. De vri j k o- mende dampen worden ingeademd. Wanneer re l a t i e f veel materiaal van binnenuit wordt ve rwe rkt in besloten ruimtes of kleine ruimtes met weinig ve n t i l a t i e kan dit gezondheidsschade ve ro o rzaken. Hu i d c o n t a c t met lijmen, kitten of PUR-schuim kan leiden tot huidi r ritatie en tot ove rg e voeligheid. Door de hechtkra c h t zijn deze producten vaak moeilijk van de huid te ve rw i j d e ren. Schadelijke organische oplosmiddelen w o rden ve rvolgens vaak gebruikt om de huid te re i n i- gen. Ve rmijd huidcontact door consequent gebru i k van het juiste type handschoen en eventueel andere noodzakelijke beschermingsmiddelen. Breng lijmen/ kitten aan met het daarvoor bedoelde gere e d s c h a p (spatel, kwast, lijmkam). In f o rmatie over de geva a r- lijke eigenschappen van bouwmaterialen en de vo o r- zo rg s m a a t regelen die bij ve rwe rking nodig zijn, staat op de verpakking van de stoffen én kunt u ve rk ri j g e n via het Pro d u c t g roep In f o rmatie Systeem Arbouw ( PISA). Hi e rin zijn de gegevens van veel bouwmateri a- len opgenomen. Kies waar mogelijk voor het minst schadelijke product. Houtstof Bij het bewe rken van hout of houtbevattende platen, door bijvoorbeeld zagen, frezen of schuren, komt houtstof vri j. Dit kan irritatie van de ogen ve ro o rz a- ken. Bij inademing kan houtstof irritatie van de l u c h t wegen ve ro o rzaken en na verloop van jaren ook a l l e rgische re a c t i e s. We rknemers die veel houtstof inademen hebben eveneens meer kans op neuskanker en neusbijholtekanker. Blootstelling aan houtstof moet daarom worden ve rmeden. Zo rg allereerst vo o r een goede maatvo e ring, zodat houtbewe rkingen zoveel mogelijk in de we rkplaats (met afzuiging) plaats kunnen vinden en bewe rking op de bouwplaats niet nodig is. Is dit toch noodzakelijk, gebruik dan apparatuur met stofafzuiging. Is geen apparatuur met stofafzuiging beschikbaar, gebruik dan ademhalingsb e s c h e rming met P2-filter. Ge b ruik bij langduri g we rken een aanblaasfilter uit oogpunt van comfort. K w a r t s s t o f Bij het boren in beton, gasbeton of steen komt k w a rtsstof vri j. Ja renlang inademen van teve e l k w a rtsstof kan leiden tot ernstige aandoeningen va n de longen. Probeer daarom het ontstaan van kwart s- stof zoveel mogelijk tegen te gaan. Me e s t o rten in beton van bevestigingsmiddelen is bijvoorbeeld een goede oplossing. Ook het gebruik van een boorstatief d raagt er aan bij dat de we rknemer minder stof inademt. Andere maatregelen om de blootstelling aan k w a rtsstof tegen te gaan, zijn bijvoorbeeld nat bore n of boren met afzuiging. Zonodig moet een ademh a l i n g s b e s c h e rmingsmiddel met aangeblazen P3-filter worden gebruikt. Let op de juiste combinatie va n g e re e d s c h a p, stofafzuiging en ademhalingsbescherming. Meer informatie over dit onderwerp kunt u vinden op de website: www. s t o f v ri j we rk e n. n l. G e l u i d Hoge geluidsniveaus komen voor bij het we rken met a p p a raten, zoals boorm a c h i n e s, cirkelzagen, niet- en spijkerpistolen en schiethamers. Dat geldt echter ook voor het slaan met een hamer. De grens va n schadelijk geluid (80 db(a)) wordt daarbij ver ove r- s c h reden. Bij onvoldoende bescherming is er kans op g e h o o r s c h a d e. Probeer daarom lawaai zoveel mogelijk te ve rmijden. Een goede maatvo e ring vo o rk o m t lawaaiige bewe rkingen op de we rkplek. Kies bij de aanschaf van apparatuur voor types die zijn vo o rz i e n van geluiddemping. Zonodig moet gehoorbescherming worden gedragen. Dat is wettelijk verplicht bij g e l u i d s n i veaus boven 85 d(b)a. 1 1
Tr i l l i n g e n Blootstelling aan hand-arm t rillingen vindt plaats bij het we rken met apparaten zoals een boorm a c h i n e, e l e k t rische schro e ve n d ra a i e r, elektrische zaag, nieten spijkerpistolen en een schiethamer. Ha n d - a rmt rillingen kunnen leiden tot gezondheidseffecten zoals dode vingers en gewrichtsaandoeningen. Va n a f 2005 gelden er wettelijke gre n zen voor dit soort tri l- lingen: voor hand-arm t rillingen bedraagt de dagelijkse gre n s w a a rde 5,0 m/s 2 en ligt de actiegrens op 2,5 m/s 2. Om gezondheidseffecten te vo o rkomen, is het raadzaam niet langer dan circa een half uur tot één uur per dag met dit soort apparatuur te we rk e n. Wissel elkaar zonodig af. Kies bij de aanschaf van deze apparatuur voor types die zijn vo o rzien van tri l- lingsdemping. Trillingsdempende handschoenen hebben slechts een beperkt effect. Draag (tri l l i n g s- dempende) handschoenen bij koude of bij het we r- ken met apparatuur waarbij de actiewaarde voor tri l- lingen wordt ove r s c h re d e n. Persoonlijke bescherming Bij dakwe rkzaamheden staan we rknemers bloot aan weer en wind. Go e d e, bij het seizoen passende, b e s c h e rmende kleding is daarom belangri j k. Bo u w vakkers die er erva ring mee hebben, zijn erg enthousiast over onderkleding van polypro py l e e n. Het isoleert goed en is ve rk rijgbaar in sport z a k e n en bij pbm-leve ra n c i e r s. Zo rg voor meerd e re lagen kleding, zodat afhankelijk van de omstandigheden meer of minder aan kan. Een combinatie van ove r- all en bodywarmer is praktisch en comfortabel. Met name in de zo m e r p e riode en bij zonnig we e r t reedt blootstelling op aan UV- s t raling die kan leiden tot huidkanker en oogaandoeningen. Bes c h e rm de huid tegen ove rmatige zo n n e s t ra l i n g (kleding of zo n n e b randcrème factor 10) en dra a g zonodig een helm met nekflap en een zo n n e b ri l met UV- f i l t e r. Draag gehoorbescherming bij het we rken met een b o o rm a c h i n e, een zaagmachine, niet- of spijkera p p a ratuur en een schiethamer (bijvo o r b e e l d helm met gehoorbescherming). Draag ademhalingsbescherming bij blootstelling aan houtstof en kwartsstof (P2- of P3-filter met aanblaasfilter). (Zie ook het Arbouw advies Ad e m- h a l i n g s b e s c h e rming) Draag een veiligheidshelm, bij vo o rkeur met linnen binnenwe rk, een leren zweetband en een kinband, die voldoet aan NEN-EN 397. Draag veiligheidsschoenen met stalen tussenzo o l en stalen neus, die voldoen aan NEN-EN 345. Ge b ruik va l b e s c h e rming bij we rken op hoogte en bij geen of onvoldoende ra n d b e veiliging. Draag gelaatsbescherming bij machinale houtbewe rking, vallend boorg ru i s, we rken met schietham e r s, we rken met lijm of PUR-schuim boven het hoofd. Draag we rkhandschoenen, slijtvast met goede gri p en ademende rug die voldoen aan NEN-EN 388. De maat is erg belangrijk. Zo rg daarom voor het in vo o r raad hebben van diverse maten zodat ieder de juiste maat kan kiezen; regelmatig wassen en ve r- vangen. Draag bij het ve rwe rken van lijm of PURschuim handschoenen die bestand zijn tegen chemicaliën. Draag speciale kleding voor het we rken met een m o t o rkettingzaag (broek, we rkhandschoenen, ve i- l i g h e i d s b ril, helm). Draag bij geknield we rken kniebescherm e r s. Goede hygiëne is belangrijk. Zo rg voor een goede wasplaats vo o rzien van stromend water, zachte zeep en we g werphanddoeken. Ge b ruik geen agre s- s i e ve ze e p. Smeer de handen voor het we rk in met een vette zalf of crème. Kies een middel zonder irri t e rende stoffen zoals va s e l i n e - l a n e t t e c r è m e. Alle persoonlijke beschermingsmiddelen moeten zijn vo o rzien van een CE-merk. 1 2
5 Z o rgen voor goede arbeidsomstandigheden Er zijn in dit A-blad veel punten genoemd die de gezondheid en de veiligheid bij het werk positief kunnen beïnvloeden. We bereiken veel als de hele branche zich hieraan houdt. Toch kan en moet er volgens de Arbowet en -regelgeving nog meer g e b e u ren. Alle bedrijven in Nederland, groot en klein, zijn verplicht na te gaan welke risico s hun werknemers lopen bij het werk. Als er zaken niet in orde zijn (bijvoorbeeld te zwaar tillen, blootstelling aan schadelijke stoffen of aan te hoge geluidsniveaus) dienen maatregelen te worden genomen. Om aan deze verplichting te voldoen, is een instrument ontwikkeld, de Algemene Be d ri j f s ve rkenning & R i s i c o - In ve n t a risatie en -Evaluatie in de bouwnijve r- heid (ABRIE-Bouw). Da a rmee kan op een eenvo u d i- ge wijze inzicht worden ve rk regen in de arbori s i c o s van het bedrijf. De bedri j ven kunnen met de ABRIEbouw desgewenst zelf de ri s i c o s beoordelen zo n d e r inschakeling van een arbodienst. Het resultaat moet dan wel worden getoetst door een gecert i f i c e e rd e arbodienst of een kern d e s k u n d i g e. Voor bedri j ve n met minder dan tien we rknemers is toetsing bij geb ruik van een branche-ri&e niet meer nodig. Vo o r b e d ri j ven met 25 we rknemers of minder, die gebru i k hebben gemaakt van een branche-ri&e, is nu in p rincipe een bedri j f s b ezoek door de arbodienst of de k e rndeskundige niet meer nodig. Het is ook niet meer nodig om alle kerndeskundigen (bedri j f s a rt s, ve i l i g h e i d s k u n d i g e, arbeidshygiënist en deskundige Arbeid & Organisatie) bij de toetsing te betre k k e n. Als reeds gebruik is gemaakt van erkende instellingen (bijvoorbeeld op het gebied van geluid) hoeft de o n d e rnemer ook geen nieuwe metingen meer te laten doen. De arbodienst of kerndeskundige control e e rt alleen op papier of alles wat in het kader va n een RI&E aan de orde moet komen, ook daadwe rk e- lijk beschre ven is. Slechts als de arbodienst of de k e rndeskundige schriftelijk melding maakt van ontb rekende onderdelen, is nog een aanvulling van de RI&E nodig. Arbobesluit, afdeling Bouwplaatsen Op grond van het Arbobesluit (afdeling Bo u w p l a a t- sen) moet al in de ontwerpfase van een bouwpro j e c t rekening worden gehouden met de gezondheid en veiligheid van de we rknemers op de bouwplaats. Alle b e t rokken partijen moeten door een goede coörd i n a- tie en samenwe rking ervoor zo rgen dat al deze part i j- en gezond en veilig kunnen we rken. Bij grote en/of ri s i c ovolle projecten moet een ve i l i g- heids- en gezondheidsplan worden opgesteld. Te vens moet er een c o ö rdinator ontwe r p f a s e worden benoemd door de opdra c h t g e ver en een c o ö rd i- nator uitvo e ri n g s f a s e door één van de aannemers, meestal zal dit de bouwkundig aannemer zijn. Ges p e c i a l i s e e rde of nevenaannemers zijn verplicht de aanwijzingen van deze c o ö rdinator uitvo e ri n g s f a s e op te volgen. De coördinator zal onder meer vra g e n naar de ve rhoogde ri s i c o s bij het we rk en naar de m a a t regelen die de we rk g e ver heeft getroffen ter bes c h e rming van zijn we rknemers en derden. Di t neemt niet weg dat iedere we rk g e ver voor de ve i l i g- heid en gezondheid van zijn eigen we rknemers ve r- a n t w o o rdelijk blijft. De we rk g e ver moet daarbij beo o rdelen of de maatregelen, zoals die zijn va s t g e l e g d in het kader van de ri s i c o - i n ve n t a risatie en -eva l u a- tie in het bedrijf, ook voor het project doeltre f f e n d zijn en/of aanvullende maatregelen noodzakelijk z i j n. Opleiding, voorlichting en instru c t i e Vakbekwaamheid bevo rd e rt veilig, gezond en efficiënt we rken. Een goede opleiding is dan ook van groot belang. Ontwikkeling van nieuwe we rkmethoden maakt het regelmatig opfrissen van kennis en va k b e k w a a m- heid noodzakelijk. Het is bovendien verplicht op g rond van de Arbowet. Goede voorlichting en ins t ructie zijn een ve reiste voor de we rk g e ve r. Va a k w o rdt die ve r s t rekt door de vo o rman, de uitvo e rd e r of door een erva ren we rk n e m e r. Zij kunnen de nieuwkomers wegwijs maken en wijzen op het belang van veilig en gezond we rken en het toepassen van de juiste tiltechnieken en we rkmethoden. Dit A-blad kan daarbij een hulpmiddel zijn. In de Bouw CAO is afgesproken om het volgen va n opleidingen door we rknemers over veilig hijsen en veilig lasten aanpikken te bevo rd e re n. 1 3
EHBO en Bedrijfshulpverlening De wet schrijft voor dat de bedri j f s h u l p verlening op de we rkplek moet zijn vastgelegd in de vo rm van een op schrift gesteld noodplan. We rknemers moeten op de hoogte zijn van de inhoud van het plan en moeten weten wat ze in noodgevallen moeten doen. Per vijftig we rknemers is één we rknemer met een BHV- d i- ploma op het we rk verplicht. Elke BHV-er moet eenmaal per twee jaar een dag bijscholing ontva n g e n. Da a rnaast is het wenselijk op het we rk een medewe r- ker met een EHBO-diploma te hebben. EHBO-kennis en va a rdigheden moeten door oefeningen en/of cursussen worden bijgehouden. Een EHBO-tro m m e l moet op een bij iedereen bekende plaats in de dire c- te nabijheid van het we rk aanwezig zijn. Ta a k i n s t ructie en werkoverleg Voor welke ve r b e t e ringen ook wordt gekozen, het is altijd belangrijk om de we rknemers hierbij te betre k- ken. Het we rk overleg is een goede gelegenheid om g ezamenlijk na te gaan op welke manier het we rk ve r b e t e rd kan worden. Di verse bedri j ven maken geb ruik van taakinstructies om zaken op het gebied van veiligheid en gezondheid te bespreken. Een taaki n s t ructie is het, vo o rafgaand aan het we rk, in de ploeg doornemen van het we rk waar men straks samen aan gaat beginnen. In deze bespreking zal men ook moeten letten op gezond en veilig we rken. Na a s t t a a k i n s t ructie kan ook het we rk overleg bijdragen aan b e t e re arbeidsomstandigheden. Met het we rk ove r l e g w o rdt een vo rm van bespreking bedoeld waarbij de b e t rokken medewe rkers problemen die vaak vo o rk o- men aangeven en bespreken hoe deze opgelost kunnen worden. Voorbeelden van zaken die in het we rkoverleg naar vo ren kunnen komen zijn: planningen, de soorten en kwaliteiten van de gereedschappen en m a c h i n e s, hoe te we rken met nieuwe methoden, de kwaliteit van materialen, en derg e l i j k e. We rknemers die we rkzaamheden moeten doen met een ve rhoogd gezo n d h e i d s risico hebben recht op gericht periodiek onderzoek (GPO). We rknemers die g ezondheidsklachten hebben waarvan zij ve rm o e- den dat die te maken hebben met hun we rk, kunnen het spreekuur van de bedri j f s a rts bezoeken. Vo o r- w a a rde daarbij is wel dat zij zich niet ziek hebben gemeld. Als de bedri j f s a rts ve rvolgactiviteiten noodzakelijk acht, bijvoorbeeld onderzoek op de we rk p l e k, w o rdt dit ook uitgevo e rd in het kader van dit pakket. De hiervoor genoemde activiteiten worden door Arbouw re c h t s t reeks betaald aan de arbodienst. Di t met uitzo n d e ring van het GPO. Hi e rvoor ontvangt de we rk g e ver van de arbodienst de rekening, tenzij het GPO wordt gecombineerd met het PAG O. De aanstellingskeuring hoort niet in het pre ve n t i e- zo rgpakket. De aanstellingskeuring verschilt van de verplichte intre d e k e u ring. Een aanstellingskeuring is een medisch onderzoek voor een we rknemer die reeds we rkt in de bouw en van we rk g e ver wisselt. De kosten hiervoor worden eveneens door de arbodienst in rekening gebracht bij de we rk g e ve r. Tot slot Dit A-blad biedt een groot aantal concrete maatre g e- len waarmee het we rk gezo n d e r, veiliger en lichter kan worden uitgevo e rd. Bij Arbouw en de we rk g e- vers- en we rk n e m e r s o rganisaties kunt u altijd terecht voor informatie en advies. P reventieve bedrijfsgezondheidszorg Omdat vo o rkomen beter is dan genezen, hebben de we rknemers in de bouwnijve rheid recht op een pakket bedri j f s g ezo n d h e i d s zo rg. De pre c i eze inhoud va n dit pakket is beschre ven in een bijlage van de CAO : het i n d i v i d u g e richte pakket pre ve n t i ezo rg. We rknemers die voor het eerst in de bedrijfstak gaan we rken, moeten verplicht een intre d e k e u ring ondergaan als zij hun we rk vo o rnamelijk op de bouwplaats gaan doen. Ie d e reen die we rkt in de bouwnijve rh e i d o n t vangt periodiek een uitnodiging van de arbodienst voor een arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO). Het moment waarop de we rk n e m e r w o rdt uitgenodigd is afhankelijk van de leeftijd. 1 4
6 I n f o rm a t i e Aanvullende literatuur A-blad Ti l l e n Gre n s w a a rden, oplossingen en maatregelen vo o r zwaar tillen A r b o u w, Amsterdam, 2004 Ti l l e n : w e rk g eve r s f o l d e r In f o rmatie voor we rk g e vers afkomstig uit A-blad Ti l l e n A r b o u w, Amsterdam, 2004 Ti l l e n : w e rk n e m e r s p o s t e r In f o rmatie voor we rknemers afkomstig uit A-blad Ti l l e n A r b o u w, Amsterdam, 2004 A B R I E - Bouw In s t rument voor arbodiensten en voor bouwbedri j- ven met een arbodeskundige in dienst voor het opstellen van een RI&E en Plan van Aanpak A r b o u w, Amsterdam, 2000 Advies Ad e m h a l i n g s b e s c h e r m i n g In f o rmatie over de soorten ademhalingsbeschermingsmiddelen, de filters, de verschillende types en de bescherming die zij bieden A r b o u w, Amsterdam, 1998 Be o o rdelingssysteem voor de begaanbaarheid va n b o u w p l a a t s e n In het algemeen geldt voor bouwterreinen dat de beg a a n b a a rheid en beloopbaarheid ve r re van optimaal zijn. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de stabiliteit en dus de veiligheid van machines, maar ook voor de arbeidsomstandigheden van de betrokken personen. Dit beoordelingssysteem maakt de begaanbaarh e i d van het bouwterrein inzichtelijk en draagt oplossingen aan, zoals dra i n a g e, het met plankiers en ri j p l a- ten ove r b ruggen van slechte plekken in het terrein of het aanbrengen van een extra zandlaag. C U R / C ROW / A r b o u w, 2004 Het Be o o rdelingssysteem voor de begaanbaarheid va n b o u w t e r reinen (C2004-1) is ve rkrijgbaar bij CUR, t e l. : (0182) 54 06 00 of www. c u r. n l Digitale Handboek Ar b e i d s m i d d e l e n Handboek is te raadplegen via de website of in zijn geheel te downloaden van www. a r b o u w. n l / c o n t e n t / handboekarbeidsmiddelen. Het handboek bevat o. a. aankoop-, afname-, controle- en inspectielijsten om arbeidsmiddelen uit de klassen 0-2 in het bedrijf te i n s p e c t e ren. A r b o u w, Amsterdam, 2005 Ko o pw i j zer persoonlijke beschermingsmiddelen Geeft gericht advies over persoonlijke bescherm i n g s- middelen. Per onderwerp wijst de koopw i j zer u in d rie stappen de weg naar de juiste PBM voor uw b e d rijf. Alle categorieën PBM komen aan bod: ademh a l i n g s b e s c h e rming, gehoorbescherming, oogbes c h e rming, gelaatsbescherming, hoofdbescherm i n g, h a n d b e s c h e rming, vo e t b e s c h e rming, bescherm e n d e kleding en va l b e ve i l i g i n g. A r b o u w, Amsterdam, 1999 Kw a rtsstof op de tekentafel Door verschillende bewe rkingen van steenachtige m a t e rialen kan kwartsstof vrij komen. Deze bewe r- kingen zoals boren, slijpen, frezen en hakken moeten zoveel mogelijk worden vo o rkomen. Deze bro c h u re a t t e n d e e rt ontwerpers op de geva ren van kwarts en helpt bij het vinden van oplossingen in de ontwe r p- fase die bijdragen aan een kwart s s t o f a rme we rk o m- geving op de bouwplaats. A r b o u w, Amsterdam, 1996 Pro d u c t g roep Informatie Systeem Arbouw (PISA) Het is van belang te weten welke producten schadelijke stoffen bevatten en welke pre ve n t i e ve maatregelen genomen kunnen worden om ri s i c o s te ve rm i j- den. Het Pro d u c t g roep In f o rmatie Systeem Arbouw ( PISA) vo o rziet in de gewenste inform a t i e. De producten die in PISA zijn opgenomen, zijn onderve r- deeld in hoofd- en subgroepen. Per subgroep word t voor zowel we rk g e vers als we rknemers inform a t i e g e g e ven over de eigenschappen van het product, de e ventuele ri s i c o s bij het we rken ermee en de pre ve n- t i e ve maatregelen die genomen kunnen worden. A r b o u w, Amsterdam, 2000 (wordt binnenkort herz i e n ) R i s i c o - i n ventarisatie en -evaluatie fysieke belasting bij dakplaten leggen Dit ra p p o rt geeft een ove rzicht van de we rk z a a m h e- den bij het leggen van dakplaten waarbij sprake is van een te hoge fysieke belasting. Te vens wordt aang e g e ven welke gre n s w a a rden zouden moeten word e n g e h a n t e e rd om ve rhoogde ri s i c o s op gezo n d h e i d s- klachten tegen te gaan. Het betreft gre n s w a a rd e n voor gewichten, krachten, handelingsfrequenties en/ of -tijdsduur, gebaseerd op bouwspecifieke ri c h t l i j n e n. Da a rnaast worden aanbevelingen gedaan voor de we rk vo o r b e reiding en de we rk m e t h o d e n. A r b o u w, Amsterdam, maart 1997 1 5
Stof in de bouwnijve rheid Er zijn nogal wat beroepen en we rkzaamheden in de bouw waarbij stof als een probleem wordt erva re n. Kennis van de ri s i c o s van stofblootstelling is nodig om maatregelen te treffen. In deze bro c h u re word e n de gezondheidseffecten van verschillende stofsoorten, zoals hinderlijk stof, fibrogeen stof (kwart s s t o f en asbest) en houtstof besproken en wordt ingegaan op mogelijke maatregelen om de stofblootstelling te b e p e rken. Op losse inlegvellen worden de ri s i c o s en m a a t regelen voor specifieke we rkzaamheden bes p ro k e n. A r b o u w, Amsterdam, 1996 B e s t e l l e n Be s c h re ven publicaties kunt u bestellen bij Arbouw, tenzij anders staat ve rmeld. Meer informatie over deze publicaties en de ove rige publicaties van Arbouw vindt u op de website: www. a r b o u w. n l. Bestellingen kunnen worden geplaatst via intern e t, maar ook per fax (020-580 55 55) of per e-mail ( a r b o u w @ a r b o u w.nl). De meeste publicaties kunt u ook gratis downloaden van de Arbouw-we b s i t e. Ke u zew i j zer va l b eveiliging In de keuze w i j zer komen verschillende bouwmethoden aan de orde voor het plaatsen van wanden, vloeren en daken. Per bouwmethode staat aangegeve n welke ve i l i g h e i d s m a a t regelen genomen kunnen worden. Hierbij staat de veiligste maatregel vo o ra a n. A r b o u w, Amsterdam, 2004 Advies We rken met tore n k ranen en mobiele kranen Dit Arbouw-advies is bedoeld om leidinggeve n d e n op de bouwplaats op de hoogte te brengen van de bel a n g rijkste geva ren die kunnen optreden bij het geb ruik van hijskranen en hijsgereedschappen. Er worden maatregelen behandeld waarmee deze geva re n w o rden ve rm i n d e rd of weggenomen. A r b o u w, Amsterdam, 2004 Advies Hi j s g e reedschappen en veilig hijsen Dit Arbouw-advies bevat adviezen voor de keuze va n h i j s g e reedschappen, de vo o r b e reiding en het juiste g e b ruik daarvan. Een ove rzicht volgt van de meest g e b ruikte hijsgereedschappen zoals kettingen, stro p- pen, haken, hijsbanden, tangen en klemmen met de d a a raan verbonden eigenschappen en toepasbaarheid. Er wordt een uitleg gegeven van diverse handen arm s e i n e n. A r b o u w, Amsterdam, 1997 O ve rzicht arbovriendelijke hulpmiddelen Op http://www. a r b o u w. n l / a r b ov ri e n d e l i j k e h u l p m i d- delen/ vindt u een ove rzicht van hulpmiddelen die het we rk kunnen ve r l i c h t e n. 1 6
A d re s s e n A r b o u w Postbus 8114 1005 AC Amsterd a m telefoon (020) 580 55 80 telefax (020) 580 55 55 e-mail arbouw@arbouw. n l i n t e rnet www. a r b o u w. n l Bouwend Nederland Postbus 286 2800 AG Go u d a telefoon (0182) 567 567 telefax (0182) 567 555 e-mail info@bouwe n d n e d e r l a n d. n l i n t e rnet www. b o u we n d n e d e r l a n d. n l Scholingsfonds voor het bouwbedrijf Postbus 8700 1005 AS Amsterd a m telefoon (020) 583 22 12 telefax (020) 583 29 94 e-mail info@scholingsfonds. n l i n t e rnet www. s c h o l i n g s f o n d s. n l Sdu Uitgevers Postbus 20014 2500 EA Den Ha a g telefoon (070) 378 98 80 telefax (070) 378 97 83 e-mail sdu@sdu.nl i n t e rnet www. s d u. n l C U R Postbus 420 2800 AK Go u d a telefoon (0182) 540 600 telefax (0182) 540 601 e-mail cur@cur. n l i n t e rnet www. c u r. n l FNV Bouw Postbus 520 3440 AM Wo e rd e n telefoon (0348) 575 575 telefax (0348) 423 610 e-mail info@fnvbouw. n l i n t e rnet www. f n v b o u w. n l Hout- en Bouwbond CNV Oude Ha ven 1 3984 KT Od i j k telefoon (030) 659 77 11 telefax (030) 657 11 01 e-mail info@hbbcnv. n l i n t e rnet www. h b b c n v. n l Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) Postbus 5059 2600 GB De l f t telefoon (015) 269 03 90 telefax (015) 269 01 90 e-mail info@nen.nl i n t e rnet www. n e n. n l 1 7
P ro d u c t i e A r b o u w, Amsterd a m F o t o g r a f i e Ton borsboom, Ni e u wegein (cove r ) D ru k Ted Gi g a p rint, Almere 1 8