R.v.V. 199 RAAD VOOR HET VERBRUIK ADVIES over de evaluatie van het charter opgesteld door de belgische vereniging van banken inzake een basis-bankdienst Brussel, 3 juni 1999
De Raad voor het Verbruik, die op 8 december 1998 door de Minister van Economie werd verzocht een advies uit te brengen over de evaluatie van het Charter opgesteld door de Belgische Vereniging van Banken inzake een basis-bankdienst, is op 3 juni 1999 in plenaire vergadering bijeengekomen, onder het voorzitterschap van mevrouw D. Struyven en heeft het volgende advies aangenomen. De Raad voor het Verbruik heeft de Voorzitter verzocht dit advies over te maken aan de voogdijminister. ADVIES De Raad voor het Verbruik, Gelet op de brief van 8 december 1998 waarin de Minister van Economie de Raad voor het Verbruik verzocht om een advies uit te brengen over de evaluatie van het bovenvermeld Charter; Gelet op het advies van de Raad voor het Verbruik nr 165 van 10 juli 1997; Gelet op de werkzaamheden van de Commissie "Financiële Diensten" tijdens de vergaderingen van 9 februari, 4 en 18 maart 1999; Gelet op de deelname aan de werkzaamheden van de deskundigen : de heren DUCART (O.I.V.O.), CAEYERS (ombudsman voor de clienten van banken), LESIW (Union des Villes et des Communes), Mevrouw DOMONT-NAERT (Test-Aankoop); Gelet op de uitwerking van het advies door de heren DUCART (O.I.V.O) en VAN BULCK (B.V.B.); BRENGT HET VOLGENDE ADVIES UIT :
1. Inleiding 1.1. Met een brief van 8 december 1998, heeft de Minister van Economie de Raad voor het Verbruik gevraagd hem van advies te dienen over de evaluatie van het Charter van de Belgische Vereniging van Banken inzake een basis-bankdienst. 1.2. Dit Charter, uitgewerkt en opgesteld door de Belgische Vereniging van Banken, heeft het voorwerp uitgemaakt van een advies van de Raad voor het Verbruik op 10 juli 1997. 1.3. Het advies van 10 juli 1997 voorzag in punt 2.4 de mogelijkheid het Charter te evalueren na een bepaalde tijd en bij de hoofdacteurs van de problematiek, meer bepaald de OCMW's, de kredietinstellingen en de betrokken Ombudsmannen. Het is in dit kader dat het huidig advies moet gesitueerd worden. 2. Enkele objectieve gegevens over het Charter 2.1. Het Charter is ondertekend door ongeveer 1 25 banken en spaarbanken. Deze instellingen vertegenwoordigen meer dan 80% van de markt. 2.2. De Vereniging van Banken heeft wat de bekendheid betreft o.a. volgende initiatieven genomen : - op 10 juli 1997 werd een persconferentie georganiseerd om het Charter voor te stellen en toe te lichten; - de Vereniging heeft een brochure laten drukken met de volledige inhoud van het Charter en werd in het najaar van 1997 overgemaakt aan alle OCMW's alsook aan alle gemeenten en steden van het land met een begeleidend schrijven en toelichtingen; - de brochure wordt op eenvoudig verzoek overgemaakt aan alle sociale diensten of particulieren; - de tekst van het Charter is eveneens sinds de persconferentie van 10 juli 1997 op de web-site van de BVB terug te vinden, alsook de volledige lijst van de kredietinstellingen die het Charter hebben ondertekend. De OCMW's werden ook hiervan op de hoogte gesteld; - de Ombudsman besteedt in zijn jaarverslag bijzondere aandacht aan deze soort klachten en verzoeken tot tussenkomst. 3. Evaluatie Met het oog op de evaluatie na één jaar werking, heeft de Vereniging der Banken tijdens de zomermaanden van 1998 een onderzoek gedaan bij al de banken-leden die het Charter hebben onderschreven. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat het Charter in de praktijk effectief een oplossing lijkt te bieden voor de sociaal uitgeslotenen (personen die niet over een zichtrekening konden beschikken) daar er o.a. van de kant van OCMW's en andere sociale bemiddelaars geen problemen meer worden gesignaleerd. De enkele gevallen overgemaakt aan de Ombudsman (ongeveer 25) werden allen, na eenvoudige tussenkomst, opgelost. De Raad neemt akte van de verklaringen van de voor de werkzaamheden uitgenodigde vertegenwoordiger van "l'union des Villes et des Communes" : de ondervraagde OCMW s hebben niets meer vernomen over bankuitsluitingsgevallen. Op grond van deze vaststellingen verheugt de Raad zich over de gunstige evolutie terzake sinds de publicatie in oktober 1996 van een onderzoek door de Koöperatieve Verbruikersbeweging. 1 Een juist aantal banken en spaarbanken kan uiteraard wel op een bepaald tijdstip weergegeven worden, maar is rekening houdende met verschillende fusie- of integratieprocessen onderhevig aan wijzigingen.
4. Tarificatie 4.1.Evaluatie door de banksector : De dames Struyven en Sweerts, de heren Dastot, Felix, Vandeplas, van Oldeneel tot Oldenzeel en Walschot (vertegenwoordigers van de productie) en de heer de Laminne de Bex (vertegenwoordiger van de distributie) menen dat de banken ernstige inspanningen leveren wat het tarief betreft : - de basis-bankdienst (= overschrijvingen, geldstortingen en afhalingen en het beschikken over rekeninguittreksels) wordt door alle banken die het Charter hebben onderschreven aangeboden voor een tarief van minder dan 400 BEF per jaar. In de gevallen dat de bank beschikt over een privatief net van ATM's, zullen de cliënten kunnen beschikken over een debetkaart die enkel gebruikt kan worden op deze toestellen. Voor de volledigheid moet vermeld worden dat er enkele kleine kredietinstellingen zijn die een speciaal goedkoper tarief aanrekenen (vb. enkel beheersvergoeding), hetzij zelfs gratis. - wil men naast de zuivere basis-bankdienst ook Bancontact/mister Cash en/proton dan kan dit in heel wat gevallen onder de vorm van een goedkoop pakketje (= basisdienst + debetkaart + proton + phone-banking +...) : forfaitaire kostprijs schommelt tussen de 500 aan 800 BEF per jaar, afhankelijk van de bank en de inhoud van het pakketje. 4.2. Evaluatie door de vertegenwoordigers van de consumentenorganisaties: De dames Culot en De Roeck, de heren Bontinckx, Dejemeppe, Fraselle, Kalfa, Strobbe en Van Daele (vertegenwoordigers van de verbruikersorganisaties) menen dat er moeilijk kan worden gesproken van ernstige inspanningen in hoofde van de banksector inzake tarifering voor de basis-bankdienst. Deze vertegenwoordigers herinneren eraan dat zij, in het kader van het advies nr 165 van de Raad voor het Verbruik betreffende het Bankcharter, erop hadden gewezen dat de tarifering van de basis-bankdienst niet aan bod kwam. Nergens in de tekst is er sprake van de mogelijke kosteloosheid van de bestanddelen van de basis-bankdienst of van het feit dat de gebruiker moet worden begeleid in het zoeken naar de goedkoopste diensten. De tarifering van de basis-bankdienst is evenwel een fundamentele kwestie die ten behoeve van de gebruikers algemeen zou moeten worden besproken. Hun recht op het beschikken over een zichtrekening alsook de toegang tot de betaalmiddelen moeten worden verzekerd d.m.v. de tarifering van de diensten die tegenwoordig in het dagelijkse leven als onmisbaar worden geacht, rekening houdend met de vrije keuze van de consument. Zij stellen vast dat de kosteloosheid van de door de Post aangeboden diensten het mogelijk heeft gemaakt dat mensen die financiële problemen hebben en vaak OCMW-uitkeringen genieten, rekeningen openen. Er werd trouwens een wetsvoorstel neergelegd en besproken in het Parlement. Een der doelstellingen was de kosteloosheid van sommige bankbewerkingen te verzekeren. 5. Bijzonder punt : problematiek van de circulaire cheques De Raad vraagt dat de problematiek van de betaling van circulaires cheques aan het bankloket, bijvoorbeeld die afgegeven door OCMW s of ziekenfondsen en ten behoeve van hun begunstigden, zorgvuldig wordt onderzocht. Het ligt voor de hand dat de ontwikkeling van de basis-bankdienst bepaalde praktische problemen inzonderheid i.v.m. het afgeven en de invordering van circulaire cheques moet oplossen. Het beschikken over een zichtrekening wordt hierdoor des te noodzakelijker. Circulaire cheques blijven echter het betaalmiddel dat door bepaalde categorieën van de bevolking wordt aangewend in noodgeval, bij frequente verhuizingen of om ervoor te zorgen dat bepaalde bedragen niet vatbaar voor beslag kunnen zijn. De Raad meent dat het gebruik van circulaire cheques zou kunnen afnemen door aan de gebruikers een modelformulier voor te stellen, dat hen in staat zou stellen regelmatige bedragen (OCMW-
uitkeringen, mutualiteitsvergoedingen, enz.) op een rekening te storten. Dit document zou met een minimum aan vormvoorschriften aan de bank, het OCMW of aan het ziekenfonds worden overgezonden. Daartoe moet een dialoog tussen de vertegenwoordigers van de betrokken partijen worden aangeknoopt. 6. Algemene conclusie Zoals reeds vermeld, stelt de Raad voor dat de situatie i.v.m. bankuitsluiting verbeterd is. Deze praktijk wordt in mindere mate toegepast sinds ze door de betrokken actoren in overweging is genomen. De Raad benadrukt evenwel hoe belangrijk het is dat de tot hier toe geleverde inspanningen worden voortgezet en dat OCMW s jaarlijks informatie hierover krijgen. In dit opzicht acht de Raad het wenselijk dat er tegen eind 2000 in overleg met de OCMW s, de ombudsman van de banken en met de representatieve organisaties van de Raad een nieuwe evaluatie wordt voorzien. Mevrouw Culot, de heer Van Daele (vertegenwoordigers van verbruikersorganisaties) onthouden zich over de algemene conclusie.
LEDEN AANWEZIG OP DE PLENAIRE VERGADERING VAN DE RAAD VOOR HET VERBRUIK VAN 3 JUNI 1999 VOORGEZETEN DOOR MEVROUW D. STRUYVEN 1. Leden die de organisaties van de consumenten vertegenwoordigen: Werkende: Mevrouw DE ROECK (Bond van Grote en Jonge Gezinnen) De heer BONTINCKX (FEBECOOP) De heer DEJEMEPPE (Centre Coopératif d/l Consommation) De heer FRASELLE (Test-Aankoop) De heer KALFA (Verbraucher schutzzentrale Ostbelgien) De heer STROBBE (A.C.L.V.B.) De heer VAN DAELE (F.G.T.B.) Plaatsvervangend: Mevrouw CULOT (C.S.C.) 2. Leden die de organisaties van de productie vertegenwoordigen: Werkende: Mevrouw STRUYVEN (V.B.O.) Mevrouw SWEERTS (B.V.B.) De heer FELIX (U.P.C.) De heer VANDEPLAS (FEDICHEM) De heer WALSCHOT (FABRIMETAL) Plaatsvervangende: De heer DASTOT (B 3 A) De heer van OLDENEEL tot OLDENZEEL (V.B.O.) 3. Leden die de organisaties van de distributie vertegenwoordigen: Werkend: De heer de LAMINNE de BEX (FEDIS) 4. Leden die de organisaties van de middenstand vertegenwoordigen: Plaatsvervangend: Mevrouw VAN HAVERE (N.C.M.V.)