Hartkatheterisatie & Dotterbehandeling
In overleg met uw cardioloog heeft u besloten tot een Hartkatheterisatie (CAG, coronairangiografie) of een dotterbehandeling van de kransslagaderen (PTCA/PCI). PTCA staat voor Percutane Transluminale Coronaire Angioplastiek. Ook de term PCI wordt hiervoor gebruikt. Dit staat voor Percutane Coronaire Interventie. De behandeling vindt plaats op de afdeling Hartkatheterisatie van het Radboudumc. Deze folder geeft informatie over de behandeling. Heeft u na het lezen nog vragen, stel ze dan gerust aan de cardioloog of verpleegkundige. Voorbereiding thuis U krijgt telefonisch bericht wanneer en waar u wordt opgenomen. U krijgt dan ook te horen of u enkele dagen voor de behandeling met bepaalde medicijnen moet stoppen. Het is belangrijk dat u bij opname alle medicijnen die u gebruikt meebrengt, in de orginele verpakking. Denkt u verder aan een T-shirt of pyjamajas, toiletspullen, sokken, slippers of sloffen en lectuur. Dit voor het geval dat u onverwacht een nacht moet worden opgenomen als er een complicatie optreedt tijdens de behandeling. Opname Op de afgesproken dag en tijdstip meldt u zich op de verpleegafdeling of de Holding HCK (Hartkatheterisatiekamer). Het tijpstip van aanmelden is niet persé het tijdstip van behandeling. Dit is in de loop van de dag. Na kennismaking met de verpleegkundige krijgt u informatie over de behandeling. Er wordt een ECG (hartfilm) gemaakt en de bloeddruk, pols en temperatuur worden gemeten. Verder wordt een infuusnaald in de arm gebracht. Dit infuus wordt gebruikt om eventueel bloed af te nemen en medicijnen toe te dienen. Dag van de behandeling Als u s morgens geholpen wordt, dan kunt u als ontbijt één boterham en thee gebruiken. Als u s middags geholpen wordt, dan kunt u normaal ontbijten en s middags één boterham en thee gebruiken. Tot twee uur voor de behandeling mag u gewoon drinken. Daarna mag alleen helder vloeibare dranken drinken. 1
Als u contactlenzen draagt, doet u deze voor de behandeling uit. Een bril kunt u ophouden. Voor uw vertrek naar de afdeling Hartkatheterisatie krijgt u een operatiejas aan. Zonodig gaat u nog naar het toilet. Voor de behandeling krijgt u een rustgevend medicijn aangeboden. U kunt zelf beslissen of u dit gebruikt. Het is gewenst dat uw familie tijdens de behandeling in de buurt blijft. Zij kunnen dan wachten op de verpleegafdeling of de Holding HCK. Dit vanwege eventuele complicaties die kunnen optreden. Hartkatheterisatie Met een hartkatheterisatie worden uw kransslagaders in beeld gebracht om te kijken of er vernauwingen of afsluitingen zijn. Ook wordt er gekeken of de hartkleppen goed werken en hoe de pompfunctie van het hart is. Bij het onderzoek worden filmopnamen gemaakt met behulp van röntgenstralen en contrastvloeistof. Deze vloeistof zorgt er voor dat de kransslagaders zichtbaar zijn op de film. Deze vernauwingen kunnen de oorzaak zijn van een verminderde doorbloeding van de hartspier, met zuurstoftekort als gevolg. Dit zuurstoftekort veroorzaakt pijnklachten. De klachten kunnen verschillend van aard zijn. De meest bekende is pijn op de borst. De behandeling bestaat uit het aanpassen van uw leefpatroon (stoppen met roken, gezonde voeding en meer lichaamsbeweging) en medicijnen. Soms is een dotterbehandeling noodzakelijk of een openhartoperatie (bypasses). vernauwing en ballon stent 2
De behandeling hartkatheterisatie U wordt in uw bed naar de afdeling Hartkatheterisatiekamer gebracht. Hier gaat u op een smalle behandeltafel liggen en wordt u toegedekt met steriele doeken. Boven deze tafel hangt röntgenapparatuur. Om uw hartritme tijdens het onderzoek te bewaken wordt u aangesloten aan de monitor. Het onderzoek wordt uitgevoerd door de cardioloog of cardioloog in opleiding. De plaats in de lies of pols waar het hulsje in de slagader wordt gebracht, wordt eerst gedesinfecteerd en daarna verdoofd. Door dit hulsje krijgt u medicijnen toegediend die het bloed verdunnen. Vervolgens wordt door het hulsje, via de grote lichaamsslagader, een katheter geschoven tot aan het begin van de kransslagader. Er worden meestal drie verschillende katheters ingebracht, voor de beide kransslagaders en voor de hartkamer. Soms zijn er meerdere katheters nodig om voor u een passend model te vinden. Als de katheter de kransslagader heeft bereikt, wordt er contrastvloeistof ingespoten. Vervolgens worden er filmopnamen gemaakt. Deze opnamen gebeuren telkens onder een andere hoek om zo nauwkeurig mogelijk eventuele vernauwing / afsluiting vast te kunnen leggen. De röntgenapparatuur boven u beweegt hierbij, terwijl u rustig blijft liggen. Tijdens het onderzoek wordt regelmatig aan u gevraagd in te ademen, vervolgens de adem vast te houden en na enkele seconden weer uit te ademen. Bij het maken van een film van de linkerhartkamer wordt in korte tijd veel contrastvloeistof ingespoten. Hierdoor kunt u het erg warm krijgen en kan het gevoel geven dat u moet plassen. Dit gevoel duurt vijftien tot dertig seconden. 3
Na de hartkatheterisatie Na het onderzoek wordt het hulsje in de lies verwijderd. Soms is het mogelijk dat het hulsje op de Hartkatheterisatie verwijderd wordt en er een Angioseal (collageenplug) wordt geplaatst. Hiermee wordt de insteekopening direct gesloten. Of dit geplaatst kan worden, is afhankelijk van diverse factoren, onder andere hoe het aanprikken is gegaan. De verpleegkundige vertelt u wanneer u uit bed mag. Een andere mogelijkheid is dat de verpleegkundige gedurende enkele minuten de slagader in de lies dicht drukt. Daarna wordt een drukverband aangelegd dat een paar uur moet blijven zitten. Als het drukverband is verwijderd mag u uit bed. Na een polsprocedure wordt het hulsje uit de pols verwijderd en komt er een speciaal bandje om uw pols dat enkele uren blijft zitten. U mag na twee uur bedrust met een mitella rondlopen, maar u mag uw arm niet belasten. Nadat het bandje geplaatst is gaat u terug naar de verpleegafdeling of Holding HCK. Bloeddruk, pols en insteekopening worden regelmatig gecontroleerd. Waarschuw de verpleegkundige direct als uw been (of arm) begint te tintelen of als het nat en warm in uw lies (of arm) wordt. Als u op de Holding HCK bent opgenomen dan wordt daar het hulsje in de lies verwijderd. Om rugklachten te voorkomen mag de hoofdsteun van uw bed in schuine stand gezet worden. Ook kunt u, onder begeleiding van de verpleegkundige, op uw zij gaan liggen. U moet dan het been met het verband gestrekt houden. Na het onderzoek kunt u gewoon eten en drinken. Het is belangrijk dat u goed drinkt, om de contrastvloeistof uit uw lichaam te verwijderen. Uitslag van de hartkatheterisatie Uit de Hartkatheterisatie blijkt of er een vernauwing(en) of afsluiting(en) van de kransslagaders aanwezig zijn, of de hartkleppen goed werken en hoe de pompfunctie van het hart is. De keuze voor een bepaalde behandeling is afhankelijk van het aantal en de ernst van de vernauwingen en van eventuele andere bevindingen. Een behandeling kan zijn het voorschrijven van medicijnen. Direct na het onderzoek zal de arts besluiten om aansluitend te dotteren of de bevindingen 4
multidisciplinair te gaan bespreken. Worden de bevindingen besproken dan krijgt u de volledige uitslag twee à drie weken later van uw behandelende cardioloog op de polikliniek. Dotterbehandeling De behandeling wordt uitgevoerd door de cardioloog. Een dotterbehandeling kunt u vergelijken met een hartkatheterisatie zoals hiervoor beschreven. Door de katheter die naar het begin van de kransslagader wordt geschoven wordt een uiterst dunne stuurbare voerdraad door de vernauwing geschoven. Over deze voerdraad wordt een ballon in de vernauwing geplaatst. De ballon wordt gedurende korte tijd opgeblazen, waardoor het vat wordt opgerekt. Omdat de kransslagader korte tijd helemaal wordt afgesloten, kunt u tijdelijk pijn voelen. Meestal is dit de pijn die u voorheen ook had. De verpleegkundige kan u vragen een cijfer aan deze pijn te geven, waarbij nul geen pijn is en tien hevige pijn. Voor of tijdens de procedure kan worden besloten een stent te plaatsen. Een stent lijkt op een balpenveertje of kippengaas. Het is gemonteerd op de ballon en wordt, doordat de ballon wordt opgeblazen, in de wand van het bloedvat geplaatst. Na verloop van tijd groeit er een laagje weefsel over de stent heen. Tijdens en na de behandeling krijgt u van de verpleegkundigen en de cardioloog uitleg. Soms kunt u de behandeling volgen op een beeldscherm. De behandeling duurt gemiddeld een uur. Soms langer, afhankelijk van het verloop, de soort vernauwing en het aantal vernauwingen. 5
Na de dotterbehandeling Na de behandeling komt u terug op de verpleegafdeling of de Holding HCK. Dan wordt ter controle een ECG gemaakt. Bloeddruk, pols en de insteekopening in de lies worden regelmatig gecontroleerd. Soms houdt u gedurende enkele uren na de behandeling pijn op de borst. Dit is meestal het gevolg van het oprekken van het bloedvat. Meldt het altijd als de pijn erger wordt. Meldt het ook als u veranderingen voelt in de lies (zoals nat en warm worden) of in uw been (koud, doof gevoel of tintelingen). Om rugklachten te voorkomen mag de hoofdsteun van uw bed in schuine stand worden gezet. Onder begeleiding van een verpleegkundige kunt u ook op uw zij gaan liggen. U moet dan wel het been met het hulsje (of verband) gestrekt houden. Als het bloed niet meer te dun is (meestal ongeveer twee uur na terugkomst op de verpleegafdeling of Holding HCK wordt het hulsje verwijderd. De insteekopening wordt dan gedurende vijftien minuten dichtgedrukt. Daarna wordt een drukverband aangelegd. Dit wordt na enkele uren verwijderd. Het is hier ook mogelijk dat het hulsje op de afdeling Hartkatheterisatie wordt verwijderd en er een Angioseal (collageenplug) wordt geplaatst. Voor meer informatie over een Angioseal verwijzen we u naar de tekst onder het kopje Na de hartkatheterisatie hiervoor. Na de behandeling mag u gewoon eten en drinken. Het is belangrijk dat u goed drinkt om de contrastvloeistof uit uw lichaam te verwijderen. Naar huis Als u op de Holding HCK wordt opgenomen dan kunt u in principe dezelfde dag naar huis. U moet er dan wel voor zorgen dat er s nachts iemand bij u is. Treden er tijdens de behandeling complicaties op dan wordt u één nacht opgenomen en overgeplaatst naar de verpleegafdeling. Wordt u op de verpleegafdeling opgenomen dan mag u de dag na de behandeling naar huis. Voor ontslag controleert de arts uw lies (of arm). Als u bij een cardioloog in het Radboudumc onder behandeling bent, komt u hier terug voor controle. In andere gevallen maakt u een afspraak met uw eigen cardioloog. 6
Als u een stent heeft gekregen, moet u gedurende een afgesproken periode het medicijn Plavix (clopidogrel) gebruiken. Dit medicijn beïnvloedt de bloedstolling. Daarom dient u dit nauwkeurig in te nemen. U krijgt een recept mee bij ontslag. Adviezen Na de behandeling moet u twee dagen rustig aan doen thuis. De instructies hiervoor zult u ontvangen van de verpleegkundige. Voor meer informatie over de leefregels na een hartkatheterisatie en/of een dotterbehandeling verwijzen we u naar de patiëntenfolder: Leefregels na een hartkatheterisatie of een dotterbehandeling. Deze folder is verkrijgbaar bij de verpleegkundige op de verpleegafdeling of bij de verpleegkundigen op de Holding HCK. Mogelijke complicaties Bij het aanprikken wordt een gaatje geprikt in de slagader. Mede omdat er stollingwerende medicijnen worden gebruikt kan hierbij een bloeduitstorting of blauwe plek ontstaan. Dit verdwijnt binnen enkele weken. Sporadisch kan er een bloeding in de lies optreden. Een enkele keer kan er een allergische reactie optreden bij gebruik van contrastvloeistof. Er ontstaat dan roodheid van de huid, jeuk en soms een opgezette keel. Mocht dit bij u gebeuren, dan moet u dit meteen melden. Tijdens de dotterbehandeling kan een stukje van de plaque (aanslag) aan de binnenkant van het bloedvat losschieten en met de bloedstroom meegevoerd worden. Zo n stukje kan een bloedvat plotseling afsluiten. Hierdoor kan een hartinfarct ontstaan en in uitzonderlijke gevallen een herseninfarct. Het is mogelijk dat een spoed bypass-operatie noodzakelijk is. De kans hierop is echter zeer klein. Voorbehoud De informatie in deze folder is algemeen van aard. Dat wil zeggen dat de behandeling is beschreven zoals deze meestal verloopt. Het kan zijn dat de arts een andere methode kiest, die beter aansluit bij uw situatie. Het is niet mogelijk in deze folder alle varianten en alternatieven te vermelden. Ook risico s en bijwerkingen zijn in algemene zin aangegeven. De behandelend arts zal dit vooraf met u bespreken. 7
Verhindering Als u op de afgesproken tijd niet kunt komen, neem dan zo spoedig mogelijk contact op met de afdeling Hartkatheterisatie via telefoonnummer: 024-361 45 35. 8
Radboud universitair medisch centrum 05-2013-0419