publieksversie jaarverslag ggd 2010
voorzorg tegen antibioticaresistentie GGD Regio Twente l Digitaal jaarverslag l publieksversie 2010 voorwoord Een nieuw jaar een nieuwe vorm. De publieksversie van het jaarverslag 2010 van GGD Regio Twente gaat met haar tijd mee. Om een ieder beter te kunnen bereiken en als GGD meer zicht te hebben op het bereik van deze publieksversie, verschijnt deze dit jaar in een digitale vorm. U kunt hier net als in regulier drukwerk rustig van voor naar achteren en weer terug bladeren, maar u kunt ook snel naar de pagina van uw keuze door op de onderstaande onderwerpen te klikken. In dit verslag kunt u onder andere lezen wat onze visie is op een zelfredzame samenleving. Of hoe we omgaan met de veranderende regelgeving rondom gastouders of de gevaren voor de Twentse burger als we immuun worden voor bepaalde antibiotica. De GGD bevindt zich meer dan anders op een kruispunt van wegen. Want we hebben veel te bieden, maar wat houdt een verdergaande decentralisatie van taken naar gemeenten in voor de GGD? Wat betekent het voor medewerkers als ze meer en meer deel uit gaan maken van een keten van samenwerkende partijen? Wat zijn de gevolgen voor toekomstig personeelsbeleid in een vergrijzende omgeving? Kortom vragen die de GGD zich ook zelf stelt in een veranderende omgeving. We gaan graag met onze tijd mee, maar wat blijft is dat we er staan om een gezonde Twentse samenleving te bewaken, te bevorderen en te beschermen! Veel leesplezier, J.H. Coes Voorzitter Bestuurscommissie Publieke Gezondheid GGD Regio Twente inhoud voorzorg tegen antibioticaresistentie 03 gezonde kinderen en jongeren, met een gezonde toekomst 04 toezicht op gastouders en peuterspeelzalen 06 voorbereiding op crises en rampen 07 van en voor de gemeenten en hun inwoners 08 colofon 10 Steeds meer bacteriën raken bestand tegen antibiotica. En steeds vaker vindt die groeiende resistentie vanuit de landbouwsector haar weg naar de mens. Met alle mogelijke gevolgen van dien voor de volksgezondheid. Daarom zoeken we regionale samenwerking en verbindingen om risico s te beperken. In Nederland zijn we terughoudend met het voorschrijven van antibiotica voor mensen. We gebruiken het minder dan andere Europese landen. Maar in de veeteeltsector is het omgekeerd: daar is Nederland de grootste gebruiker en dat neemt nog steeds toe. De resistentie van bacteriën tegen antibiotica groeit hierdoor snel. Dat kan tot ernstige problemen leiden. Bij de bestrijding van tuberculose (tbc) zien we het eveneens. Steeds vaker krijgen we te maken met multiresistente tbc (MDR) en superresistente tbc (XDR). Wereldwijd zijn deze vormen een groeiende bedreiging voor de behandeling van de ziekte. Ook in Nederland worden ze al regelmatig aangetroffen. Omdat patiënten hier meestal hun behandelkuur afmaken, krijgt de resistentie minder kans. Deze meer extreme vormen van tbc leveren daarom in Nederland relatief weinig problemen op. In Oost-Europa zijn de moeilijkheden echter al veel groter. Meer aandacht voor resistentie is daarom nodig. Op landelijke schaal werkt GGD Nederland daar aan, onder meer door contacten met kabinet en parlement. Op regionaal niveau is GGD Regio Twente aler t. We zoeken actief naar samenwerkingsrelaties met andere instanties. Door contacten met onder andere de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD), kunnen we tijdig kennis en ervaring delen en elkaar informeren over de nieuwste ontwikkelingen. > GGD Regio Twente Pagina 02 > GGD Regio Twente Pagina 03
gezonde kinderen en jongeren, met een gezonde toekomst Dossier We realiseren ons dat we er hiermee nog niet zijn. Terwijl we ons werk gewoon hebben gedaan, hebben we in 2010 ook gewerkt aan de verdere uitwerking en afronding van de fusie. Desondanks hebben de kinderen, jongeren en hun ouders/verzorgers steeds voorop gestaan. En hebben we kunnen voldoen aan de wettelijke verplichting om voor elke nieuwgeborene na 1 juli 2010 een digitaal dossier te openen. Dit vervangt de aloude papieren dossiers, om belangrijke informatie volledig en snel te kunnen oproepen. De papieren dossiers van eerder geboren kinderen worden eveneens gedigitaliseerd. In het kader van privacy is de informatie in het digitaal dossier alleen toegankelijk voor medewerkers van de jeugdgezondheidszorg. Alleen met uitdrukkelijke toestemming van ouders kan informatie uit het dossier verstrekt worden aan een andere zorgorganisatie. (Jonge) kinderen en jongeren hebben het recht om gezond op te groeien en om zich goed te kunnen ontwikkelen. In de eerste belangrijke jaren van hun leven vraagt dit dan ook om specifieke jeugdgezondheidszorg. Met het oog hierop is sinds 1 januari 2010 de jeugdgezondheidszorg in Twente één geheel. Voor deze datum zagen de thuiszorgorganisaties alle kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar. Vanaf 1 januari 2010 ligt deze taak bij de afdeling Jeugdgezondheidszorg (JGZ) GGD Regio Twente. De JGZ ziet alle kinderen vanaf hun geboorte tot hun 19de verjaardag minimaal negentien keer. In eigen huis noemen we dit de integrale Jeugdgezondheidszorg (ijgz). De voordelen zijn groot. We zijn in staat om kinderen en jongeren in de eerste 19 jaar van hun leven te volgen. Vanaf het eerste contact, ongeveer twee weken na de geboorte, zien we ieder van hen in de regel nog achttien keer terug, in verschillende leeftijdsfasen. Zo houden we letterlijk de vinger aan hun pols. Verder verzorgen we de noodzakelijke vaccinaties en adviseren we over opgroeien en opvoeding. We krijgen bovendien scherp inzicht in de gezondheid van de Twentse jeugd, waardoor we nog beter weten waarop we moeten letten en al vroeg risicogroepen kunnen herkennen. Het stelt ons in staat gemeenten heel gericht advies te geven voor hun jeugd- en gezondheidsbeleid. > GGD Regio Twente Pagina 04 Eén geheel Voor dit doel zijn de medewerkers 0-4, waaronder ook de consultatiebureaus op 1 januari 2010 in dienst getreden van GGD Regio Twente. Om dit goed te laten verlopen, hebben we onze missie vernieuwd en de werkwijze aangepast. We richten ons hierbij op vier deelgebieden: Informatie en advies; Pedagogische praktijk; Coördinatie van zorg; Signalering en toeleiding. Onze missie De ijgz is ontstaan door samenvoeging van de afdeling JGZ van GGD Regio Twente en de jeugdgezondheidszorg 0-4 van vier thuiszorginstellingen. Om de fusieorganisatie goed op de rails te zetten, hebben we in een nieuwe missie verwoord hoe we onze taken zien en wat we willen bereiken. En hoe we ons willen voorbereiden op toekomstige ontwikkelingen. Samen met andere instellingen (binnen de Centra voor Jeugd en Gezin van de gemeenten) en met ouders/verzorgers werken we aan de gezonde en veilige ontwikkeling van ieder kind en iedere jongere. We stellen ons proactief op, door elk kind/ elke jongere te volgen en signalen meteen op te pakken. Zodat tijdig maatregelen kunnen worden genomen als dat nodig is. Dat biedt ieder kind de kans om zich te ontwikkelen tot een gezonde en evenwichtige volwassene. Triage, nieuw preventief onderzoeksmethode Een van de taken van de GGD is het houden van preventief gezondheidsonderzoek in het voortgezet onderwijs. Het preventief onderzoek is bedoeld om vroegtijdig problemen op te sporen. In klas 2 krijgt elk kind een preventief gezondheidsonderzoek aangeboden in de vorm van een persoonlijk contactmoment. Tijdens dit onderzoek worden, samen met het kind, vragenlijsten doorgenomen en de lengte en het gewicht beoordeeld. Ook het gezichtsvermogen en gehoor worden gecontroleerd. Het geheel duurt ongeveer 15 tot 30 minuten. Het kind krijgt altijd een formulier met bevindingen mee naar huis. De laatste jaren is, ook landelijk, een toename waar te nemen van kinderen die extra aandacht nodig hebben. De huidige werkwijze van de JGZ biedt minder ruimte voor een goede ondersteuning van deze aandachtskinderen. Vanaf 1 januari 2010 is zijn wij gestart in het voortgezet onderwijs met een nieuwe methode voor preventief gezondheid, Triage. De nieuwe methode biedt nog steeds elk kind een contactmoment en creëert daarnaast meer ruimte voor zorg op maat. Artsen en verpleegkundigen van de JGZ hebben meer mogelijkheden om snel in te spelen op vragen en verzoeken van de school. In het schooljaar 2011 / 2012 zal de Triage-methodiek ook in het basisonderwijs ingevoerd worden. In 2010 zijn hier diverse voorbereidingen voor getroffen. > GGD Regio Twente Pagina 05
toezicht op gastouders en peuterspeelzalen Ouders die hun kind(eren) naar een kinderopvang, peuterspeelzaal of gastouders brengen, willen zeker weten dat ze daar in goede handen zijn. Ze willen erop kunnen vertrouwen dat de instelling of de gastouders voldoen aan de strengste eisen. De controle daarop is één van de taken van GGD Regio Twente. Sinds 1 januari 2010 heeft de overheid de eisen voor gastouderopvang fors aangescherpt. Vooral als het gaat om deskundigheid, veiligheid en hygiëne ligt de lat erg hoog. Het kind moet in goede en vertrouwde handen zijn. Gastouders moeten zich daarom laten registreren, om er zeker van te zijn dat ze de regels naleven. GGD Regio Twente ziet toe op de naleving daarvan. In 2010 hebben we voor ruim 3100 gastouders een documentenonderzoek ingesteld. 1130 gastouders hebben we daadwerkelijk bezocht. In 2011 gaan we hiermee door. Uiterlijk 31 december 2011 zijn alle inspecties afgerond. We hebben verder in een aantal peuterspeelzalen inspecties uitgevoerd. Dit was een pilot waaraan een aantal gemeenten deelnam. Deze instellingen vallen sinds 1 augustus 2010 ook onder de nieuwe wet, maar de overheid had nog niet bepaald aan welke normen ze moeten voldoen. In 2011 is inmiddels het eerste toetsingskader voor de inspecties van peuterspeelzalen bekend gemaakt. De inspecties zijn vergelijkbaar met die in een Kinderdagverblijf. voorbereiding op crises en rampen GGD Regio Twente heeft een eigen rol als zich rampen of crises voordoen. We hebben dan de taak om de gevolgen voor de volksgezondheid zoveel mogelijk te beperken. Goede nazorg hoort daarbij. Voor zulke situaties hebben we in 2010 het GGD Rampenopvangplan (GROP) vastgesteld. In het plan ligt vast wat er moet gebeuren vanaf de eerste melding tot en met de beëindiging. In de tijd daartussenin is voor alle betrokken afdelingen en functionarissen duidelijk wat ze moeten doen. Dat geldt ook voor de nazorg. Hier hoort een opmerking bij. Geen ramp of crisis voltrekt zich volgens een spoorboekje. Onvoorspelbaarheid is één van de hoofdkenmerken van dergelijke situaties. Bovendien kunnen ze sterk van elkaar verschillen. Een infectieziektecrisis is heel wat anders dan een crisis na een brand waarbij asbest vrijkomt. We zorgen er daarom voor dat we goed zijn voorbereid. Draaiboeken liggen klaar of worden ontwikkeld, afdelingen weten wat hen te doen staat, functionarissen zijn opgeleid. Bovendien wordt regelmatig geoefend. Daarmee gaan we door. Dankzij het GROP beschikt Twente als één van de eerste regio s over goed doordachte plannen en samenwerkingsvormen. De organisatie staat. We bereiden ons goed voor. Vier terreinen In het geval van een ramp of crisis, zijn we verantwoordelijk op vier terreinen: 1 Infectieziektenbestrijding Signalering, bestrijding, voorlichting en registratie van infectieziekten behoren tot ons dagelijks werk. Tuberculose, bijvoorbeeld, behoort tot deze ziekten. Bij een uitbraak van infectieziekten, zoals de Mexicaanse griep in 2009, nemen wij het voortouw bij de bestrijding daarvan. We zorgen bovendien voor goede voorlichting. Om goed voorbereid te zijn, heeft het team Infectieziektenbestrijding in 2010 regelmatig geoefend. Daarnaast is een Regionaal Outbreak Managementteam (ROMT) samengesteld om eventuele uitbraken doeltreffend het hoofd te bieden. 2 3 4 Medische Milieukunde Naast infecties kunnen ook andere incidenten de gezondheid en het welzijn beïnvloeden. Te denken valt aan een brand waarbij asbest of gevaarlijke stoffen vrijkomen, straling of bodemvervuiling. In zo n geval verrichten we metingen, adviseren, verzorgen we zo nodig aanvullende risicocommunicatie en werken we mee aan gezondheidsonderzoeken. GGD Regio Twente en GGD IJsselland werken hiertoe nauw samen. Psychosociale hulpverlening De psychosociale hulpverlening bij rampen is allereerst een gemeentelijke taak. Als zich een ramp voordoet, berust de verantwoordelijkheid bij GGD Regio Twente. Dat vraagt veel voorbereiding. In 2010 hebben we met de gemeenten gewerkt aan het protocol maatschappelijke onrust. We gaan hier in 2011 mee verder voor een goede aansluiting op het GROP. Gezondheidsonderzoek Een ramp kan aanleiding zijn om de gevolgen voor de gezondheid van getroffenen te onderzoeken. Dat is ook gebeurd na de vuurwerkramp in Enschede. Zo komt belangrijke informatie beschikbaar voor de behandeling van individuele slachtoffers en/of voor de opzet van de nazorg en eventuele begeleiding. Het kan verder dienen om onrust weg te nemen. > GGD Regio Twente Pagina 06 > GGD Regio Twente Pagina 07
van en voor de gemeenten en hun inwoners De rol van de gemeenten verandert. Ze krijgen steeds meer taken, ook als gevolg van het kabinetsbeleid en de bezuinigingen. Hier ligt daarom óók een opgave voor GGD Regio Twente. Als gezondheidsdienst van en voor de gemeenten groeien we mee. Steeds vaker verwacht de overheid dat de burger zijn eigen verantwoordelijkheid neemt. Dat hij op eigen benen staat en deelneemt aan de samenleving. Zo n burger vormt vanzelf netwerken van familieleden, vrienden en kennissen. Op die manier draagt hij zelf bij aan zijn eigen welzijn en welbevinden. Hij hoort ergens bij en creëert een vangnet voor momenten waarop het tegenzit. In de taal van de overheid heet dit zelfredzaamheid. Dan gaat het over burgers die door een actieve houding over oplossend vermogen beschikken. Ze vinden zelf de weg, organiseren op eigen kracht een woning en werk. Als ze problemen hebben, zoeken ze eerst zelf naar een oplossing. Daarvoor nemen ze ook z e l f initiatieven, doorgaans met inschakeling van hun netwerk. In zo n samenleving heeft de overheid een terughoudende rol. Ze is niet de instantie die alles bedenkt en regelt. Wel schept ze voor waarden die de burger in staat stellen zijn aandeel te nemen. B i j v o o r b e e l d d o o r t e zorgen voor woningbouw en onder wijs, en het stimuleren van initiatieven die zelfstandigheid en zelfredzaamheid bevorderen. Daarnaast roept ze gemeenschappelijke voorzieningen in het leven, voor het geval iemand niet (meer) in staat is om voor zichzelf te zorgen. Ook dan streeft ze ernaar haar burgers (nog) zoveel mogelijk te activeren. Het accent ligt op ondersteunen, niet op overnemen. > GGD Regio Twente Pagina 08 Daarbij is de praktijk soms weerbarstiger dan de theorie. Want de samenleving vergrijst en dat brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. Meer ouderen betekent een groter beroep op die voorzieningen en daarmee op de financiële draagkracht van de gemeenten. Terwijl die door bezuinigingen beperkt is. We ondersteunen de gemeenten in hun streven de gezondheid van hun inwoners te vergroten. Het belang daarvan neemt nog verder toe naarmate burgers meer zelf moeten doen en kunnen en ouder worden. Dat gaat immers gemakkelijker en beter als die burgers goed in hun vel steken. Missie In deze veranderende overheidswereld beweegt GGD Regio Twente mee. Dat ligt besloten in onze missie: Uw GGD bewaakt, bevordert en beschermt een gezonde Twentse samenleving. Het gaat ook op voor die meer zelfredzame samenleving. Als gezondheidsdienst van en voor de gemeenten, ligt hier voor ons een belangrijke opgave voor de toekomst. Daartoe hebben we veel te bieden. Zoals diepgaand inzicht in de gezondheid van de Twentenaren, grote expertise op het gebied van preventie en een uitgebreid netwerk in de werelden van overheid en volksgezondheid. Samen met gemeenten en overige partners zetten we die in. Voor de gemeenten én, vooral, voor hun inwoners. > GGD Regio Twente Pagina 09
Colofon Redactie: Teksten: Fotografie: Ontwerp en realisatie: GGD Regio Twente Hans Morssinkhof GGD Regio Twente, pag 08-09 Brigitte Leferink LimeSquare.eu GGD Regio Twente, Nijverheidstraat 30, 7511 JM Enschede tel 053 487 68 88 ggd@regiotwente.nl www.ggdregiotwente.nl