Millingerwaard 1989: RWS stopt zandwinning Millingerduin, dankzij Ooievaar 1990: start natuurontwikkeling, Landinrichtingsproject 1993: samenwerking SBB, WNF, ARK/FREE -landbouw stopt -ruimte voor rivierprocessen -introductie natuurlijke begrazing (grote grazers) + economische partners, 1990 1993
Natuurlijke begrazing - Zelfredzame rassen, liefst inheemse - Streven naar natuurlijke kuddesamenstelling, sociale ontplooiing - Natuurlijke setting, jaarrond - Starten met runderen, paarden - Publieksvriendelijk ivm openstelling -> koniks & galloways
Gebieden en kuddes graag zo groot mogelijk - Volledige kuddeontplooiing met subgroepen - Vrije partnerkeuze, vermijding inteelt - Eenvoudiger aantalsregulatie (sociale units) - Gevarieerder terreingebruik
szomers een overvloed aan voedsel planten komen tot bloei en zaadzetting (insecten) in de herfst verdorde vegetatie vol zaden (vogels, muizen) swinters leven grazers van zomerresten en vetvoorraad draagkrachtbepaling aan het eind van de winter Natuurlijke dichtheden
Millingerduin Start natuurontwikkeling 1990
Agrarische historie vóór 1990
ftrap op agrarische mat
Situatie mei 2008
Uitbreiding begrazingsgebied Millingerwaard
Menukeuze Grassen Kruiden Dauwbraam koniks Houtachtigen Klei november 2005 januari 2006 maart 2007 mei 2007 juli 2007 -seizoensvariatie Periode -winterkost vezelrijk Grassen Kruiden Dauwbraam galloways Houtachtigen Met dank aan stagiaires Larenstein, Helicon, RUG, WUR november 2005 december 2005 januari 2006 maart 2007 april 2007 mei 2007 juni 2007 juli 2007 gemiddeld Periode
Seizoens Terreingebruik koniks variatie Sociale variatie
Terreingebruik galloways Seizoens variatie Sociale variatie
Ontwikkelingen in perspectief Waar komen we vandaan?
Flora&Fauna Fauna- werkgroep Gelderse Poort monitoring in de breedte
Conclusies Flora&Fauna- werkgroep Gelderse Poort Habitattype kwaliteit ontwikkeling Stroomdalgraslanden Ruigten en zomen + + + ++ Zachthoutooibos Hardhoutooibos + 0 ++ 0
Stroomdalgraslanden Conclusies F&F-werkgroep Interessante ontwikkelingen langs Waal, ruimte voor natuurprocessen heel belangrijk Herkolonisatie flora volop actief via rivier,, wind en dieren Herkolonisatie fauna moeilijker: ontbreken verbindingszones
Stroomdalgrasland verspreiding Brede ereprijs & Veldsalie (F&F-werkgroep werkgroep)
Bruin blauwtje blauw: : 1990-2002 rood: 2003-2007 2007 (F&Fwerkgroep)
Veldhondstong transport zaden door grazers (F&F-werkgroep)
Wat gebeurt onder de
-erosie zwak -sedimentatie sterk -vaker dynamiek naarmate lager gelegen
Vegetatie ontwikkeling invloed en dominantie van de verschillende processen moeilijk te ontwarren Rivierdynamiek=hoofdaanneme Grote grazers= onderaannemer
1700 1650 1600 1550 1500 1450 1400 1350 1300 1250 1200 Oeverwal dynamiekdrempels 1993 1995 1998 2003 hoogwaterpieke 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 200 cm + NAP Lobith 1992 1991 1990
lassiek beeld Natuurprocessen (incl( natuurlijke begrazing) resulteren in ruiger type stroomdalgrasland dan klassiek agrarisch beheer troomdalruigte ruigte ipv lassiek troomdalgrasland inder afgebakende abitats meer ozaieken) Nieuw beeld soorten zijn er allemaal wel, maar in andere setting Naast bloei ook veel zoem&zang
Soort Aantal Braam 1 Gewone es 2 Hemelboom 2 Hondsroos 5 Meidoorn 580 Sleedoorn 1 Vlier 67 Zomereik 21 8 soorten 679
Soort Aantal Appel cultivar Boswilg Eenstijlige meidoorn 21 Gelderse roos Gewone es Gewone esdoorn Gewone vlier 12 Gewone vogelkers Grauwe wilg Hondsroos 2 Katwilg Kraakwilg Lijsterbes Rode kornoelje Rosa cultivar Ruwe berk Ruwe iep Schietwilg Sleedoorn Vederesdoorn Veldesdoorn Wegedoorn Zomereik Zwarte bes Zwarte els
ange termijn ontwikkeling edimentatie tilt strmdlgrslndn boven overstromingsdynamiek uccessie van graslandmozaïek naar ooibosmozaïek atuurdoelstelling veiligheidsdiscussie
Cyclische verjonging oeverwallen? lange termijn beheer motivatie rivierveiligheid nabootsing mega-erosie, erosie, herstel pioniersituatie pijn verdraagbaar temidden van levende oeverwallen Aanpak in verleden: botte bijl Steenfabrieksterpen opgetrokken uit oeverwalzand Millingerduin was tot 1989 zandwinplaats van RWS
Insnijding rivier Bron: Ten Brinke 2004 De beteugelde rivier Natuur schreeuwt om zandsuppletie Economie dreigt me vaste bodemlaag