Educatief pakket: Zeeschildpadden Lager onderwijs www.aquatopia.be Naam:... Klas:... Koningin Astridplein 7 2018 Antwerpen info en reservaties: 03/205.07.50 info@aquatopia.be
Inleiding voor de leerkracht Speciaal Educatief Pakket: Zeeschildpadden Naar aanleiding van de zeeschildpadden bij Aquatopia is er een extra educatief pakket opgesteld om speciale aandacht te bieden aan deze bijzondere dieren. De zeeschildpadden van Aquatopia, Sansbecco en Mabouche, hebben het in het verleden niet gemakkelijk gehad. Ze zijn beiden getroffen door de bedreiging van de visserij. Doordat ze in visnetten verstrikt zijn geraakt met hun bek, hebben dierenartsen bij allebei de dieren de onderkaak moeten verwijderen. Hierdoor kunnen Sansbecco en Mabouche zelf geen levende prooien meer vangen. Ze hebben door het verlies van hun onderkaak niet genoeg bijtkracht meer en zijn daardoor te traag om in de vrije natuur voedsel te vergaren. Onze jongste zeeschildpad, Mabouche is ook gewond geraakt door een bootpropeller, dit kan je zien aan de kap in het schild. Jarenlang hebben deze twee zeeschildpadden in het opvangcentrum Turtle Point in Napels geleefd in relatief kleine bakken. Eind 2011 kon Aquatopia hen gelukkig adopteren en een nieuwe, comfortabelere thuis geven! Dit educatieve pakket vormt een uitbreiding op de standaardpakketten voor de lagere school. Dit pakket kan echter ook individueel bekeken en verwerkt worden. Via dit extra pakket willen wij de leerlingen op een boeiende en ondersteunende wijze laten kennis maken met de zeeschildpadden. Wij wensen hen ook via een eenvoudige vraagstelling bewust te maken van het milieu en de hedendaagse problematieken. Voor de allerkleinsten is er achteraan het educatief pakket een vertelverhaal toegevoegd. De vragen in deze bundel die aangeduid zijn met de afbeelding hiernaast zijn uitdiepingsvragen. Deze vragen zijn moeilijker te beantwoorden en zijn bedoeld om de leerlingen van de derde graad van het lager onderwijs extra uit te dagen. Contact informatie Heeft u vragen of suggesties in verband met het educatieve pakket stuur dan gerust een mailtje naar info@aquatopia.be Dit pakket is gerealiseerd door Aquatopia, met bijdragen van Nathalie de Cauwer en Daniëlle Boonstra. 1
Zeeschildpadden Algemene informatie Zeeschildpadden zijn één van de oudst levende wezens op aarde. De zeven soorten zeeschildpadden die men vandaag nog kan bewonderen bestaan ongeveer 140 miljoen jaar. De zeeschildpadden leefden dus al voor de dinosaurussen! Aanvankelijk leefden de zeeschildpadden alleen aan land, later ook in de zee. De schild van zeeschildpadden is gestroomlijnd van vorm zodat ze weinig weerstand ondervinden van het water tijdens het zwemmen. Zeeschildpadden kunnen, in tegenstelling tot hun soortgenoten aan land, hun poten en hun hoofd niet terugtrekken in hun schild. Hun kleuren variëren, afhankelijk van de soort, van geel tot groen of zelfs zwart. Zeeschildpadden kunnen wel tot 80 jaar oud worden! Soorten Er bestaan ongeveer 265 verschillende soorten schildpadden. 7 soorten daarvan zijn zeeschildpadden. Ongeveer 120 miljoen jaar geleden leefden er 4 families van de zeeschildpadden. Tegenwoordig zijn er op de wereld nog maar 2 families te vinden. Binnen de eerste familie, de Cheloiidae, zijn er 6 soorten schildpadden: De groene zeeschildpad: Deze schildpad wordt ook wel de soepschildpad genoemd. Deze naam geeft al aan waardoor deze schildpad zo zeldzaam geworden is. De karetschildpad: Deze schildpad is te herkennen aan zijn gekartelde, mooi getekende rugschild. Van dat schild (karet) werden vroeger vaak brilmonturen gemaakt. De onechte karetschildpad: Ook wel dikkopschildpad genoemd. Is een zwaar gebouwde zeeschildpad. De platrugschildpad: Deze vrij kleine zeeschildpad komt uitsluitend voor in de zeeën rond Australie. 2
Zeeschildpadden - Algemene informatie De kemps schildpad: Niet alleen de kleinste, maar ook de meest bedreigde soort van alle zeeschildpadden. Ze worden regelmatig overvaren of verstrikt door visnetten. De warana: Iets groter dan de kemps schildpad. De bek van de warana wijst ook meer naar voor dan de snavelachtige bek van de kemps schildpad. In de familie van de Dermochelyidae is er nog maar een soort: de lederschildpad Verspreiding Zeeschildpadden leven in warme tropische en subtropische zeeën over de hele wereld. Ze komen vooral voor rond de evenaar, in Amerika, Afrika, Azië, Australië en ook in Europa. In Europa leven ze in de Middellandse Zee. De lederschildpad is de enige zeeschildpad die ook in koude zeeën leeft. Hij is zelfs al gezien in de Noordzee en vlakbij IJsland! Zeeschildpadden zijn echte reizigers. Ze leggen honderden, soms wel duizenden kilometers af tussen hun vaste leefgebied en de legstranden. Ze laten zich meevoeren door de oceaan en leggen tot wel 100 kilometer per dag af. Verspreidingsgebied van de zeeschildpadden. 3
Zeeschildpadden - Algemene informatie Voeding Zeeschildpadden halen hun eten uit de zee. Afhankelijk van de soort hebben ze andere voorkeuren. Onechte karetschildpad Lederschildpad De kaken van de onechte karetschildpad zijn sterk genoeg om schelpen te kraken. De kaken van een lederschildpad zijn veel delicater en zouden beschadigd kunnen worden bij het eten van schelpen. Deze schildpad houdt meer van zachte voeding zoals kwallen, wieren en algen. Zeeschildpadden hebben geen tanden, maar wel een scherpe rand die doet denken aan een snavel. Aangepast aan het leven in zee Zeeschildpadden zijn uitstekende zwemmers. De lange platte voorpoten zijn aangepast om te gebruiken als roeispanen. Hiermee kunnen ze veel kracht zetten en hoge snelheden behalen. Hun achterpoten gebruiken ze om mee te sturen onder water. Boven water dienen ze om een kuil mee te graven in het zand om eieren in te leggen. In tegenstelling tot andere schildpadden kunnen zeeschildpadden hun poten niet helemaal intrekken. Bij gevaar drukken zij hun zwemvliezen tegen hun lichaam. Zeeschildpadden komen regelmatig boven water om adem te halen. Ze kunnen zonder problemen een kwartier onder water blijven, als ze zich rustig houden zelfs uren. Sommige soorten doen zelfs een winterslaap op de bodem van de oceaan. Wist je dat... - De zwemsnelheid van zeeschildpadden is ongeveer 1,5 tot 2,3 km/uur. Lederschildpadden halen zelfs snelheden tot 9,3 km/uur. - Groene zeeschildpadden kunnen tot vijf uur onder water blijven ook al duurt een duik naar voedsel ongeveer vijf minuten of minder. Hun hartslag vertraagt om zuurstof te bewaren, er kunnen zelfs negen minuten verstrijken tussen 2 hartslagen! 4
Zeeschildpadden - Algemene informatie Voortplanting Bij zeeschildpadden is het verschil in geslacht pas op latere leeftijd te zien. Het mannetje is meestal kleiner en heeft een dikkere en langere staart. Ook heeft hij een hol buikschild. Hierdoor kan hij goed op de rug van het vrouwtje zitten tijden het paren. Bij de paring gaat het mannetje op de rug van het vrouwtje zitten. Hij grijpt zich stevig vast aan het rugschild van het vrouwtje met een lange duimnagel aan zijn voorpoot. Het vrouwtje keert altijd terug naar het gebied waar ze zelf is geboren om haar eieren te leggen. Als het donker is kruipt ze aan land. Ze graaft met haar achterpoten een kuil en legt hierin meer dan 100 eieren. Daarna gooit het vrouwtje het nest met zand dicht en drukt het plat. Ze keert uiteindelijk terug naar zee en laat haar eieren verder met rust. De eieren worden uitgebroed door de warmte van de zon. De temperatuur bepaalt het geslacht van de zeeschildpadden. - Als het warmer is dan 30 graden worden het vrouwtjes. - Is het kouder dan 28 graden, worden het mannetjes. Meestal is het in zo' n nest 29 graden en komen er evenveel mannetjes als vrouwtjes uit de eieren. Na zes tot acht weken komen de eieren uit. De jonge zeeschildpadjes rennen direct naar het water. Om de weg naar het water te vinden volgen ze het licht van de maan die in de zee reflecteert. Per 1000 uitgekomen eieren zullen er echter maar 1 à 2 zeeschildpadden de volwassenheid bereiken. De jonge exemplaren hebben namelijk nog een zacht schild en worden graag opgegeten door roofdieren en zeevogels. Pas wanneer zeeschildpadden volwassen zijn hebben ze nauwelijks natuurlijke vijanden, dit komt door hun harde schild. Bedreigingen Ondanks dat de zeeschildpad een van de langst levende dieren op aarde is, neemt hun aantal de laatste jaren drastisch af. Van de zeven soorten zijn er zes bedreigd. De grootste bedreiging van de zeeschildpad is de mens! Door overbevissing wordt hun voedsel schaarser. Geregeld worden er schildpadden in visnetten aangetroffen als 'bijvangst'. Zwerfnetten zijn een groot probleem omdat de schildpadden er in verstrikt raken waardoor ze niet meer naar het oppervlak kunnen zwemmen om adem te halen. De groei van het toerisme heeft het nestgebied verkleind. Plastic zakken en andere kleine rommel in de zee wordt door de dieren als voedsel aanzien en blokkeert de spijsvertering. Aanvaringen met het groeiend aantal boten op het water. In een aantal landen blijven schildpadden nog steeds een delicatesse. De klimaatsverandering heeft grote gevolgen voor de ontwikkeling van de eieren. 5
Zeeschildpadden - Algemene informatie Wat wordt er gedaan voor de zeeschildpadden? Gelukkig wordt er steeds meer gedaan om deze prachtige dieren te beschermen. Verschillende baaien worden tot beschermde reservaten verklaard. In deze baaien gelden er duidelijke regels waardoor mensen en schildpadden prima kunnen samenleven. Maar ook verschillende organisaties trekken zich het lot van deze dieren aan. Er zijn verschillende vrijwilligersorganisaties die informatie geven aan toeristen en die 's nachts op de legstranden aanwezig zijn om nieuwe nesten te beschermen. Meer dan 160 landen zijn aangesloten bij CITES. Dit is een verdrag waarin afspraken zijn gemaakt over handel in bedreigde diersoorten. In deze landen mag niet meer op zeeschildpadden worden gejaagd, en is er geen handel in zeeschildpadden en producten toegestaan. Ook het WWF doet er alles aan om beschermde zones op de schildpaddenstranden op te stellen en te versterken. Het WWF zet zich ook in voor vissersmethoden die rekening houden met schildpadden. Zo kunnen in visnetten speciale luikjes worden aangebracht waarlangs zeeschildpadden uit kunnen ontsnappen. Wist je dat... - De zwaarste zeeschildpad ooit was een lederschildpad, hij woog 961 kilo. - Meestal leggen zeeschildpadden 100 eieren, maar er zijn er wel eens 242 geteld bij een karetschildpad. - Zeeschildpadden blijven hun hele leven groeien. De zeeschildpadden van Aquatopia Sansbecco Soort: onechte karetschildpad Geslacht: Vrouwtje Grootte: 80.4 cm x 72.2cm Gewicht: ca. 72.7 kg Leeftijd: ca. 35 jaar oud Bijzonderheden: Mist onderkaak "Sans becco" betekent "zonder bek" Mabouche Soort: onechte karetschildpad Geslacht: onbekend Grootte: 63.6cm x 57.5 cm Gewicht: 27.7 kg Leeftijd: ca. 13 jaar oud Bijzonderheden: Mist onderkaak, kap in schild van bootpropeller "Ma bouche" betekent "mijn mond" Onechte karetschildpadden komen voor in de Grote Oceaan, Indische Oceaan, Middellandse Zee en de Atlantische Oceaan. Meestal in de buurt van koraalriffen. Sansbecco en Mabouche leefden voorheen in de Middellandse Zee. Deze soort kan 90 jaar oud worden. Hun bruin/geel gevlamde schild kan ongeveer een meter lang worden en ze kunnen dan bijna 150kg wegen. Deze soort eet vis, kwallen, krabben, inktvis en planten van de zeebodem. Wil je meer weten over de verzorging van Sansbecco en Mabouche? Dat kan via www.aquatopia.be! 6
Vragen 1 Hieronder zie je prentjes van verschillende soorten schildpadden. Herken jij de soort van onze Sansbecco en Mabouche? Omcirkel de juiste afbeelding. 2 Welke zin hieronder is juist? Omcirkel de letter van het juiste antwoord. A) Sansbecco en Mabouche zijn zoetwaterschildpadden. B) Sansbecco en Mabouche zijn landschildpadden. C) Sansbecco en Mabouche zijn zeeschildpadden. TIP! In welke van de 7 "werelden" van Aquatopia verblijven Sansbecco en Mabouche? 3 De verzorgers gaan Sansbecco en Mabouche voederen. Weet jij wat deze schildpadden eten? Kruis de juiste vakjes aan! inktvis sla en wortelen kwallen haaien insecten 4 Waar trekt de zeeschildpad naartoe om haar eieren te leggen? Kruis het juiste vakje aan! de koraalriffen het strand de wijde oceaan diep in het bos WIST JE DAT... een onechte karetschildpad zoals onze Sansbecco en Mabouche soms wel 10000 km ver moet reizen voor ze haar eieren kan leggen?! 7
5 Hoeveel eieren kan een zeeschildpad (ongeveer) in één keer leggen? Kruis het juiste vakje aan. 250 50 100 20 6 Hoe wordt het geslacht bepaald bij deze zeeschildpadden? Kruis het juiste vakje aan. de temperatuur van de zon bepaalt het geslacht de diepte van de kuil waarin de eieren liggen bepaalt het geslacht er is gee speciale factor waardoor het geslacht wordt bepaald 7 Hoe oud kan een zeeschildpad worden? Omcirkel het juiste antwoord. 10-20 jaar 20-35 jaar 35-55 jaar 55-100 jaar 8 Zijn de volgende zinnen juist of fout? Omcirkel het juiste antwoord. A) De zwaarste zeeschildpad ooit woog meer dan 900 kilo. Juist/Fout B) Een zeeschildpad kan net als gewone schildpadden uit zijn schild kruipen. Juist/Fout C) Zeeschildpadden stoppen met groeien wanneer ze volwassen zijn. Juist/Fout D) Sommige zeeschildpadden kunnen uren onder water blijven zonder adem te halen. Juist/Fout 9 Waarom kunnen Sansbecco en Mabouche niet langer in het wild overleven? Schrijf hieronder in een paar zinnen je antwoord. 10 Van de 1.000 schildpadden die geboren worden zal er maar 1 volwassen worden. Zeeschildpadden komen heel wat natuurlijke en onnatuurlijke bedreigingen tegen in hun leven. Zet een kruisje in het vakje waar de bedreiging thuis hoort! Je mag ook verder aanvullen! Vangst voor souvenirs gemaakt van de schilden Visnetten en vislijnen Roofdieren Zeevogels Vangst voor de schildpaddensoep Natuurlijke bedreiging Onnatuurlijke bedreiging 8
Zeeschildpadden & Milieu Vragen 1 Schrijf naast elke afbeelding de juiste bijhorende problematiek. 2 Vul onderstaande tekst aan met de woordjes uit de reeks hieronder. visserij- luik- schild- jonge zeeschildpadjes- ademen- regels- reservaten Zes van de zeven soorten zeeschildpadden zijn ernstig bedreigd. Er zijn veel factoren die hiervoor zorgen. Er zijn veel dieren die wel lusten. Volwassen schildpadden zijn dan weer vaak het slachtoffer van de. Zeeschildpadden moeten af en toe naar het wateroppervlak zwemmen om te kunnen. Wanneer de schildpadden vast komen te zitten in visnetten kunnen ze verdrinken. Onderzoekers hebben een oplossing gevonden voor dit probleem. Ze hebben een speciaal net gemaakt dat verschillende luiken heeft. 9
Zeeschildpadden & Milieu Via dit speciaal kan de zeeschildpad ontsnappen uit het net. Ook bij de legstranden kan men nog ingrijpen met oplossingen. Als mensen zich aan de houden, blijven vele nesten zelfs veilig. Het WNF werkt mee aan een actie om de toeristen te vertellen over deze regels. Vele belangrijke legstranden zijn al omgevormd tot. Dat betekent dat hier geen gebouwen mogen gebouwd worden. Een andere organisatie die de zeeschildpadden wil helpen is CITES. CITES is een afspraak tussen verschillende landen over de verkoop van bedreigde diersoorten. CITES heeft ervoor gezorgd dat er niet meer op de zeeschildpad mag gejaagd worden voor hun of voor schildpaddensoep. Tot slot is er nog het probleem van de vuile zee of de plastic soep in de zee. De zee zit vol plastic! Zeeschildpadden die graag kwallen eten durven soms per ongeluk een plastic zak op te eten. Probeer zelf mee te helpen om deze speciale dieren te redden. Gebruik bijvoorbeeld een herbruikbare tas om inkopen te doen, zo spaar je een heleboel kleine plastic zakken uit! 3 Probeer zelf hieronder nog enkele andere oplossingen te noteren! Wij danken jullie met ons hele team voor jullie aandacht voor deze bijzondere dieren. Laten we er samen aan werken om deze dieren nog heel lang bij ons te kunnen houden! Blijf ons volgen op www.aquatopia.be. 10
Zeeschildpadden Vertelverhaal voor de allerkleinsten Zo'n 30 jaar geleden trok mama zeeschildpad richting het strand. Ze voelde dat het tijd was om haar eieren te leggen. De sterren aan de klare hemel wezen haar de weg. Het was een heuse tocht, onderweg kwam mama zeeschildpad nog andere vrouwtjes tegen. Samen gingen ze aan land. Mama zeeschildpad koos een fijn plekje uit in het zand en begon een diepe kuil te graven. Toen ze vond dat haar kuil er prima uitzag, ging ze er over hangen en legde haar eitjes. Het waren er net geen honderd! Mama zeeschildpad was moe, ze bedekte haar kuiltje terug met zand zodat haar eieren beschermd waren. Daarna trok ze terug naar zee. De kleintjes moesten vanaf nu voor zichzelf zorgen. In de warmte van de zon groeiden ze in hun eieren. 2 maanden later... Het is donker. Op het strand is het zand fris en de toeristen zijn naar hun hotel. Maar wat is dat? KRAK! KRA- K! gaat het. De eierschalen beginnen te barsten! Stilletjesaan verschijnen de kleine zeeschildpadjes. De onderste zeeschildpadjes duwen hun broertjes en zusjes boven hen uit het nest. Zo kunnen ze zelf ook uit de kuil kruipen. Samen met zijn honderd broertjes en zusjes kruipt onze zeeschildpad zo snel als hij kan naar de zee. Ze moeten snel zijn want onderweg loert er gevaar! Enkele kleintjes vallen te prooi aan gevaarlijke vogels en andere dieren die wel een zeeschildpadje lusten! Onze zeeschildpad is gelukkig veilig tot in de zee geraakt. Maar in de zee schuilt er nog veel gevaar... Er zijn haaien en andere grote vissen, maar ook mensen durven de zeeschildpadjes kwaad doen! Wanneer ze hun visnetten uitsmijten kunnen ze per ongeluk ook een schildpad vangen. Door de jaren heen verliest ons schildpadje vele broertjes en zusjes. Maar hij wordt steeds sterker. Zijn schild wordt stevig en hij groeit tot wel een meter lang! Gelukkig durven niet veel dieren hem nu nog aan te vallen. De zeeschildpad beslist om terug te trekken naar het strand waar zij geboren is. Het is haar beurt om mama te worden. Jammer genoeg herkent ze het strand niet meer! Alles is volgebouwd met hotels en restaurants! Waar moet ze nu haar eitjes leggen? Gelukkig zijn er enkele mensen die de laatste stukjes strand goed verzorgen. Onze schildpad zoekt zich vol goede moed en plekje en legt haar eitjes. Daarna laat ze net als haar moeder haar kleintjes achter. Ze zullen zich zelf moeten redden. 2
Zeeschildpadden Vertelverhaal voor de allerkleinsten Terug in het water geniet onze zeeschildpad van de wijde oceaan. Steeds vaker, komt ze jammer genoeg, plastic tegen in het water. Het wordt moeilijker en moeilijker om nog een proper stukje oceaan te vinden waar prachtige koralen groeien. Er zijn ook steeds minder vissen in het water en onze schildpad moet een heel eind reizen om lekker eten te vinden. Plots ziet onze schildpad een heerlijke vis! Zijn buikje begint te grommen van plezier! Snel zwemt onze zeeschildpad naar de vis, en grijpt hem met zijn bek! Maar, oei?! Wat nu? Onze schildpad hangt vast! Er zit een haakje in zijn mond! Hij hangt aan een vislijn! Een hele tijd blijft onze schildpad daar hangen, tot de vislijn in beweging komt. De schildpad komt terecht op een groot schip. De kapitein van het schip besluit om de zeeschildpad veilig naar een opvangcentrum te brengen, want hij wilde vissen vangen en geen zeeschildpad! In het opvangcentrum krijgt onze zeeschildpad alle nodige verzorging. Ze noemen haar Sansbecco! Doordat de vishaak een grote wonde gemaakt had in haar bek, moesten de verzorgers opereren en haar onderkaak jammer genoeg weghalen. (Sans becco betekent dan ook "zonder bek") Sansbecco voelt zich snel beter in het opvangcentrum en leert er Mabouche kennen. Mabouche heeft ongeveer hetzelfde meegemaakt en heeft ook geen onderkaak meer. Ze heeft zelfs een diepe scheur in haar schild omdat ze ook nog eens tegen de propeller of schroef van een boot is gebotst! Al snel worden Sansbecco en Mabouche dikke vrienden. Jammer genoeg, kunnen ze niet terug naar zee omdat ze hun eigen voedsel niet meer kunnen vangen. Gelukkig komen er enkele vriendelijke mensen naar hen kijken. Ze besluiten om hen een nieuwe thuis te bieden in Aquatopia! Daar mogen ze in een groot bassin rondzwemmen tot hun oude dag! Sansbecco Mabouche 12