Protocol Vertegenwoordiging

Protocol Vertegenwoordiging 1.Inleiding Sommige patiënten kunnen (enkele van) hun belangen zelf niet -of niet meer- goed behartigen. Zo hebben ze bijvoorbeeld problemen op het gebied van huisvesting, financiën en (zorg)verzekeringen. Ook zouden anderen misbruik van een dergelijke situatie kunnen maken. GGZ ingeest spant zich in om misbruik van kwetsbare patiënten te voorkomen door een vertegenwoordiger aan te (laten) stellen die de belangen van de patiënt behartigt. Een vertegenwoordiger mag geen beslissingen nemen over persoonlijke aangelegenheden (zoals trouwen, scheiden, testament opmaken, non-reanimatieverklaring, donorschap of levensbeëindiging). Deze besluiten blijven bij de patiënt zelf liggen. Als patiënt over deze persoonlijke zaken beslissingen neemt waarbij naasten of behandelaren twijfelen of patiënt die besluiten geheel vrijwillig neemt dan wel of hij de gevolgen er van wel overziet dan moet GGZ ingeest beoordelen of de patiënt wilsbekwaam is (zie Protocol Beoordeling Wilsonbekwaamheid). Is het oordeel dat patiënt t.a.v. die beslissing wilsonbekwaam is dan kan een dergelijke verklaring worden verstrekt aan een vertegenwoordiger of aan familie om daarmee patiënt te beschermen. Ook op verzoek van een notaris of ambtenaar van de burgerlijke stand aan GGZ ingeest kan een niet bij de behandeling betrokken arts een onderzoek naar de wilsbekwaamheid doen en een dergelijke verklaring afgeven. 2.Doel van dit protocol Medewerkers informeren over vertegenwoordiging, de maatregelen curatele, bewind en mentorschap, wanneer hulpverleners op dit terrein actie ondernemen, welke bevoegdheden zij hebben en hoe te handelen indien een patiënt een curator, bewindvoerder of mentor heeft. 3.Uitgangspunten - een medewerker van GGZ ingeest kan nooit de vertegenwoordiger van een patiënt van GGZ ingeest zijn en dus geen mentor/bewindvoerder/curator zijn; - heeft patiënt een mentor of curator dan zijn behandelaren verplicht deze te betrekken bij alle belangrijke stappen in de behandeling; een bewindvoerder moet alleen betrokken worden bij handelingen over financiën (zoals beschermd wonen, huuropzegging, vermogenskwesties) - de hoofdbehandelaar is degene die besluit dat het nodig is een vertegenwoordiger voor patiënt te regelen. - de behandelaar probeert eerst of een schriftelijk gemachtigde (vaak een familielid/naaste) voldoende is. De patiënt kan dan op schrift vastleggen dat die persoon namens hem mag handelen. Daarbij kan de patiënt voor een aantal zaken vastleggen wat zijn keuze zou zijn. Als patiënt desondanks onverantwoord blijft handelen of als familie/naasten niet in staat zijn de rol van vertegenwoordiger op zich te nemen dan zorgt de behandelaar dat er een wettelijk vertegenwoordiger door de rechter wordt benoemd. Deze aanvraag kan gedaan worden door de instelling. 1

- de behandelaar mag geen medische verklaring afgeven over een eigen patiënt. Een medische verklaring moet worden afgegeven door een niet bij de behandeling betrokken arts. Medische verklaring = een verklaring over de gezondheidstoestand van een patiënt die gebruikt wordt voor een ander doel dan behandelen - de behandelaar mag wel, met toestemming van de patiënt, feitelijke medische informatie uit het dossier verschaffen aan de rechter, zoals een beschrijving van de effecten van de stoornis op het gedrag en het feitelijk gedrag van patiënt waaruit voor de rechter blijkt dat patiënten zijn belangen niet goed behartigt. 2

4. Wat is een goed vertegenwoordiger? Een goed vertegenwoordiger: - Betrekt patiënt bij zijn taken - Neemt beslissingen die zoveel mogelijk aansluiten bij de voorkeuren van de patiënt. - Doet een stapje achteruit voor zover patiënt zelf in staat is zijn belangen te behartigen - Is in staat tot regelmatig constructief overleg voeren met behandelaren - Stelt belangen van patiënt boven zijn eigen belang en kan daar naar handelen Als een bestaande wettelijk vertegenwoordiger zijn werk niet goed doet en dit invloed heeft op de behandeling van de patiënt kan GGZ ingeest ingrijpen door bij de rechter om een andere vertegenwoordiger te vragen. Bij een dergelijk verzoek dient feitelijke informatie aangeleverd te worden waaruit blijkt dat de vertegenwoordiger de bovengenoemde taken niet goed uitvoert. Tevens dient een bereidverklaring van de opvolgende vertegenwoordiger meegestuurd te worden. Zie hieronder voor het aanvragen van een vertegenwoordiger. 5. Vormen en aanvraag 5.1 Welke vorm van vertegenwoordiging is nodig bij welke problemen? In sommige gevallen kan volstaan worden met een schriftelijke machtiging, een volmacht. Dit is het geval als patiënt bij het geven van de volmacht wilsbekwaam is, er op financieel gebied geen ingrijpende beslissingen te verwachten zijn (een ingrijpende beslissing is bijvoorbeeld de verkoop van een huis) en als het wat de zorg betreft vooral over medische ingrepen gaat. De gemachtigde treedt dan op namens de patiënt en is tevens het aanspreekpunt als het gaat om uitwisseling van informatie over de gezondheidstoestand van de patiënt. Biedt deze vorm onvoldoende bescherming aan patiënt dan is wettelijke vertegenwoordiging nodig. Gaat het om financiële handelingen die de patiënt niet (meer) kan overzien dan is bewind de meest voor de hand liggende maatregel om aan te vragen. Als de patiënt niet (meer) over zijn verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding kan beslissen ligt een mentorschap voor de hand. Patiënt kan dan zelf (eventueel met behulp van familie/naasten) zijn financiën blijven behartigen. Wanneer de patiënt de gevolgen van zijn handelen in het geheel niet meer overziet, zowel op financieel als op persoonlijk vlak, kan om curatele worden verzocht. De patiënt verliest dan zijn handelingsbekwaamheid. Zie voor meer informatie ook de folder Curatele, Bewind en Mentorschap van de Rijksoverheid (http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/brochures/2015/04/14/curatele-bewind-en-mentorschap.html). 5.2 Aanvraag Een wettelijk vertegenwoordiging wordt aangevraagd bij de kantonrechter in het arrondissement waar de patiënt is ingeschreven in de basisadministratie van de gemeente. Voor de aanvraag bij de kantonrechter is nodig: - ingevuld aanvraagformulier (http://www.rechtspraak.nl/naar-derechter/formulieren/pages/curatele-bewind-mentorschap.aspx), - akkoordverklaring (in te vullen door ouders, broers, zussen), - bereidverklaring (in te vullen door degene die vertegenwoordiger wordt), - brief met feitelijke behandelinformatie, met toestemming van patiënt, waaruit blijkt wat voor beperking de persoon heeft voor wie de maatregel wordt aangevraagd. - Of, als patiënt niet instemt, een medische verklaring van een niet bij de behandeling betrokken arts over de beperking die de persoon heeft voor wie de maatregel wordt aangevraagd. 3

5.3 Procedure De behandelaar vraagt naar de mening van familie/naasten en informeert naar hun bereidheid om de procedure voor het aanvragen van een wettelijk vertegenwoordiger te starten. Het heeft de voorkeur dat de familie/naasten de procedure voeren. Indien patiënt met deze procedure instemt, zorgt GGZ ingeest alleen voor een brief met feitelijke informatie over de patiënt. Deze brief wordt opgesteld door de hulpverlener die de informatie zelf heeft waargenomen. Indien dit niet mogelijk is, regelt de hoofdbehandelaar de brief met de benodigde informatie. De hoofdbehandelaar kan de praktische afhandeling overdragen aan andere medewerkers, zoals de maatschappelijk werker. Indien er geen overeenstemming is met de patiënt en/of diens familie en een wettelijk vertegenwoordiger volgens GGZ ingeest toch nodig is dan besluit de hoofdbehandelaar alsnog een aanvraag hiertoe te doen. De aanvraag zelf kan gedaan worden door een medebehandelaar. Deze behandelaar zal ook ter zitting moeten verschijnen om de aanvraag nader toe te lichten. In de aanvraag wordt beschreven waarom patiënt of familie van patiënt geen aanvraag wil doen. Indien er vrees bestaat voor een conflictsituatie en dit een erg negatieve invloed op de behandeling kan hebben dan is het tevens mogelijk dat de jurist van GGZ ingeest de aanvraag bij de rechtbank indient. 6. Bewind 6.1 Wanneer aanvragen? 1. Indien de patiënt (tijdelijk of blijvend) niet in staat is om zijn financiële belangen goed te behartigen als gevolg van zijn geestelijke of lichamelijke toestand. Dit is o.a. het geval als post niet meer geopend wordt door patiënt, de administratie niet meer te overzien is, er betalingsachterstanden zijn of als patiënt vreemde besluiten neemt op het gebied van huisvesting. 2. Daarnaast kan bewind worden aangevraagd bij verkwisting of het hebben van problematische schulden. 6.2 Wat houdt onderbewindstelling in? Bewindvoering houdt in dat een vertegenwoordiger zorgt voor een veilig en verantwoord financieel beheer over de goederen van een patiënt (banksaldo, loon, pensioen, uitkering, maar ook meubilair, sieraden, onroerende zaken, vorderingen en schulden). De bewindvoering wordt indien uitgesproken wegens verkwisting of het hebben van problematische schulden in het Centraal Curatele en Bewind Register opgenomen. Indien het bewind is uitgesproken wegens de lichamelijke of geestelijke toestand van de patiënt kan de rechter beslissen dat de bewindvoering ook wordt ingeschreven. GGZ ingeest verzoekt bij de rechter expliciet om opname van het bewind in het register. Dit is belangrijk, want als de bewindvoering in het register is ingeschreven, zijn rechtshandelingen van de patiënt (zoals een impulsieve aankoop) ongeldig en kunnen deze teruggedraaid worden. 6.3 Gevolgen onderbewindstelling: 6.3.1 voor de patiënt: De patiënt mag niet meer zelf beslissen over zijn goederen die onder bewind staan. De patiënt mag bijvoorbeeld niet iets (ver) kopen zonder toestemming van de bewindvoerder. De door de rechter benoemde bewindvoerder beslist daar over, zoveel mogelijk samen met de patiënt. Een door patiënt uitgevoerde financiële handeling die niet in zijn belang is kan, als het bewind in het register staat, door de bewindvoerder worden teruggedraaid. 6.3.2 voor de bewindvoerder: 4

De bewindvoerder vertegenwoordigt de patiënt in alle zaken die financiële consequenties hebben. De bewindvoerder moet de financiën en het eventuele vermogen van patiënt goed beheren. Over de handelingen die de bewindvoerder uitvoert moet hij periodiek verantwoording afleggen aan de rechter-commissaris. 6.3.3 voor de behandelaar: Bewindvoering heeft geen consequenties voor de behandelaar en de inhoud van behandeling, wel voor de financiële aspecten ervan zoals plaatsing in een RIBW, accepteren van een huurwoning. De bewindvoerder behartigt slechts de financiële belangen van de patiënt en heeft geen vertegenwoordigingsbevoegdheid als het gaat om verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. De verplichtingen die de behandelaar op grond van de WGBO heeft jegens de patiënt, hoeft de behandelaar niet na te komen jegens de bewindvoerder. De bewindvoerder heeft dus ook geen inzagerecht in het dossier van de patiënt zonder diens toestemming. 6.4 Opheffing onderbewindstelling: De patiënt kan de rechter verzoeken om opheffing van de onderbewindstelling. De behandelaar kan, ter ondersteuning van het verzoek en met toestemming van de patiënt, schriftelijk medische informatie uit het dossier overleggen aan de rechter. Indien er géén overeenstemming bestaat tussen de patiënt en de behandelaar over het opheffen van de onderbewindstelling mag de behandelaar zonder toestemming van de patiënt geen medische informatie uit het dossier verstrekken. De behandelaar vraagt een onafhankelijke, niet bij de behandeling betrokken, arts/ psychiater deze informatie aan de rechter te verstrekken. 7.Mentorschap 7.1 Wanneer aanvragen? Mentorschap is bedoeld voor patiënten die niet goed voor zichzelf kunnen beslissen over verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. Het gaat om patiënten die door lichamelijke of psychische oorzaken in bepaalde situaties moeite hebben met het begrijpen van informatie, gevolgen overzien en het nemen van beslissingen. Voor hen is het ingewikkeld de regie te houden wanneer het gaat over hun verzorging, verpleging, begeleiding en behandeling. Een mentor helpt hen daarbij. 7.2 Wat houdt mentorschap in? Een mentor adviseert en steunt de patiënt bij het nemen en naar buiten brengen van beslissingen en treedt op als vertegenwoordiger van de patiënt met betrekking tot diens verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding, in situaties waarin de patiënt niet goed in staat is zijn belangen te behartigen. 7.3 Gevolgen van het mentorschap: 7.3.1 voor de patiënt Een patiënt is niet meer bevoegd rechtshandelingen te verrichten die betrekking hebben op zijn verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. De mentor vertegenwoordigt de patiënt en wordt betrokken bij alle belangrijke behandelbeslissingen. Dat betekent ook dat de mentor als het nodig is inzage in relevante dossierstukken krijgt. Indien de patiënt in concrete situaties in staat is tot redelijke waardering van zijn belangen dan kan hij zelf beslissen en is er geen plaats voor vertegenwoordiging. 7.3.2 voor de mentor De mentor vertegenwoordigt de patiënt en treedt in de rechten van de patiënt. De mentor mag slechts beslissen voor zover de patiënt daartoe zelf niet in staat is. Immers de mentor hoort te bevorderen dat cliënt zelf (rechts)handelingen uitvoert indien deze tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake in staat kan worden geacht. 5

7.3.3 voor de behandelaar De verplichtingen die de behandelaar op grond van de WGBO heeft jegens de patiënt moet de behandelaar nakomen jegens de mentor (art. 7:465 lid 2 BW). Dit tenzij nakomen niet verenigbaar is met goed hulpverlenerschap (art. 7:465 lid 4 BW). De mentor dient steeds op de hoogte te worden gebracht over de uitvoering van het behandelplan en dient van te voren ingelicht en geraadpleegd te worden over belangrijke veranderingen in de behandeling (overplaatsing, wijziging medicatie, wijziging in de vrijheden van een BOPZ-patiënt, wijziging behandelplan) en daarvoor zijn toestemming te geven. Voor ingrijpende uitvoeringshandelingen heeft de behandelaar óók toestemming van de patiënt nodig. Toestemming van de mentor vervangt dan niet de toestemming van de patiënt. Blijft patiënt weigeren dan kan behandeling alleen a. als patiënt wilsonbekwaam is ten aanzien van deze beslissing én behandeling direct nodig is om ernstig nadeel voor patiënt te komen (spoed om blijvende schade te voorkomen, WGBO-dwangbehandeling) of b. als voldaan wordt aan de criteria van de wet BOPZ (BOPZ-dwangbehandeling). 7.4 Opheffing mentorschap: De patiënt of de mentor verzoekt de rechter om opheffing van het mentorschap. De behandelaar kan, ter ondersteuning van het verzoek en met toestemming van de patiënt, schriftelijk medische informatie uit het dossier overleggen aan de rechter. Indien er geen overeenstemming bestaat tussen de patiënt, de mentor en de behandelaar over het opheffen van het mentorschap kan de behandelaar op verzoek van de mentor informatie uit het dossier aan de mentor verstekken. Het is echter de taak van de mentor om de rechter van informatie te voorzien. 8.Curatele 8.1 Wanneer aanvragen? Indien de patiënt (tijdelijk of blijvend) niet in staat is om zijn/haar eigen financiële en nietfinanciële belangen goed te behartigen. De onder curatele stelling is een maatregel met vergaande gevolgen. Degene die onder curatele gesteld wordt raakt als het ware de financiële en juridische controle over zijn leven kwijt. Volgens de wet kan iemand alleen onder curatele worden gesteld: 1. Wegens een geestelijke stoornis; Volgens de wet moet het dan gaan om een geestelijke stoornis waardoor de persoon, al dan niet met tussenpozen, niet in staat is of wordt bemoeilijkt, zijn belangen behoorlijk waar te nemen. 2. Wegens gewoonte van drankmisbruik; Het gaat hier om een vorm van drankmisbruik waardoor iemand: - zijn belangen niet behoorlijk waarneemt, of - in het openbaar herhaaldelijk aanstoot geeft, of - zijn eigen veiligheid of die van anderen in gevaar brengt. Voor het aanvragen van ondercuratelestelling is een formeel psychiatrisch onderzoek nodig dat aan de volgende eisen moet voldoen: in het rapport wordt op inzichtelijke en consistente wijze uiteengezet op welke gronden de conclusie van het rapport steunt; de in het rapport uiteengezette gronden vinden aantoonbaar steun in de feiten, omstandigheden en bevindingen van het rapport; de bedoelde gronden kunnen de daaruit getrokken conclusie rechtvaardigen; 6

de rapportage beperkt zich tot de deskundigheid van de rapporteur ; de methode van onderzoek -teneinde tot beantwoording van de voorgelegde vraagstelling te komen- kan tot het beoogde doel leiden en de rapporteur heeft daarbij de grenzen van redelijkheid en billijkheid niet overschreden. 8.2 Wat houdt ondercuratelestelling in? Vanaf het moment dat de curatele wordt uitgesproken is de patiënt handelingsonbekwaam. Dat houdt in dat hij geen rechtshandelingen kan verrichten (zoals het kopen of verkopen van goederen). Dit geldt ook voor rechtshandelingen ten aanzien van zijn verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. De patiënt mag alleen rechtshandelingen verrichten met toestemming van de curator. De toestemming van de curator kan niet een algemene toestemming zijn, maar moet zijn toegespitst op één bepaalde rechtshandeling of een bepaald doel. Curatele wordt in het Centraal Curatele en Bewind Register aangetekend. Rechtshandelingen gedaan na de aantekening in het register die zonder toestemming van de curator zijn verricht kunnen worden teruggedraaid. 8.3 Gevolgen 8.3.1 voor de patiënt De patiënt verliest zijn/ haar handelingsbekwaamheid, is niet meer bevoegd (rechts)handelingen te verrichten die betrekking hebben op zijn verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding en mag ook zijn financiële zaken niet behartigen. Dat betekent dat de patiënt geen rechtshandelingen meer mag verrichten zonder toestemming van de curator. Patiënt behoudt wel zijn stemrecht. 8.3.2 voor de curator De curator neemt de meeste van de bevoegdheden over van de patiënt. Dit doet hij uiteraard met het belang van de onder curatele gestelde in zijn achterhoofd. De rechtshandelingen betreffende de verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding neemt de curator over van de patiënt, maar hij betrekt de patiënt wel zoveel mogelijk bij de beslissingen hierover. Verder is de curator bevoegd om de patiënt te vertegenwoordigen in burgerlijke handelingen. Hij moet een goed bewind voeren over diens vermogen. Doet de curator dat niet, dan kan hij daarvoor aansprakelijk zijn. Voor een aantal handelingen die de curator kan uitvoeren (grote giften doen, geld lenen, beperkte rechten vestigen) moet hij toestemming hebben van de kantonrechter. 8.3.3 voor de behandelaar De verplichtingen die de behandelaar op grond van de WGBO heeft jegens de patiënt, moet de behandelaar, nakomen jegens de curator (art. 7:465 lid 2 BW). Dit tenzij nakomen niet verenigbaar is met goed hulpverlenerschap (art. 7:465 lid 4 BW). De curator dient steeds op de hoogte te worden gebracht over de uitvoering van het behandelplan en dient van te voren ingelicht/ geraadpleegd te worden over ingrijpende veranderingen in de behandeling (overplaatsing, wijziging medicatie, wijziging in de vrijheden van een BOPZ-patiënt wijziging behandelplan) en daarvoor zijn toestemming te geven. Voor ingrijpende uitvoeringshandelingen heeft de behandelaar óók toestemming van de patiënt nodig. Toestemming van de curator vervangt dan niet de toestemming van de patiënt. Blijft patiënt weigeren dan kan behandeling alleen a. als patiënt wilsonbekwaam is ten aanzien van deze beslissing én behandeling direct nodig is om ernstig nadeel voor patiënt te komen (spoed om blijvende schade te voorkomen, WGBO-dwangbehandeling) of b. als voldaan wordt aan de criteria van de wet BOPZ (BOPZ-dwangbehandeling). 8.4 Opheffing van de ondercuratelestelling 7

De patiënt (of de partner/familie) verzoekt de rechter om opheffing van de ondercuratelestelling. De behandelaar kan, ter ondersteuning van het verzoek en met toestemming van de patiënt, schriftelijk medische informatie uit het dossier overleggen aan de rechter. Indien er geen overeenstemming is tussen de patiënt en de behandelaar over het opheffen van de ondercuratelestelling kan de behandelaar op verzoek van de curator informatie uit het dossier aan hem verstekken uit het dossier. Het is echter de taak van de curator de rechter van informatie te voorzien. 8