Weetwinkel BERICHTEN Congres: Als normaal anders is Organisatie: Gedragpunt scholing en advies en Helioskoop Specialisten in sensomotoriek, gedrag en leren. Doelgroep: Alle onderwijsprofessionals (po en vo) die zich verder willen bekwamen in het effectief en verantwoord omgaan met álle leerlingen in de dagelijkse praktijk. Kosten: 145,- bij voorinschrijving voor 13 oktober 2012; 160,- na 13 oktober. Prijs inclusief lunch, koffie/thee. Tijd en plaats: 14 januari 2013, 08.30-17.00 uur; AFAS Stadion (AZ), Alkmaar. Verdere informatie: http://www.alsnormaalandersis.nl Landelijk Symposium: Werken met jonge mensen met psychiatrische gedragsproblemen in de groep Organisatie: Euregionaal Congresburo. Het aantal kinderen en jeugdigen met opgroei- en ontwikkelingsproblemen neemt de laatste jaren fors toe. Als gevolg van onderliggende pathologie (zoals ADHD, ODD, CD of Autismespectrum stoornis) of hun opvoedingsgeschiedenis (zoals mishandeling, misbruik of verwaarlozing) kunnen kinderen gedrag vertonen dat, met name in een groep en/ of klas, moeilijk te hanteren is. De professional wordt ongewild geconfronteerd met enorme spanningsvelden op het gebied van leerprestaties versus gedragsregulatie. Het sociaal-emotioneel leren lijkt in de plaats te komen van het opbrengstgericht leren. Alle deelnemers ontvangen het nieuwste boek van Giel Vaessen Psychiatrie in de klas. Doelgroep: groepswerkers, leerkrachten, intern begeleiders, gedragswetenschappers, mentoren, zorgcoördinatoren en maatschappelijk werkers die werkzaam zijn in zorg, welzijn en onderwijs. Kosten: 270,- (ex. BTW) bij inschrijving vóór 15 december 2012; vervolgens 295,- (ex. BTW). Tarief voor voltijdstudenten zonder dienstverband: 75,- (ex. BTW; maximaal 10 studentenplaatsen beschikbaar). Tijd en plaats: 31 januari 2013, 10.00-17.00 uur; Aristo Eindhoven. Verdere informatie: http://congresburo. com/agenda De 31e Panama-conferentie - Rekenen-wiskunde op niveau Organisatie: Panama (van: PA(BO) NAscholing Mathematische Activiteiten). Doelgroep: professionals van reken-wiskundeonderwijs in PO, SBO en Pabo en rekenonderwijs in VO en MBO. Tijd en plaats: 31 januari en 1 februari 2013; de Uithof, Universiteit Utrecht. Verdere informatie: panama@fi.uu.nl. Jaarlijkse GGZ-Kennisdag: Ambulantisering in de GGZ Organisatie: het Trimbos-instituut, GGZ Nederland en ZonMw. In het convenant tussen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en het ministerie van VWS is afgesproken om tot een drastische inkrimping te komen van het aantal bedden in de GGZ. Een voorwaarde voor het terugbrengen van het aantal bedden is het stimuleren en uitbreiden van de ambulante zorg en meer mogelijkheden om behandelingen en zorg thuis bij de patiënt te geven. De GGZ- Kennisdag zal bestaan uit plenaire lezingen van experts, workshops en discussies. Doelgroep: medewerkers van GGZ- instellingen, voor beroepsgroepen werkzaam in het domein van de geestelijke gezondheid, voor de eerste lijn, maatschappelijk werk, GGD en gemeentes, politie en andere betrokkenen bij de 578 Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 51 (2012) 578-586
geestelijke gezondheidszorg. Tijd en plaats: 7 februari 2013, Beurs van Berlage in Amsterdam. Verdere informatie: Marja van der Meulen (Congresbureau M2support), via mmeulen@trimbos.nl of 06-19226525. Vooraankondiging Jaarcongres Onderwijs van Nu Tijd en plaats: 13 maart 2013. Verdere informatie: http://www.onderwijsvannu.nl/jaarcongres.html. Congres eetstoornissen Londen Organisatie: MA Healthcare Conferences. Deze conferentie brengt gastsprekers en woordvoerders van organisaties van over de hele wereld bij elkaar om kennis uit te wisselen over eetstoornissen en de behandeling daarvan. Doelgroep: medisch specialisten en hulpverleners (waaronder maatschappelijk werkers, diëtisten, sociaal-pedagogisch medewerkers, kinderartsen, verplegers, psychologen en psychiaters). Tijd en plaats: 19, 20 en 21 maart 2013; Institute Of Education, Universiteit van Londen. Verdere informatie: http://www.mahealthcareevents.co.uk/ - Conference Calendar. WETENSWAARDIGHEDEN Regieorgaan Onderwijsonderzoek Er moet meer samenwerking komen tussen onderzoek en praktijk in het onderwijs. Hiervoor hebben minister Marja van Bijsterveldt van Onderwijs en Jos Engelen, voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), het Regieorgaan Onderwijsonderzoek opgericht. Psychose Statistisch gezien maakt 1 procent van de bevolking in zijn leven een psychose door. Daarmee is het een van de ziektes die in de westerse samenleving het meest voorkomt. Te veel televisie leidt tot gedragsproblemen Kinderen die tussen hun tweede en derde levensjaar overmatig televisiekijken, meer dan 1 uur per dag, ontwikkelen vaker gedragsproblemen dan kinderen die gematigd of geen televisie kijken. Dit uit zich in agressie, overactief gedrag, concentratieproblemen en ongehoorzaamheid. Vooral als kinderen al gedragsproblemen vertonen wanneer zij overmatig televisie gaan kijken, wordt het risico groter dat de gedragsproblemen aanhouden. Het gaat hierbij vooral om een vast patroon van continue hoge blootstelling tussen deze twee leeftijden. De inhoud of duur van het televisiekijkgedrag gemeten op alleen 2-jarige leeftijd heeft geen invloed op de mate waarin peuters gedragsproblemen vertonen, terwijl aanhoudend en overmatig kijkgedrag wel invloed heeft. De problemen zijn langduriger van aard bij aanhoudend hoge blootstelling aan televisie. Onderzoekster Marina Verlinden van de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van Erasmus MC-Sophia, heeft het onderzoek uitgevoerd. Psychische bril bij chronische pijn levert kostenbesparing op Veel mensen met chronische lichamelijke pijn slikken steeds zwaardere middelen 579
terwijl dit vaak niet helpt, concluderen Maastrichtse onderzoekers onder leiding van psychiater Carsten Leue onlangs in het British Medical Journal. Leue pleit voor een integrale aanpak met oog voor psychische problemen. Vroege screening naar crimineel gedrag op Amsterdamse basisscholen De gemeente Amsterdam laat onderzoeken hoeveel jongeren in de gemeente psychosociale problemen of een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben, om hinderlijk en crimineel gedrag beter in de kiem te kunnen smoren. Dit meldt de Universiteit van Amsterdam (UvA) die in samenwerking met de GGD het onderzoek zal uitvoeren. Uit eerder onderzoek blijkt dat kinderen met een LVB, waarvan er ongeveer 31.000 in Amsterdam zouden wonen, veel vaker dergelijk gedrag vertonen omdat bij hen het risico op onder meer gedragsproblemen en schooluitval veel groter zou zijn dan bij andere kinderen. SndBites: film over uitgaan en alcohol gelanceerd SndBites is een interactieve internetfilm voor jongeren van 15 tot 18 jaar op vmbo s en roc s over een gezonde leefstijl en verantwoorde keuzes rond alcohol, uitgaan en vrijen. SndBites is een initiatief van het Trimbos-instituut, Soa Aids Nederland en het Centrum Media & Gezondheid. Open Dag gezinshuizen in kader van vijfjarig-bestaan Gezinshuis.com 28 September 2012 bestond Gezinshuis.com vijf jaar en dit viel samen met de opening van het vijftigste gezinshuis. Meer informatie: Kijk op www.gezinshuis.com. Zie verder: tvodigitaal.nl november RAAK-subsidie voor onderzoek naar professionele opvoeders Het lectoraat Jeugd en Gezin van de Christelijke Hogeschool Ede gaat onderzoek doen naar pubers met gedragsproblemen die in een gezinshuis wonen. Het lectoraat doet dit onderzoek samen met aanbieders van gezinshuizen (Gezinshuis.com en Joozt LSG-Rentray), het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) en de Universiteit Utrecht (minor Algemene Sociale Wetenschappen). Voor dit onderzoek krijgen zij een RAAKsubsidie van 209.354,-. Jongeren met complexe gedragsproblematiek worden vaak op enig moment in hun leven opgevangen in de residentiële jeugdzorg. Onder de residentiële jeugdzorg vallen leefgroepen in grote zorginstellingen, maar ook gezinshuizen. Een gezinshuis biedt een zo normaal mogelijk gezinsleven, aangestuurd door professionele opvoeders; de gezinshuisouders. In de ideale situatie wonen jongeren tot ze volwassen zijn in een gezinshuis. Dat doel wordt echter lang niet altijd gehaald. De professionele relatie tussen de opvoeder en de jongere en het vermogen van de opvoeder om te connecten lijkt van cruciaal belang te zijn voor het slagen van een gezinshuisplaatsing. In dit onderzoek wordt gekeken welke vaardigheden van gezinshuisouders in de communicatie met jongeren bijdragen aan een goede opvoedrelatie; waarom het sommige professionele opvoeders lukt om tot een succesvolle relatie te komen met de inwonende jongere. Samen met 45 professionele opvoeders zullen de onderzoekers kennis opdoen en vervolgens hulpmiddelen ontwikkelen om die kennis ook in de praktijk te brengen. Dit is het eerste grootschalige onderzoek naar gezinshuizen 580
in Nederland. Dr. Martine Noordegraaf, Lector Jeugd en Gezin, is de projectleider van het onderzoek. De RAAK-publiek subsidie is gericht op het stimuleren van samenwerking en kennisuitwisseling tussen hogescholen en professionals uit de publieke sector. Doel is het creëren van ruimte voor praktische innovaties die direct aansluiten op de dienstverlening door de sector, waardoor de dienstverlening ook daadwerkelijk verbetert. Dit onderzoek heeft als doel om de praktijk van gezinshuizen te optimaliseren, zodat steeds meer jongeren tot volwassenheid bij eenzelfde gezin kunnen wonen. 606 duizend kinderen en jongeren zijn te zwaar Van de kinderen en jongeren tussen de 2 en 25 jaar is bij 15 procent sprake van overgewicht. Ernstig overgewicht komt bij 3 procent van hen voor. Dat blijkt uit cijfers van de Jeugdmonitor Leefstijl van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) die onlangs zijn verschenen. In 2011 hadden 606 duizend kinderen en jongeren tussen de 2 en 25 jaar last van overgewicht; dat is 15 procent. Van de 18- tot 25-jarigen en de niet-westerse allochtonen had zelfs 20 procent overgewicht. Een mogelijke reden van het overgewicht in deze leeftijdsgroep kan een veranderend eet- en drinkpatroon zijn, doordat jongeren bijvoorbeeld op zichzelf zijn gaan wonen of zijn gaan studeren. Ondergewicht komt voor bij 6 procent van de 2- tot 25-jarigen. Aantal verslaafden met beperking neemt toe Steeds vaker krijgen organisaties die werken met mensen met een licht verstandelijke beperking te maken met verslavingsproblemen bij hun cliënten. Ook de verslavingszorg en andere sectoren als het gevangeniswezen signaleren een toename van het probleem. Instellingen uit de twee sectoren werken veelal samen om een passende oplossing te vinden voor de problemen. Meldpunt thuiszittende kinderen De Kinderombudsman opende onlangs een online meldpunt voor kinderen die niet naar school gaan. Zij kunnen daar hun ervaringen vertellen. Ook ouders, leerkrachten en andere opvoeders/begeleiders van een kind dat (tijdelijk) niet naar school gaat, kunnen een melding doen. Veel Wajongers dreigen baan te verliezen Volgens Oval, de brancheorganisatie van arbodiensten en bureaus op het gebied van loopbaanbegeleiding en jobcoaching, lopen veel Wajongers het risico hun baan te verliezen door bezuinigingen op jobcoaching. Jobcoaches zorgen ervoor dat mensen met een arbeidsbeperking op de reguliere arbeidsmarkt kunnen blijven werken. CJG-handreiking Samen sterk voor jonge kinderen met ontwikkelingsproblemen De CJG handreiking Samen sterk voor jonge kinderen met ontwikkelingsproblemen is beschikbaar. De handreiking biedt Nederlandse gemeenten inzicht in de huidige expertise van de netwerken Integrale Vroeghulp (IVH) en laat zien wat de meerwaarde is van een effectieve samenwerking tussen de Centra voor Jeugd en Gezin en IVH. Ook doet de handreiking een beroep op gemeenten om deze samenwerking te borgen, verstevigen en uit te bouwen. De handreiking is geschreven voor beleidsmakers, 581
bestuurders en professionals van gemeenten. Daarnaast is het een hulpmiddel en inspiratiebron voor de netwerken IVH en uitvoerende organisaties in het jeugddomein. Jonge slachtoffers worden mogelijk zelf ook dader Jonge slachtoffers van geweld hebben een verhoogd risico om zelf ook dader te worden. Dat blijkt uit het onderzoek Jonge slachtoffers, jonge daders van de Vrije Universiteit en de Amsterdamse politie. Valérie Peeck deed onderzoek naar slachtoffers van geweld op en rond scholen. Zij constateert dat jonge slachtoffers duidelijk meer risicogedrag vertonen dan jongeren die geen slachtoffer zijn. Het gaat dan om zaken als spijbelen, drugsgebruik en wapenbezit, die kunnen leiden tot toekomstig daderschap. Peeck pleit voor meer aandacht voor jonge geweldsslachtoffers omdat daar veel winst te behalen is, aangezien deze risicogroep eerder weer op het juiste pad te krijgen is dan gewelddadige veelplegers. Meldpunt registreert achtergelaten kinderen Tweede Kamerlid Khadija Arib (PvdA) is een meldpunt gestart om te registreren welke kinderen tijdens de zomervakantie in het herkomstland van hun ouders zijn achtergelaten. Het gaat bijvoorbeeld om meisjes die worden uitgehuwelijkt. Leraren, vriendinnen, buren of huisartsen kunnen bij het meldpunt hun zorgen kwijt over verdwenen meisjes. Het gaat vaak om meisjes die zich te westers gedragen en zich niet willen conformeren aan hun ouders wensen. Hoewel er een leerplicht is tot 17 jaar gebeurt er niets als kinderen plotseling verdwijnen. Vooral Amsterdam doet weinig om deze meisjes te helpen, aldus Arib. Volgens Arib houdt niemand bij wie er wel en niet van vakantie terugkomt, zodat niemand weet hoeveel kinderen er jaarlijks achterblijven in het herkomstland. Ze hoopt via het meldpunt concrete aanwijzingen te krijgen waarmee jeugdzorg en de Raad voor de Kinderbescherming verder kunnen zoeken. Het meldpunt is te bereiken via meldpuntachterlating@pvda.nl en via (070) 3182742. Kwaliteit van relatie begeleider-cliënt meten Beelden van kwaliteit is een methode om te beoordelen of mensen met een verstandelijke beperking goede zorg krijgen, waarbij onder goed wordt verstaan dat begeleiders een verbintenis aangaan met hun cliënt en oog hebben voor zijn ontwikkelingsmogelijkheden. In observatie geschoolde begeleiders beschrijven een paar weken lang wat er in een woon- of dagbestedingsgroep voor verstandelijk gehandicapten gebeurt. Hun verslagen vormen de basis voor een gesprek tussen een kwaliteitspanel en de teamleden. Nieuwe zintuigenstad in Vlaanderen In Overpelt heeft dienstencentrum Sint-Oda een voor Vlaanderen bijzonder dagactiviteitencentrum - zintuigenstad Sens-city - geopend voor mensen met een verstandelijke beperking. De zintuigenstad bevat een grote variatie aan zintuigen prikkelende ruimtes en toestellen. Bijzonder zijn twee lokalen waar gebruik wordt gemaakt van domotica om alles aan te sturen. Via aanraakschermen kunnen verlichting, muziek en projecties van films en foto s, gekozen en geregeld worden. Zo kunnen gebruikers zelf de sfeer creëren die ze nodig hebben om te ontspannen. De snoezelruimte is extra uitgerust met een Living surface -systeem. Dat is een interactieve techniek waarbij geprojecteerde beelden reageren op bewegingen van de gebruiker. Op de trilvloer kan men, gelegen op zachte kussens of een verende vloer, de 582
trillingen van muziek en geluiden voelen, in combinatie met allerhande geprojecteerde beelden op een reuzenscherm. De totale kostprijs van Sens-City bedraagt 3,5 miljoen euro. Geef patiënt de keus: wel of geen antipsychotica? Patiënten met schizofrenie moeten zelf kunnen kiezen of ze met antipsychotica behandeld willen worden. Dat betoogt de Britse hoogleraar psychologie Anthony Morrison in The British Journal of Psychiatry. In Nederland krijgt hij vooralsnog weinig bijval. Morrisson pleit ervoor de multidisciplinaire richtlijn, die antipsychotica als eerste behandeloptie voorschrijft voor mensen met schizofrenie en aanverwante stoornissen, te heroverwegen. Voordat ze de pillen gaan slikken, zouden ze eerst goed geïnformeerd moeten worden over de effecten en de mogelijke bijwerkingen van de antipsychotica. Vervolgens zou de behandelaar patiënten zelf moeten laten kiezen: wel of geen medicatie, of een alternatieve behandeling, bijvoorbeeld cognitieve therapie. Geen gebarentaal meer voor dove kinderen met implantaat? De taalontwikkeling van kinderen met een cochleair implantaat die alleen gesproken taal leren verloopt sneller dan die van kinderen met een cochleair implantaat die ook gebarentaal leren. Dit schrijft Leids onderzoeker Karin Wiefferink in haar proefschrift Cochlear Implants in children: Development in interaction with the social context. Zij promoveerde op 13 september. Wiefferink vergeleek de taalontwikkeling van Vlaamse kinderen met een cochleair implantaat (CI) en die van Nederlandse kinderen, ook met een cochleair implantaat, die echter opgroeiden in een tweetalige omgeving waarin ze zowel gesproken als gebarentaal leerden. Uit het onderzoek bleek dat de gesproken taalontwikkeling van de Vlaamse kinderen sneller verliep dan die van de Nederlandse kinderen. Opvallend was dat de gebarentaal van Nederlandse kinderen zich nauwelijks nog ontwikkelde als ze eenmaal een CI hadden. Bovendien ontwikkelden Nederlandse kinderen na verloop van tijd een voorkeur voor gesproken taal. Deze resultaten suggereren dat een eentalige omgeving beter is voor de taalontwikkeling dan een tweetalige. Een tweede onderzoek uit het proefschrift laat zien dat de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen met een CI trager verloopt dan die van normaal horende kinderen. Opvallend was dat de taalontwikkeling daarbij een beperkte rol speelde. Een mogelijke verklaring is dat CI-kinderen minder meekrijgen van wat er in hun directe omgeving gebeurt, omdat het moeilijk voor ze is om gesprekken te volgen in een rumoerige omgeving. Wiefferink: De toegang tot de sociale omgeving lijkt dus van belang voor de emotionele ontwikkeling. Volgens de onderzoeker is het essentieel om de gesproken taalontwikkeling van kinderen zoveel mogelijk individueel te stimuleren. Omdat jonge kinderen de meeste tijd met hun ouders doorbrengen, is het dus ook belangrijk om ouders te leren hoe zij hun slechthorende kind kunnen helpen bij het leren herkennen van en het leren omgaan met emoties. Ook het plaatsen van een tweede cochleair implantaat lijkt positieve effecten te hebben op de taalontwikkeling. Met twee CI s kan een kind makkelijker spraak verstaan in een omgeving waar meer geluiden zijn. Dit verruimt de mogelijkheden voor incidental learning. Het College voor Zorgverzekeringen heeft begin september besloten om voor kinderen tot 5 jaar ook een tweede CI te vergoeden. Tot op heden werd slechts één CI vergoed. De Universiteit Leiden, het LUMC en de NSDSK, de zorginstelling voor dove en slechthorende kinderen waar de promovenda werkzaam is, zijn een intensieve samenwer- 583
king aangegaan. In 2010 heeft de NSDSK een bijzondere leerstoel Sociale en Emotionele Ontwikkeling bij Kinderen met Auditieve en/of Communicatieve beperkingen ingesteld bij de afdeling Ontwikkelingspsychologie van de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Universiteit Leiden. Prof.dr. Carolien Rieffe bezet deze leerstoel. JSO en Hogeschool Leiden formaliseren samenwerking met convenant Het expertisecentrum voor Jeugd Samenleving en Ontwikkeling (JSO) en Hogeschool Leiden hebben hun samenwerking met een convenant geformaliseerd. Met de samenwerkingsovereenkomst willen het JSO en de hogeschool een impuls geven aan de kwaliteit van de diensten van het JSO en opleidingen die de hogeschool binnen het domein jeugd aanbiedt. Dit kan op verschillende gebieden zoals in de vorm van onderzoek, stageplaatsen of onderwijs door een (gast)docent. Op het gebied van onderzoek worden er opdrachten aangeboden met de nodige begeleiding, beoordeling en toetsing naar de bruikbaarheid ervan in de praktijk. Verder beoogt het convenant verbetering van het handelen van professionals door het gemeenschappelijk uitvoeren van methodiekontwikkeling, onderzoek en evaluatie. Online hulp helpt meiden met eetproblemen De website 99gram.nl voor meiden met eetproblemen voorziet in een behoefte en heeft in het eerste jaar dat de site bestaat ruim zestigduizend bezoekers getrokken. Meiden zoeken veelvuldig anoniem contact met deskundigen via mail en chat en bezoeken het forum voor lotgenotencontact. Ruim negentig meiden startten met de online behandeling voor hun eetproblemen en zij beoordeelden het contact met de deskundige positief. De site trekt tweehonderd unieke bezoekers per dag. Omdat nog niet alle meiden met eetstoornissen hulp krijgen, breidt 99gram.nl uit met een zelfhulpprogramma en een nazorgtraject. 99gram.nl is een initiatief van Accare kinder- en jeugdpsychiatrie ADHD vergroot risico op automutilatie bij meisjes Meer dan 50 procent van de Amerikaanse meisjes met ADHD beschadigt zichzelf en meer dan 20 procent doet een zelfmoordpoging. Dat ontdekten Amerikaanse onderzoekers die tien jaar lang een groep meisjes met ADHD volgden. De onderzoekers concluderen ook dat de meisjes blijvend problemen ondervinden met schoolprestaties en relaties. Ze hebben daarom speciale aandacht nodig tijdens hun vroege volwassenheid. Coaching zou meisjes met ADHD kunnen helpen met relaties en problemen op school. De onderzoekers vergeleken 140 meisjes met ADHD van 6 tot 12 jaar oud met een controlegroep van 88 meisjes. Ze kwamen uit verschillende sociale milieus in de regio van San Francisco. Hoewel de meisjes met ADHD beduidend hoger scoorden op zelfbeschadiging en zelfmoordpogingen, was er nauwelijks verschil in het voorkomen van eetstoornissen, middelengebruik en gevaarlijk rijgedrag. Een artikel over het onderzoek is online verschenen in het wetenschappelijk tijdschrift Journal of Consulting and Clinical Psychology. Hoogleraar UM: Vervroeg leerplicht naar 4 jaar Voorschoolse educatie en verplicht met 4 jaar naar school voorkomen dat kinderen uit achterstandsgezinnen op jonge leeftijd al een achterstand oplopen. Dat stelde Bas ter Weel in zijn oratie aan de Universiteit Maastricht. Hoewel de leerplicht begint bij 5 jaar gaan de meeste 4-jarigen al naar school. Iets minder dan 2 procent van de kinderen komt pas met 5 jaar op school, maar dat zijn juist kinderen uit gezinnen met een achterstand. 584
Investeringen in tijd en geld voor zeer jonge kinderen uit zwakke gezinnen en gezinnen met een achterstand blijken later schoolresultaten positief te beïnvloeden, en schooluitval, criminaliteit en drugsgebruik te laten afnemen. Ter Weel is benoemd als hoogleraar Social Economics and Labour Market Policy. Nadenken over technologische hulpmiddelen Er zijn prachtige technologische hulpmiddelen om mensen met een verstandelijke beperking of dementie op afstand te begeleiden of te behoeden voor ongelukken. Denk aan bewegingsmelders, chips om te controleren waar iemand zich bevindt, uitluistersystemen en camerabewaking. Al deze domotica roepen ethische en juridische vragen op. Om zorginstellingen te helpen bij het zorgvuldig toepassen van deze hulpmiddelen heeft het Vu Medisch centrum in Amsterdam een handreiking ontwikkeld, Toezichthoudende domotica - Een handreiking voor zorginstellingen. De handleiding is gratis te downloaden op de site van het vumc of als boek te bestellen bij aca@vumc.nl. Aandacht voor laaggeletterde patiënt Er is een handleiding ontwikkeld voor artsen en werkers in de gezondheidszorg om mensen die niet of nauwelijks lezen, beter te helpen. Het pakket Gezonde Taal, omgaan met laaggeletterdheid in de zorg is ontwikkeld door het Universitair medisch centrum Utrecht en de stichting Lezen & schrijven. De toolkit is bedoeld om medewerkers in de gezondheidszorg ervan bewust te maken dat mensen die niet kunnen lezen, veel informatie mislopen. Daarnaast krijgen zorgverleners concrete adviezen om laaggeletterdheid te herkennen en bespreekbaar te maken. De toolkit bevat informatie over de risico s die patiënten lopen en de misverstanden die ontstaan als patiënten onvoldoende geletterd zijn. Tegelijkertijd biedt de toolkit zorgverleners richtlijnen voor de begeleiding en bevat het een methode waarmee poliklinieken hun proces beter kunnen inrichten op laaggeletterden. Mensen die niet of onvoldoende lezen, schrijven en rekenen zijn minder gezond en bezoeken vaker een arts dan mensen die wel geletterd zijn. Laaggeletterden begrijpen veel informatie en instructies niet goed, waardoor de kans op fouten en misverstanden groot is. Zorgverleners kunnen niet voldoen aan de wettelijke plicht dat de patiënt geïnformeerd moet zijn als hij toestemming geeft voor de behandeling, als de patiënt de informatie niet goed begrijpt. Laaggeletterdheid leidt tot slechtere therapietrouw en vertraging in het behandelproces. De meerkosten voor de zorgsector door laaggeletterdheid worden geschat op 61 miljoen euro per jaar. Gebrekkige kennis psychische zorg migrantenjeugd Om te bereiken dat kinderen uit diverse migrantengroepen passende zorg krijgen bij psychische problemen, moet goed gekeken worden wat die specifieke groepen nodig hebben. Dit schrijft de Gezondheidsraad in een advies aan het ministerie van VWS. Hoewel niet over het algemeen gesteld kan worden dat migrantenkinderen meer psychische problemen hebben dan hun autochtone leeftijdgenoten, zijn er aanwijzingen dat dit voor bepaalde groepen migrantenkinderen wel het geval is. Zo rapporteren Turkse kinderen meer emotionele problemen, worden over Marokkaanse jongens vaker gedragsproblemen gemeld en ervaren kinderen van Antilliaanse herkomst zowel vaker gedrags- als emotionele problemen. Aan de andere kant rapporteren Marokkaanse kinderen minder emotionele problemen en Marokkaanse meisjes minder suïcidaal gedrag. Ook de mate waarin migrantengroepen gebruikmaken van de zorg verschilt. Over 585
het algemeen komen ze niet minder vaak met psychische klachten bij de huisarts (Turkse meisjes en Antilliaanse kinderen komen daar zelfs vaker). Met name de Marokkaanse en Turkse kinderen en in mindere mate de Antilliaanse jeugd maken echter minder gebruik van de jeugd-ggz dan te verwachten zou zijn op basis van het vóórkomen van psychische problemen in deze groepen en de omvang van die groepen in de algemene bevolking. Harde gegevens over de oorzaak hiervan ontbreken. Volgens de Gezondheidsraad is er meer kennis nodig over de zorgbehoefte en het zorggebruik van groepen migrantenkinderen. Bij de kennisvergaring moet de focus liggen op die groepen kinderen over wie aanwijzingen bestaan dat ze niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Op zoek naar de genetica van psychiatrische ziekten Over pakweg tien jaar zal de algemene categorie adhd vervangen zijn door een op de individuele patiënt toegesneden diagnose, gebaseerd op diens genetisch profiel en op MRI-onderzoek van de hersenen. Dat is de verwachting van de Nijmeegse hoogleraar moleculaire psychiatrie Barbara Franke. In haar oratie bood zij haar gehoor een blik in de wondere wereld van genen en hersencellen, en, in die van fruitvliegjes met adhd. Lezen moet je dóén Site: www.lezenmoetjedoen.nl Informatie over maandelijks gratis materiaal, DigiFlits, DigiLetters, Pdf Letterkaarten, Pdf Vormletters, Pdf Schrijfletters en de update van pictoschrijver 2.0. Daarnaast worden studiedagen - 7 december 2012, Leeuwarden; 10.00-16.00 uur. Inloop vanaf 9.30 uur; 159,- ex. btw. Koffie/thee en lunch inbegrepen - en gebruikersbijeenkomsten - 14 december 2012, Zwolle; 13.00-17.00 uur; 59,- euro ex. btw. Koffie/thee inbegrepen - aangekondigd bij scholingsaanbod. AGENDA 30 november Vooraankondiging Dutch-ACD, PER- RIN+, LEARN2MOVE-sypmposium (zie nummer 9). 14 januari 2013 Congres: Als normaal anders is (zie dit nummer). 31 januari 2013 Landelijk Symposium: Werken met jonge mensen met psychiatrische gedragsproblemen in de groep (zie dit nummer). 7 februari 2013 Jaarlijkse GGZ-Kennisdag: Ambulantisering in de GGZ (zie dit nummer). 13 maart 2013 Vooraankondiging Jaarcongres Onderwijs van Nu (zie dit nummer). 19, 20 en 21 maart 2013 Congres eetstoornissen Londen (zie dit nummer). 31 januari en 1 februari 2013 De 31e Panama-conferentie - Rekenenwiskunde op niveau (zie dit nummer). 586