KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging) Vereniging voor veldbiologie Afdeling Oost-Achterhoek Opgericht 29 april 1918 Secretariaat: Internet: www.knnv.nl/oost-achterhoek Frans Halsstraat 18 E-mail: secretaris@oost-achterhoek.knnv.nl 7103 AN Winterswijk IBAN: NL84RABO012.14.65.241 Tel. 0543-450751 BIC RABONL2U www.facebook.com/knnvoostachterhoek Twitter: @knnv_oa Gagea 151 (JANUARI, FEBRUARI, MAART, APRIL 2019) BESTUUR Voorzitter Ed Grotenhuis De Eelinkes 28 7101 PX Winterswijk E-mail: edgrotenhuis@planet.nl Telefoon: 0543-520714 Secretaris Marije van Weperen Frans Halsstraat 18 7103 AN Winterswijk E-mail: secretaris@oostachterhoek.knnv.nl Telefoon: 0543-450751 Penningmeester, ledenadministrateur en webmaster Ron Krabben Kardinaal de Jongstraat 37 7131 XS Lichtenvoorde E-mail: penningmeester@oostachterhoek.knnv.nl Telefoon: 0544-372612 Natuurhistorisch secretaris Fred Bos Bocholtsestraat 49 7102 BT Winterswijk E-mail: ff.bos@zonnet.nl Telefoon: 0543-515341 Algemeen bestuurslid Hannie Waalders Kattenbergweg 1-7 7101 BH Winterswijk E-mail: hannie.putto@gmail.com Telefoon: 0543-532114 Redacteur website Willem-Jan Putto Kettingstraat 10 7101 HJ Winterswijk E-mail: w.j.putto@korma.nl Telefoon: 0543-535159
WERKGROEPEN Coördinator Werkgroep Natuurbeheer Hermien Toebes Vardinkhof 14 7107 BG Winterswijk-Kotten E-mail: h.toebes@solcon.nl Telefoon: 0543-538256 Coördinator Werkgroep Mossen Louis-Jan van den Berg Van Basten Batenburgstraat 4 7131 CC Lichtenvoorde E-mail: ljvdberg@upcmail.nl Telefoon: 0544-372594 Mobiel: 06-11140923 Coördinator Paddenstoelenwerkgroep Ed Grotenhuis De Eelinkes 28 7101 PX Winterswijk E-mail: edgrotenhuis@planet.nl Telefoon: 0543-520714 Coördinator Insectenwerkgroep Jan Stronks Raetmansweg 16 7106 CD Winterswijk-Ratum E-mail: stronx16@hetnet.nl Telefoon: 0543-530483 Pagina 2 van 28
Inhoud Voorwoord van de voorzitter 4 Tenslotte: Terschelling! 6 Geen kraanvogels, wel mispels bij de mossenexcursie 9 Natuurwerkdag 24-11-2018 Nonnenven Thema-avond 12 december 2018 over Darwin als botanicus. 11 13 Plantenexcursies 2018 voor leden van KNNV en IVN waren succes! 15 Programma Kampeervakanties KNNV 2019 17 Agenda jaarvergadering maandag 4 maart 2019 Activiteitenprogramma januari, februari, maart en april 2019 19 20 Buitengebeuren Winterswijk en omstreken 26 Redactioneel Gagea is een uitgave van de KNNV afdeling Oost-Achterhoek en verschijnt vier maal per jaar. De doelstelling van het verenigingsblad is het informeren van de leden en donateurs in de breedste zin van het woord om de betrokkenheid te vergroten. De redactie behoudt zich het recht voor te lange stukken in te korten. Anoniem ingezonden stukken worden niet geplaatst.. Opzeggingen lidmaatschap en donateurs Schriftelijk bij de ledenadministratie van de KNNV afdeling Oost-Achterhoek. Er geldt een opzegtermijn van twee maanden. Om extra kosten te voorkomen, streven wij ernaar de contributies met behulp van een machtiging geautomatiseerd te laten betalen. CONTRIBUTIE Leden 27,50 per jaar Huisgenootleden 7,50 per jaar Donateurs 22,50 per jaar (minimum) Jeugdleden 15,00 per jaar Pagina 3 van 28
Beste natuurvrienden, Het jubileumjaar is ten einde. Wij kijken daar als bestuur met veel plezier op terug. Er zijn heel wat activiteiten geweest. Ik denk maar aan de jubileumexcursie op 29 april, onze jubileumstand op het schaapscheerdersfeest, de jubileumbustocht naar Munster en kort geleden de afsluitende winterwandeling rond landgoed Kotmans in Miste. Alleen de geplande fietsroute langs de rand van het Oost- Geldersplateau bij Lichtenvoorde is nog niet gelukt. Dat dan maar in ons 101 e jaar en dan wordt het dit voorjaar. Ook niet vergeten; Het jubileumboekje! Ik heb er thuis nog een aantal liggen die ik heb gereserveerd voor onze leden. Niet iedereen heeft zijn of haar gereserveerde exemplaar opgehaald. Maar geen nood: Op de thema avonden komend jaar neem ik ze ook mee en kunt u er alsnog een aanschaffen voor de gereduceerde prijs. En we gaan gewoon weer verder in het nieuwe jaar. Ik wil u namens het bestuur een heel goed en gezond 2019 toewensen. Wij hopen dat het u allen goed mag gaan en dat u veel aan onze activiteiten deel kunt nemen. Belangrijk is daarbij onze jaarvergadering. Die is dit jaar op maandag 4 maart. Ik hoop dat velen aanwezig kunnen zijn om ons als bestuur te steunen en van goede ideeën te voorzien. De agenda staat verderop in deze Gagea. De stukken, zoals de notulen, het jaarverslag en het jaarplan kunt u vanaf 1 februari weer op onze website vinden. Alleen de financiële stukken worden op de vergadering zelf uitgedeeld. Leden die geen internet hebben of deze toch liever per post willen hebben, moeten even contact opnemen met Marije van Weperen (06-24424955). Pagina 4 van 28
Twee bestuursleden zijn in 2019 aftredend: Hannie Waalders en Marije van Weperen. Hannie is wel herkiesbaar, maar Marije helaas niet. We zijn enorm dankbaar voor al het werk dat zij voor ons verricht heeft en haar opgewekte aanwezigheid bij onze vergaderingen. We zullen haar missen. Gelukkig wil zij wel de opmaak van de Gagea blijven doen. Maar dit betekent dat wij op zoek moeten naar iemand die als secretaris ons bestuur wil komen versterken. Niet allemaal tegelijk! Eén is genoeg! Bent u dat? We horen dat graag zo spoedig mogelijk. Een aantal leden dat niet automatisch hun contributie betaalt, zal bij dit nummer de nota hiervoor aantreffen. Wilt u deze zo spoedig mogelijk betalen en niet vergeten? Dat bespaart Ron Krabben een hoop werk. En zoals elk jaar wil ik ook onze adverteerders onder uw aandacht brengen. Door hun steun kunnen wij de contributie laag houden. Wist u dat wij bij Horen en Zien in Winterswijk ook op de sponsorlijst staan? Als u daar een bril o.i.d. koopt en u noemt ons als begunstigde, krijgen wij ook wat extra s. En ook in 2019: Good Goan! Ik hoop velen van u op onze activiteiten te ontmoeten! Namens het bestuur, Ed Grotenhuis Pagina 5 van 28
Tenslotte: Terschelling! Het moest er eens van komen. De afgelopen jaren had ik met mijn beide broers op alle Waddeneilanden de najaarstrek bekeken, op enkele eilanden zelfs meerdere keren. Maar op Terschelling nog niet, dus gingen we dit jaar daar naar toe. En ja, zoals altijd: Altijd is het afwachten wat je kunt zien. Dit keer gingen we iets eerder dan anders, namelijk op 18, 19 en 20 september en door de week. Nu we alle drie pensionado s zijn, kan dat. Met het weer troffen we een warme week; 28 in Winterswijk en ca. 22 op Terschelling. Maar wel met veel wind; stormachtig, windkracht 7-8. Veel van de kleine zangertjes hielden zich gedekt. Maar in de luwte was genoeg te zien. Het begon al mooi in Harlingen in de haven met tureluurs, zwarte roodstaart, smienten, steenlopers, boerenzwaluw en veel zwarte sterns. Vanaf de boot zagen we op het wad al zeker 60 lepelaars, rosse grutto s, bergeenden, eidereenden, wulpen en visdiefjes. Maar het werd pas echt leuk toen we op Terschelling van de boot af kwamen en op het terras van restaurant Zeezicht met koffie en gebak neerstreken. Want zo hoort dat als je begint. Meestal zie je met zo n naam dan de zee in de verte, maar dit keer keken we rechtstreeks uit op de baai waar West- Terschelling aan ligt. Het was eb, het wad viel droog en vlak voor ons zagen we Pagina 6 van 28
weer lepelaars, rosse grutto s, wulpen, bergeenden, grote en kleine mantelmeeuw enz. enz. Een toeter was niet nodig. Kijk, dàt is nog eens luxe vogels kijken! Op naar Midsland om de polder te verkennen. We hadden i.v.m. de afstanden wel de auto mee. Veel goudplevieren, kieviten, graspiepers en een groep grauwe ganzen, waarvan 13 met kleurring. Die waren helaas net te ver af om ze goed te kunnen lezen. Verder: paapje, tapuit, slobeend, dodaars, watersnip en krakeend. Aan het eind van de polder kwamen we onder Oosterend bij de Grie, een leuk gebiedje met wat heggetjes. Hier liggen vier eendenkooien op een rijtje. Helaas weinig kleine zangertjes door de wind. Met de stevige wind in de rug liepen we langs het wad. Hier zagen we o.m. pijlstaart, groenpootruiter en bontbekplevier. Het was een mooie wandeling; het wad zag rood van de zeekraal, verder ook veel zeeasters, sierlijk vetmuur, lamsoor en zeealsem, dat zo bedwelmend ruikt. Een prachtig gezicht. Op de terugweg langs de binnenduinrand zagen we o.a. tapuit, kneu, paapje, huiszwaluw en een ortolaan. De volgende dag verkenden we het strand van West-Terschelling. Door de duinen was veel trek van vinken en boerenzwaluwen. Op zee was het rustiger; een groepje zwarte zeeëenden, grote stern en vier juveniele jan van genten die druk aan het vissen waren. Prachtig zoals die vogels als een pijl naar beneden duiken. Tussen de meeuwen zat een grote jonge meeuw met een wit puntje op de snavel. Pagina 7 van 28
Aan de hand van het vogelboek trokken we de conclusie dat dit een tweedejaars grote burgemeester moest zijn. Ieder jaar zien we wel een bijzondere soort. Deze hadden we nog nooit gezien. Achter de duinen van Strand- West liggen wat duinmeertjes. Hier zagen we o.a. rietgors, putter, dodaars, kuifeend, slobeend, veel krakeenden, een ijsvogel en een rugstreeppadje. Er lagen heel veel konijnenkeutels. Mooi terrein voor de tapuit die in hun holen broedt. s Middags naar de Strieperkwelder. Die kun je in de luwte van de dijk heel rustig bekijken. Hier vonden we duizenden vogels, vooral wulpen, tureluurs, rosse grutto s, smienten, groenpootruiters bergeenden, bontbekplevieren enz.. Ook een paar lepelaars en een zwarte ruiter. De lepelaars begonnen gewoon te worden. Steeds weer kwamen er groepjes van 5-6 vogels over en gingen bij de anderen zitten, zodat het er tenslotte wel 70-80 waren. Het gaat hier heel goed met de lepelaar. Vooral op de eilanden waar ze geen last hebben van vossen. Ze broeden van Nederland uit nu ook op de Duitse en zelfs op de Deense Waddeneilanden. Aan de windkant van de dijk zaten heel veel goudplevieren. Vervolgens even in een van de bossen kijken. Het Formerumse bos was veel natter dan we dachten en het barstte er al van de paddenstoelen. Veel amanieten, gordijnzwammen, russula s, witte kaaszwam, heksenboter e.d. In het bos wel mooie horsten, maar geen roofvogels. Wel zagen we een paar grauwe vliegenvangers. Maar geen goudhaantjes. s Avonds was de wind wat gaan liggen en hoorden we ze bij ons hotel toch evenals boomkruiper, sijs en zwarte mees. De laatste halve dag nog even naar het strand bij Oosterend. Hier troffen we een roodkeelduiker die over zee langs trok en er zwierf op zee een grote jager rond. Verder veel drieteenstrandlopers, bonte strandlopers, bontbekplevieren en een zilverplevier. Op de terugweg zaten bij een plasje bij Midsland vier zwarte ruiters. En onderweg ook de enige roofvogels van deze dagen: torenvalk en buizerd. Maar kiekendieven? Nee, helaas Al met al weer zeer geslaagde dagen! Volgende jaar naar.. Ed Grotenhuis Pagina 8 van 28
Geen kraanvogels, wel mispels bij de mossenexcursie Op 17 november hielden we een mossenexcursie in de Bekendelle onder leiding van Fred Bos. Maar toen ik mee ging, dacht ik ook aan de koude inval van deze week met vorst en een NO-wind. Ideaal weer voor kraanvogels! Een aantal was al langsgeweest. Maar laat de rest maar komen! Maar een of andere goedheiligman wilde ook komen op ons ontmoetingspunt, dus ik werd bekant omver gelopen door ouders met hun roetveegkinderen. Maar bij het 2 e punt bij de stenen brug stond ieder al op mij te wachten. De kraanvogels lieten echter ook op zich wachten; ik hoop nu op komende week. In Bekendelle was het heerlijk rustig. Er waren een paar mensen gekomen die graag wat meer over mossen te weten wilden komen. Zij werden deskundig eerst even voorgelicht over bladmossen, topkapselmossen, veenmossen en slaapmossen. En niet te vergeten de levermossen. Daarna werd dit in de praktijk gebracht. Het enthousiasme van Fred werkte aanstekelijk en ieder probeerde het zijne er van op te steken. Om er in te komen begonnen we met een aantal algemene soorten zoals dikkopmos, fijn laddermos, gewoon sterrenmos en klauwtjesmos. De loep van Fred met een lichtje oogstte alom bewondering en de basisgids van de KNNV die een paar jaar geleden verschenen is, deed goede diensten. We liepen eerst langs de lage kant van de beek en vonden o.a. bleek boomvorkje, viertandmos, glanzend platmos en gewoon rimpelmos. Mossen kunnen zich voortplanten d.m.v. sporen, maar het kan ook vegetatief. Hier zagen we mooie voorbeelden van zoals de broedbolletjes op het gerimpeld boogsterrenmos en wat later d.m.v. broeddraden bij het pronkmos. Bijzondere soorten waren o.m. gewoon pelsmos en spatelmos. Onderweg zagen we ook wat onverwachte dingen zoals een bruine kikker en de vleugel van een atalanta. Nog zo laat in het jaar door een vogel gepakt? En ook hier stond de brandnietnetel. Pagina 9 van 28
We kwamen onderweg ook nog een aantal paddenstoelen tegen, o.a.: platte tonderzwam, kale inktzwam, porseleinzwam, roestvlekkenzwam, valse hanenkam op een dennenappel, zwarte melksteelmycena, kleverig koraalzwammetje en melig dwergkorstje. Op de terugweg kwamen we langs een mispel met vruchten. Door de vorst waren ze zacht geworden. Even proeven; lekker en zoetig, maar wel veel pitten! Ed Grotenhuis Pagina 10 van 28
Natuurwerkdag 24-11-2018 Nonnenven De weersvoorspellingen waren niet zo goed vandaag; vanuit het zuiden regen. Maar we gaan; we zien wel. Na twee jaar stond de opslag bij het ven al aardig hoog; vooral berken en wilgen. Doordat het de laatste maanden zo droog was geweest stond het water in het grote ven erg laag. Daardoor was het moerasgedeelte zo droog dat je op deze flink mee verende ondergrond ook hier de opslag makkelijk weg kon halen. Normaal zak je hier tot over je knieën weg. We waren vandaag met ons negenen w.o. twee asielzoekers. Fijn dat er bij deze mensen mannen zijn die zich bij ons nuttig willen maken. Andersom hoop ik dat ze bij ons gezelligheid en menselijk contact hebben gevonden. Pagina 11 van 28
Van de deelnemers wil ik ook Bertus speciaal bedanken. Hij is al 86 jaar en als het even kan, is hij er bij om ons te helpen; ook deze keer in het moeilijk begaanbare terrein. We stonden met onze kar in de route van de slipjacht die elk jaar wordt gehouden. We hebben de honden wel gehoord, maar de stoet niet gezien. De honden en hun achtervolgers waren sneller voorbij dan de Tour de France. Even verderop had Gelders Landschap een heel stuk afgeplagd tot op het kale zand. Leuk om volgend jaar eens te kijken wat hier nog in de zaadbank zat. Bij vorige ingrepen kwam bijv. weer vetblad tevoorschijn en dat is best leuk. We schoten lekker op, maar het was ondertussen al gaan druppen. Tijdens de middagpauze begon het harder te regenen. Vorst is geen punt, maar met regen is de aardigheid er snel af. We zijn kort daarna dan ook gestopt. Volgend jaar de rest. Ed Grotenhuis Pagina 12 van 28
Thema-avond 12 december 2018 over Darwin als botanicus In de Zonnebrinkkerk in Winterswijk gaf Norbert Peeters voor een 30-tal belangstellenden een lezing over Darwin als botanicus. Ton Reerink leidt de spreker in: Norbert Peeters heeft filosofie gestudeerd en zich later verdiept in de botanie. Het grensgebied tussen filosofie en botanie is zijn terrein. Hierover heeft hij al veel gepubliceerd. Planten maken 95% van de biomassa op aarde uit. Ze leveren zuurstof en dienen als voedsel. Toch wuiven we loof te weinig lof toe Dat is al zo sinds Aristoteles zijn Scala Naturae bedacht. Onder aan de ladder de levenloze dingen, dan de planten, vervolgens de dieren met wie we ons nog enigszins verwant voelen en daarboven de mens. Dit is misschien de reden dat we zo weinig kennis hebben gemaakt met Darwin als plantkundige. We associëren hem met de Galapagoseilanden, de evolutieleer, de reis met de Beagle, de Darwinvinken. Zijn landgoed Down House in Kent was een proeftuin voor de botanie. Vrouw en kinderen hielpen met de experimenten, het benodigde plantmateriaal werd Pagina 13 van 28
verkregen uit de Kew Gardens. Het grootste gedeelte van zijn werkzame leven wijdde hij aan plantkundige studie en experimenten, aan orchideeën, klimplanten, vleesetende planten en aan onderzoek naar de intelligentie van planten. De laatste twee studies zijn vanavond de thema s. Vleesetende planten spreken nog steeds tot de verbeelding getuige films als The day of the triffids. In een studie naar zonnedauw ( Drosera), zo rijkelijk aanwezig in de veengronden van Sussex, toont Darwin als eerste aan dat zonnedauw zijn prooi verteert. Hij onderzoekt het blaasjeskruid (Utricularia) en het klapmechanisme van de Venusvliegenval ( Dionaea muscipula). Hij ontdekt dat deze plant na 5 signalen pas overgaat tot het aanmaken van de enzymen die nodig zijn om het insect te verteren. Darwin correspondeert met vele vakgenoten om resultaten van experimenten te delen. Zo schakelt hij fysioloog John Burdon- Sanderson in om de mogelijkheid van elektrische ontlading bij de venusvliegenval te verifiëren en concludeert dat dit het geval kan zijn. Kunnen we spreken van intelligentie bij planten? Van pientere planten? Allereerst werpt Norbert de filosofische vraag op of we slim genoeg zijn om te bepalen hoe slim planten zijn, zoals Frans de Waal zich dat afvroeg van dieren. In The power of movements in plants schrijft Darwin dat plantenwortels informatie ontvangen uit hun omgeving (o.a. zwaartekracht, vocht, obstakels) en op grond daarvan een beslissing nemen over beweging. Ze navigeren. Hebben ze dan een brein? De neurobiologie buigt zich ook nu nog steeds over die vraag. Darwin ziet intelligenties bij planten, dieren en de mens gradueel verschillen, niet principieel. In zijn autobiografie schrijft hij: het heeft mij altijd genoegen gedaan dat ik planten heb kunnen verheffen tot het niveau van georganiseerde wezens ( the scale of organized beings ). In een stevig tempo heeft gids Norbert Peeters ons meegenomen op een wandeling door het leven en werk van deze grote natuurvorser. Voor wie het thuis nog eens rustig na wil lezen: Norbert Peeters, Botanische revolutie De plantenleer van Charles Darwin (KNNV Uitgeverij, Zeist 2016). Norbert Peeters en Tessa van Dijk (red.), Darwins engelen Vrouwelijke wetenschappers in de tijd van Charles Darwin (Atlas Contact, Amsterdam 2018). Wouter Oudemans en Norbert Peeters, Plantaardig Vegetatieve filosofie (KNNV Uitgeverij, Zeist 2014). Lies Jacobs Pagina 14 van 28
Plantenexcursies 2018 voor leden van KNNV en IVN waren succes! Vervolg in 2019 Het IVN Oost Achterhoek en de KNNV Oost-Achterhoek organiseerden ook afgelopen jaar met succes plantenexcursies voor eigen leden. Doel is meer kennis over planten te krijgen. Daarnaast willen we meer te weten komen over waarom planten nu juist op een bepaalde plek groeien en kijken we naar de samenhang in het landschap. Plantenwerkgroep De excursies worden georganiseerd door Fred Bos en Louis Jan van den Berg van de KNNV en Els van Dijk en Thea Croese van het IVN. Ed Grotenhuis (KNNV) en Jan Dirk Focker (IVN) maken ook deel uit van de werkgroep. Het gaat de werkgroep niet alleen om bijzondere planten. Het is ook verrassend om te zien wat een gewone berm voor variatie te bieden heeft. Naast de excursies was er ook gelegenheid om te determineren in de zogenaamde werkstee bij KNNV-organisator Fred Bos aan de Bocholtsestraat 49 in Winterswijk. Er is een groepsapp waarop onder andere foto s van de gevonden planten worden gedeeld. Vier excursies Er waren dit jaar oorspronkelijk vijf excursies gepland. De excursies hadden elk een eigen thema met bijpassend excursiegebied. Die naar het Needs Achterveld op 29 juli ging vanwege droogte en hitte niet door. Onderstaand een korte impressie van de vier excursies. Voorjaarsflora Op vrijdag 27 mei (Koningsdag) gingen we met ongeveer 12 personen naar het Tenkinkbos en liepen de Ratumse beek af tot aan de grens met Duitsland. Heksenkruid, muskuskruid en goudveil werden onder andere gespot. Maar we kwamen ook de tauvlinder en de beekprik tegen. Pagina 15 van 28
Bloeiende bermen Op zaterdag 26 mei waren ongeveer 7 personen present bij landgoed t Wolink in Haarlo. Thema was bloeiende bermen. Er waren onder andere salomonszegel, koningsvaren, dalkruid en dubbelloof te bewonderen. Bos/heide Het Stelkampsveld werd door 8 personen bezocht. Ondanks de toen al beginnende droogte vonden we er gevlekte orchis, wolfsklauwmos, schorpioenmos, stijve moerasweegbree en kleine boomkikkertjes. Heide/veenmos Ook 8 personen waren er op 2 september bij de excursie naar de Muggenhoek in Winterswijk. Onder andere moeraskartelblad, bloeiende blauwe knoop en de Araneus quadratis (groen spinnetje) kwamen langs. Programma komend jaar Op het programma voor 2019 komen we in de volgende uitgave van dit blad uitgebreider terug. Maar in het kort hieronder alvast de data: Zaterdag 27 april (Koningsdag) Heksenbos, Winterswijk Zaterdag 25 mei Oude Leerinkbeek, Beltrum Zondag 23 juni De Haar (Woold) Zaterdag 3 augustus Needs Achterveld Zaterdag 2 september Nat heideveld Vreehorstweg/Veldhorstweg Alle excursies beginnen om 14.00 uur. Komend jaar vragen we iedereen tijdens de excursies de flora mee te nemen zodat je aan het eind van de excursie in het veld zelf één of meer planten kan determineren. Daarnaast gaan we na afloop van de excursies om een uur of vier weer detemineren. Belangstellenden kunnen zich opgeven bij Fred Bos (KNNV) ff.bos@zonnet.nl tel. 0543-515341 of Jan Dirk Focker (IVN), jandirk@focker.eu tel. 06-54798164. Of voor diegenen die daarbij zijn aangesloten kan het natuurlijk via de groepsapp. Jan Dirk Focker. Pagina 16 van 28
Programma Kampeervakanties KNNV 2019 Houd je van kamperen? Houd je van de natuur? Vind je het leuk om met andere mensen op excursie te gaan? Overweeg dan eens mee te gaan met een kampeervakantie, georganiseerd door een aantal enthousiaste leden van de KNNV en IVN. Je kiest dan voor een vakantie in een mooi natuurgebied ergens in Europa en kampeert in een tent, caravan, camper of eventueel een huisje of appartement op de camping of in de buurt. Met elke dag de mogelijkheid met andere natuurliefhebbers te gaan wandelen of fietsen in de omgeving van de camping. Ieder jaar worden er ongeveer 15 bestemmingen aangeboden. Variërend van een paar dagen tot twee weken. In Nederland, Frankrijk, België of elders in Europa. Maar altijd in een schitterend gebied. Je reist er zelf heen en zorgt voor je eigen eten en drinken. En iedere dag is er de mogelijkheid mee te gaan met een (deel van de) groep en te kiezen uit één van de excursies, die een excursieregelaar voor je uitzoekt. Je kunt je wensen voor het programma s avonds bij de koffie of chocolademelk, die we meestal gezamenlijk drinken, kenbaar maken. Kamperen is een goedkope manier van vakantievieren, je bent heel dicht bij de natuur. Omdat de kampeervakanties voor en door leden van de KNNV en IVN worden georganiseerd, zijn de inschrijfkosten beperkt tot een paar tientjes. In ruil daarvoor krijg je de gezelligheid en kennis van de andere deelnemers. Op de website: www.knnv.nl/kampeervakanties vind je alle KNNV Kampeervakanties voor 2019. Kijk snel en schrijf je in! Voor vragen kun je terecht bij Volkert Bakker: kampeervakanties@knnv.nl Pagina 17 van 28
Pagina 18 van 28
KNNV afdeling Oost-Achterhoek Agenda jaarvergadering maandag 4 maart 2019, aanvang 20:00 uur Locatie: Grote zaal van de Zonnebrinkkerk, Zonnebrink 61, 7101 NB Winterswijk. 1 Opening 2 Ingekomen stukken 3 Notulen jaarvergadering 2018 4 Jaarverslag 2018 5 Verslag van de werkgroepen: Insectenwerkgroep Mossenwerkgroep Paddenstoelenwerkgroep Werkgroep Natuurbeheer Plantenwerkgroep Werkgroep thema-avonden met het IVN Jan Stronks Louis-Jan van den Berg Ed Grotenhuis Hermien Toebes Fred Bos Ton Reerink 6 Verslag van de vertegenwoordiging in de verschillende activiteiten en raden waarin de afdeling geacht wordt te participeren o.a.: De Beleidsraad Ed Grotenhuis Het Gewest Gelderland Zuid Vacant Platform Natuur & Landschap Winterswijk Bernhard Harfsterkamp 7 Financieel verslag 2018 8 Verslag kascommissie en benoeming nieuwe kascommissie 9 Begroting 2019 10 Bestuursmutaties: Hannie Waalders (algemeen bestuurslid) is aftredend en stelt zich herkiesbaar Marije van Weperen (secretaris) is aftredend en niet herkiesbaar 11 Verkiezing van afgevaardigden naar de vertegenwoordigende vergadering van de landelijke KNNV op 13 april 2019 12 Jaarplan 2019 13 Samenwerking met het IVN 14 Rondvraag 15 Sluiting Na afloop volgt er een gezellig samenzijn. Voor hapjes en drankjes wordt gezorgd. Pagina 19 van 28
Activiteitenprogramma januari, februari, maart en april 2019 Algemene informatie over de activiteiten Lees deze als u aan een ervan deelneemt. Excursies Bij elke excursie zullen we niet meer herhalen wat er meegenomen moet worden. Het spreekt vanzelf dat passend schoeisel altijd verstandig is. Afhankelijk van het weer of terrein zijn vaak laarzen en soms regenkleding eveneens handig. Veldgids, kijker, loep e.d. zijn altijd nuttig. Als een excursie langer dan een dagdeel duurt, is een lunchpakket uiteraard zinvol. De excursies starten, tenzij anders vermeld, bij het VVV-kantoor in het voormalige gemeentehuis, Mevr. Kuipers-Rietbergplein 1, 7101 DD te Winterswijk. Op zaterdagen is het vertrek vanaf de parkeerplaats bij theater De Storm, Haitsma Mulierweg 11, 7101 BX Winterswijk. Carpoolen Als we carpoolen bij excursies, worden de kosten gedeeld. Lezingen Lezingen worden in Winterswijk gehouden in de Zonnebrinkkerk, Zonnebrink 61, 7101 NB Winterswijk. Deze is het makkelijkst te bereiken via de rotonde aan de Groenlose kant van Winterswijk. U rijdt dan richting centrum en blijft deze weg (Groenloseweg) alsmaar volgen. Bij de volgende rotonde gaat u rechtdoor, de weg buigt naar rechts en dan ziet u na ca 500 meter de kerk aan uw linkerhand. Tegenover de kerk is een ruime parkeerplaats (de Blikbak ). Voor IVN en KNNV leden geldt bij alle lezingen een entree van 3 euro, niet leden betalen 2 euro meer. Daar is een kopje koffie of thee bij inbegrepen. Pagina 20 van 28
Wanneer Vrijdagmiddag 28 december 2018. Eindejaarsexcursie bloeiende planten. Plaats Winterswijk bebouwde kom Vertrek 14.00 uur vanaf het VVV-kantoor te Winterswijk Terug Ongeveer 16.00 uur Leiding (en info) Louis-Jan v.d. Berg en Fred Bos Bijzonderheden Al een aantal jaren organiseert Floron de bloeiende planten excursie rond kerst en oud en nieuw. De laatste jaren blijft het aantal bloeiende planten rond de kortste dag toenemen. Dat gaan we bijhouden. Vroege Vogels zal er vast weer aandacht aan besteden. Wanneer Woensdagavond 16 januari 2019. Thema-avond over de wolf in Nederland Plaats De Huve, Grotestraat 52, 7151BD Eibergen Aanvang 20.00 uur. Spreker Huch Jansman Bijzonderheden Momenteel nog niet bekend. Zie aankondigingen in de pers of bel met Hans Berndsen (0545-477222) Wanneer Zaterdag 19 januari 2019. Natuurwerkdag Plaats Nog niet bekend. Zie aankondigingen in de pers of bel met Hermien Toebes (0543-538256) Begin 9.00 uur vanaf het VVV-kantoor te Winterswijk Terug Ca. 15.30 uur Leiding (en info) Hermien Toebes Opgave (en info) Als je meewilt moet je je toch opgeven bij Hermien. Dan weet ze wel waar het is. Bijzonderheden Leden van de werkgroep krijgen t.z.t. een mail van Hermien Wanneer Zondag 20 januari 2019. IVN-KNNV Doorstapwandeling van 15 km. Vertrek 11.00 uur ongeveer 200 m voorbij het kerkje van Zwillbroek aan de rechterkant van de weg naar Vreden Terug Ca. 15.00 uur Leiding (en info) IVN gidsen. Opgave (en info) Anke Hollink 0545 291109. Meenemen Lunch? (even Anke bellen) Bijzonderheden Elk jaar weer een echte stevige wandeling Pagina 21 van 28
Wanneer Zaterdagmiddag 26 januari 2019. Mossenexcursie. Plaats (allen bij lezing) Masterveld. We verzamelen bij Ton Reerink aan de Scholtenmaatweg 21, 7106 CT in Ratum. Vertrek 14.00 uur. Terug Ca. 16.30 uur Leiding (en info) Louis-Jan en Fred Bos (0543-515341) Meenemen Loep en verzamelzakjes. Bijzonderheden In het Masterveld hebben we veel variatie in natuurgebieden. Natuurontwikkeling, bossen en hei. Wanneer Woensdagavond 30 januari 2019. Determineeravond mossen. Bocholtsestraat 49 in de Werkstee, waar voldoende plaatjes- en determineerwerken aanwezig zijn evenals microscopen en binoculairs. De kachel brandt. Begin 20.00 uur Einde Ca. 22.00 uur Leiding (en info) Louis-Jan v.d. Berg en Fred Bos Meenemen Loep. Bijzonderheden Mensen, die niet mee waren op de excursie van zaterdag zijn natuurlijk ook van harte welkom. Wanneer Zaterdag 9 februari 2019. Natuurwerkdag. Plaats Waarschijnlijk De Haarman aan de grens in Ratum in overleg met Jan Stronks Begin 9.00 uur vanaf het VVV-kantoor te Winterswijk Terug Ca. 15.30 uur Leiding (en info) Hermien Toebes (0543-538256), bij wie je je voor de verzorging van de inwendige mens moet opgeven. Meenemen Stevig schoeisel of laarzen Bijzonderheden Een bekend gebied. Het gaat hier vooral om het weghalen van de opslag. Zo blijft de heide mooi open. Wanneer Woensdagavond 13 februari 2019. Thema-avond energietransitie in de regio Plaats Den Diek 30, 7131 DP Lichtenvoorde. Aanvang 20.00 uur Spreker Arjan van Unnink Bijzonderheden Momenteel nog niet bekend. Zie aankondigingen in de pers of bel met Hans Berndsen (0545-477222) Pagina 22 van 28
Wanneer Zaterdagmiddag 16 februari 2019. Winterkenmerken van bomen in het Buskersbos. Plaats Buskersbos in Brinkheurne Vertrek 14.00 uur vanaf theater De Storm, Haitsma Mulierweg 11, 7101 BX Winterswijk. Leiding (en info) Louis-Jan en Fred. Meenemen Loep en evt. de NJN knoppentabel Bijzonderheden Niet alleen aan de bladeren herkent men de boom, maar ook aan de bast en de knoppen, de winterkenmerken. Wanneer Zondagmiddag 17 februari 2019. IVN-KNNV wandeling: Rondje om de bult. Plaats RK kerk: Heelweg 3, 7134 PB Vragender Vertrek 14.00 uur. Terug Ca. 16.00 uur Leiding IVN gidsen. Bijzonderheden Het gebied rond Vragender is heel bijzonder gebied aan de rand van het Oost Gelders plateau. De kerk en de molen zijn al van verre zichtbaar. Hier zijn veel grote en kleine zwerfstenen gevonden. Nu de bladeren nog niet aan de bomen zijn, kun je extra goed door het landschap met zijn vaak diep ingesneden beekjes, heen kijken. Wanneer Maandagavond 4 maart 2019. Jaarvergadering. Plaats Grote zaal van de Zonnebrinkkerk, Zonnebrink 61 Winterswijk Begin 20.00 uur Einde Ca. 22.30 uur Bijzonderheden Agenda: Zie elders in deze Gagea. Ook vanavond kunt u weer meedenken en meebeslissen over de toekomst van onze afdeling en vereniging. LET OP!! De stukken staan al vooraf op onze website zodat u ze al thuis rustig kunt lezen. Zo kan de vergadering vlotter verlopen. De financiële stukken zijn alleen op de vergadering zelf in te zien en worden toegelicht. Na afloop van de vergadering maken we het, zoals altijd, gezellig met een hapje en een drankje en informeel overleg. Wij hopen dat velen van u kunnen komen! Noteer de datum!! Pagina 23 van 28
Wanneer Zaterdag 9 maart 2019 Mossenexcursie Plaats Randzone van het Korenburgerveen. Vertrek 14.00 uur bij den Oppas bij het Korenburgerveen. Terug Ca. 16.00 uur Leiding (en info) Louis-Jan van den Berg en Fred Bos Meenemen Loep en verzamelzakjes. Bijzonderheden Een interessant gebied om te kijken wat op de nieuw aangelegde natuur in de randzone aan mossen te vinden is. Vondsten worden evt. meegenomen voor nauwkeuriger determinatie a.s. dinsdag. Wanneer Dinsdagavond 12 maart 2019. Mossen determineren Plaats 20.00 uur Werkstee Bocholtsestraat 49, 7102 BT Winterswijk naast het huis van Fred Einde Ca. 22.00 uur Leiding (en info) Louis-Jan en Fred Meenemen Verzamelde mossen. Ook als je niet op de excursie was, ben je ook welkom. Wanneer Woensdagavond 13 maart 2019. Thema-avond Weidevogels. Plaats Zonnebrinkkerk Begin 20.00 uur Einde Ca. 22.00 uur Spreker Albert Beintema. Bijzonderheden Goede wijn behoeft geen krans. Albert is dé weidevogel specialist. Zéér de moeite waard! Wanneer Zondagmiddag 17 maart 2019 IVN-KNNV wandeling Muggenhoek. Plaats Hoek Ratumseweg- Sellinkweg in Ratum Vertrek 14.00 uur. Terug Ca. 16.30 uur Leiding (en info) KNNV en IVN gidsen Bijzonderheden De Muggenhoek is bij ons goed bekend doordat onze werkgroep Natuurbeheer hier regelmatig op de heide de opslag weg haalt. Een mooi gebied vlak aan de grens met een heel mooie grenssteen. Pagina 24 van 28
Wanneer Woensdagavond 10 april 2019. Thema-avond Ecologisch tuinieren Plaats Den Diek, Dijkstraat 30, 7131 DP Lichtenvoorde Begin 20.00 uur Einde Ca. 22.00 uur Spreker Richard Trenning. Bijzonderheden Momenteel nog niet bekend. Zie aankondigingen in de pers of bel met Hans Berndsen (0545-477222) Wanneer Zaterdag 13 april 2019. Plantenexcursie Plaats Voorjaarsbossen bij Wüllen (D) Vertrek 9.30 uur De Storm Terug Eind van de middag. Leiding (en info) Fred Bos (0543-520714) Meenemen Lunchpakket, flora, evt. loep Bijzonderheden Deze bossen op de kalk zijn van een botanische rijkdom, die wij in Nederland niet kennen. Vorig jaar toen we ook Vessum en Legden bezochten, hadden we o.m. gulden boterbloem, heelkruid, eenbes, oude vogelnestorchissen en drie soorten geelsterren. Van harte aanbevolen! Pagina 25 van 28
Buitengebeuren Winterswijk en omstreken Excursieprogramma januari, februari, maart en april 2019 Een overzicht van de excursies van KNNV, IVN, Floron en anderen. December Vrijdag 28 14.00 uur: KNNV-Floron: Eindejaarsexcursie bloeiende planten in Winterswijk Januari Woensdag 16 20.00 uur: IVN-KNNV thema avond: De wolf in Nederland. De Huve, Eibergen Zaterdag 19 09.00 uur: Natuurwerkdag; opslag weghalen. Plaats nog niet bekend. Zondag 20 11.00 uur: IVN doorstapwandeling bij Zwilbroek (D) Zaterdag 26 14.00 uur: KNNV mossenexcursie in het Masterveld in Ratum. Woensdag 30 20.00 uur: KNNV determineeravond mossenwerkgroep in Winterswijk Februari Zaterdag 9 09.00 uur: KNNV Natuurwerkdag bij De Haarman in Ratum Woensdag 13 20.00 uur: IVN-KNNV thema avond: Energietransitie in de regio. Den Diek, Lichtenvoorde Zaterdag 16 14.00 uur: KNNV Winterkenmerken bomen. Buskersbos in Brinkheurne Zondag 17 14.00 uur: IVN-KNNV wandeling rondom de bult van Vragender Maart Maandag 4 20.00 uur: KNNV jaarvergadering in de Zonnebrinkkerk Winterswijk Zaterdag 9 14.00 uur: KNNV mossenexcursie randzone Korenburgerveen Dinsdag 12 20.00 uur: KNNV determinatie avond mossenwerkgroep in Winterswijk Woensdag 13 20.00 uur: KNNV-IVN thema avond over Weidevogels. Zonnebrinkkerk Winterswijk Zondag 17 14.00 uur: KNNV-IVN wandeling Muggenhoek in Ratum April Woensdag 10 20.00 uur:ivn-knnv thema avond Ecologisch tuinieren. Den Diek, Lichtenvoorde Zaterdag 13 09:30 uur: KNNV plantenexcursie voorjaarsflora bij Wüllen (D) Pagina 26 van 28
Inlichtingen: KNNV afdeling Oost-Achterhoek IVN- wandelingen SMVV (Stichting Marke Vragender Veen) Floron Nadere informatie zie elders in de Gagea. André Hendriks, 0544-352043 of www.ivn.nl/oost-achterhoek. Opgave VVV Lichtenvoorde of via excursie@vragenderveen.nl De excursies starten op de parkeerplaats bij de kerk in Vragender. Website: www.vragenderveen.nl Info: Fred Bos, tel 0543-515341 en/of Louis-Jan van den Berg, tel 0544-372594. Alleen op de excursiedag 06-10363012 of 06-11140923. Natuurmonumenten Kijk voor informatie op de website: www.natuurmonumenten.nl/ activiteiten Geldersch Landschap Informatie via de website www.glk.nl Kijk daar bij Evenementen. Voor de excursies van de Stichting Marke Vragender Veen, Natuurmonumenten en Geldersch Landschap moet worden betaald. Pagina 27 van 28
Ondergetekende, Naam:. Voorletters: ( O man / O vrouw ) * Adres:. Postcode: Woonplaats:.. Telefoon: Giro / Bank nr.: E-mail adres:... Geboortejaar:. Geeft zich op als: O Lid ( 27,50/ jaar) O Huisgenootlid ( 7,50/ jaar) O Donateur (minimaal 22,50/ jaar) * Heeft kennis van/ belangstelling voor... Hierbij machtig ik de penningmeester van de KNNV Oost-Achterhoek om mijn contributie/donatie van mijn bankrekening.. af te schrijven Aanmelding d.d.:... Handtekening: Pagina 28 van 28