Internet: AN Winterswijk IBAN: NL84RABO Gagea 145 (OKTOBER, NOVEMBER, DECEMBER 2017 EN JANUARI 2018)

Transcriptie

1 KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging) Vereniging voor veldbiologie Afdeling Oost-Achterhoek Opgericht 29 april 1918 Secretariaat: Internet: Frans Halsstraat AN Winterswijk IBAN: NL84RABO Tel BIC RABONL2U Gagea 145 (OKTOBER, NOVEMBER, DECEMBER 2017 EN JANUARI 2018) BESTUUR Voorzitter Ed Grotenhuis De Eelinkes PX Winterswijk Telefoon: Secretaris en redacteur Gagea Marije van Weperen Frans Halsstraat AN Winterswijk Telefoon: Penningmeester, ledenadministrateur en webmaster Ron Krabben Kardinaal de Jongstraat XS Lichtenvoorde Telefoon: Natuurhistorisch secretaris Fred Bos Bocholtsestraat BT Winterswijk Telefoon: Algemeen bestuurslid Hannie Waalders Kattenbergweg BH Winterswijk Telefoon: Redacteur website Willem-Jan Putto Kettingstraat HJ Winterswijk Telefoon:

2 WERKGROEPEN Coördinator Werkgroep Natuurbeheer Hermien Toebes Vardinkhof BG Winterswijk-Kotten Telefoon: Coördinator Werkgroep Mossen Louis-Jan van den Berg Van Basten Batenburgstraat CC Lichtenvoorde ljvdberg@upcmail.nl Telefoon: Mobiel: Coördinator Paddenstoelenwerkgroep Ed Grotenhuis De Eelinkes PX Winterswijk edgrotenhuis@planet.nl Telefoon: Coördinator Insectenwerkgroep Jan Stronks Raetmansweg CD Winterswijk-Ratum stronx16@hetnet.nl Telefoon: Pagina 2 van 24

3 Inhoud Voorwoord van de voorzitter 4 Soms is de natuur ons iets te wild af 6 Wandeling oude en nieuwe landgoederen op 16 juli 9 Sprinkhanen in het Wooldseveen 11 Plantenwerkgroep naar randzone Meddoseveen 12 Paddenstoelen op landgoed Kotmans 13 Werkgroep Natuurbeheer 2017/2018 Activiteitenprogramma oktober, november, december 2017 en januari Buitengebeuren Winterswijk en omstreken 22 Redactioneel Gagea is een uitgave van de KNNV afdeling Oost-Achterhoek en verschijnt vier maal per jaar. De doelstelling van het verenigingsblad is het informeren van de leden en donateurs in de breedste zin van het woord om de betrokkenheid te vergroten. De redactie behoudt zich het recht voor te lange stukken in te korten. Anoniem ingezonden stukken worden niet geplaatst. De foto s in deze Gagea zijn van Ed Grotenhuis. Opzeggingen lidmaatschap en donateurs Schriftelijk bij de ledenadministratie van de KNNV afdeling Oost-Achterhoek. Er geldt een opzegtermijn van twee maanden. Om extra kosten te voorkomen, streven wij ernaar de contributies met behulp van een machtiging geautomatiseerd te laten betalen. CONTRIBUTIE Leden 27,50 per jaar Huisgenootleden 7,50 per jaar Donateurs 22,50 per jaar (minimum) Jeugdleden 15,00 per jaar Pagina 3 van 24

4 Beste natuurvrienden Ook dit jaar is onze werkgroep natuurbeheer weer actief, o.a. bij Kotmans in Miste, in de steengroeve, bij het Nonnenven en als nieuw gebiedje de Horstermaten van de Van der Lugtstichting aan de Horstweg in Winterswijk. De meeste werkzaamheden bestaan uit het wegknippen of zagen van opslag van den, berk, wilg e.d. met name op heideterreinen. Niet moeilijk of overdreven zwaar, maar het moet wel gebeuren. Zonder ons zouden deze gebiedjes compleet dichtgroeien. De werkgroep kan altijd weer nieuwe mensen gebruiken. Denkt u: Dat lijkt mij wel wat; neem dan even contact op met Hermien Toebes ( ). U bent van harte welkom. In het schema in de vorige Gagea waren nog niet alle terreinen afgesproken; in deze Gagea staat het lijstje compleet. Ook een aantal andere werkgroepen zijn actief zoals de paddenstoelenwerkgro ep en de mossenwerkgroep. Velen vinden mossen erg moeilijk, maar met een beetje moeite kunt u al snel een aantal algemene soorten herkennen. En dat is leuk als je een winterwandeling maakt en er verder niet zoveel meer te zien is. Niet voor niets is de slogan van de KNNV: Je geniet meer van de natuur als je er meer van weet! Het bestuur heeft begin september weer overlegd met het bestuur van de IVNafdeling Oost-Achterhoek. Helaas is landelijk gezien de verregaande samenwerking tussen KNNV en IVN afgeblazen, maar wij hebben samen besloten om gewoon verder te gaan met onze samenwerking en deze zo mogelijk verder uit te breiden. U kunt dit aan het excursieprogramma zien, waarin we samen publiekswandelingen en thema-avonden organiseren. Maar ook aan de Pagina 4 van 24

5 werkgroepen mogen IVN-ers meedoen, zoals dat o.a. al gebeurt bij de paddenstoelenwerkgroep en de dit jaar opgerichte plantenwerkgroep. Ons jubileumjaar nadert en de voorbereidingen zijn in volle gang. Wij willen als jubileumgeschenk een speciaal boekje over natuur en cultuur van Winterswijk e.o. uitbrengen voor de bovenbouw van de basisscholen in Winterswijk. De kosten daarvan zijn ± ,-. Zoveel geld hebben we niet in kas en daarom worden sponsoren gezocht. Tot nu toe is al 7000,- toegezegd en we hebben nog een aantal aanvragen lopen. We hebben goede hoop. Ook de jubileumcommissie is bezig met het organiseren van speciale excursies, fietstochten, wandelingen e.d. Maar daar kan ik nog niet veel over zeggen. En tot slot: denkt u ook komende maanden aan onze adverteerders? Zij steunen met hun advertentie onze afdeling en zijn blij met uw klandizie. En wij kunnen mede daardoor de contributie laag houden. En aan allen: Good goan! Ik hoop weer velen van u op onze activiteiten te mogen ontmoeten! Namens het bestuur: Ed Grotenhuis (voorzitter) Pagina 5 van 24

6 Soms is de natuur ons iets te wild af. Verslag van de thema-avond Invasieve Exoten op woensdag 21 juni Op deze mooie juni avond luisterden we met 16 toehoorders naar Wilfred Reinhold in een ruime gehoorzaal van de Zonnebrinkkerk te Winterswijk. Het was een boeiende lezing door een goed geïnformeerde spreker. Jammer dat we met zo n klein aantal mensen waren! Wilfred heeft het Platform Stop invasieve exoten opgericht en houdt zich geregeld bezig met acties, zowel gerechtelijke als publicitaire, om de vestiging en verspreiding van exoten te voorkomen. Dan gaat het met name om de invasieve exoten die door ongeremde groei natuur en gezondheid kunnen bedreigen. Hij heeft een juridische opleiding en in het geheel geen biologische achtergrond. Hij vindt het onderwerp boeiend en besteedt er veel tijd en moeite aan. Hij heeft ook de Week van de Invasieve Exoten (16 t/m 21 juni) georganiseerd, zie de website Het gaat bij invasieve exoten om planten, dieren en micro-organismen, die door menselijk handelen zich vestigen in onze leefomgeving. Denk aan: massatransporten van heinde en verre, import van planten en dieren voor de de tuin en in huis, vakanties in de hele wereld. Allemaal gelegenheden waarbij bedoeld of onbedoeld elementen uit de natuur van elders hier aankomen. Al heel lang brengen mensen dieren en planten van het ene gebied naar het andere. Konijn, fazant en damhert bijvoorbeeld. We trekken daarom een tijdgrens: 1492 (ontdekking van Amerika). Ook de soorten die uit zichzelf hierheen komen, zoals trekvogels of ten gevolge van klimaatverandering, noemen we geen exoten. doet de overheid om de ongewenste vreemdelingen buiten de deur te houden of te bestrijden? Te weinig, vindt Reinhold. Vandaar zijn activisme: rechtszaken en publiciteit. Er is nu een Europese verordening m.b.t. invasieve uitheemse soorten sinds 2016, uitgebreid in 2017, met een lijst van 49 soorten die door alle landen aangepakt moeten worden, de zogenoemde #EU exoten. Nederland kan daaraan soorten toevoegen, maar doet dit nog niet. Een expertpanel heeft een #top90 exoten lijst opgesteld om te bestrijden of in elk geval te beheersen. Verder is er nog een lijst van #tip65 soorten, die onderzocht moeten worden. Reinhold vindt dat men van het voorzorgsbeginsel zou moeten uitgaan. Niet de zaak op zijn beloop laten, maar vooraf onderzoeken of er gevaren zijn. Verbod op handel en bezit tot nader order. Om concreter te worden last de spreker in zijn betoog intermezzi in met beruchte Pagina 6 van 24

7 voorbeelden. Bijvoorbeeld: de Japanse duizendknoop. Deze plant, oorspronkelijk als tuinplant ingevoerd, woekert enorm via vegetatieve uitbreiding met tot 6 meter hoge dichte begroeiing. Plaveisel, talud en zelfs fundamenten worden ontwricht. Als na bestrijding een stuk wortel met knoop achterblijft, groeit het zo weer aan. Sinds kort ook zaadvorming. In Japan is de plant geen probleem omdat hij daar zijn natuurlijke vijanden heeft. In enkele gemeenten wordt de plant actief bestreden. In Engeland is er zelfs de verplichting om met round-up de strijd aan te gaan. Ander voorbeeld: de Tijgermug. Een insect van ongeveer 5 mm groot met een pijnlijke steek die allergische reacties veroorzaakt. Kan meer dan 20 virussen overdragen, waaronder knokkelkoorts. Sinds medio 2005 in Nederland via Lucky bamboo uit China. In Nederlandse kassen verder opgekweekt. Nog 5 bedrijven in het Westland en Aalsmeer doen dit. Ook via de import van gebruikte banden; in plasjes water daarin waren de eitjes gelegd. Naast hinder door ziekten is er milieuschade door de bestrijdingsmiddelen en economische schade doordat importlanden onze planten niet willen. Zo volgen nog meer intermezzi: over de goudvissen in een Veenendaalse gracht, de Amerikaanse vogelkers die aanvankelijk als nuttig om aan te planten werd ingevoerd, de Aziatische boktor die onlangs nog paniek in Winterswijk veroorzaakte en die met verpakkingshout meekwam, het Aziatische lieveheersbeestje dat als biologische bestrijder werd ingevoerd, de Alsem ambrosia die hier als bestanddeel van vogelvoer binnenkwam en die (tot 150 cm hoog) andere planten verdringt en tot verlenging van het hooikoortsseizoen leidt. Dan zijn er verder nog de Halsbandparkiet, waarvan er al zo n stuks luidruchtig rondvliegen, de Reuzenberenklauw die hele bossen kan overwoekeren, de Reuzebalsemien die zijn zaden tot 7 meter ver kan slingeren en inheemse flora met bijbehorende fauna verdringt, enz. Speciale aandacht behoeven de invasieve water-exoten, zoals bijvoorbeeld watercrassula en grote waternavel. Vaak worden ze geïmporteerd voor tuinvijvers en aquaria. Zij laten sloten, vaarten en plassen dichtgroeien, veroorzaken een monocultuur als oevervegetatie. Sinds februari 2010 is er een convenant, waarbij voor 6 van de 20 bekende exoten een verkoopverbod geldt. In de EU-verordening worden 10 soorten genoemd. Zie op internet: Geen exoot in de sloot. Het platform Invasieve exoten probeert dergelijke convenanten te laten afsluiten tussen overheid en betrokken handelspartners. Het doet nog veel meer, bijvoorbeeld het maken van een Tijgermug Alert app. moet er gebeuren om de gevaren te beteugelen? Door de overheid:. voorzorgsbeginsel hanteren. Pagina 7 van 24

8 . preventie door veel meer beperkingen op de invoer.. aansturen en coördineren van acties om exoten te verwijderen.. veel meer communiceren over bedreigingen. Door de burgers:. niet kopen.. niet laten ontsnappen..waarnemingen melden op waarneming.nl of telmee.nl..petities tekenen, zoals tegen de tijgermug Gebruik app. s voor herkenning, melding op invasieve-exoten.nl. Literatuur: Veldgids Exoten Rob Leewis c.s. uitgave KNNV-uitgeverij Veldgids Invasieve waterplanten Ministerie van L.N.V. Invasieve Plantensoorten- handleiding voor het beheer Casper de Groot c.s. uitgave van Probos. Verschillende toehoorders stelden tussendoor vragen aan Reinhold. De fascinatie voor dit onderwerp is duidelijk. Om uur (of later?) besloot Hans de avond en bedankte de spreker. Ontwerp I Advies Aanleg I Onderhoud Renovatie I Groenvoorziening Van Eedenstraat PM Lichtenvoorde T: +31 (0) F: +31 (0) info@bluiminck Voor: Particulieren Bedrijven Instellingen Pagina 8 van 24

9 Wandeling oude en nieuwe landgoederen op 16 juli Vandaag waren er 32 belangstellenden op deze excursie over landgoederen af gekomen. Rond Winterswijk liggen veel landgoederen. Veel daarvan zijn al heel oud. Ze kenmerken zich o.a. door oud geboomte. De meeste zijn halverwege de 19 e eeuw ontstaan toen de markegronden verdeeld werden. De scholtenboeren maakten van hun machtpositie gebruik door zich veel van deze markegronden toe te eigenen. Veel kon nog niet ontgonnen worden; er waren te weinig pachters en velen van hen vertrokken ook naar de Verenigde Staten. Daar hoopte men een beter bestaan op te bouwen. Hier werd je van een dubbeltje nooit een kwartje. Ook godsdienstige kwesties speelden mee. Op de verworven grond werden toen bomen geplant. Hout was een belangrijk en kostbaar bezit. In de loop der jaren zijn hier gebieden met hoge natuurwaarden ontstaan. We konden hiervan de mooie oude beuken- en eikenbossen zien, de houtwallen en de oude essen die in dit landschap horen. Maar ook in onze tijd ontstaan landgoederen. Met name door het streven van de overheid om meer variatie in het landschap te krijgen, is het stichten van nieuwe landgoederen bevorderd. Rond Winterswijk zijn verschillende voorbeelden te zien. We bekeken het nieuwe landgoed van Henk Berenschot. Vroeger varkensboer met ca. 220 zeugen en 2000 vleesvarkens. Na een grote uitbraak van de varkenspest maakte hij gebruik van een gunstige regeling om zijn bedrijf te beëindigen. Hij besloot het over een andere boeg te gooien en van de grond een landschapspark te maken. Twee dingen zaten hem mee; ten eerste het feit dat vlak onder de oppervlakte Miocene zeeklei lag. Er zijn ontzettend veel vondsten gedaan die o.a. beschreven worden in het KNNV uitgave uit 1984 van A.W. Janssen over de Molusken uit het Mioceen van Winterswijk-Miste. Het voorstel van de heer Berenschot om een informatiecentrum met vondsten te combineren met dit park vond bijval. En dus de bevordering van nieuwe landgoederen. Zo kwam dit landgoed tot stand. konden we hiervan zien? Het informatiecentrum met geologische vondsten natuurlijk, maar ook een afwisselende beplanting, o.a. een nat stuk bij een beekje dat omgelegd weer een natuurlijker loop kreeg, houtwallen, akkers met akkeronkruiden en een nat heideveld. De werkgroep Natuurbeheer van onze KNNV afdeling helpt hier ieder jaar mee om de opslag van berken, wilgen e.d. Pagina 9 van 24

10 weg te halen. Ook is er het bekende Schrieverspad. Achterhoekse dialectschrijvers krijgen hier een eigen plek. Er werden in het begin in december bomen gepoot. Ieder kon van te voren zijn/haar eigen boom uitzoeken. Het begin van het Schrieverspad. Ieder jaar worden er gem. 5 nieuwe bomen door andere/nieuwe schrijvers - en voor het Achterhoekse dialect belangrijke personen - aan toegevoegd. Doordat het een wandeling was, kon niet alles wat waargenomen werd gedetermineerd worden. Je kon wel het verschil goed zien tussen het aangelegde natuurgebied en de graswoestijn er rondom heen. Akker- en weideplanten als korenbloem en boterbloem waren daar alleen te zien in de smalle bermen langs de wegen. Maar ook in het natuurgebied was niet alles zo echt als het lijkt; je kon aan planten als kleverig ogentroost, duizend guldenkruid, een vreemd soort lavatera, bladrammenas, boekweit en phacelia goed zien dat er gezaaid was. Wel heel mooi voor bijen en patrijzen! Het was mooi weer en boven de velden vlogen honderden vlinders o.a. bruin zandoogje, koevinkje, koolwitje, citroenvlinder en atalanta. Langs de wegen vonden we ook o.m. brede wespenorchis, valse salie, zwarte toorts en een paar mooie exemplaren van de stalkaars. Na een periode van droogte was het afgelopen week gaan regenen en waren ook een aantal paddenstoelen te zien o.a. grote viltinktzwam, glimmerinktzwam, eekhoorntjesbrood, dikrandtonderzwam, zwartrode russula en wat andere ondefinieerbare soorten. Al met al een mooie middag! Ed Grotenhuis Pagina 10 van 24

11 Sprinkhanen in het Wooldseveen Door zijn voormalige werk weet Rody heel wat van sprinkhanen en het is fijn dat hij ons daarin wil laten delen. Hoewel: Hoe vind je die dingen? Ja, vooral op het gehoor. En laat dat nu net iets zijn dat mij de laatste jaren in de steek laat? Toch maar naar Schonenberg? Rody ving o.a. de heidesabelsprinkhaan, de gouden sprinkhaan, de zompsprinkhaan en een vrouwtje van het spitskopje, ook een soort sabelsprinkhaan. Maar het was mooi weer en we zagen ook veel libellen o.a. de tengere pantserjuffer, de koraaljuffer, zwarte heidelibel, bloedrode heidelibel, grote keizerslibel, e.d. We (Rody dus) hoorden de levendbarende hagedis wegschieten en vonden nog een aantal klokjesgentianen. Je kon goed zien waar een tijd geleden de schaapskudde geweest was: De begroeiing van pijpenstootje stond zo dicht op elkaar dat er niets tussen kon groeien. Waar de schapen waren langsgekomen waren de pollen flink afgevreten. Daardoor ontstond er weer ruimte en meteen was daar weer tormentil en dopheide opgekomen. Mooie middag! Ed Grotenhuis Pagina 11 van 24

12 Plantenwerkgroep naar randzone Meddoseveen Een van de eerste verrassingen van deze excursie: Langs het pad stond een brandnetel die niet brandt! Bestaat die? Ja! Ook voor mij was het een onbekende ondersoort met een beetje hennepnetelachtige, smallere bladeren dan de gewone. Naam: Urtica Calliopsisfolia. En denk nu niet dat je hier op internet veel over kunt vinden. Maar Louis-jan en Fred kenden hem! Hoe noem je zo n plant nu in het Nederlands? Brandnietnetel of brandnietel? Deze ondersoort schijnt toch wel vrij algemeen voor te komen, maar ja: Je gaat dat niet zo snel even uitproberen. Er was tot nu toe naar verhouding niet zoveel regen gevallen en de ondergrond was vrij droog. Maar in de lage gedeelten vonden we op het enkele jaren geleden afgeplagde veld allerlei kenmerkende soorten zoals kleine en ronde zonnedauw, moeraswolfsklauw, stijve ogentroost, moerashertshooi, moeraskers, pilvaren, stekelbrem, bleekgele droogbloem e.d. Grappig was hoe planten zich aan de droogte aanpassen. Zo kan riet ver uitlopen op zoek naar water. We vonden een rietstengel van meer dan 10 meter! Het was verder een stralende, rustige en genoeglijke middag totdat we naar huis gingen. Toen kwam een onverwachte dikke bui de schade inhalen en kwamen we tot op ons vel toe nat thuis. Had die ooievaar in die boom toch gelijk toen hij naar ons zat te lachen. Ed Grotenhuis Pagina 12 van 24

13 Paddenstoelen op landgoed Kotmans Ook vorig jaar hebben we op het landgoed Kotmans naar paddenstoelen gezocht, maar door het droge najaar vonden we op het landgoed zelf maar twee soorten. Ondanks het feit dat in het westen van ons land door de regen van afgelopen dagen bijna watersnood was, heeft het hier niet zo veel geregend. Het was nog steeds vrij droog en ook het beekje op het landgoed stond nog droog. Maar door de regen waren er toch wel allerlei soorten te vinden. Aan de tafel bij de hut konden we deze mooi met de aanwezige gidsen determineren. Zo vonden we o.a. franjesteelmycena, bundelcollybia, zwartwordende stuifzwam, gewone hertzwam, gazonvlekplaat, bonte berkenrussula en op takken soorten als roodbruine kogelzwam, eikenschorschijfje, gele korstzwam en tepelkogeltjes. En natuurlijk ook een aantal algemene soorten als gewone krulzwam, parelstuifzwam, wortelende aardappelbovist, eikenbladzwammetje e.d. Sommige soorten waar we niet uit konden komen, werden meegenomen naar de determinatie avond de woensdag daarop. Maar een aantal bleken toch te lastig. Geen nood; het was mooi zo en de volgende keer weer beter. Ed Grotenhuis Pagina 13 van 24

14 Werkgroep Natuurbeheer 2017/2018 Dag allemaal, We hopen dat ook dit najaar weer veel leden (en niet-leden zijn ook welkom) de handen uit de mouwen willen komen steken. We gaan dit jaar naar veel verschillende gebiedjes. Willen jullie je a.u.b. een dag of wat van te voren aanmelden i.v.m. de consumpties en de organisatie? Meenemen: Laarzen of hoge werkschoenen, warme kleding, evt. regenkleding, werkhandschoenen, lunchpakket. Voor koffie en soep wordt gezorgd. NB: Volg de aanwijzingen van de excursieleiding op en maak goed gebruik van het gereedschap Hierbij de werkdagen voor het komende seizoen: - 23 september Besselinkschans bij Lievelde - 7 oktober Horstermaat bij Winterswijk (V.d.Lugtstichting) - 28 oktober Kotmans in Miste - 11 november Steengroeve - 25 november Nonnenven in Kotten - 13 januari 2018 Gosselink, Droppersweg Woold - 3 februari 2018 De Haarman in Ratum Verdere informatie bij Hermien Toebes-Lammers, Vardinkhof 14, 7107 BG Winterswijk- Kotten. E: hermientoebes@kpnmail.nl T: of Pagina 14 van 24

15 Activiteitenprogramma oktober, november, december 2017 en januari 2018 Algemene informatie over de activiteiten Lees deze als u aan een ervan deelneemt. Excursies Bij elke excursie zullen we niet meer herhalen wat er meegenomen moet worden. Het spreekt vanzelf dat passend schoeisel altijd verstandig is. Afhankelijk van het weer of terrein zijn vaak laarzen en soms regenkleding eveneens handig. Veldgids, kijker, loep e.d. zijn altijd nuttig. Als een excursie langer dan een dagdeel duurt, is een lunchpakket uiteraard zinvol. De excursies starten, tenzij anders vermeld, bij het VVV-kantoor in het voormalige gemeentehuis, Mevr. Kuipers-Rietbergplein 1, 7101 DD te Winterswijk. Op zaterdagmiddagen is het vertrek vanaf de parkeerplaats bij theater De Storm, Haitsma Mulierweg 11, 7101 BX Winterswijk. Carpoolen Als we carpoolen bij excursies, worden de kosten gedeeld. Lezingen De entree voor de thema avonden is 5,-, voor leden van KNNV en IVN 3,-. De eerste kop koffie/thee is gratis. Lezingen worden in Winterswijk gehouden in de Zonnebrinkkerk, Zonnebrink 61, 7101 NB Winterswijk. Deze is het makkelijkst te bereiken via de rotonde aan de Groenlose kant van Winterswijk. U rijdt dan richting centrum en blijft deze weg (Groenloseweg) alsmaar volgen. Bij de volgende rotonde gaat u rechtdoor, de weg buigt naar rechts en dan ziet u na ca 500 meter de kerk aan uw linkerhand. Tegenover de kerk is een ruime parkeerplaats (de Blikbak ). Pagina 15 van 24

16 Wanneer Zaterdag 7 oktober 2017 Baumberge; natuur en cultuur uur per auto (carpoolen) vanaf theater De Storm in Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Fred Bos ( ) Opgeven Vóór 4 oktober bij Fred Bos Meenemen Goede wandelschoenen Bijzonderheden In de Baumberge is een groot gebied. We nemen nu een ander gedeelte. Een mooie wandeling langs verrassende plekjes. Wanneer Zaterdag 7 oktober 2017 Natuurwerkdag op de Horstermaat, aan de Horstweg even ten oosten van Winterswijk. Terrein van de Van der Lugt Stichting uur van het VVV-kantoor in Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Hermien Toebes ( of ) Opgave Ja graag, handig voor de voorraad koffie en soep die klaargemaakt moeten worden Meenemen Laarzen of stevige werkschoenen, lunchpakket Bijzonderheden De Horstermaat is nog niet zo lang in het bezit van de Van der Lugt Stichting. Er moet hier heel wat werk verzet worden. Wanneer Woensdag 11 oktober 2017 KNNV-IVN Thema-avond over de koekoek Waar Zonnebrinkkerk te Winterswijk Begin uur Einde Ca uur Spreker Kevin Collins Bijzonderheden Dit jaar is het jaar van de koekoek. Het gaat niet goed met dit dier. Buiten de natuurgebieden wordt hij haast niet meer gezien. Vanavond zullen we meer over deze bijzondere vogel te weten komen. Pagina 16 van 24

17 Wanneer Waar Leiding (en info) Bijzonderheden Zondag 15 oktober KNNV-IVN wandeling Kloosterbos tussen Corle en Bredevoort uur vanaf het uitzichtplatform op de hoek van de Goordiek en de Geerdesweg, 7119 AB Winterswijk-Corle Ca uur KNNV- en IVN-gidsen In het Grote Goor kunnen we allerlei trekvogels tegenkomen en in het kloosterbos de nodige paddenstoelen. Dit wordt een mooie wandeling! Wanneer Maandag 16 oktober e determineeravond paddenstoelenwerkgroep In de schoppe bij Cor Sticker, Holthuisweg1, 7108 BN Woold Aanvang uur Einde uur Leiding (en info) Ed Grotenhuis ( ) Meenemen S.v.p. onbekend materiaal, loep en ook zelf boeken, evt. laptop en gidsen meenemen. Wanneer Zaterdag 21 oktober 2017 Paddenstoelenexcursie naar het Walfortbos bij Aalten uur vanaf de Storm in Winterswijk of uur vanaf de P-plaats vlakbij de spoorwegovergang aan de Haartseweg in Aalten. Ca uur Leiding (en info) Marjet Karsten-Schoorel ( ) Meenemen Spiegeltje, loep, paddenstoelengids Bijzonderheden Na twee jaar gaan we hier weer eens kijken. De vorige keer vonden we leuke soorten als anemonenbekerzwam, eikhaas en beukenweerschijnzwam. we niet meteen op naam kunnen brengen, nemen we mee naar de determineeravond op donderdag 26 oktober bij Cor. Wanneer Donderdag 26 oktober e determineeravond paddenstoelenwerkgroep In de schoppe bij Cor Sticker, Holthuisweg1, 7108 BN Woold Aanvang uur Einde uur Leiding (en info) Ed Grotenhuis ( ) Meenemen S.v.p. onbekend materiaal, loep en ook zelf boeken, evt. laptop en gidsen meenemen. Pagina 17 van 24

18 Wanneer Zaterdag 28 oktober 2017 Natuurwerkdag op het landgoed Kotmans, Kotmansweg, 7109 CH Miste. Let op: Deze is per auto alleen toegankelijk via de Heenkamppieperweg uur van het VVV-kantoor in Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Hermien Toebes ( of ) Opgave Ja graag, handig voor de voorraad koffie en soep die klaargemaakt moeten worden Meenemen Laarzen of stevige werkschoenen, lunchpakket Bijzonderheden Het heideveld waarvan we de opslag verwijderen is groot; er is altijd heel wat te doen. Wanneer Zondag 29 oktober 2017 Mossenexcursie voor beginners en andere liefhebbers Waar Omgeving Winterswijk uur vanaf het VVV-kantoor uur Leiding (en info) Fred Bos en of Louis-Jan van den Berg Meenemen Loep en verzamelzakjes. Bijzonderheden Speciale aandacht wordt geschonken aan beginners. Zie ook de determinatie avond op woensdag 1 november. Wanneer Woensdagavond 1 november Determineren van de gevonden mossen van 29 oktober De Werkstee Bocholtsestraat 49 Winterswijk Begin uur Einde Naar believen. Leiding (en info) Louis-Jan en Fred. Meenemen Er zijn mossendetermineerwerken aanwezig zowel voor de prille beginner als voor de gevorderde liefhebber. Bijzonderheden Fred heeft goede koffie en je kunt eerst nog even in zijn bijzondere tuin kijken. Wanneer Zaterdag 4 november 2017 Paddenstoelenexcursie Leemputten bij Haak en Hoek uur van de Storm in Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Ed Grotenhuis ( ) Meenemen Laarzen, spiegeltje, loep, paddenstoelengids Bijzonderheden niet ter plaatse gedetermineerd kan worden gaat naar de determineeravond op maandag 6 november bij Cor. Pagina 18 van 24

19 Wanneer Zaterdag 4 november 2017 Nationale natuurwerkdag Nonnenven (GLK) en Vragenderveen (SMVV) uur ter plaatse Einde Ca uur Leiding (en info) Stichting Gelders Landschap en Kastelen en Stichting Marke Vragenderveen. Aanmelden via Wanneer Maandag 6 november 2017 Determineeravond paddenstoelenwerkgroep In de schoppe bij Cor Sticker, Holthuisweg 1, 7108 BN Woold. Begin uur Einde Ca uur Leiding (en info) Ed Grotenhuis ( ) Bijzonderheden S.v.p. onbekend materiaal, loep en ook zelf boeken, evt. laptop en gidsen meenemen. Wanneer Zaterdag 11 november 2017 Natuurwerkdag De achterste steengroeve in Winterswijk uur vanaf het VVV-kantoor in Winterswijk, uur vanaf de steengroeve Ca uur Leiding (en info) Hermien Toebes ( of ) Opgave (en info) Ja, voor de hoeveelheid soep, die moet worden gemaakt. Meenemen Laarzen of stevige werkschoenen, lunchpakket Bijzonderheden Dit is een uitgelezen kans om een keer in de oehoegroeve rond te lopen en te werken. Na(ast) het werken zullen we ook op zoek gaan naar bijzondere planten en mossen Pagina 19 van 24

20 Wanneer Woensdagavond 15 november 2017 Thema-avond natuurfilms door Ben Tragter. Den Diek, Dijkstraat 30 Lichtenvoorde. Begin uur Einde Ca uur Bijzonderheden Nadere informatie bij Hans Berndsen ( ). Zie ook de aankondiging in de pers. Wanneer Zondag 19 november IVN/KNNV Wandeling wintergasten langs beek, bos en singels De Vennebulten bij Lichtenvoorde uur vanaf de Landstraat, tegenover verkeerslichten bij de Radstake aan de weg van Varsseveld naar Lichtenvoorde. Doorrijden tot de zandweg bij bord 60 km. Ca uur Leiding (en info) IVN-KNNV gidsen. Bijzonderheden Nadere informatie bij André Hendriks ( ). Zie ook de aankondiging in de pers. Wanneer Zaterdag 25 november 2017 Natuurwerkdag Het Nonnenven en de Borkensebaan in Kotten tegen de grens aan uur vanaf het VVV-kantoor in Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Hermien Toebes. Opgave (en info) Ja, vanwege de hoeveelheid soep. Meenemen Laarzen of stevige werkschoenen, lunchpakket Bijzonderheden Vandaag helpen we het Gelders landschap. We zijn hier vaker geweest. Eens in de zoveel tijd is ook hier weer onderhoud nodig. Wanneer Zondag 17 december IVN/KNNV: Aangeklede midwinterwandeling Parkeerplaats Herenlaan 2 Borculo uur. Ca uur Leiding (en info) IVN gidsen. Bijzonderheden Nadere informatie bij André Hendriks ( ). Zie ook de aankondiging in de pers. Pagina 20 van 24

21 Wanneer Zaterdag 30 december 2017 Bloeiende plantenjacht weer onder leiding van Bernhard Harfsterkamp. Wandeling in de kom van Winterswijk vanaf het VVV-kantoor in het oude gemeentehuis uur Ca uur Leiding (en info) Bernhard Harfsterkamp ( ) Bijzonderheden Deze wandeling hebben al verschillende keren gedaan in december. We vergelijken wat we zien met de resultaten van vorige jaren. Wanneer Zaterdag 13 januari 2018 Natuurwerkdag De brandkolk bij landgoed Gosselink, Droppersweg 7108 BL Woold uur van het VVV-kantoor Ca uur Leiding (en info) Hermien Toebes ( ) Opgave (en info) Ja graag i.v.m. de soep en koffie Meenemen Laarzen of stevige werkschoenen, lunchpakket Bijzonderheden Ook hier komen we eens in de zoveel jaar onderhoud plegen. Dankzij ons werk komt hier o.a. de levendbarende hagedis nog voor. Pagina 21 van 24

22 Buitengebeuren Winterswijk en omstreken Excursieprogramma oktober, november, december 2017 en januari 2018 Oktober Zaterdag uur: KNNV: Baumberge excursie Zaterdag uur: KNNV: Natuurwerkdag Horstermaat bij Winterswijk Woensdag uur: KNNV/IVN: Thema-avond Koekoek in Winterswijk Zondag uur: KNNV/IVN: Wandeling Kloosterbos bij Corle Maandag uur: KNNV: Determinatie avond paddenstoelenwerkgroep in t Woold Zaterdag uur: KNNV: paddenstoelenexcursie Walfortbos Aalten Donderdag uur: KNNV: Determinatie avond paddenstoelenwerkgroep in t Woold Zaterdag uur: KNNV: natuurwerkdag Kotmans in Miste Zondag uur: KNNV Mossenexcursie Winterswijk November Woensdag uur: KNNV: Determinatie avond Mossen in Winterswijk Zaterdag uur: KNNV: Paddenstoelenexcursie Leemputten bij Zwilbroek Zaterdag uur: Nationale natuurwerkdag. Locaties: Borkensebaan (GLK) en Vragenderveen (SMVV) Maandag uur: KNNV: Determinatie avond paddenstoelenwerkgroep in t Woold Zaterdag uur: KNNV: Natuurwerkdag Steengroeve Winterswijk Woensdag uur: IVN/KNNV: Thema-avond natuurfilms in Lichtenvoorde Zondag uur: IVN/KNNV wandeling wintergasten bij Lichtenvoorde Zaterdag uur: KNNV: Natuurwerkdag Nonnenven in Kotten December Zondag uur: IVN/KNNV: Midwinterwandeling Borculo Zaterdag uur: KNNV: Bloeiende planten wandeling Winterswijk Januari Zaterdag uur: KNNV: Natuurwerkdag Gosselink Woold Pagina 22 van 24

23 Inlichtingen: KNNV afdeling Oost-Achterhoek IVN- wandelingen SMVV (Stichting Marke Vragender Veen) Floron Nadere informatie zie elders in de Gagea. André Hendriks, of Opgave VVV Lichtenvoorde of via De excursies starten op de parkeerplaats bij de kerk in Vragender. Website: Info: Fred Bos, tel en/of Louis-Jan van den Berg, tel Alleen op de excursiedag of Natuurmonumenten Kijk voor informatie op de website: activiteiten Geldersch Landschap Informatie via de website Kijk daar bij Evenementen. Voor de excursies van de Stichting Marke Vragender Veen, Natuurmonumenten en Geldersch Landschap moet worden betaald. Pagina 23 van 24

24 Ondergetekende, Naam:. Voorletters: ( O man / O vrouw ) * Adres:. Postcode: Woonplaats:.. Telefoon: Giro / Bank nr.: adres:... Geboortejaar:. Geeft zich op als: O Lid ( 27,50/ jaar) O Huisgenootlid ( 7,50/ jaar) O Donateur (minimaal 22,50/ jaar) * Heeft kennis van/ belangstelling voor... Hierbij machtig ik de penningmeester van de KNNV Oost-Achterhoek om mijn contributie/donatie van mijn bankrekening.. af te schrijven Aanmelding d.d.:... Handtekening: Pagina 24 van 24