ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 15049 Hommelstraat 26, Beuningen Gemeente Beuningen Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek, oppervlaktekartering en karterend booronderzoek Richard Exaltus Joep Orbons December 2015 ArcheoPro
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 2 ArcheoPro Archeologisch rapport Nr 15049 Hommelstraat 26, Beuningen Gemeente Beuningen Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek, oppervlaktekartering en karterend booronderzoek Colofon Opdrachtgever: Theo van Hemmen, Hommelstraat 26, 6641 KZ Beuningen Status: Concept versie 06-07-2015 Projectcode : 15-036 Bestandsnaam : ArcheoPro, Hommelstraat 26, Beuningen, 2015 07 06 Archis melding (OM nummer): 3292289100 Bevoegd gezag: Gemeente Beuningen Opslagplaats documentatie: Provincie Gelderland ISSN: 1569-7363 Auteur: Projectleider: Projectmedewerkers: Onderaannemers : Autorisatie: Richard Exaltus, Joep Orbons Richard Exaltus Richard Exaltus, Joep Orbons, Hon Rik nvt Drs. R.P. Exaltus; senior-archeoloog Uitgegeven door ArcheoPro Copyright 2015 ArcheoPro, Eijsden ArcheoPro Sint Jozefstraat 45 Tel : 0(0 31) 43 3672586 Kamer van Koophandel Limburg: 14117581 NL 6245 LL Eijsden www.archeopro.nl e-mail: info@archeopro.nl Nederland
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Samenvatting... 4 1. Inleiding... 5 1.2 Locatiegegevens... 5 1.3 Aard van de ingreep... 5 1.4 Onderzoek... 6 2 Bureauonderzoek... 9 2.1 Methode en bronnen... 9 2.2 Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem... 11 2.4 Archeologie... 17 2.6 Historie... 21 2.7 Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel... 23 2.8 Onderzoeksstrategie... 24 3 Veldonderzoek... 25 3.1 Verrichte werkzaamheden... 25 3.2 Resultaten oppervlaktekartering... 25 3.3 Resultaten booronderzoek... 25 4 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies)... 28 Verklarende woordenlijst... 29 Archeologische tijdschaal... 29 Bronnen... 30 Literatuur... 31 Bijlage 1: Boorbeschrijving... 32 Betekenis van de afkortingen:... 32
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 4 Samenvatting Op 17 juni 2015 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Hommelstraat 26 te Beuningen. De aanleiding tot het onderzoek vormt de voorgenomen aanleg van een visvijver binnen het plangebied. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor resten uit de ijzertijd, Romeinse tijd, de middeleeuwen en de nieuwe tijd en een middelhoge verwachting voor resten uit het neolithicum en de bronstijd. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied zes boringen gezet met behulp van een guts en een megaboor. Tevens is het afgegraven oppervlak van het plangebied geïnspecteerd op de anawezigheid van archeologische indicatoren. Uit de resultaten van het booronderzoek blijkt dat de ondergrond binnen het plangebied uit beddingafzettingen bestaat. Het betreft grof zand en grind dat vrijwel zeker deel uitmaakt van de stroomgordel van Afferden-Distelkamp. Boven deze beddingafzettingen ligt een gelaagd pakket matig grof zand dat in een zeer dynamisch afzettingsmilieu tot stand moet zijn gekomen. Dit milieu is nooit geschikt geweest voor bewoning. Na verloop van tijd werden de afzettingsomstandigheden aanmerkelijk rustiger en is klei afgezet die ten gevolge van plantengroei zwak humeus is geworden en tengevolge van rijping, matig stevig. Het milieu waarin deze klei is afgezet is mogelijk geschikt geweest voor bewoning. Archeologische indicatoren zijn hierin echter niet aangetroffen evenmin als vegetatiehorizonten of vuile lagen die zouden kunnen samenhangen met bewoningssporen. Ook de oppervlaktekartering heeft ondanks de goede vondstzichtbaarheid, geen relevante archeologische indicatoren opgeleverd. De resultaten van het onderzoek geven derhalve geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 5 1. Inleiding Opdrachtgever: Theo van Hemmen, Hommelstraat 26, 6641 KZ Beuningen Datum uitvoeringveldwerk: 17 juni 2015 Archis onderzoeksmelding: 3292289100 Bevoegd gezag: Gemeente Beuningen Bewaarplaats vondsten: Provincie Gelderland Bewaarplaats documentatie: Provincie Gelderland 1.2 Locatiegegevens Provincie: Gelderland Gemeente: Beuningen Plaats: Beuningen Toponiem: Hommelstraat 26 Globale ligging: Tussen Beuningen en de Waal Hoekcoördinaten plangebied: 181193 / 431691 181193 / 431744 181260 / 431744 181260 / 431691 Grondgebruik: Afgegraven Hoogteligging: ± 8,50 m +NAP Bepaling locaties: GPS Garmin, meetlinten 1.3 Aard van de ingreep Aard ingreep: Diepte bodemverstoring: Oppervlakte bodemverstoring: Uitgraven van een visvijver Ruim anderhalve meter diepte 30 x 23 meter (ongeveer 700 vierkante meter)
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 6 1.4 Onderzoek Op 17 juni 2015 is door ArcheoPro een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) uitgevoerd op een terrein aan de Hommelstraat 26 te Beuningen. De aanleiding tot het onderzoek vormt de voorgenomen aanleg van een visvijver binnen het plangebied. Het archeologisch onderzoek betrof een Inventariserend Veldonderzoek Overig (IVO-O) met bureaustudie. Bureauonderzoek heeft tot doel om op basis van beschikbare informatie te komen tot een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel. Het Inventariserend Veldonderzoek heeft vervolgens tot doel om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel te toetsen door middel van veldwaarnemingen. Hiermee kan de vraagstelling beantwoord worden of binnen het plangebied archeologische waarden aanwezig (kunnen) zijn en of deze vervolgonderzoek en/of planaanpassing vereisen. Het plangebied ligt in een gebied waar een gemeentelijk archeologisch beleid is vastgesteld. Op grond van dit beleid valt het plangebied in een zone waarbinnen archeologisch onderzoek benodigd is bij bodemingrepen die groter zijn dan 120 vierkante meter. Om in deze zone een omgevingsvergunning te kunnen verkrijgen, dient de initiatiefnemer een rapport te overleggen waarin naar oordeel van de bevoegde overheid de archeologische waarde van het plangebied voldoende is vastgesteld. In het kader van dit proces heeft het in dit rapport beschreven onderzoek plaatsgevonden. ArcheoPro voert haar onderzoeken uit conform de hiervoor vastgelegde normen en richtlijnen (KNA 3.3) en is door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) vergunning verleend tot het verrichten van bepaalde archeologische werkzaamheden in het kader van het doen van opgravingen, bestaande uit prospectie door middel van booronderzoek. Het onderzoek is uitgevoerd door drs. R.P. Exaltus (senior-archeoloog), ing. P.J. Orbons (senior vakspecialist) en H. Rik (veldtechnicus).
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 7 Figuur 1: De ligging van het plangebied (rood omlijnd) met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 8 Figuur 2: De binnen het plangebied voorgenomen aanleg van een visvijver
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 9 2 Bureauonderzoek 2.1 Methode en bronnen Onderzoeksgebied bureauonderzoek: Cirkel met een straal van één kilometer rond het centrum van het plangebied Tijdens het bureauonderzoek wordt door de bestudering van beschikbare bronnen, kennis vergaard omtrent de bodem en geologie van het onderzoeksgebied en de hierin bekende en te verwachten archeologische waarden. Aan de hand van de resultaten van het bureauonderzoek kan de beste aanpak voor het veldonderzoek worden bepaald. Hierbij zijn de volgende bronnen geraadpleegd (voor bronvermelding; zie ook literatuurlijst, dit geldt ook voor de kaarten die in de tekst opgenomen zijn): Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) Archeologische MonumentenKaart (AMK) ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS) Atlas van topografische kaarten Nederland 1955-1965, 1:50.000 Bodemkaart 1:50.000 Gemeente Beuningen, Archeologische beleidskaart Geomorfologische kaart 1:50.000 Geologische kaart 1:50.000 Grote historische atlas van Nederland 1:50.000 1838-1857 (Deel Oost) Grote historische topografische atlas van Nederland, provincie Gelderland 1:25.000 1894-1926 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) Kadastrale minuutplan met aanwijzende tafels, 1830 Overig historisch kaartmateriaal Provincie Gelderland; Wateratlas
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 10 Figuur 3: Luchtfoto met daarop rood omlijnd het plangebied.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 11 2.2 Geo(morfo)logie, aardkunde en bodem Gedurende het Weichseliën maakte het onderzoeksgebied deel uit van een vlechtend riviersysteem waarbinnen grofzandig- en grindrijk materiaal werd afgezet. Het plangebied ligt tegenwoordig ongeveer een kilometer ten zuiden van de Waal. De geologische kaart geeft aan dat het plangebied in een zone ligt met afzettingen in recente stroomgordels. Geomorfologisch gezien ligt het plangebied op een rivieroeverwal van de Waal (Code 3K25 op figuur 5), die op de stroomgordel van Distelkamp-Afferden ligt (nummer 175 op figuur 4). Deze stroomgordel functioneerde tussen 3300 en 500 v. Chr. en ligt ingebed in de jongste fluviatiele afzettingen van de Formatie van Kreftenheye (Kreftenheye-6 terras), die dateert uit het Laat-Glaciaal /Vroeg-Holoceen. De oeverafzettingen van deze stroomgordel zijn afgezet op de oudere en hoger gelegen afzettingen van de Formatie van Kreftenheye (Kreftenheye-5 terras) die dateren uit Het Midden-Glaciaal. Vanaf ca. 300 v. Chr. Zijn de oeverafzettingen van de stroomgordel van Distelkamp-Afferden overdekt geraakt door oeverafzettingen van de Waal, die vanaf deze periode actief is (Berendsen en Stouthamer 2001). De uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN; figuur 6), laat zien dat de hoogte van de oeverwal waarop het plangebied een onregelmatig verloop heeft en dat het plangebied op een relatief hoog gelegen deel hiervan ligt. De bodems binnen het plangebied bestaan uit Kalkhoudende poldervaaggronden die zijn gevormd in zavel en lichte klei (legenda-eenheid Rn66A op figuur 7). Dit type bodem wordt gekenmerkt door beginnende bodemvorming met roestvlekken op relatief geringe diepte. De grondwatertrap bedraagt hier VI hetgeen betekent dat het redelijk goed ontwaterde bodems betreft.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 12 Figuur 4: Uitsnede uit de paleogeografische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 13 Figuur 5: Uitsnede uit de geomorfologische kaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 14 Figuur 6: Uitsnede uit het Actueel Hoogtebestand Nederland met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 15 Figuur 7: Uitsnede uit de bodemkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft. Voor uitleg van de codes, zie hoofdstuk 2.2
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 16 Figuur 8: Uitsnede uit de grondwatertrappenkaart met daarin rood omlijnd het plangebied met daaromheen de cirkel die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 17 2.3 Archeologie Binnen het plangebied liggen geen bekende archeologische vindplaatsen. Binnen het onderzoekgebied liggen echter acht archeologische waarnemingen en één AMK-terrein. AMK-terrein 4261 ligt op de zuidrand van het onderzoeksgebied en betreft resten van het huis Blanckenburgh daterend uit de late middeleeuwen, alsmede sporen van bewoning uit de Romeinse tijd. De waarneming 7711 ligt ruim achthonderd meter ten zuiden van het plangebied en betreft de vondst van aardewerkresten uit de late middeleeuwen. De waarneming 426830 ligt tegen de zuidrand van het onderzoeksgebied en betreft de vondst van een scherf Pingsdorfaardewerk uit de Late- Middeleeuwen. Hier ligt eveneens de waarneming 426830. Hier zijn talrijke (aardewerk)vondsten gedaan die overwegend uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd dateren. Tevens zijn enkele aardewerkscherven aangetroffen die onmiskenbaar uit de Romeinse tijd stammen. Een aantal overige vondsten kon niet nader worden gedateerd. De waarnemingen 7773 en 25939 zijn afkomstig uit de Waal en betreffen achtereenvolgens aardewerkscherven uit de Romeinse tijd en de late middeleeuwen en een hertshoornenbijl die ruim achthonderd meter ten noord(oost)en van het plangebied zijn aangetroffen. De waarneming 108 ligt bijna vierhonderd meter ten noordoosten van het plangebied. Hier is een hamerbijl van het type Baexem aangetroffen uit de periode bronstijd tot midden-ijzertijd. De waarneming 426849 ligt het dichtst bij het plangebied op bijna tweehonderd meter ten zuiden hiervan. Hier is in 2010 door archeologisch onderzoeksbureau Archeodienst Gelderland BV een bureauonderzoek en een Inventariserend Veldonderzoek verkennende fase uitgevoerd (Hommelstraat 22). Het booronderzoek heeft aangetoond dat er conform de verwachting sprake is van een oeverwal. Er zijn geen aanwijzingen voor begraven vegetatiehorizonten of antropogeen beïnvloede lagen aangetroffen. Aan de oppervlakte is een fragment Pingsdorfaardewerk gevonden dat te dateren is in de Late- Middeleeuwen. Dit zou kunnen duiden op bewoningssporen in de ondergrond (Helmich,C., 2010). Tabel 1 Waarnemingen en Monumenten Nummer Coördinaat Periode Vondsten W 7711 181400/430900 Middeleeuwen Keramiek W 7773 181800/432330 Romeinse tijd, Middeleeuwen Keramiek W 16358 180500/431260 Romeinse tijd Keramiek W 25825 182000/432000 Romeinse tijd, Middeleeuwen, Brons, Keramiek Nieuwe Tijd W 25939 181050/432500 Niet nader gedateerd Gewei W 108 181500/432000 Bronstijd, IJzertijd Steen W 426830 181571/430806 Romeinse tijd, Middeleeuwen, Keramiek, glas, bot, steen, Nieuwe Tijd, metaal, hout/houtskool W 426849 181162/431560 Middeleeuwen, Nieuwe Tijd Keramiek, metaal AMK 4261 181315/430702 Romeinse tijd, Middeleeuwen, Nederzetting, versterkt huis
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 18 Figuur 9: Kaart met Archis-gegevens met daarop een cirkel met een straal van één kilometer rond het plangebied die de buitengrens van het onderzoeksgebied aangeeft.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 19 Figuur 10: Uitsnede uit de gemeentelijke beleidskaart
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 20 Figuur 11: Uitsnede uit de kaart cultuurhistorische monumenten
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 21 2.4 Historie De kadasterkaart uit 1832 toont dat het plangebied destijds binnen perceel 147 lag. Uit de aanwijzende tafels blijkt dat dit perceel in eigendom was bij Bruijst en gebruikt werd als boomgaard. Pal ten noordwesten van het plangebied lag een boerderijcomplex. Figuur 12: Uitsnede uit de kadastrale kaart uit 1832 Figuur 5 toont achtereenvolgens topografische kaarten van het onderzoeksgebied uit 1845, 1895, 1957 en 2009. Op deze kaarten is te zien dat het plangebied gedurende de afgelopen tweehonderd jaar altijd binnen een boomgaard heeft gelegen. Pal ten noorden van het plangebied ligt een dijkje dat de begrenzing vormde van de lager gelegen zone ten noorden van het plangebied die vroeger tijdens perioden met veel wateraanvoer, onder water stond. Op ongeveer honderd meter afstand ten zuiden van het plangebied is op de kaarten uit 1895 en 1957 een huis afgebeeld dat in de negentiende eeuw gebouwd moet zijn en dat in 1957 is afgebrand. Sindsdien heeft hier geen woning meer gestaan.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 22 Figuur 13: Uitsneden uit de topografische kaarten uit achtereenvolgens: 1845, 1895, 1957 en 2009.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 23 2.5 Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Specifieke ligging (locatie) Het plangebied ligt op een rivieroeverwal van de Waal, die op de stroomgordel van Distelkamp-Afferden ligt. Het plangebied is van oudsher in gebruik als boomgaard. Verwachte perioden (datering) Op basis van de geologische wordingsgeschiedenis van de stroomgordel van Distelkamp- Afferden moet worden geconcludeerd dat archeologische vondsten aanwezig kunnen zijn die dateren uit de periode vanaf het Laat-Neolithicum. Vrijwel alle bekende archeologische vondsten uit het gebied dateren echter uit de Romeinse tijd, de middeleeuwen en de nieuwe tijd. Voor resten uit deze perioden geldt derhalve een hoge verwachting binnen het plangebied en voor resten uit het neolithicum en de bronstijd, een middelhoge verwachting. Complextypen Resten uit het Neolithicum, Bronstijd, IJzertijd, Romeinse tijd of Middeleeuwen in het gebied kunnen zowel bestaan uit nederzettingsresten als uit de hierbij behorende landbouwarealen. Tevens kunnen resten van begravingen of crematies aanwezig zijn. Uiterlijke kenmerken Nederzettingsresten uit alle perioden zullen binnen het plangebied uit vondststrooingen bestaan en/of uit opgevulde spoorvullingen onder de bouwvoor of onder latere klei- en/of zandafzettingen. Resten uit de bronstijd, ijzertijd en de Romeinse tijd liggen in het rivierengebied zelden meer dan een meter beneden het maaiveld en worden veelal gekenmerkt door de aanwezigheid van donkere lagen. Het kan hierbij zowel gaan om vondstlagen als om met houtskool verrijkte vegetatie-horizonten. Grafvelden kunnen zowel uit inhumatiegraven van enkele vierkante meters grootte bestaan als uit resten van grafheuvels en crematieresten. Mogelijke verstoringen Aan het einde van de twintigste eeuw zijn de fruitbomen binnen het plangebied gerooid, Doordat hierbij ook de wortelstobben zijn verwijderd, zal hierbij tenminste plaatselijk, aanzienlijke bodemverstoring zijn opgetreden. Ten tijde van het veldonderzoek was de toplaag binnen het plangebied al verwijderd.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 24 2.6 Onderzoeksstrategie Tijdens het veldwerk moet allereerst worden vastgesteld hoe de bodem is opgebouwd, in hoeverre deze intact is en of hierin archeologische indicatoren aanwezig (kunnen) zijn. Om de bodemopbouw zo exact mogelijk te kunnen bestuderen kan het beste gebruik gemaakt worden van een guts. Indien blijkt dat de huidige grondbewerking tot in de natuurlijke bodem reikt en een goede vondstzichtbaarheid heerst, is een oppervlaktekartering het meest geschikt voor het opsporen van archeologische indicatoren. Indien een oppervlaktekartering niet mogelijk is of in onvoldoende mate effectief zal zijn, wordt nageboord met een edelmanboor met een diameter van 12 cm. Het hiermee opgeboorde materiaal wordt zorgvuldig doorzocht door het te verbrokkelen of laagsgewijs af te snijden. Binnen het plangebied zijn zes boorpunten verdeeld over een zo gelijkmatig mogelijk netwerk met telkens 17 meer afstand tussen de boringen en 13 meter afstand tussen de boorraaien. Hierdoor is binnen het plangebied een boordichtheid bereikt van ruim veertig boringen per hectare. Een dergelijke boordichtheid voldoet volgens de Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006), als brede zoekoptie om vindplaatsen uit alle perioden, in klei op te sporen (zoekoptie E2). Zelfs met de door ArcheoPro gehanteerde hoge boordichtheid is op basis van booronderzoek nooit te garanderen dat alle typen archeologische resten kunnen worden opgespoord. De kans op het aantreffen van grondsporen is bijvoorbeeld aanmerkelijk groter indien een proefsleuvenonderzoek wordt uitgevoerd. Een dergelijke aanpak zou echter in dit stadium van het onderzoek een te zwaar middel vormen Van alle boorpunten wordt de NAP-hoogte bepaald door middel van het AHN en de waterpas. Figuur 14: Plangebied gezien van de zuidwest hoek in oostelijk richting
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 25 3 Veldonderzoek 3.1 Verrichte werkzaamheden Positie boringen: Regelmatige verdeling over het plangebied, zie figuur 9. Gebruikt boormateriaal: Guts met diameter van 3 cm en edelmanboor met een diameter van 12 cm. Totaal aantal boringen: Zes Boorgrid: 13 x 15 m Boordichtheid: Ruim veertig boringen per hectare Geboorde diepte: 2 m Mv Inmeten boorlocaties: GPS, meetlint en waterpas Boorbeschrijving: Archeologische Standaard Boorbeschrijving (ASB 5.2) Inspectie bodemontsluitingen en/of oppervlaktekartering: Ten tijde van het veldonderzoek was de oorspronkelijke toplaag al verwijderd. Het nieuwe (verlaagde) oppervlak was al geruime tijd aan regenval blootgesteld waardoor hierop een goede vondstzichtbaarheid heerste. Om deze reden is hierop een oppervlaktekartering uitgevoerd waarbij het oppervlak is geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. 3.2 Resultaten oppervlaktekartering Ondanks de goede vondstzichtbaarheid (zie figuur 15) zijn tijdens de oppervlaktekartering geen vondsten gedaan die van voor de twintigste eeuw dateren. Verspreid over het plangebied zijn slechts relatief moderne puin- en aardewerkresten aangetroffen. 3.3 Resultaten booronderzoek De boringen zijn gezet in twee west-oost gerichte boorraaien van elk drie boringen. De ligging van de boorpunten is weergegeven op de boorpuntenkaart. De resultaten van het booronderzoek zijn opgesomd in Bijlage 1. Doorde verlaging van het maaiveld in het plangebied, ontbreekt overal de bouwvoor en is bovenin de boringen een dun pakket zwak zandige, zwak humeuze (kom)klei aangetroffen. Deze klei is matig stevig en gaat vanaf ongeveer zestig centimeter beneden het oorspronkelijke maaiveld over in sterk zandige klei die eveneens zwak humeus en matig stevig is. Vanaf ongeveer tachtig centimeter beneden het oorspronkelijke maaiveld i in de boringen 2 toto en met 6 een dik pakket matig grof zand aangetroffen dat wordt onderboken door dikke kleilagen. De dikte van dit pakket loopt uiteen van ongeveer zestig centimeter in boring 6 toto meer dan een meter in boring 3. In boring 1 is een dergelijk zandpakket afwezig en is in plaats daarvan een ruim een meter dik pakket sterk zandige klei aangetroffen dat wordt onderbroken door talrijke dunne zandlaagjes. Onderin alle boringen zijn beddingafzettingen aangetroffen die bestaan uit grof, grindhoudend zand (zie figuur X). Dit zand was ten tijde van het veldonderzoek dermate waterverzadigd dat het na enkele decimeters uit de guts bleef stromen.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 26 Ondank het zorgvuldig doorzoeken van het opgeboorde materiaal, zijn hierin volstrekt geen archeologische indicatoren aangetroffen. In de goed gerijpte klei, zwak humeuze klei die bovenin de boringen is aangetroffen zijn geen vegetatie-horizonten of anderszins vuile lagen aangetroffen die amen zouden kunnen hangen met bewoningssporen in de ijzertijd- Romeinse tijd. In verband met het volledig ontbreken van archeologische indicatoren binnen het plangebied, is het KNA-onderdeel Waardestelling, in dit rapport niet nader uitgewerkt. Figuur 15: Foto van boring 1 met links het door zandlaagjes onderbroken kleipakket en rechts het grove, grindhoudende zand zoals dit onderin ale boringen is aangetroffen. Figuur 16: Boorprofielen
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 27 Figuur 17: Boorpunten met verstoringsdiepten.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 28 4 Conclusies en aanbevelingen (beleidsadvies) Volgens het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel geldt voor het plangebied een hoge verwachting voor resten uit de ijzertijd, Romeinse tijd, de middeleeuwen en de nieuwe tijd en een middelhoge verwachting voor resten uit het neolithicum en de bronstijd. Om de kans op het aantreffen van archeologische indicatoren zo groot mogelijk te maken zijn binnen het plangebied zes boringen gezet met behulp van een guts en een megaboor. Tevens is het afgegraven oppervlak van het plangebied geïnspecteerd op de anawezigheid van archeologische indicatoren. Uit de resultaten van het booronderzoek blijkt dat de ondergrond binnen het plangebied uit beddingafzettingen bestaat. Het betreft grof zand en grind dat vrijwel zeker deel uitmaakt van de stroomgordel van Afferden-Distelkamp. Boven deze beddingafzettingen ligt een gelaagd pakket matig grof zand dat in een zeer dynamisch afzettingsmilieu tot stand moet zijn gekomen. Dit milieu is nooit geschikt geweest voor bewoning. Na verloop van tijd werden de afzettingsomstandigheden aanmerkelijk rustiger en is klei afgezet die ten gevolge van plantengroei zwak humeus is geworden en tengevolge van rijping, matig stevig. Het milieu waarin deze klei is afgezet is mogelijk geschikt geweest voor bewoning. Archeologische indicatoren zijn hierin echter niet aangetroffen evenmin als vegetatiehorizonten of vuile lagen die zouden kunnen samenhangen met bewoningssporen. Ook de oppervlaktekartering heeft ondanks de goede vondstzichtbaarheid, geen relevante archeologische indicatoren opgeleverd. De resultaten van het onderzoek geven derhalve geen aanleiding om archeologisch vervolgonderzoek te adviseren. Evenmin zijn tijdens het onderzoek archeologische resten aangetroffen waarmee tijdens de verdere planvorming of bij de uitvoering van de geplande werkzaamheden rekening zou moeten worden gehouden. In alle gevallen geldt dat indien archeologische materialen en/of sporen aangetroffen worden, deze gemeld dienen te worden bij de gemeente Beuningen, conform Monumentenwet 1988, laatste wijziging van 1 september 2007, paragraaf 7, artikel 53 en verder.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 29 Verklarende woordenlijst AHN Actueel Hoogtebestand Nederland. AMK Archeologische Monumentenkaart. ASB Archeologische Standaard Boorbeschrijving. Archis Archeologisch Informatie Systeem. BP: Before Present (present = 1950) GIS Geografische InformatieSystemen. GPS Global Positioning System. IKAW Indicatieve kaart van archeologische waarden IVO Inventariserend VeldOnderzoek. KNA Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie. -mv Onder maaiveld. NAP Normaal Amsterdams Peil PVA Plan van Aanpak. PVE Programma van Eisen. RCE Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. SBB Standaard Boor Beschrijvingsmethode. SIKB: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Archeologische tijdschaal Periode Datering Midden- en Laat Paleolithicum (oude 250.000-9000 steentijd) Mesolithicum (midden steentijd) 9000-4500 Neolithicum (nieuwe steentijd) 4500-2000 Bronstijd 2000-800 IJzertijd 800-12 v. chr. Romeinse tijd 12 v chr. - 500 n. chr. Vroege middeleeuwen 500-1000 Volle middeleeuwen 1000-1250 Late middeleeuwen 1250-1500 Nieuwe tijd 1500 - heden
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 30 Bronnen Grote historische Provincie Atlas van Nederland; deel 3 Oost-Nederland 1838-1857 1:50.000. Topografische dienst Wolters Noordhoff Groningen 1990 Grote historische topografische Provincie Atlas Gelderland; 1905 1:25.000. Nieuwland Tilburg 2006 Grote topografische atlas van Nederland 1:50.000 Deel 3 Oost-Nederland. Topografische dienst. Wolters Noordhoff Groningen 1997 Kadastrale minuut 1830 met aanwijzende tafels, (www.watwaswaar.nl) Kadaster Topografische Dienst, Top25Raster, Top10Vector, GBKN kaarten, Emmen 2008 Luchtfoto, http://maps.google.nl Provincie Gelderland Wateratlas http//geodata2.prov.gelderland.nl//apps/wateratlas/ Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, IKAW 2 (Indicatieve kaart Archeologische Waarden), Amersfoort. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, AMK (Archeologische monumentenkaart), Amersfoort. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, ARCHIS II (Archeologisch Informatie Systeem), http://archis2.archis.nl/ Rijkswaterstaat, Servicedesk Data, AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland), Delft. Stichting voor Bodemkartering, Bodemkaart van Nederland 1:50.000. Wageningen, 1968. Stichting voor Bodemkartering: Geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000, Staring Centrum, Wageningen, 1989 Stichting voor Bodemkartering, Geologische kaart van Nederland 1:50.000. Wageningen, 1968. Twaalf provinciën 2007. Atlas van topografische kaarten. Nederland 1955-1965. Uitgeverij twaalf provinciën. Landsmeer.
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 31 Literatuur Cate, J. A. M. ten. A. F. van Holst, H. Kleijer en J. Stolp, 1995. Handleiding bodemgeografisch onderzoek; richtlijnen en voorschriften. Deel A: Bodem. Wageningen, DLO-Staring Centrum. Technisch Document 19A. Cohen, K.M. & E. Stouthamer, 2012. Beknopte toelichting bij het digitaal basisbestand paleogeografie van de Rijn-Maas Delta, Utrecht, 2012. Es. Van W.A., Sarfatij, H. & P.J. Woltering (red.) 1988. Archeologie in Nederland; De rijkdom van het bodemarchief. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. Amersfoort. Helmich,C., 2010, Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek, karterende fase aan de Hommelstraat 22 te Beuningen, Becker & Van de Graaf-rapport-47 Kuiper, M. 2006/2007. Atlas van topografische kaarten Nederland, 1955-1965. Uitgeverij 12 Provinciën, Landsmeer. Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (SIKB, 2006)
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 32 Bijlage 1: Boorbeschrijving Algemene kopgegevens Soort boring BAR Projectnummer 15-036 Projectnaam Hommelstraat 26, Beuningen Deelgebied Nvt Organisatie ArcheoPro OM-nummer 3292289100 coördinaatsysteem RD2000 Coördinaatsysteemdatum ETRS89 Locatiebepaling GPS en meetlint Referentievlak NAP Bepaling maaiveldhoogte AHN Waterpas Boormethode Guts en edelman Boordiameter 3 cm en 15 cm Opdrachtgever Theo van Hemmen Posities van de boringen (boorlocaties) Boornummer XCO YCO MA, M s tov NAP 1 181223.6 431724.7 8.28 2 181238.0 431719.5 8.37 3 181253.3 431712.6 8.37 4 181210.1 431716.6 8.40 5 181224.9 431710.2 8.39 6 181241.3 431703.6 8.42 Boorbeschrijving volgens ASB 5.2 Boo LDO Lithologie Kleur Overige kenmerken AIS r Nr GD BK BS BZ BG BH HK TK IK VLK CO PLH VS SST BHN BI GI 1 45 LEEG KOM 60 K 1 1 GR BR LI Fluv 70 K 3 1 GR BR LI Fluv 170 K 3 ZL Fluv 200 Z 1 BED 2 45 LEEG KOM 60 K 1 1 GR BR LI Fluv 80 K 3 1 GR BR LI Fluv 180 Z KL Fluv 200 Z 1 BED 3 42 LEEG KOM 60 K 1 1 GR BR LI Fluv 73 K 3 1 GR BR LI Fluv 193 Z KL Fluv 200 Z 1 BED 4 42 LEEG KOM 60 K 1 1 GR BR LI Fluv 80 K 3 1 GR BR LI Fluv 180 Z KL Fluv 200 Z 1 BED 5 47 LEEG KOM 62 K 1 1 GR BR LI Fluv 84 K 3 1 GR BR LI Fluv 163 Z KL Fluv 190 Z 1 BED 6 50 LEEG KOM 57 K 1 1 GR BR LI Fluv 83 K 3 1 GR BR LI Fluv 148 Z KL Fluv 185 Z 1 BED Betekenis van de afkortingen: LDO Onderzijde boortraject Lithologie: GD Onverharde sedimenten: G = grind, K = klei, L = leem, V = veen en Z = zand
Archeologische onderzoek Hommelstraat 26, Beuningen, Gemeente Beuningen. ArcheoPro Rapport, 15049, Pagina 33 Bijmengsels: BK = bijmengsel klei, BS = bijmengsel silt, BZ =bijmengsel zand, BG= bijmengsel grind, BH = bijmengsel humus. Betekenis toegevoegde cijfers: 1 = zwak, 2 = matig, 3 = sterk en 4 = uiterst. Kleur: HK = hoofdkleur, BL = blauw, BR = bruin, GE = geel, GN = groen, GR = grijs, OL = olijf, OR =oranje, PA = paars, RO = rood, RZ = roze, WI = wit, ZW = zwart. TK = Tweede kleur (kleurafkortingen als boven). IK = Intensiteit kleur: LI = licht en DO = donker VLK = Vlekken (V): 2 e en 3 e letter is kleurafkorting als boven, 1 = weinig, 2 = matig, 3= veel Overige kenmerken: CO = Consistentie (C ): ZSL-zeer slap, SLA-slap, MSL-matig slap, MST-matig stevig, STV-stevig PLH = plantenresten (PL0 = geen, PL1 = spoor, PL2 = weinig, PL3 = veel) VS = veensoorten SST = Sedimentaire structuren; KL = kleilagen, ZL = zandlagen BHN = Bodemhorizont; BHC = C-horizont BI = Bodemkundige interpretaties; BOV = bouwvoor, ROG = rommelig, OPG = opgebracht GI = Geologische interpretaties; Fluv. = fluviatiel, BED = bedding AIS = Archeologische indicatoren