Studiegids Postgraduaatopleiding Bio-Ecologisch Bouwen en wonen Duurzaam bouwen en wonen volgens bio-ecologische principes Academiejaar 2018-2019 Dit programma kwam tot stand dankzij een intense samenwerking tussen Hogeschool Odisee, KU Leuven Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen en het Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch Bouwen en wonen (VIBE).
Inhoudstafel INHOUDSTAFEL... 2 I. DOELSTELLING... 3 1. Vraag uit het werkveld... 3 2. Doelgroep... 3 3. Opleidingsconcept... 3 II. DE OPLEIDING... 4 1. Opleidingscommissie... 4 2. Praktische organisatie... 4 3. Inhoud en structuur... 5 3.1 Inhoud... 5 3.2 Structuur... 6 4. Examens en paper... 6 5. Getuigschrift en attest van deelname... 11 IV. INSCHRIJVEN... 11 1. Toelatingsvoorwaarden... 11 2. Inschrijvingsgeld... 11 U kan inschrijven voor de volledige opleiding of per module:... 11 3. Subsidiemogelijkheden... 11 2
I. Doelstelling 1. Vraag uit het werkveld Duurzaam bouwen is in. Het is alomtegenwoordig in de media en ook beleidsmakers vermelden graag die term. Vaak wordt dit Duurzaam bouwen vernauwd tot energiezuinig bouwen, waardoor het al snel een hol begrip werd. Een studie (2008) van de Universiteit Antwerpen (UA) heeft aangetoond dat informatie over duurzaam bouwen ontbreekt in de hogere opleidingsinstituten, hoewel daar nochtans veel nood aan is. Vanuit het werkwereld bouwwereld, ruimtelijke ordening en vastgoed - komt daarom de vraag naar een opleiding die alle facetten benadert om tot een echt bio-ecologisch bouwproject te komen, het te beheren en te evalueren. De opleiding wil ook komen tot een hoger ambitieniveau van duurzaamheid. Niet alleen op vlak van energiezuinigheid, maar ook als geïntegreerde benadering (rationeel energie- en watergebruik, gezonde en milieuverantwoorde materialen en afval, duurzame stedenbouw, welzijn en gezondheid). Deze opleiding wordt aangeboden als een specialisatieopleiding en werd ontwikkeld door KU Leuven Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen (IIW), het Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch Bouwen en wonen (www.vibe.be) en Hogeschool Odisee. 2. Doelgroep De opleiding richt zich tot architecten en ontwerpers, studiebureaus en aannemers, gebouwbeheerders, bestekschrijvers, overheidsinstanties en institutionele bouwheren, financieel deskundigen, onderzoekers en bedrijven in de bouwsector. 3. Opleidingsconcept In deze opleiding wordt vanuit een studie van de ecologie (als een wetenschappelijke deeldiscipline van de biologie) en van de milieukunde, de wetenschappelijke motivatie bij de cursisten aangebracht om daadwerkelijk bij te dragen aan het creëren, beheren en evalueren van bio-ecologische projecten en processen. Dergelijke projecten dienen te voldoen aan een aantal voorwaarden in volgende domeinen: 1. WELZIJN EN GEZONDHEID 2. ENERGIE: koolstofneutraal, klimaatneutraal 3. WATER: (hemel)waterneutraal 4. MATERIALEN en AFVAL: kringlopen (cradle to cradle) in de biosfeer en de technosfeer 5. OMGEVING: Relaties van het project met stedenbouwkundige thema s als mobiliteit, oriëntatie, collectieve voorzieningen, organisatie buitenruimte, klimaatbestendigheid,... De opleiding Bio-Ecologisch Bouwen: Duurzaam bouwen en wonen volgens bio-ecologische principes biedt een duidelijke en integrale visie op gezond en milieuverantwoord (ver)bouwen. In de opleiding zien we het bouwproces niet als een los gebeuren en staan bouwen en wonen steeds in een ecologische gebouwomgeving. De synergie van een brede omkadering, samen met de aandacht voor 3
het ontwerp, de uitvoeringsdetails tot en met de meet- en beheerssystemen maakt deze specialisatieopleiding sterk en volledig. Vooral omdat ook economische en sociale aspecten praktisch belicht worden en de praktijk van de opleiding geïllustreerd wordt met een aantal plaats- en werfbezoeken, een workshop en praktijkoefeningen. De opleiding bio-ecologisch bouwen en wonen is geslaagd wanneer de cursisten niet alleen in staat zijn (internationale) evaluatie-instrumenten te gebruiken, maar via de theoretische milieukunde en ecologie ook weten en begrijpen wat de wetenschappelijke achtergrond is van deze evaluatieinstrumenten. II. De opleiding 1. Opleidingscommissie De opleidingscommissie houdt de vinger aan de pols van de opleiding en de evoluties in het werkveld. De opleidingscommissie bepaalt de inhoud van programma, bouwt het programma uit en trekt experten aan om les te geven in de opleiding. De opleidingscommissie bewaakt verder ook de evaluatieprocedure. Ze neemt de definitieve beslissing over het al dan niet slagen van de cursist. De opleidingscommissie bestaat uit: Bart Humbeeck (VIBE vzw) Trui Maes (Ecopolis groep) Erik Rombaut (KU Leuven Faculteit Architectuur) Alexis Versele (KU Leuven Faculteit IIW / Domus Mundi vzw) Heleen Vandromme (Hogeschool Odisee) 2. Praktische organisatie Odisee Advanced Education ondersteunt de uitwerking van het opleidingsconcept en de praktische organisatie: Lesplanning Administratie en facturatie Praktische organisatie (lokaal, catering, cursussen, attesten Betaald Educatief Verlof, etc.) De opleidingscoördinator voor deze opleiding is Heidi Poelman (heidi.poelman@odisee.be). Deze heeft als taak de inhoudelijke opvolging te doen van de opleiding: planning lesprogramma organisatie evaluaties organisatie paperverdediging en examens contacten met de docenten en cursisten contacten met de opleidingscommissie De lessen worden gegeven op dinsdagnamiddag en -avond. De eerste les start op dinsdag 9 oktober 2018. Einde van de lessen: mei 2019. De lessen gaan door als volgt: 4
13u15-17u00 : lessessie 17u00 17u45 : broodjesmaaltijd 17u45 21u30 : lessessie 3. Inhoud en structuur De opleiding bestaat uit drie opleidingsonderdelen. De drie opleidingsonderdelen vormen samen één geheel (25 studiepunten - STP). Dit geheel kenmerkt de geïntegreerde visie van de specialisatieopleiding, een totaalvisie op duurzaam en volhoudbaar bouwen en wonen. 3.1 Inhoud Het eerste opleidingsonderdeel start met een globale blik op duurzaam wonen & bouwen en milieu. Hierin wordt de materie van bouwen en wonen vanuit ecologisch en sociaal perspectief verkend en uitgediept. Ook concrete mogelijkheden voor het gebruik van hernieuwbare energiebronnen worden belicht. I. Duurzame ontwikkeling toegepast in de specifieke domeinen bouwen en wonen (4 studiepunten). Hoe duurzame ontwikkeling toepassen in de dagelijkse realiteit van de bouwwereld?. Bouwen en wonen volgens duurzaamheidsprincipes die leiden tot een volhoudbare economie In het tweede opleidingsonderdeel stedenbouw en ruimtelijke ordening zoomen we uit op de omgeving en plaatsen een gebouw in een sociale, ecologische en ruimtelijke planning. II. Een gebouw en zijn omgeving (6 studiepunten) Planning en ordening. Sociale aspecten Ecologische stedenbouw volgens Ecopolis-principes. Plaatsbezoek en integratieoefening In het derde opleidingsonderdeel zoomen we in op het bio-ecologische gebouw zelf en komen de technieken samen met de praktijk van bio-ecologisch bouwen en verbouwen aan bod. Naast de theorie, de tekeningen en bouwfysische details wordt ook aandacht besteed aan de lerende praktijk. We bezoeken enkele praktijkvoorbeelden, demo s en volgen een workshop. De lesonderdelen gezond binnenmilieu en bioklimatische architectuur zijn vanzelfsprekend ook aan de orde. III. Een bio-ecologisch bouwproject ontleed (10 studiepunten) Bio-ecologische materialen Bio-ecologische constructies Bio-ecologisch renoveren Duurzame en rationele energieconcepten. Welzijn en gezondheid. Gebouwen beheren en evalueren. Plaatsbezoek en praktijkverdieping IV. Paper (5 studiepunten) 5
Thema en onderzoek naar eigen interesse en praktijk U leert in de opleiding denken vanuit een breed perspectief waarin milieu, materialen, energie, water, techniek, constructie, gezondheid en stedenbouw duidelijk een samenhang vormen. 3.2 Structuur De opleiding is modulair opgebouwd. U kan ervoor kiezen om de volledige opleiding te volgen, dit wordt ook aanbevolen vanuit de opleidingscommissie. We bieden echter ook de mogelijkheid aan om volgende onderdelen apart te volgen: (a) Opleidingsonderdelen 1 + 2 (10 lesdagen) incl. plaatsbezoeken - Duurzame ontwikkeling toegepast in de specifieke domeinen bouwen en wonen - Een gebouw en zijn omgeving (b) Opleidingsonderdeel 3 (12 lesdagen) incl. plaatsbezoeken - Een bio-ecologisch bouwproject ontleed Facultatief wordt tijdens de opleiding een excursie ingericht naar duurzame voorbeeldsteden in Nederland, namelijk de fietsstad Houten en de ecowijk van Culemborg EVALanxmeer. De paper kan enkel worden gemaakt wanneer u de volledige opleiding volgt. 4. Examens en paper Deelname aan examens en/of het maken van een paper is niet verplicht. U kiest zelf of u wenst deel te nemen aan deze onderdelen. Al dan niet deelname heeft uiteraard implicaties op het te behalen attest/getuigschrift (zie II.5 Getuigschrift en attest). De mate waarin een cursist de vooropgestelde leerdoelstellingen bereikt wordt beoordeeld aan de hand van drie evaluatieonderdelen. Bij de eindbeoordeling hanteert de examencommissie volgende puntenverdeling voor onderstaande drie onderdelen: 1. Schriftelijk examen 50 punten Herkansbaar 2. Integratieoefeningen 15 punten Niet herkansbaar 3. Paper 35 punten Herkansbaar TOTAAL 100 punten U bent geslaagd op een evaluatieonderdeel als u ten minste 50% behaalt op dit onderdeel. Bij het niet-slagen in de 1 ste zittijd is een 2 de zittijd voorzien voor het schriftelijk examen en/of de paper. Er is geen mogelijkheid tot herkansen voor één van de integratieoefeningen. Ingeval van een onvoldoende voor de integratieoefeningen beslist de examencommissie op basis van de resultaten over het geheel van de 3 onderdelen. De studielast per studiepunt wordt vastgelegd op 25 uur. De opleiding heeft dus een studielast van 625 uren (25u x 25 STP). Er worden twee semesters georganiseerd met 22 lesdagen. Er wordt gedurende het tweede semester gewerkt aan een paper (5 STP). 6
4.1 Schriftelijk examen Op het einde van elk opleidingsonderdeel legt u een schriftelijk examen af. Het eerste examen bevraagt de aangereikte stof van OPO1 Duurzame ontwikkeling toegepast in de specifieke domeinen bouwen en wonen en OPO2 Een gebouw en zijn omgeving via een mondeling examen met enkele multiple choice-vragen. De aangereikte stof van OPO3 Een bioecologisch bouwproject ontleed worden bevraagd aan de hand van multiple choice-vragen. De schriftelijke examens worden als volgt gequoteerd: Studiepunten Score OPO1 4 10 OPO2 6 15 OPO3 10 25 TOTAAL 20 50 Bij herkansing in de tweede zittijd legt de cursist examen af over de leerstof van de OPO s waarvoor hij/zij nog niet geslaagd is. Het examen in de tweede zittijd kan onder een andere vorm worden afgelegd dan in de eerste zittijd. 4.2 Integratieoefeningen Deelname aan de integratieoefeningen en het debat is verplicht voor alle deelnemers, ook voor degene die niet deelnemen aan examens. In de opleiding zijn twee integratieoefeningen en een debat voorzien die voor de deelnemers die wensen een getuigschrift te behalen - ook gequoteerd worden. De opdracht wordt toegelicht tijdens de les en uitgewerkt in kleine groepjes. Aan het eind van de les wordt elke groep beoordeeld op uitwerking van de opdracht volgens de criteria die hieronder vermeld worden. Aanwezigheid is verplicht. Indien u niet aanwezig kan zijn behaalt u 0/5 voor deze oefening. De deelpunten worden als volgt gequoteerd: Oefening 1: Stedenbouwkundig ontwerp en duurzame wijken 5 punten Oefening 2: Uitwerken van voorontwerp naar uitvoeringsontwerp in 5 punten bouwteam a.d.h.v. duurzaamheidsmeter met aandacht voor energieprestatieniveau, materiaalkeuze, uitvoeringsdetails en waterbeheer Afsluitend Debat 5 punten TOTAAL 15 punten Het totale puntenaantal van de integratieoefening wordt op 15 punten gequoteerd. 7
De integratieoefening 1 wordt volgens onderstaande criteria beoordeeld (groepswerk): De benadering van de twee cases (integrale kijk) voor analyse & aanpak met zinvolle inhoud/oplossing juiste vraagstelling per case, mogelijke sterktes/zwaktes van de case actieve deelname aan de oefening actieve deelname aan de groepspresentatie en repliceren op de vragen van de jury De integratieoefening 2 wordt als volgt beoordeeld (groepswerk): Structuur en opbouw van het verslag Proces en inhoud: van voorontwerp naar uitvoeringsontwerp: energieprestatieniveau, materiaalkeuze, uitvoeringsdetails, waterbeheer Integratie van alle aspecten Deelname aan het afsluitend debat wordt volgens onderstaande criteria beoordeeld (individuele beoordeling): Actieve deelname aan de discussie waarbij je ook impliciet aangeeft mee te zijn met de discussie Zelf doordenkers inbrengen, kritische vragen waarbij je aangeeft dat je ook verder (mee) denkt 4.3 Paper Op de eerste lesdag wordt het concept van de paper toegelicht. U maakt een paper over een eigen project, binnen uw interesse en werkveld, dat relevant is voor de specialisatieopleiding Bio-Ecologisch bouwen en wonen. U hebt de keuze om al dan niet een paper te maken als u de volledige opleiding volgt. Het onderwerp van de paper wordt in samenspraak met de opleidingscommissie vastgelegd. Ter voorbereiding hiervan schrijft u een oriënterende nota (voorstel) waarin volgende aspecten worden uitgeschreven: Werktitel Schets context (bedrijf, dienst, organisatie, uw functie) Beschrijving onderwerp Motivatie voor de keuze van dit onderwerp Doelstellingen van het werk (wat en waarom) Eerste ontwerp van mogelijke structuur Bronvermelding De cursist stelt zijn voorstel voor aan de opleidingscommissie (zie planning). Deze nota wordt besproken en eventueel aangevuld met aanbevelingen van de opleidingscommissie. Elke cursist krijgt een promotor toegewezen. Het is de taak van de promotor om in overleg met de cursist de kwaliteit en haalbaarheid van het wetenschappelijk georiënteerd onderzoeksprobleem te 8
bespreken en op te volgen. De promotor maakt van bij het begin duidelijke afspraken omtrent tussentijdse deadlines en houdt zijn/haar agenda open voor het tijdig geven van feedback. De cursist neemt zelf het initiatief voor de contacten met de promotor. Hij/zij draagt de eindverantwoordelijkheid voor het uitwerken van zijn/haar paper. De cursist heeft de mogelijkheid tot overleg met de promotor (zie planning). De paper wordt bij voorkeur geschreven door één auteur en heeft een omvang van 25 tot 60 bladzijden. Het werk is logisch opgebouwd en bevat een duidelijke integratie met de opleiding, is wetenschappelijk gefundeerd, heeft voldoende diepgang en bevat een persoonlijke inbreng van de cursist (lees hiervoor zeker: http://www.kuleuven.be/plagiaat/). Opbouw van de paper Inleiding Probleemstelling Belang / doelstelling Beschrijving van onderzochte probleem Opbouw van het werk Inhoudstafel (met verwijzing naar bladzijden) Het eigenlijke werk (ingedeeld in hoofdstukken) Besluit Literatuurlijst (overzicht geraadpleegde werken; weergegeven volgens de geldende APAnormen zie: http://bib.kuleuven.be/mgas/studenten/ww/citeren/apa) Bijlagen (bv. enquête, meetresultaten, jaarverslagen, ) Inleveren van de paper De volledige paper (inclusief bijlagen) wordt digitaal ingediend als PDF-bestand en wordt opgeladen op Toledo. Paperverdediging De cursist voorziet een afdruk van de paper in 4 exemplaren, gelijmd (geen ringen) bij voorkeur recto/verso recyclagepapier en brengt dit mee naar de paperverdediging. De paper wordt voorgelegd aan een jury samengesteld uit leden van de opleidingscommissie en eventuele externe juryleden. De mondelinge verdediging is openbaar. Elke cursist krijgt 10 minuten de tijd om zijn/haar paper mondeling voor te stellen waarbij in hoofdzaak de nadruk gelegd wordt op de resultaten, interpretatie van de resultaten en een duidelijke conclusie (met eventuele nieuwe vragen en waar toekomstig onderzoek naar kan worden gevoerd). De juryleden krijgen 15 minuten tijd voor vragen en dialoog. De jury beoordeelt de paper en de verdediging ervan in overleg rekening houdende met volgende aspecten: - Proces: inzet, contacten met de promotor, - Product: inhoud, eigen bijdrage, kritische ingesteldheid wetenschappelijke kennis i.v.m. vakdomein, logische opbouw, taal en bronverwijzing, juist en helder communiceren, - Presentatie: to the point (duidelijke probleemstelling, aanpak, conclusie), logische opbouw, juist en helder communiceren, kritische vragen kunnen beantwoorden, 9
4.4 Slagen voor de opleiding Het onderwijs- en examenreglement van de Permanente Vorming van Hogeschool Odisee is van toepassing. U bent geslaagd voor de opleiding als u ten minste 50% behaalt in totaal EN als u geslaagd bent voor Schriftelijk examen en Paper. De data van de examens en een eventuele herkansing vindt u terug in de planning. 4.5 Mededeling examenresultaten Na elk schriftelijk examen delen we u mee of u voor dit onderdeel geslaagd bent of niet. De finale punten van alle evaluatieonderdelen worden aan het einde van de opleiding vastgelegd door de examencommissie en meegedeeld per mail. Indien u niet akkoord bent met een examenbeslissing, kan u volgens onderstaande procedure beroep instellen tegen deze examenbeslissing. Het verzoekschrift moet op straffe van onontvankelijkheid de identiteit van de betrokken cursist, de bestreden beslissing(en) en evenals een uiteenzetting van de feiten en de bezwaren bevatten en moet tijdig bij aangetekend schrijven worden ingediend bij de Voorzitter van de professionele opleidingen, Campus Brussel, Warmoesberg 26, te 1000 Brussel. De cursist stuurt op hetzelfde ogenblik als zijn aangetekende brief ook een elektronische versie van het beroepsschrift ten titel van inlichting via email aan juridische.dienst@odisee.be. Het beroep moet worden ingesteld binnen een vervaltermijn van zeven kalenderdagen. De vervaltermijn gaat voor beroepen tegen examenbeslissingen in vanaf de kalenderdag na de dag van de bekendmaking van de examenresultaten. Voor beroepen tegen andere studievoortgangsbeslissingen gaat de vervaltermijn in de kalenderdag na de kennisgeving van de genomen beslissing aan de student. Als datum van het beroep geldt de datum van postmerk van de aangetekende zending. Het beroep moet een e-mailadres vermelden waarop de cursist bereikbaar is gedurende de hele procedure. Dit e-mailadres zal worden gebruikt voor alle correspondentie aangaande het beroep, waaronder ook de mededeling van de eindbeslissing. Een cursist die overweegt om een beroep in te dienen tegen een examenbeslissing, maar die zijn beslissing terzake wenst uit te stellen tot na een gesprek met de examinator, moet eveneens binnen de vervaltermijn, aangegeven in voorgaande lid, beroep aantekenen. Als hij de eerstvolgende vijf kalenderdagen na het indienen van zijn verzoekschrift geen uitgebreidere motivering geeft van zijn klacht, wordt zijn beroep automatisch als ongegrond geklasseerd. Het beroep wordt behandeld door de interne beroepsinstantie. De Voorzitter van de professionele opleidingen, mevrouw Marianne De Boodt en de heer Paul Garré kunnen elk interne beroepsinstantie zijn. In geval van afwezigheid of bij overmachtssituaties worden zij vervangen door een directielid. 10
5. Getuigschrift en attest van deelname Cursisten die de volledige opleiding hebben gevolgd, voldoen aan de toelatingsvoorwaarden voor een postgraduaatopleiding én voor de drie evaluatieonderdelen slagen krijgen het getuigschrift Postgraduaatopleiding Bio-Ecologisch Bouwen en Wonen uitgereikt. Cursisten die 1 module hebben gevolgd en geslaagd zijn voor het/de examen(s) ontvangen het getuigschrift van deze module. Cursisten die aan de opleiding deelnamen maar niet deelnamen aan de examens, ontvangen een attest van deelname. IV. Inschrijven 1. Toelatingsvoorwaarden U beschikt bij voorkeur over een diploma bachelor of master indien u inschrijft voor de postgraduaatopleiding. Indien u inschrijft voor de opleiding zonder paper of voor losse modules, dan volstaat een diploma secundair onderwijs. 2. Inschrijvingsgeld U kan inschrijven voor de volledige opleiding of per module: 1. volledige opleiding met paper (23 lesdagen) : 2.750 2. volledige opleiding zonder paper (23 lesdagen) : 2.550 3. Module 1 (10 lesdagen) : 1.250 4. Module 2 (12 lesdagen) : 1.500 3. Subsidiemogelijkheden 1. KMO-portefeuille U kan voor deze opleiding gebruik maken van subsidies d.m.v. de KMO-portefeuille. Dit betekent dat de opleiding voor 40% (kleine ondernemingen) of 30% (middelgrote ondernemingen) wordt betaald door de Vlaamse Gemeenschap, mits u aan de gestelde voorwaarden voldoet. De projectaanvraag kan gebeuren tot maximum 14 kalenderdagen na de aanvang van de opleiding. U kan de aanvraag al opstarten vóór ontvangst van de factuur. Het erkenningsnummer van de instelling Odisee te vermelden bij de projectaanvraag is DV.O215752. Gelieve ook de naam van de cursist en de opleiding bij de projectaanvraag te vermelden. Inlichtingen over KMO-portefeuille: http://kmo-portefeuille.be 2. Educatief verlof 11
De opleiding is erkend in het kader van Betaald Educatief Verlof in Vlaanderen. Aanwezigheid op alle lesmomenten is verplicht. Bij afwezigheid dient u een attest van gewettigde afwezigheid in. Betaald Educatief Verlof geeft de werknemers van de privésector de mogelijkheid om een opleiding te volgen, zich professioneel te vervolmaken, bijkomende competenties te verwerven en/of zich te heroriënteren. U kan hierbij een jaarlijks aantal verlofuren genieten (max. 120 uren), betaald door de werkgever. Meer info over betaald collectief verlof vindt u op de website van het Vlaamse gewest: https://www.werk.be/online-diensten/betaald-educatief-verlof 3. Opleidingscheques Opleidingscheques: wijziging regelgeving 1 maart 2015 De regelgeving met betrekking tot het aanvragen en aanvaarden van opleidingscheques is gewijzigd. De belangrijkste wijziging houdt in dat een persoon met een hoger diploma die een opleiding wenst te volgen, geen gebruik kan maken van opleidingscheques tenzij de opleiding kadert in een POP (Persoonlijk OpleidingsPlan) van VDAB. Indien u opleidingscheques wenst aan te vragen, neem dan zeker op voorhand contact op met de VDAB. De VDAB zal nagaan of u in aanmerking komt om opleidingscheques te gebruiken. Hogeschool Odisee kan op die manier enkel nog opleidingscheques ontvangen die rechtmatig werden toegekend conform de nieuwe regelgeving. Wij moeten ook een kopie van uw POP ontvangen, samen met de opleidingscheques. Bijkomende info kan u vinden op http://www.vdab.be/opleidingscheques/werknemers.shtml. Vind u hier geen antwoord op uw vragen, mail dan naar opl.cheque@vdab.be of bel naar het gratis nummer 0800 30 700 (elke werkdag van 8 tot 19 uur). 12