Technische vragen over Bronwarmte? Antwoorden en oplossingen voor meer comfort in je huis Locatie: De Sniep in Diemen

Technische vragen over Bronwarmte? Antwoorden en oplossingen voor meer comfort in je huis Locatie: De Sniep in Diemen

Introductie Wat is Warmte Koude Opslag Omdat Bronwarmte zelf een relatief lage warmtepomp op elektriciteit werkt en die zorgt dat het water, die in de vloer- In geboorde bronnen van zo n 80 tot temperatuur heeft zorgt een warmtepomp de conventionele cv-ketel vervangt, is verwarming circuleert, gekoeld wordt. 200 meter diep maken we gebruik van ervoor dat de temperatuur van het water er geen gasaansluiting meer nodig. Zo kun je de temperatuur in huis enkele water in zandlagen. Daar slaan we in de wordt verhoogd. Zo kun je Bronwarmte De warmtepomp kan de temperatuur graden koeler maken ten opzichte van de zomer warmte op en in de winter koude. gebruiken om een woning te verwarmen of van de Bronwarmte verhogen tot het buitentemperatuur. Dit is niet te vergelijken Op het moment dat het nodig is pompen te koelen, maar ook om het (drink)water te water geschikt is voor het verwarmen van met airconditioning, maar wel comfortabel. we dit water omhoog. De onttrokken verwarmen. de woning en voor warm water. Elke ruimte is koel, maar niet te koud. energie uit een Warmte Koude Opslag (WKO) noemen we Bronwarmte. Bronwarmte wordt via een warmtenet Hoe werkt een warmtepomp? Je woning is via het warmtenet aangesloten In de zomer hoeft de warmtepomp geen warmte te maken voor verwarming. In de Bovendien blijft de lucht gezond, omdat bij koeling via de vloer de lucht niet uitdroogt en er geen tocht wordt veroorzaakt. aan woningen (en bedrijven) geleverd. op Bronwarmte uit een WKO. Omdat de warmtepomp zit een warmtewisselaar Dwarsdoorsnede van een warmtepomp Aanvoer en retour verwarming Driewegafsluiter voor warm tapwater of verwarming Geïntegreerde CV circulatiepomp Geïntegreerde 180 liter RVS boiler Ingebouwde elektrische bijverwarming 3/6/9 kw: voor een hoge bedrijfszekerheid en verwarmen tijdens de bouwfase Door toepassing van speciale geluidsisolatie is de warmtepomp geluidsarm Bronaansluitingen naar keuze links of rechts voor meer flexibiliteit bij de opstelling van de warmtepomp Warmtewisselaar met RVS-platen voor effectieve warmteoverdracht Geïntegreerde brine circulatiepomp Het hart van de warmtepomp is een geluidsarme en efficiënte compressor met een lange levensduur 2 Compact afmeting (H 180 x B 60 x D 69 cm) 3

Vragen over warm water Hoe maakt de warmtepomp warm water voor keuken en badkamer? De warmtepomp warmt het water van het bronwarmtenet verder op tot een temperatuur van 55 tot 58 C. Dit gebeurt met behulp van een warmtewisselaar. In de warmtepomp zijn alle waterstromen van elkaar gescheiden. Het drinkwater, het verwarmingswater en het water uit het warmtenet komen niet met elkaar in contact. De warmtepomp bevat een boiler van 180 liter voor warm water. Wordt er een elektrisch verwarmingselement gebruikt voor het maken van warm water? De warmtepomp maakt zelf door de over- dracht van warmte tussen de verschillende waterstromen op een energiezuinige manier warm water met een temperatuur van 55 tot 58 C. Als aanvulling daarop schakelt het elektrische verwarmings element ongeveer één keer in de week in voor het anti-legionellaprogramma. Het water wordt dan opgewarmd tot boven 60 C. Kan ik als bewoner het antilegionellaprogramma uitschakelen? Via het service level van de warmtepomp is het legionellaprogramma uit te schakelen. Dit service level is normaal gesproken alleen voor monteurs bereikbaar. Mogelijk weten gebruikers dit service level inmiddels te bereiken. Het uitschakelen van het anti-legionella- programma raden wij ernstig af, vanwege gezondheidsrisico op legionella besmetting. Ook raden wij bewoners af om de warmtepomp tijdens vakanties uit te zetten. Dit heeft ook te maken met het risico op legionella en bevriezing van de installatie. Hoeveel mensen kunnen achter elkaar douchen? Hoeveel mensen achter elkaar kunnen douchen is afhankelijk van het soort douche. Daarnaast is het ook afhankelijk van hoe lang men onder een douche staat. In het algemeen kan het volgende worden gesteld: Er kan 180 liter water in een boiler. Dat water heeft, als de boiler gebruiksklaar is (=water is volledig opgewarmd), een tem- peratuur van minimaal 55 C. Gemiddeld doucht men met een watertemperatuur van 40 C. De kraan mengt het hete water uit de boiler met het koude water uit de (koude) waterleiding tot de gewenste douche- temperatuur. 180 liter water is goed voor vier tot vijf douchebeurten achter elkaar, uitgaande van een waterbesparende douchekop. Zodra er water uit de boiler gaat, vult de boiler zich weer met koud leidingwater. Het koude leidingwater heeft een temperatuur van circa 10 C. Na de vier á vijf douchebeurten is de temperatuur van het water in de boiler gezakt onder de 40 C en duurt het ongeveer anderhalf uur, voordat al het water in de boiler weer 55 C is. Dit 4 5

betekent niet dat je altijd anderhalf uur moet elektrisch opwarmen van de boiler. Een is, maar de temperatuur in de boiler net de warmtepomp instellen op 45 C. De wachten. Het water kan voor het douchen boiler die helemaal leeg is en helemaal boven de grens van 40 C blijft. Omdat de warmtepomp gaat dan het water in gebruikt worden voordat het op de maximale opnieuw opgewarmd moet worden, heeft warmtepomp pas vanaf 40 C aanslaat zal de boiler eerder opwarmen waardoor temperatuur is. Bij langer douchen, het hier gemiddeld anderhalf uur voor nodig. de warmtepomp het water gemiddeld in de er meer water van 55 C beschikbaar gebruik van een stortdouche of een zoge- Afhankelijk van het type warmtepomp boiler niet verder verwarmen. is. Houd er wel rekening mee dat het naamde rainshower is de boiler eerder leeg. kan dit ook korter of langer zijn. Dit Wanneer je daarna weer water gaat elektriciteitsverbruik van de warmtepomp betekent niet dat je altijd anderhalf uur gebruiken is de temperatuur van het water hierdoor toeneemt. Dit komt doordat de moet wachten. Het water kan natuurlijk nog steeds rond de 40 C. De warmtepomp ook al gebruikt worden voordat het op de gaat immers pas opwarmen als de maximale temperatuur is. temperatuur onder de 40 C is gekomen. Als de gemiddelde temperatuur van het Het kan voorkomen dat bewoners al een Wat kan ik doen om meer warm water van 55 C te kunnen gebruiken? is aan te raden voor woningen met het vat wordt aangevuld met koud water. Het water uit de kraan lijkt niet altijd 55 C. Hoe kan dat? water in de boiler onder de 40 C komt deel van het warme water gebruikt hebben Wanneer je meer warm water wilt neemt hierdoor wel toe. begint de warmtepomp weer met het waardoor de boiler niet meer helemaal vol Hoelang duurt het voordat er weer voldoende warm water beschikbaar is? Bij het gebruik van warm water zal de temperatuur in het boilervat dalen, omdat 6 pomp vaker aanslaat. Als een boiler van 180 liter (tapprofiel XL ) onvoldoende is kun je een grotere boiler aanschaffen. Een grotere boiler stortdouches of waar het bad veel gebruikt wordt. Het elektriciteitsverbruik gebruiken, kun je de schakelgrens voor 7

Voldoet de temperatuur die de Danfoss warmtepomp levert aan de regelgeving? Ja, de Danfoss warmtepomp voldoet aan alle nationale en Europese regelgeving. Omdat een warmtepomp met boiler anders werkt dan een cv-ketel op gas gelden er aparte regels. Zo levert een warmtepomp altijd warm water, alleen de temperatuur kan variëren. Er zijn ook eisen aan hoeveel energie aan warm water een warmtepomp moet kunnen leveren. Warmtepompen moeten voldoen aan de norm NEN 1006. Hierin staat dat de temperatuur aan het tappunt ten minste 55 C moet zijn. In deze norm staat niet hoelang de warm waterinstallatie deze temperatuur moet kunnen leveren. De hoeveelheid warm water die warmtepompen moeten kunnen leveren is vastgelegd in de Europese Ecodesign richtlijn. De Danfoss warmtepomp die wij gebruiken moet tapprofiel XL kunnen leveren. Dit houdt in dat er dagelijks 19,07 kwh aan warm water geleverd moet kunnen worden. De hoogste temperatuur die geleverd moet worden is 55 C. Het is geen eis om continue 55 C te kunnen leveren. Voor bad en douchegebruik gaat het tapprofiel uit van gemengd water met een temperatuur van 40 C. Tapprofiel XL Het tapprofiel XL waaraan de Danfoss warmtepomp met boiler volgens de norm moet voldoen gaat uit van een realistische praktijksituatie van 24 uur: Van 21.35 tot 07.00 uur geen warm watergebruik. Vanaf 07.00 tot 21.30 uur warm watergebruik overeenkomstig tapprofiel XL samengevat in bovenstaande tabel. Wat betekent dit voor de Danfoss warmtepomp? De Danfoss warmtepomp heeft een boiler Capaciteitsprofiel warm waterklasse XL Tijdstip Activiteit Geleverde warmte kwh Tapvolume liter/ minuut Watertemperatuur C Dit komt overeen met: 07.15 Douche 1,82 6 40 8,7 minuten lang water van 40 C (totaal 52 liter) 07.45 Douche/bad 4,42 10 40 12,7 minuten lang water van 40 C (totaal 127 liter) 10.30 Wassen 0,105 3 40 1 minuut lang water van 40 C (totaal 3 liter) 12.45 Keuken 0,735 4 55 3,5 minuten lang water van 55 C (totaal 14 liter) 20.30 Keuken 0,735 4 55 3,5 minuten lang water van 55 C (totaal 14 liter) 21.30 Douche/bad 4,42 10 40 12,7 minuten lang water van 40 C (totaal 127 liter) 21.46 Douche/bad 4,42 10 40 12,7 minuten lang water van 40 C (totaal 127 liter) Verspreid over de dag Wassen 2,41 3 25 of 40 Totaal 19,07 van 180 liter. Wanneer deze volledig tot 55 C is verwarmd, kan hij circa 9,4 kwh aan warmte leveren. Om te kunnen voldoen aan het tapprofiel van 19,07 kwh (zie tabel) kan het zo zijn dat de warmtepomp halverwege de dag de boiler moet bijvullen. Ook zal de warmtepomp op tijd in moeten schakelen om te voorkomen dat de boilertemperatuur onder het gemiddelde van 40 C komt. Dit is voor de Danfoss warmtepomp geen probleem. Hij voldoet hiermee aan de eisen die aan warmtepompen worden gesteld. Kan ik zelf de pomp aan- en uitschakelen als ik meer warm water wil? Nee, er is geen knop waarmee je snel extra warm water kunt maken. 8 9

Vragen over verwarming Kan ik het huis zo warm maken als ik zelf wil of is er een maximale temperatuur? Je vloerverwarmingsinstallatie is geen eigendom van Eneco en wij zijn hier niet verantwoordelijk voor. Je aannemer zal deze installatie natuurlijk zodanig ontwerpen dat hij aan alle normen voldoet. In de normen GIW en ISSO 51 zijn verschillende ruimtetemperaturen en situaties gedefinieerd. Bij een buitentemperatuur van -10 C moeten de woonkamer, keuken en de slaapkamers nog minimaal 20 C kunnen worden. De badkamer moet nog minimaal 22 C kunnen worden. In principe is de capaciteit van je warmtepomp afgestemd op de totale warmtebehoefte van je woning. We zorgen ervoor dat de warmtepomp altijd genoeg warmte kan leveren, ook als het buiten heel koud is. Bij extreme kou kan het voorkomen dat de warmtepomp gedurende een korte tijd het elektrisch element inschakelt. Als een kamer wordt gebruikt als slaap-/studeerkamer, hoelang duurt het dan voordat die kamer van ongeveer 10 C is opgewarmd naar 20 C en andersom? Het is met vloerverwarming niet mogelijk de temperatuur in een ruimte een aantal uren op 10 C te hebben en een aantal uren op 20 C. Bovendien zal de kamertemperatuur nooit 10 C worden aangezien de minimale aanvoertemperatuur van het water in de vloerverwarming altijd 18 C is (ook in de zomer). Wel kun je de betreffende verwarmingsgroep volledig dichtdraaien en het raam openen, maar daarmee verlies je veel energie. Als ik weinig thuis ben, moet ik dan de vloerverwarming aan laten? Als je korte periodes van huis bent, kun je de vloerverwarming het beste aan laten staan, omdat het systeem traag opwarmt. Je stelt de temperatuur één keer in en die laat je zo. Bij vakantie of andere langdurige afwezigheid in de winter kun je de temperatuur met de kamerthermostaat op een lage stand zetten. Het uitschakelen van de warmtepomp raden wij af, omdat dan ook het anti-legionellaprogramma in de boiler zijn werk niet kan doen. Welke vloerbedekking en vloerafwerking werkt het beste met vloerverwarming? Een warmtepomp levert relatief lage temperaturen en wordt daarom gecombineerd met lage temperatuur vloerverwarming (LTV). Een harde vloerafwerking met een zo laag mogelijke isolatiewaarde en een warmtegeleidingsweerstand (Rc-waarde) tot maximaal 0,12 m 2 K/W is hiervoor het meest geschikt. Tussenlagen als ondervloeren van vilt en foam verminderen de warmteoverdracht Een stenen vloer geeft het beste 10 11

resultaat bij verwarmen en koelen. Je vloerverwarming en binnenhuisinstallatie zijn geen onderdeel van de bronwarmte- Wanneer je toch een tijdelijke temperatuursverandering wenst, verhoog of verlaag je de temperatuur via de pijltjestoetsen Is de temperatuur per vertrek te regelen? Er zijn twee mogelijkheden: De warmtepomp wordt aangestuurd op basis van de combinatie buitentemperatuur en woonkamertemperatuur: de temperatuur installatie van Eneco. Vraag daarom je op de kamersensor. Omdat de woning De warmtepomp wordt aangestuurd van de woonkamer is leidend. De andere vloerleverancier om advies en vermeld dat vloerverwarming heeft, duurt het even op basis van de buitentemperatuur: hoe vertrekken volgen en kunnen door de (na) je ook gebruik maakt van vloerkoeling. voor de temperatuur bereikt is. Indien de kouder des te hoger de temperatuur regeling naar beneden worden bijgesteld. Hoe werkt de kamerthermostaat in mijn woning? Via de thermostaat in je woonkamer is tijdelijke instelling niet meer gewenst is, zet dan de kamersensor weer terug op de oorspronkelijke temperatuur. van het verwarmingswater. Iedere verblijfsruimte (inclusief de woonkamer) heeft zijn eigen (na)regeling waarmee je de gewenste temperatuur kunt instellen. Dit komt het meest voor. de binnentemperatuur van de woning in Ruimtetemperatuur tijdelijk verhogen te stellen. Deze thermostaat wordt de Linkertoets Λ net zo lang indrukken tot kamersensor genoemd. De kamersensor de gewenste temperatuur op het display is speciaal ontwikkeld voor gebruik in verschijnt. woningen met vloerverwarming en -koeling in combinatie met een warmtepomp. Ruimtetemperatuur tijdelijk verlagen De kamersensor geeft de huidige temperatuur Rechtertoets V net zo lang indrukken tot in de woonkamer aan. Door het indrukken de gewenste temperatuur op het display van de pijltjestoetsen op de kamersensor verschijnt. kun je de gewenste ruimtetemperatuur instellen en de buitentemperatuur aflezen. Buitentemperatuur Door de linker- Λ en rechtertoets V Houd er rekening mee dat lage temperatuur tegelijk in te drukken, verschijnt de vloerverwarming (LTV) langzaam opwarmt. buitentemperatuur op het display. Het is dus niet mogelijk de woning in een korte tijd snel op te warmen of te koelen. Storing Bij vloerverwarming kun je daarom het Wanneer de warmtepomp in storing staat, beste de gewenste kamertemperatuur verschijnt de code AL in het display. één keer instellen en deze niet steeds Het type storing kun je alleen aflezen in overdag of s nachts wijzigen. Stel de het display van de warmtepomp. temperatuur van je vloerverwarming ook lager in dan dat je bij radiatoren gewend bent. Vloerverwarming geeft bij een lage temperatuur een comfortabeler klimaat in huis dan radiatoren. 12 13

Wat kan ik doen als mijn woning te warm of te koud blijft in de winter? De warmtepomp past de temperatuur van het verwarmingswater aan op de buitentemperatuur. Als het buiten -10 C is, dan wordt het verwarmingswater tot 35 C opgewarmd. Naarmate het minder koud wordt buiten, gaat de warmtepomp het verwarmingswater minder hoog opwarmen. Als het buiten bijvoorbeeld 5 C is, wordt het verwarmingswater nog maar tot zo n 28 C verwarmd. Hiermee kunnen we er samen voor zorgen dat het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp zo laag mogelijk blijft. De optimale instelling voor deze zogenoemde stooklijn is 35 C. Als het in de winter te warm of juist te koud blijft, kan de monteur de stooklijn verhogen of verlagen. Dit zorgt er wel voor dat de warmtepomp meer of minder elektriciteit gaat verbruiken. Hoe werkt het schakelen tussen verwarmen en koelen in mijn woning? De warmtepomp kan koeling gaan leveren voor vloerkoeling zodra de buitentemperatuur hoger dan 24 C is. Je kunt zelf met de kamersensor instellen in hoeverre de woning daadwerkelijk gekoeld wordt. Een lage instelling van de kamersensor (bijvoorbeeld 19 C) zorgt ervoor dat er meer wordt gekoeld in je woning. Bij een hoge instelling (bijvoorbeeld 22 C) wordt de koeling minder. Wil je pas vanaf hogere buitentemperaturen van 24 C gebruik maken van vloerkoeling, dan kun je aan de monteur vragen om de zogenoemde warmtestoptemperatuur te verhogen. Let op: Wanneer je s zomers de kamersensor te hoog instelt (op bijvoorbeeld 25 C), bestaat de kans dat de warmtepomp de woning gaat verwarmen. Dit gebeurt als de buitentemperatuur onder de 24 C zakt. Kan ik het in- en uitschakelen van de koeling zelf bepalen? Niet direct, maar Eneco kan een koelschake- laar plaatsen. Met deze koelschakelaar kun je zelf handmatig de koeling aan- of uitzetten. Dit is aan te raden voor woningen waar de buitentemperatuursensor of binnensensor vol in de zon hangt en niet verplaatst kan worden. In dat geval geeft de buitentemperatuursensor een hogere temperatuur aan dan de werkelijke buitentemperatuur en slaat de koeling te vaak aan. Verbruik ik met koelen energie? De koeling wordt afgegeven middels een warmtewisselaar. De koeling wordt recht- streeks vanuit het bronwater geleverd, waarvoor geen extra energie nodig is om dit aan de woningen te leveren. Hier is alleen de pompenergie nodig om het water te circuleren/rond te pompen. Overige vragen Mijn warmtepomp maakt veel geluid, mag dat wel? Uit geluidsmetingen is gebleken dat de geluidsproductie van de warmtepompinstallatie binnen de wettelijke normen blijft. Toch kunnen er af en toe geluidsklachten ontstaan door: Een mechanisch defect in de warmtepomp. Lucht in de vloerverwarmingsinstallatie. Dit kan je eigen installateur verhelpen. Druppelgeluid van het overstortventiel in de warm wateraansluiting van de boiler. Een warmtepomp die tegen de trap of muur staat en contactgeluid maakt. Als je geluidsoverlast ervaart kan een monteur op zoek gaan naar de oorzaak. Als het geluid van de warmtepompinstallatie zelf afkomstig is, dan kan de monteur dit meestal direct oplossen. Geluid van je binneninstallatie (vloerverwarming in de woning) valt niet onder de verantwoordelijkheid van Eneco. Wij raden je aan om contact te zoeken met je installateur om deze problemen op te lossen. 14 15

Eneco Warmte & Koude B.V. Postbus 19020 3001 BA Rotterdam www.eneco.nl/warmte-koude/bronwarmte EBE.EWK.BRO.TVB.12.17