De perfecte Gelt / jonge dragende zeug Protocol voor het succes vol inzetten van Gelten Een goede en gelijkmatige ontwikkeling is belangrijk bij de opfok van gelten. De ontwikkeling en de leeftijd/gewicht ratio hebben een belangrijke invloed op de kwaliteit en de start van de eerste bronst en daardoor op het productieve leven van de gelt. Deze checklist heeft tot doel om optimale omstandigheden te creëren voor de opfok van hoog-productieve gelten. Gelten aankopen Als gelten aangekocht worden, speelt de quarantaine een belangrijke rol. Quarantaine - algemeen De quarantainestal heeft zowel een rol in de bescherming van het bedrijf als ook van de aangevoerde dieren. Een quarantaineperiode geeft de varkenshouder de kans en de tijd om de aangevoerde dieren te observeren en eventuele ziekteverschijnselen vast te stellen voor de dieren aan de bestaande varkensstapel worden toegevoegd. Hou de dieren minimaal 42 dagen in quarantaine. Een quarantaineperiode geeft ook de tijd om verschillende onderzoeken uit te voeren. Zo kan serologisch onderzoek verricht worden om na te gaan of de aangevoerde dieren eventueel drager zijn van ziekteverwekkers die niet voorkomen op het bedrijf of om te controleren of ze beschermd zijn tegen de op het bedrijf aanwezige pathogenen. Op basis van de serologie kunnen beslissingen met betrekking tot adaptatie en vaccinatie genomen worden. Er kunnen ook monsters worden genomen voor bacteriologisch en/of parasitologisch onderzoek. Herhaaldelijke introductie van nieuwe dieren zonder quarantaineperiode is enerzijds risicovol voor ziekte-insleep. Anderzijds kunnen de bedrijfseigen pathogenen zich op deze manier handhaven via recirculatie onder de continu ingebrachte gevoelige dieren (denk hierbij aan influenza). Een correcte quarantaine heeft een apart sanitair ruimte. Kledij, schoeisel en materialen blijven bij de quarantaine. Die zaken worden niet meegenomen naar de bestaande zeugenstapel. De quarantaine wordt elke dag als laatste bezocht. Zo beperk je het risico op ziekte-insleep. Quarantaine - eerst rust Bij aankomst in de quarantaine moeten de gelten eerst tot rust komen. Vaccinaties die werden toegediend aan een dier in stress slaan niet goed aan. Dat geeft onvoldoende bescherming tot gevolg. Respecteer een periode van 7 à 10 dagen waarin de dieren met rust gelaten worden. Gewrichts mycoplasma kan soms tot uiting komen in de quarantaine. Als de gelten de eerste 2 a 3 dagen nog stram lopen dan heeft dit meestal te maken met het transport. Maar naar een dag of 3 moet het stram lopen over zijn! Dit zijn zaken die met de bedrijfsdierenarts besproken dienen te worden. (isolatiefase = de bestaande stapel beschermen tegen wat binnen komt; voor de rest met rust laten) Quarantaine - dan de juiste vaccinaties Weet wat de gezondheidsstatus van de aangekochte gelten is in relatie tot de gezondheidsstatus op uw eigen bedrijf.
Vanaf de tweede week na aankomst kunt u starten met het opgelegde vaccinatieschema. Dit is de vaccinatiefase: de nieuwe dieren beschermen tegen de belangrijkste aandoeningen door een gecontroleerde besmetting via commerciële vaccins. Om een correct schema toe te passen, moet u zicht hebben op de gezondheidsstatus van het aanleverbedrijf. Daarnaast is het belangrijk te weten wat er op uw eigen bedrijf circuleert. Voer daarom twee maal per jaar een volledige gezondheidsscreening uit. Zo kunt u constant anticiperen met een ideaal vaccinatieschema. Quarantaine - aandacht voor adaptatie Geadapteerde dieren presteren beter in tweede bronst/cyclus. Voor een goede adaptatie is er neusneus contact nodig. Zo worden de bedrijfseigen kiemen overgedragen op de gelten. Dit is de contactfase: ongecontroleerd besmetten met bedrijfseigen kiemen. Neus-neus contact is het makkelijkst met een beer. Verplaats de beer van de zeugenstapel naar de quarantaine, hij kan dan na adaptatie van de gelten mee terug naar de zeugenstapel. Zo voorkomt u besmetting van de zeugenstapel. Als die niet mogelijk is, is het advies om touw of jutte zakken, die in contact geweest zijn met zeugen, bij de gelten in de hokken te leggen. Eigen aanfok In de kraamstal al een eerste selectie maken van de geltjes. Tepels tellen en afplakken. Vrouwlijke biggen met een laag geboorte gewicht meteen uit selecteren. Opfok vanaf 7 t/m 25 kg Extra aandachtspunt tijdens de opfok vanaf 7 t/m 25 kg ligt hem in het feit dat de geltjes vaak opgefokt worden op de biggenbatterij samen met de biggen die later voor de slacht ingezet gaan worden. Dit hoeft geen probleem te zijn maar er zijn wel wat aandachtpunten. Gelten moeten meer bewegingsruimte hebben (>0.65 m 2 ) om een goede ontwikkeling van het bewegingsapparaat te krijgen. Daarnaast kunnen zij een verkeerde stand van het beenwerk krijgen als ze te lang op kunststof roosters gehuisvest worden. Het advies is dan ook om ze vanaf 18 kg van de kunststof rooster te halen. Daarnaast is het belangrijk om de gelten niet standaard mee te medicineren met eventuele groepsmedicatie. Dit om resistentie tegen antibiotica te voorkomen. Maar ook om zwakkere dieren die zich niet goed ontwikkelen tijdig te herkennen en uit te selecteren. Hou ook rekening met het ent schema. Gelten die zich niet goed ontwikkelen moeten tijdig uitgeselecteerd worden. Opfok vanaf 25 Kg Hou rekening met het juiste ent schema. Zorg voor voldoende ruimte (>1.5 m 2 meer is beter) voor de dieren, zodat ze hun bewegingsapparaat goed kunnen ontwikkelen. Dieren niet huisvesten op kunststof roosters. Geen groeps- medicatie toepassen indien niet noodzakelijk. Aparte huisvesting Bij eigen aanfok worden de zeugen het best vanaf de ouderdom van 10 weken apart gehuisvest. Houd de dieren van gelijke leeftijd samen per compartiment. Vanaf 110 kg hebben de dieren minimum één vierkante meter per dier nodig.
Algemeen Beer contact Advies: Beer contact vanaf 180 dagen leeftijd, dagelijks 15 min is voldoende voor een goede stimulans bij de Gelten. Vanaf 180 dagen eerste berigheid vast stellen en op de kaart zetten! Tweede cyclus (berigheid) insemineren als de Gelten minimaal 140Kg zijn. Insemineren in tweede of derde bronst levert meer levend geboren biggen op in eerste worp. Zorg voor een beer met een goed libido. Vervang de beer regelmatig voor een jongere beer(minimaal 10 mnd oud). Het beste is twee beren van verschillende leeftijden. Met de beer in het hok is het beste om de gelten ook te laten wennen. Zorg voor een open hok afscheiding. Loop regelmatig langs de gelten zodat ze goed wennen aan mensen ( ga af en toe ook het hok in),niet alleen met enten! Vers water Onbeperkt vers water is geen overbodige luxe. Je kunt het beste de leidingen vooraf doorspoelen. Stilstaand water in leidingen geeft aanleiding tot groei en broei van allerhande kiemen. Denk ook aan de positie van de drinkbak/nippel, jonge zeugen ontwijken oudere dieren in een groep en de kans bestaat dat ze dan minder vlot naar de drinkplaats gaan. Onderzoek heeft aangetoond dat dragende zeugen en gelten die meer drinken tijdens de dracht zwaardere biggen bij de geboorte hebben. Voldoende licht Voldoende licht stimuleert de vruchtbaarheid. Zorg voor een dag - nachtritme. Ideaal is 16 uur licht met een minimum lichtsterkte van 100 lux op oog hoogte van de gelten afgewisseld met perioden van 8 uur donker. Dag en nacht ritme vanaf 140 dagen leeftijd is noodzakelijk. Juiste temperatuur Bij 18 C voelen de zeugen zich comfortabel. Ontwormen en ontschruften Gelten worden vaak vergeten te ontwormen en ontschurften past dit in het vaccinatie schema in. Voeding Gebruik opfokvoeder De gelten moeten gevoerd worden met een speciaal opfok voer. Een gelt is een toekomstige moeder dier en geen vleesvarken! Groei Zorg voor een goede gewichtsontwikkeling (tussen de 600 en 700 gram levens groei per dag) van de gelten. Een geleidelijke toenemende curve is ideaal. Dit zorgt voor meer vet en een goede ontwikkeling van de voortplantingsorganen. Flushen De gelten moeten geflushed worden ongeveer 7 tot 10 dagen vóór de verwachte bronst waarbij de gelten voor de eerste keer geïnsemineerd worden. Flushing heeft een gunstig effect op het aantal
ovulaties, zoals de figuur hieronder laat zien. Dit wordt veroorzaakt door een verhoogde insulinespiegel in het bloed en daardoor hogere gehalten aan LH en FSH. 20 18 16 Aantal ovulaties 14 12 10 8 6 4 2 0 Nee Flushen Ja Figuur 1 Het effect van flushing op het aantal ovulaties bij gelten (7-8 maanden leeftijd). Flushing kan met drachtvoer met extra suiker, maar de beste resultaten worden bereikt met Profert. Voer 3 kg drachtvoer en 0,5 kg Profert. Tabel 1 laat de voordelen van Profert zien, vergeleken met een dracht- of lactovoer.: Tabel 1 Verschillen tussen het gebruik van Profert, dracht en lacto voer Profert + Lactovoer Drachtvoer drachtvoer Invloed op aantal geboren biggen +++ ++ +/- Betere oestrussignalen ++ ++ +/- Minder terugkomers ++ + -- Minder onregelmatige ++ + -- terugkomers Lagere ++ + -- Vruchtbaarheidsvitaminering +++ + +/- Arbeid - -- + Rondom flushen 1) Laat gelten eerst wennen aan een box Boxgewenning levert extra biggen op. Plaats daarom de gelten minimum 10 dagen in een box voor je ze dekt. Onderzoek aan de Universiteit van Wageningen toont aan dat zeugen die 20 dagen in een box staan 0.9 LG biggen meer produceren in eerste worp dan zeugen die slechts 5 dagen voor dekken in een box gezet worden.
Een goede maatstaf voor voldoende boxgewenning is de volgende truc: Plaats je hand op de rug van de zeug. Als de zeug geen schrikreactie meer vertoont, dan is ze voldoende gewend aan de box. Gaat ze echter zenuwachtig vooruit en achteruit kun je de inseminatie beter uitstellen. 2) Extra stress vermijden Bij het overplaatsen naar de zeugenstal houd je zoveel mogelijk hokgenoten samen. Zaten de zeugen al in boxen, respecteer dan de volgorde. Zet buurvrouwen zoveel mogelijk opnieuw naast elkaar. Dat verlaagt de stress. 3) De perfecte gelt! Wanneer mogen gelten geïnsemineerd worden? Bij eerste inseminatie moet aan volgende voorwaarden voldaan zijn: ü 145 à 155 kg levend gewicht ü 220 à 260 dagen oud ü 13 t/m 15 mm spek ü Min. 10 dagen boxgewenning ü 2e cyclus ü Het levend gewicht bij werpen met biggen minimaal 210 kg (25kg placenta en 20kg toom gewicht) 4) Embryonale sterfte vermijden Kunnen de zeugen niet tot scannen in boxen blijven, verplaats ze dan binnen de 96 uur na dekken. Tussen dag 5 en 28 niet verplaatsen i.v.m. embryonale sterfte. Zo heb je het laagste risico op embryonale sterfte. Vooral jonge zeugen en eerste worps zijn hier gevoelig voor. Houd jonge zeugen zo goed en zo lang mogelijk apart Plaats jonge zeugen na dekken niet in groep met zeugen van oudere cyclussen. Moet het echt, zet dan de magere en jonge zeugen samen. Zo kunnen de jonge zeugen beter hun mannetje staan in de groep. Aandachtspunten voor gelten management Selecteer gelten op leeftijd en gewicht Maximaal 10 gelten per hok, tenminste 0,9 m2 vloeroppervlak per dier Liefst 50% roostervloer en 50% dichte betonvloer. Dit zorgt voor voldoende afslijting van de klauwen en een correcte pootstand. Staltemperatuur bij opleg 22-23 C, geleidelijke overgang naar 18-19 C. Gebruik een lichtschema van 16 uur licht per dag, 100 lux vanaf 20 weken leeftijd. Zorg vanaf die leeftijd ook voor voldoende (wekelijks) beercontact. Onderzoek heeft aangetoond dat licht en beercontact invloed hebben op de leeftijd bij eerste bronst en op het aantal geovuleerde eicellen (bij gelten). Droogvoer is het beste, omdat het daarmee eenvoudiger is om de gelten beperkt te voeren in de eerste fase van de opfok. Omdat de meeste zeugenbedrijven droogvoer toepassen, is de overgang gemakkelijker voor de dieren. De overgang van brijvoer naar droogvoer is lastig en veroorzaakt vaak problemen in de praktijk.
Selecteer de dieren zeer zorgvuldig bij verplaatsing. De volgende selectie kan zes maanden later plaatsvinden. Door een goede selectieprocedure is er meer ruimte per gelt beschikbaar en dit is gunstig voor het beenwerk. Normaal gesproken zijn er 7-8 goedgekeurde geltjes per zeug per jaar en ongeveer 80% goedgekeurde gelten bij de opleg op 23 kg lichaamsgewicht. Hang bij elk hok een lijst op om de gegevens oornummers, geboortedata, vaccinaties, behandelingen, selectieredenen, bronst, et cetera bij te houden. Op de volgende pagina s vind u een aantal selectie criteria met betrekking tot beenwerk Selectie criteria FRONT LEGS Bad Good Bad REAR LEGS Bad Good Bad
Bad Good Bad Bad Good Bad HOOVES Good Bad Acceptable Bad Bad