Hoe verwarmen wij onze woningen over 10, 20 jaar? Jan Tjemme van Wieringen -op persoonlijke titel-
Stichting Milieu Centraal Praktisch over duurzaam
Inhoud 1. Nieuws Recente krantenberichten: vanaf 2021 geen nieuwe cv ketels meer plaatsen Warmtepompen Infraroodpanelen en -vloerverwarming Houtstook 2. Energietransitie Tijdlijn beleid Stand van zaken gasverbuik, CO2 en andere broeikasgassen 3. Praktisch Huishoudens: energiegebruik Mogelijkheden huishoudens verwarming en warm water, warmtevraag beperken, wtw Kosten en baten, van het gas af, energieneutraal, financiering uitvoering 4. Nieuwe technieken voor opwekking, opslag, besparing: van biogas tot thoriumcentrales Vragen en discussie
Philips Sonnenhaus Aachen 1974
Nieuws: Recente krantenberichten: vanaf 2021 geen nieuwe cv ketels meer plaatsen?? Volkskrant 28 maart Brede coalitie dringt aan op verbod standaard cv-ketel vanaf 2021, want Nederland moet van het gas af Het uitsterven van de cv-ketel is op de agenda gezet: op donderdag 31 december 2020 wordt de allerlaatste in Nederland geplaatst. Per 2021, dus al over twee jaar en acht maanden, wordt de standaard cv-ketel verboden. Eenmaal aan het eind van zijn levensduur kan hij dan alleen nog worden vervangen door een warmtepomp, zonnewarmte, stadsverwarming of een hybride systeem (half cv-ketel, half warmtepomp).
Nieuws: hybride warmtepomp
Nieuws: volledige warmtepomp met bodembron of buitenlucht als bron
Nieuws: warmtepompen - Volkskrant 4 april Wiebes, blijf van onze ketel af OPINIE Anders dan de warmtepomp zal de hr-ketel ook na 2020 miljarden kuub gas en CO2 besparen. 5 argumenten: CO2 elektriciteitsopwekking/zonnepanelen wekken vooral in zomer op, lekken koudemiddel, isoleren en regeltechnisch verbeteren levert meer op, tekort aan vakmensen NRC 6 april Warmtepomp: niet ideaal, wel innovatief Nu de cv-ketel zijn langste tijd heeft gehad, dringt de warmtepomp zich op als potentiële vervanger. Maar de kosten zijn hoog en lang niet elk huis krijg je er warm mee.
Nieuws: infraroodpanelen/infrarood vloerverwarming
Nieuws: infraroodpanelen/infrarood vloerverwarming Vaak aangeprezen als goedkope verwarming zonder gas Realiteit: veel hoger elektriciteitsverbruik, hogere energierekening en CO2 uitstoot dan met warmtepomp of HR-ketel 1 kwh stroom kost 0,20 en produceert 410 gram CO2 1 kwh gas kost 0,07 en produceert 210 gram CO2 Zware belasting elektriciteitsnet, zonnepanelen overschot zomer Wel geschikt voor plaatselijke, tijdelijke bijverwarming in zithoek, studeerplek etc. mits op hoofdverwarming wordt bespaard
Nieuws: houtstook met hout(pellet)kachels, biomassaketels
Nieuws: houtstook met hout(pellet)kachels, biomassaketels Lange tijd gezien als groene, want hernieuwbare energiebron, maar: 2015: vernietigend KNAW rapport over de hoge CO2 uitstoot van grootschalige houtstook voor elektriciteitsopwekking. Geldt ook voor gebruik van kaphout en houtpellets voor verwarming. 2018: advies platform Houtrook en gezondheid (o.a. RIVM): strenge regulering hout(pellet)kachels en biomassaketels nodig vanwege fijnstof en hinder. Verbod op houtstook bij ongunstige weersomstandigheden.
Energietransitie gestuurd door klimaatverdrag 1992 VN klimaatverdrag 2002 Kyotoprotocol (1999) in werking in de EU: NL 6% minder broeikasgassen in 2008-2012 dan in 1990 door besparing en duurzame energie (verlengd tot 2020) 2013 SER Energieakkoord 40 bedrijven en maatschappelijke organisaties 2018 NL 6% duurzame energie (4% biomassa, 2% wind en zon) 2018 nieuw Klimaat- en Energieakkoord 2019 IPCC Assessment Report voor COP 23 2020 NL 12% duurzame energie; klimaatakkoord van Parijs (2015 COP21) in werking < 2 graden 2100 2023 NL 16% duurzame energie 2030 27% duurzame energie EU - Aardgaswinning Slochterenveld stopt 2050 Woningen en andere gebouwen NL aardgasvrij, EU 80-95% kleinere broeikasgassenuitstoot dan in 1990
Energietransitie: het wordt spannend. 31 maart 2017 In 2050 is Nederland nog zeker voor de helft afhankelijk van energie uit fossiele bronnen. Dat stellen twee oudmedewerkers van ECN in Technisch Weekblad. De reden: bevolkingsen economische groei én de beperkte mogelijkheid om in Nederland duurzame energie op te wekken. https://www.fluxenergie.nl/nederland-is-2050-nog-zeker-helftafhankelijk-fossiel/ Grote investeringen in aardgas infrastructuur in Europa wijzen op blijvend groot aandeel aardgas in energievoorziening Nationale Energie Verkenningen 2017 (ECN): t/m 2035 aardgas dominante energiebron voor verwarming woningen
Energietransitie: Koolstofbudget hier doen we in het huidige tempo 19 jaar over maar 7 jaar als iedereen in de wereld het consumptieniveau van een Nederlander zou hebben 16
Energietransitie: Gt CO2 budget - temperatuur http://www.cop21support.net/cop21-countdown.html
Energietransitie: Waar zijn we nu? (Climate Action Tracker) 18
Energietransitie: Koolstofvoetafdruk consumptie energie, vervoer, voeding, kleding, spullen Nederlander: wereldgemiddeld: 10 ton CO2eq per persoon per jaar 3,4 ton CO2eq per persoon per jaar totaal circa factor 3
Energietransitie: huishoudens 2050 geen aardgas en andere fossiele energie meer voor woningen Nieuwbouw: vanaf 1 januari 2019: geen aansluitplicht aardgas vanaf 1 januari 2021 BENG norm: Bijna Energie Neutraal Gebouw Bestaande bouw: gemeentes en netbeheerders maken plannen voor warmtenetten en andere alternatieve warmtebronnen en distributie per wijk
Praktisch: randvoorwaarden wijk en woning Wijk, woningtype en bouwjaar: Stedelijke omgeving en appartementen: lage en hoge temperatuur warmtenetten met restwarmte, diepe geothermie of WKO met grondwaterbron, warmtepompen en zonnecollectoren. Lagere dichtheid: hybride en volledige warmtepompen. Hybride als tussenstap in onvoldoende geïsoleerde woningen, volledig in goed geïsoleerde woningen (na 2000 of nageisoleerd). Monumenten en andere moeilijk te isoleren woningen: in steden: hoge temperatuurwarmtenetten. hybride warmtepompen met groen gas, biomassaketels. Kijk op www.hierverwarmt.nl op postcode voor plannen gemeente
Praktisch: integrale oplossingen nodig: - stap voor stap (no regret maatregelen) of - in één keer (nieuwbouw en renovatie) Milieu Centraal: wonen zonder aardgas stappenplan en www.verbeteruwhuis.nl Randvoorwaarden: isolatie woning, comfortabel, gezond en betaalbaar Voorbeelden: www.duurzamehuizenroute.nl www.ervaringenmetenergie.nl www.huisvolenergie.nl
Praktisch: de voorbeelden
Praktisch: de voorbeelden
Praktisch: mogelijkheden huishoudens voor efficiëntere verwarming en warm water komende 10, 20 jaar www.milieucentraal.nl Woning isoleren, warmterugwinning, zonnepanelen en HR-ketel met zonneboiler, elektrisch koken, LED-verlichting Hybride warmtepomp: warmtepomp met bron buitenlucht, ventilatielucht of bodem. HR-ketel als back-up bij grote warmtevraag (vrieskou, warm water) Warmtepomp: bron bodem of buitenlucht Warmtenet: lage temperatuur met restwarmte of WKO of hoge temperatuur met diepe geothermie, biomassa wkk of boosterwarmtepomp Zonthermisch in zeer goed geïsoleerde woningen
Praktisch: energie besparen
Praktisch: ventilatie met WTW
Praktisch: diepe geothermie
Praktisch: warmtepomp
Praktisch: warmtepomp Eengezinswoning volledige warmtepomp: 4 tot 12 kw afgegeven vermogen 1 tot 3 kw opgenomen vermogen SCOP 4 rendement is gemiddeld 400%: 1 kwh elektrische energie + 3 kwh omgevingswarmte = 4 kwh warmte 35 tot 60% minder CO2 Lage temperatuurverwarming <50 graden: vloer- of wandverwarming of lage temperatuurradiatoren of radiatoren met climatebooster Warmteterugwinning: ventilatiesysteem met wtw en douche-wtw
Praktisch: warmtepomp
Energietransitie: warmtepomp
Praktisch: warmtepomp kosten Volledige warmtepomp Prijs (inclusief btw en installatie)* Subsidie Bron lucht 3 tot 12 kw 6.500 tot 14.000 1.300 tot 2.500 Bron bodem 4 tot 16 kw 8.500 tot 19.500 2.500 tot 3.400
Praktisch: warmtepomp kosten Hybride warmtepomp Prijs (inclusief btw en installatie) Subsidie zonder cv-ketel 3.600 tot 4.600 1.500 tot 1.800 met nieuwe cv-ketel 4.700 tot 6.700 1.500 tot 1.800
Praktisch: Kosten, baten en garantie Kosten (zonder subsidie) Hybride: gemiddeld 4000 Gasloos: gemiddeld 18.000 ( 6500 tot 40.000) (nieuwbouw: neutraal) NOM Nul Op de Meter/Energieneutraal: gemiddeld 60.000 ( 12.000 tot 120.000) Nieuw warmtenet aansluiting: 5000 tot 10.000 Baten NB met huidige gasprijs van 0,63 per m3! Alle woningen: energielabel A: hogere woningwaarde en snellere verkoop Hybride: gemiddeld 240/jaar Gasloos: besparing vastrecht gas circa 220 per jaar NOM/Energieneutraal: gemiddeld 1900 per jaar Warmtenet besparing: 0 NMDA Warmtewet Garantie: sinds 2017: NOM keur voor nieuwbouw en renovatie. Ook Thuisbaas biedt 3 jaar energieneutraal garantie
Praktisch: financiering Spaargeld: energiebesparende maatregelen hoger rendement (4 tot 10%) dan sparen, zonnepanelen ook (6%). Hybride warmtepomp, zonneboiler en volledige warmtepomp zonder subsidie niet lonend. Hierbij is rekening gehouden met afschrijving Extra hypotheek verduurzaming: wettelijk toegestaan, circa 8000 Energiebespaar- en duurzaamheidsleningen met 1 tot 2% rente Woninggebonden lening in de maak Zie www.energiesubsidiewijzer.nl voor subsidies en leningen
Praktisch: vakkundig advies en uitvoering Gemeente: www.energieloket.nl Adviseurs: www.maatwerkadviesvoorwoningen.nl Isolatiebedrijven: www.wijisoleren.nl Installateurs warmtepompen en zonne-energie: www.qbis.nl en via warmtepompfabrikanten (Itho Daalderop, Techneco en Inventum) en importeurs van gerenommeerde merken. Aannemers: www.bouwgarant.nl Vraag referenties!
Nieuwe technieken voor opwekking, opslag, besparing: 1. Smart-grids, energieopwekking en -opslag, accu s, Power2gas, waterstofgas, syngas, elektrische auto s, buurt WKO s, PVT collectoren 2. Industrieel vervaardigde hoogwaardige na-isolatie, plug and play installaties 3. Warmtepompen: milieuvriendelijke koudemiddelen ipv HFK s, o.a. R32 4. Warmtepompen: R290=propaan: 70 graden aanvoertemperatuur 5. Warmtepompen: Thermo-akoestische warmtepomp 1 kw (ECN) 6. Thermochemische warmteopslag en PCM 7. Biogas 8. CCS 9. 2 e generatie biomassa: BTL uit algen etc. 10. 4 e generatie kernenergie (thorium) en kernfusie
Dank voor uw aandacht! Gelegenheid om vragen te stellen..