Jaarverslag 2012
Inhoudsopgave Voorwoord 3 Deel 1: Vereniging 4 Deel 2 : Inhoud 13 Deel 3: Beheer en administratie 26 Deel 4: Communicatie en PR 32 Bijlage A: Voorzitters / secretarissen / penningmeesters gewesten (per 31-12-2012) 36 Bijlage B: Namen en functie van medewerkers 37 Bijlage C: Lijst media-aandacht (per 31-12-2012) 38 Bijlage D: Afkortingen en omschrijvingen 41 2
Voorwoord Dat de PCOB een levendige vereniging is, waar zaken nooit stil staan, wist u natuurlijk allang. Het verslagjaar 2012 kan worden gekenmerkt als een jaar van verandering en actie. Binnen de verenigingsdemocratie is veel tijd en energie besteed aan de (verdere) vitalisering van onze vereniging. Voor het landelijk bureau was de verhuizing naar een ander pand na zoveel jaren een grote verandering. Politieke, bestuurlijke en maatschappelijke ontwikkelingen vormden aanleiding op veel terreinen en plaatsen het PCOB-geluid met verve en kracht te laten horen. In mei 2012 werd de Bestuursnotitie PCOB Nieuwe Stijl gepresenteerd aan de algemene vergadering van de PCOB. In de bestuursnotitie wordt onder andere een nieuwe structuur van de PCOB besproken. In die nieuwe structuur is de uitvoering losgekoppeld van de besturing. Met als doel dat de besluitvorming effi ciënter en ook democratisch kan verlopen. De uitwerking van deze Bestuursnotitie heeft grote impact: zo zullen de PCOB-gewesten ophouden te bestaan en ook de algemene vergadering verdwijnt als hoogste besluitvormend orgaan. Natuurlijk hebben deze veranderingen de nodige stof tot discussie opgeleverd. Toch verdient de vereniging - en daarmee eenieder die bij dit proces betrokken was - een pluim, vanwege de constructieve en open discussies die zijn gevoerd. Het heeft ertoe geleid dat we in 2012 een PCOB in de steigers hebben kunnen zetten die toekomstbestendig is en is toegerust voor een nieuwe generatie senioren. In september 2012 is het landelijk bureau van de PCOB - na zestien jaar - verhuisd van het monumentale pand in het centrum van Zwolle, naar een modern kantoor in deze Hanzestad. Een hele overgang, niet in de laatste plaats voor de PCOB-medewerkers, maar de nieuwe kantooromgeving kenmerkt zich door openheid en transparantie, en dat zijn belangrijke eigenschappen die goed passen bij de geest van de PCOB Nieuwe stijl. Uit eerste berekeningen naar aanleiding van het in het najaar 2012 gesloten Regeerakkoord bleek dat groepen ouderen onevenredig zouden worden getroffen. De PCOB, samen met de andere ouderenorganisaties, maakt zich er hard voor dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Solidariteit tussen generaties is en blijft voor de PCOB een Bijbels geïnspireerde grondhouding. Dat geldt voor de landelijke belangenbehartiging, maar zeker ook voor de belangenbehartiging op lokaal niveau. Ten slotte: het landelijk bestuur heeft het afgelopen jaar in het kader van alle veranderingen rond PCOB Nieuwe Stijl - veel geïnvesteerd in contacten met (bestuurs)leden in PCOB-afdelingen en gewesten. Het was goed om elkaar te zien, te bevragen en met wederzijds respect standpunten uit te wisselen. Namens het PCOB-bestuur, Okke Pol, secretaris 3
Deel 1: Vereniging De PCOB is een beweging die opkomt voor alle senioren in Nederland en waarin de leden, zelf ouderen, actief participeren. Dynamisch, betrokken, professioneel en christelijk geïnspireerd; het zijn dé kenmerken van de PCOB. Het doel? Een maatschappij waarin iedereen met zijn of haar mogelijkheden kan meedoen. De vereniging PCOB wil bijdragen aan een stevige positie van senioren in de samenleving. De PCOB heeft bijna 100.000 leden verdeeld over veertien gewesten en telt circa 350 lokale afdelingen verspreid over heel Nederland. Algemene vergaderingen (av) in 2012 AV 24 mei 2012 De algemene vergadering (av) is het hoogste besluitvormende orgaan van de vereniging PCOB. Op 24 mei werd de algemene vergadering gehouden in Nijkerk. Het belangrijkste agendapunt was de Basisnotitie PCOB Nieuwe Stijl (eerder Bestuursnotitie geheten). Deze werd unaniem als uitgangspunt overgenomen. In deze vergadering werden de bestuursleden Van Splunder en Pol herbenoemd, en werden de resultaten bekendgemaakt van het onderzoek onder de afdelingspenningmeesters. (Lees meer over dit onderzoek in Planning en control) AV 29 november 2012 Op de av van 29 november werd het implementatieplan 2013, inclusief de begroting en afdrachten goedgekeurd. Tevens werd een update gegeven door de directeur rond de stand van zaken PCOB Nieuwe Stijl en Uitvoering in beeld. Hiermee werd het veranderingsproces inzichtelijk en werd een schets gegeven van hoe de vereniging er in de nabije toekomst uit zou kunnen zien. Ook werd een toelichting gegeven hoe en waarom de democratie van de vereniging veranderd wordt, in historisch perspectief. Tevens werd ingestemd met een extra av op 14 februari 2013. Na afloop werden de nieuwe concept statuten met het bijbehorende huishoudelijk reglement meegegeven. Hierin was tevens opgenomen het kiesreglement voor de leden van de toekomstige Ledenraad en Uitvoering in beeld. 4
Landelijk bestuur Het landelijk bestuur vergaderde in 2012 elf keer. PCOB Nieuwe Stijl was steeds het belangrijkste onderwerp, met de inhoudelijke, organisatorische en fi nanciële consequenties op korte en lange termijn. Per 1 oktober stopte Jan de Graaf met zijn bestuurslidmaatschap. Er werd, tegen de achtergrond van de beoogde structuurwijziging, geen opvolging geregeld. Het bestuur heeft een zelfevaluatie uitgevoerd. Buiten de vergaderingen om besteedde het landelijk bestuur dit jaar veel tijd aan het creëren van draagvlak voor alle veranderingen door twee rondes door het land, waarbij alle gewesten werden bezocht. Doelstelling was enerzijds uitleg te geven over de voorgestelde verandertrajecten en betrokkenheid bij de veranderde verenigingsstructuur te krijgen, anderzijds om te luisteren naar de reacties van (kader)leden van gewesten en afdelingen in het land. Het landelijk bestuur bestond in 2012 uit: Naam Functie Termijn Rienk van Splunder voorzitter 2e zittingstermijn vanaf mei 2012. Okke Pol secretaris 2e zittingstermijn vanaf mei 2012 Evert Biemond penningmeester 2e zittingstermijn vanaf mei 2010 Sien de Mol-Markusse lid 2e zittingstermijn vanaf mei 2010 Geeske Telgen-Swarts lid 1e zittingstermijn vanaf november 2011 Jan de Graaf lid gestopt per 1 oktober 2012 5
Leden Overzicht van het aantal leden per gewest 2012 Het totaal aantal leden op 31 december 2012 was 98.660, een daling van 5.327 leden ten opzichte van het jaar 2011. Gewest 2011 2012 Stijging/daling Groningen 5.620 5.246-374 Friesland 7.801 7.491-310 Drenthe 5.903 5.492-411 Overijssel 10.441 9.678-763 Gelderland 17.388 16.570-818 Flevoland 2.888 2.801-87 Utrecht 9.563 9.105-458 Noord-Holland 7.858 7.329-529 Amsterdam 1.204 1.097-107 Zuid-Holland 26.490 25.140-1.350 Den Haag/Scheveningen 1.232 1.142-90 Zeeland 2.202 2.056-146 Noord-Brabant 5.061 5.009-52 Limburg 237 208-29 Overige leden o.a instellingen 99 296 197 landelijke leden, diversen etc. TOTAAL 103.987 98.691-5.327 Vergeleken met eerdere jaren bleef het percentage mannen (37%) en vrouwen (63%) ongeveer gelijk. 6
Leeftijdsopbouw 2012 Van 5.745 leden is de geboortedatum niet bekend. De berekening is gebaseerd op de overige 92.915 leden. Uit- en inschrijvingen: Aantal inschrijvingen 2012: 3.733 Aantal uitschrijvingen 2012: 9.060 Het ledenverlies is vooral te verklaren door het overlijden van leden. Dat het totaal aantal leden zou afnemen, was voorzien in de Basisnotitie zoals die in mei 2012 is verschenen en waarbij is uitgegaan van het realistische scenario. 7
PCOB Nieuwe Stijl In de algemene vergadering van 24 mei 2012 zijn belangrijke besluiten genomen voor de structuur van de PCOB. In een zorgvuldig doorlopen traject, dat inmiddels al een paar jaar duurt, verandert de PCOB van een organisatie met veel bestuurslagen, naar een organisatie waarin de leden nog meer centraal staan en direct invloed kunnen uitoefenen op de koers van de vereniging. Onder andere gebeurt dit door een Ledenraad in te stellen, waardoor de PCOB meer slagkracht krijgt. De getrapte verenigingsstructuur verdwijnt: van afdelingen, via gewesten naar het landelijk niveau. Ook zullen er geen portefeuillehouders meer zijn. Voor deze omslag werden er in dit verslagjaar fundamentele stappen gezet. Medio 2013 worden de nieuwe structuur en werkwijze defi nitief. Op verschillende manieren zijn leden betrokken bij alle veranderingen. Op 24 januari kwamen ruim 150 leden en kaderleden in Nunspeet bijeen om van gedachten te wisselen over de vernieuwing van de verenigingsdemocratie. Vanuit deze studiebijeenkomst werd een kleine klankbordgroep samengesteld van 14 leden, die een aantal voorstellen hebben uitgewerkt en voorbereid ten behoeve van het landelijk bestuur. Hun voorstellen werden allereerst besproken in de stuurgroep PCOB Nieuwe Stijl, waarin een aantal bestuursleden en leden vertegenwoordigd waren. En uiteindelijk in het landelijk bestuur. Als kernpunten werden geformuleerd: de Ledenraad bestaat uit leden uit de twaalf provincies; de Ledenraad wordt gekozen door de leden van de PCOB; er komen provinciale kiescommissies; er komt een scheiding van uitvoering en besturing van de vereniging; de bestuurlijke laag van de gewesten verdwijnt; de afdelingen vormen de ruggengraat de leden staan centraal. In april en mei zijn de voorzitter en de directeur het land ingetrokken om de gewestvergaderingen te bezoeken en daar uitleg te geven over de voorstellen rondom de nieuwe strategie. Deze aanpak werd gewaardeerd en bleek zeer nuttig te zijn om te achterhalen welke gedachten leefden in het land. De Basisnotitie is van tevoren naar alle afdelingen verstuurd, en betreft een vijfjarenplan, met inhoudelijke doelstellingen over PCOB Nieuwe Stijl. Ze geeft ook verschillende fi nanciële scenario s met een meerjarenbegroting en de daarbij horende afdrachten. In de av van 24 mei werd de Basisnotitie unaniem als uitgangspunt voor de toekomst overgenomen. In juni installeerde het landelijk bestuur een drietal werkgroepen, die duidelijke opdrachten meekregen en rapporteerden aan de reeds bestaande Stuurgroep. Werkgroep Juridisch - stelde het concept op van de nieuwe statuten en het huishoudelijk reglement, met daarin opgenomen het Ledenraadsreglement. Tevens werd hier ook op basis van de uitkomsten van de werkgroep Ledenraad het Kiesreglement opgesteld. De werkgroep kwam in 2012 drie keer bijeen. Werkgroep Samenwerken - begeleidde de inventarisaties van de bestuurlijke taken in de gewesten en de herziening van de uitvoerende taken. Na de av in mei hebben verschillende gewesten zich gemeld als pilot voor de omslag, te weten: Utrecht, Overijssel, Friesland, Zuid-Holland en Flevoland. Deze werkgroep vergaderde drie keer in 2012. Werkgroep Ledenraad - deed alle voorbereidingen die nodig waren om in 2013 een goed functionerende Ledenraad te kunnen installeren: onder andere de samenstelling van de Ledenraad, het vormen van de 8
provinciale kiescommissies en de manier waarop er gestemd kan worden. De uitkomsten zijn gebruikt voor het opstellen van het Kiesreglement. Deze werkgroep heeft in dit verslagjaar twee keer vergaderd. Een speciale digitale nieuwsbrief werd uitgegeven onder de naam PCOB Nieuwe Stijl. De nieuwsbrief berichtte over de voortgang van alle veranderingen en gaf ook steeds de planning aan. In 2012 verscheen de nieuwsbrief negen keer. Leden konden zich hiervoor aanmelden en de nieuwsbrief werd standaard verzonden aan alle kaderleden van de PCOB. Na de av van 29 november zijn, in december 2012 en januari 2013, de voorzitter en directeur, daar waar mogelijk aangevuld door de penningmeester, opnieuw op bezoek geweest bij de gewesten om de concept statuten en huishoudelijk reglement te bespreken. Dit ter voorbereiding van de extra av van 14 februari 2013. Strategische programmering PCOB Nieuwe Stijl Rondetafelgesprek met externen De omslag naar PCOB Nieuwe Stijl werd op 22 februari met externe deskundigen besproken en getoetst. Hierbij waren de leden van de werkgroepen PCOB in balans en PCOB voor de spiegel aanwezig. De externe deskundigen waren: Wibaut Dragt (Bureau HHM) Lisa van de Bunt (hoogleraar Management en Organisatiekunde, VU), Wim van Minnen (directeur CSO), Thijs Tromp (directeur Reliëf, christelijke vereniging van zorgaanbieders). Het gesprek ging over de inhoudelijke programma s en de visie op ouderen. De feedback hielp de PCOB om een duidelijker beeld en inzicht te krijgen in welke richting inhoudelijk de koers moet worden uitgezet. Bijeenkomst portefeuillehouders De portefeuillehouders van bestuur en gewesten kwamen bij elkaar op 4 april te Nijkerk. Dit als vervolg op het besluit uit 2011 van het landelijk bestuur om meer op afstand te besturen en de verantwoordelijkheid voor de inhoudelijke portefeuilles te geven aan de werkorganisatie - onder leiding van de directeur. Op 4 april werden de laatste portefeuillehoudersbijeenkomsten gehouden en werd over de invulling en werkwijze van de toekomst uitleg gegeven. Vijf gewesten dag Op 20 september werd in Zuidlaren een vijf gewesten dag (Drenthe, Overijssel, Friesland, Flevoland, Groningen) georganiseerd door het gewest Drenthe. Het gewestbestuur Drenthe heeft het landelijk bureau in de persoon van de directeur gevraagd de verandering van de gewesten nader toe te lichten en hierover nader met elkaar van gedachten te wisselen. Strategische allianties De PCOB opereert zelfstandig in het maatschappelijke en politieke krachtenveld in Nederland. Waar nuttig en nodig trekt de bond op met andere organisaties: wanneer het getal telt, en wanneer het geheel meer is dan de som der delen. Ook wordt ermee voorkomen dat de organisaties elkaars werk overdoen en/of telkens opnieuw het wiel uitvinden. Samenwerken betekent voor de PCOB gunnen en vertrouwen. Samenwerken en het aangaan van strategische allianties zijn hierom als uitgangspunten genoemd in de Basisnotitie. Centrale van Samenwerkende Ouderenorganisaties De belangrijkste bestaande samenwerking is het actieve participeren van de PCOB binnen de koepel van ouderenorganisaties, de CSO. Een punt dat dit jaar hoog op de agenda stond was het voortbestaan van de CSO. In 2013 komt de structurele subsidie van de overheid te vervallen. Het jaar 2012 heeft met name in het te- 9
ken gestaan van de toekomstige samenwerking in CSO-verband. Eind 2012 was de vormgeving van de samenwerking nog niet defi nitief. Er zijn maatregelen getroffen, die de voortgang van de collectieve belangenbehartiging borgen, terwijl de discussie over de toekomst plaatsvindt. Age Europe De PCOB is lid van Age Europe, via Age Nederland. Binnen Age Nederland participeren meerdere Nederlandse ouderenorganisaties. Zij stemmen af en coördineren hun inbreng in Brussel. Aan het eind van het verslagjaar 2012, besloten de deelnemers tot een sterke vereenvoudiging in de overlegstructuur. Stichting Christelijk Sociaal Congres De Stichting Christelijk-Sociaal Congres (CSC) is een verzameling van organisaties op christelijke grondslag. Het hoogste orgaan is de Raad van Toezicht. Hierin zijn de aangesloten organisaties vertegenwoordigd waarvan een deel ook in fi nanciële zin CSC draagt. De PCOB heeft, in de persoon van Rienk van Splunder, een zetel in de Raad van Toezicht. Coalitie Erbij De Coalitie Erbij initieert, faciliteert en stimuleert samenwerking tussen mensen die zich bezighouden met eenzaamheid. De PCOB is via de Coalitie Erbij betrokken bij de organisatie van de jaarlijkse Week tegen Eenzaamheid. Expertisenetwerk levensvragen en ouderen Als een van de Kernpartners maakt de PCOB, samen met de Unie KBO zich sterk voor het belang van ondersteuning bij levensvragen van ouderen die van zorg afhankelijk zijn. VILANS is de organisatie die de penvoerder is van dit netwerk. De eerste drie jaar lag de nadruk op het ontwikkelen van het netwerk en netwerkvorming. Vanaf 2012 wordt meer ingezet op de implementatie. Mosterd overleg Behalve de lobbycontacten met alle Tweede Kamerfracties, is er een specifi ek overleg met het CDA. Hierin komt met name het lange(re) termijn beleid inzake ouderen aan de orde. Binnen het CDA Seniorenoverleg participeert Okke Pol als afgevaardigde van het landelijk PCOB-bestuur. Andere lidmaatschappen De PCOB is ook aangesloten bij: MO-groep, de brancheorganisatie voor Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening. De PCOB maakt gebruik van het collectief van de CAO WMD. NOV, Nederlandse Organisatie voor Vrijwilligers Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) van de belastingdienst. De ANBI biedt enkele fi scale voordelen. Giften van particulieren aan een ANBI zijn voor particulieren bijvoorbeeld fi scaal aftrekbaar PCOB-voorzitter Rienk van Splunder is lid van de Raad van Advies bij Reliëf. Coalitie Van betekenis tot het einde De Coalitie Van betekenis tot het einde, stimuleert dat mensen meer ruimte en aandacht hebben voor het levenseinde, zodat ze de laatste levensfase kunnen invullen zoals zij graag willen. 10
Lokaal en regionaal versterken Met het decentraliseren van overheidstaken en -fi nanciering, van rijk naar gemeenten, werd en wordt de lokale belangenbehartiging van ouderen steeds belangrijker. Het project Lokaal en regionaal versterken (LRV) is bedoeld om de afdelingen zó te versterken dat ze hierbij een goede positie kunnen innemen. Het project is gestart in 2010 en loopt tot en met 2014. In 2012 werd het projectplan herschreven en goedgekeurd, waarbij meer dan voorheen het werven van een nieuwe generatie vrijwilligers aandacht heeft gekregen.in 2012 werden drie inspiratiedagen georganiseerd met als thema Samen op weg naar een nieuw wij, dat ook refereerde aan de overgang naar PCOB Nieuwe Stijl. Op 19 september was er een bijeenkomst in Zoetermeer, bezocht door 75 mensen; op 10 oktober in Tiel, hier kwamen circa 80 mensen op af; en op 15 november in Assen, waar ongeveer 85 leden aan deelnamen. Anders dan in eerdere jaren waren de inspiratiedagen ook opengesteld voor nietkaderleden. Afdelingen 25 afdelingsbesturen hebben de noodklok geluid in 2012 over hun voortbestaan. In onderstaande tabel een overzicht van de maatregelen die naar aanleiding hiervan zijn genomen. Opgeheven Gees-Oosterhesselen Loppersum Lage Zwaluwe Vriezenveen Westerhaar Doorstart gemaakt Dit zijn afdelingen die tijdig hulp hebben ingeroepen om hun bestuurlijke zorgen op te lossen. Doezum Haulerwijk Naarden-Bussum Amersfoort Amstelveen Heerhugowaard (bestuurlijk ondersteund door Langedijk) Uithoorn (bestuurlijk ondersteund door Ronde Venen) Axel Noord-Beveland Samengegaan Monster en s-gravenzande Haarlemmermeer en Aalsmeer Verschillende afdelingen zijn nog bezig te onderzoeken om samen te gaan of anderszins te zoeken naar oplossingen. Geconcludeerd kan worden dat als vroegtijdig aan de bel wordt getrokken er veel afdelingen (en daarmee leden) kunnen worden behouden voor de PCOB. 11
PCOB lid Aan het woord Als je niets doet, versukkel je Joke van Voorst (73), sinds vier jaar voorzitter van gewest Drenthe, woont in Schoonebeek en is 23 jaar lid van de PCOB. In 2010 bestond de PCOB vijftig jaar. Het was voor een aantal leden een mooie aanleiding om de bestuursstijl van de PCOB aan de orde te stellen. Was die nog wel van deze tijd? De vergaderingen duurden lang, ze waren zeer gedetailleerd, en de voorbereidingen duurden maanden door allerlei procedures en voorgeschreven termijnen. Er is berekend dat één av wel 10.000 uren voorbereidingstijd kostten. Tegelijkertijd werd bekend dat de rijkssubsidie zou worden afgebouwd, dus het was goed om eens grondig over de toekomst van de PCOB na te denken. Ik zat in de werkgroep De PCOB in de spiegel die daarmee aan de slag ging. We hebben grote lijnen uitgezet; het bestuur en de werkorganisatie maakten een plan van aanpak. In 2013 zal PCOB Nieuwe Stijl zijn beslag krijgen. De PCOB wordt slagvaardiger. Er komt een Ledenraad met ruggespraak - zonder last. De Ledenraadsleden moeten feeling houden met hun achterban. Dat wordt de uitdaging. Een Leden- raadslid wordt gekozen voor vier jaar en kan een- maal herkozen worden. Bij de herverkiezing blijkt dan hoe de leden zijn of haar functioneren beoordelen. Straks ben ik geen gewestvoorzitter meer. Prima. Daar kan ik me helemaal in vinden. Wat voegt een gewestbestuur toe? Op provinciaal niveau houden we de regiocoördinatoren. Ik zie uit naar die slagvaardigheid. Omdat ik in de kiescommissie zit, kijk ik mee wie er verkiesbaar worden gesteld, en ik ben tijdelijk regiocoördinator. Of ik straks nog een rol wil vervullen, daar beraad ik me nog op. Een beetje bezorgd ben ik erover of de actieve ouderen straks goed betrokken zullen worden. Alles gaat digitaal tegenwoordig, niet iedereen stelt dat op prijs, en Zwolle is soms ver weg. Maar zoals gezegd, ik ben positief over de op hand zijnde veranderingen. Elke reorganisatie brengt reuring met zich mee. Als je niets doet, versukkel je. In beweging blijven, dat is belangrijk, je moet evolueren. Nee, ik ben niet naïef. We hebben met PCOB Nieuwe Stijl niet dé oplossing voor alles. We moeten steeds alert blijven op veranderingen in de samenleving, waar we misschien op moeten anticiperen. 12
Deel 2 : Inhoud Een wezenlijk onderdeel van het werk van de PCOB is het vergaren van kennis op thema s die ouderen aangaan. Enerzijds bedoeld om de leden goed te kunnen informeren en van dienst te kunnen zijn, anderzijds is de kennis nodig om zoveel mogelijk de beleids- en besluitvorming te kunnen beïnvloeden, politiek en maatschappelijk. In het kader van de PCOB Nieuwe Stijl is in 2012 een omslag in gang gezet naar een strategie die ervoor moet zorgen dat de PCOB een verenging wordt met strategische doelen, heldere missie en een goede focus. Dat zijn belangrijke ambities die de PCOB heeft uitgesproken en die onderling verband houden. We gebruiken de metafoor van het huis om de samenhang weer te geven: Het dak van de vereniging wordt gevormd door de missie en visie van waaruit de PCOB handelt: opkomen voor de belangen van ouderen in de brede zin. Die missie krijgt invulling in de kamers van het huis. Drie kamers van drie programma s, waarmee de PCOB werkt aan het realiseren van haar doelen. De eerste kamer bevat het programma Waardig Ouder Worden. Dit programma biedt onderdak aan alle activiteiten op het gebied van regie over het eigen leven. Mensen worden ouder en met het ouder worden komen er nieuwe vragen rond zingeving en inhoud en kwaliteit van leven. De tweede kamer wordt gevormd door het programma De Menselijke Maat. Dit programma wil tegenwicht bieden aan de economisering van de samenleving. Dit leidt tot een vervreemding tussen ouderen en instanties. De PCOB verwacht dat deze trend de komende jaren doorzet en wil daarom meer aandacht vragen voor de menselijke maat in beleid en voorzieningen. De derde (middelste) kamer is een vrije ruimte. Zowel de samenleving als de vereniging is de komende jaren in beweging. Dat vraagt om een kamer waarbinnen nog niet alles is ingevuld en ingericht, maar die wel klaar is voor actief gebruik. Het fundament van PCOB Nieuwe Stijl wordt gevormd door drie stevige lagen: operationele slagkracht, een moderne vereniging met herkenbare ledenparticipatie en een duurzame bestuurlijke organisatie en strategische samenwerkingspartners. Hoewel in 2012 de uitrol van dit model nog niet volledig heeft plaatsgevonden, worden de inhoudelijk activiteiten al wel volgens dit model beschreven. 13
Opkomen voor de belangen van ouderen Ouderenmishandeling Onder de overheidscampagne Een veilig thuis is een onderdeel Ouderen in veilige handen, waar de PCOB het onderdeel voorlichting aan ouderen nadere uitwerking geeft. Naast de PCOB, participeren ook andere ouderenorganisaties binnen deze campagne, samen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). In het najaar is de werving van vrijwilligers gestart. Naar aanleiding daarvan hebben zich tien leden aangemeld die als voorlichters worden (bij)geschoold in 2012 en 2013. Ook de andere ouderenorganisaties hebben vrijwilligers geworven, zodat er een bijna dekkend aantal voorlichters actief kan worden in Nederland. Inmiddels zijn vier regiobijeenkomsten gehouden. Doel is het voor ouderen duidelijk te maken wanneer zorg ontspoort en wat te doen in zo n situatie. Transitie AWBZ-Wmo Het meerjarige project Transitie AWBZ-Wmo gaat over de decentralisatie naar gemeenten van de begeleiding van ouderen en chronisch zieken in de AWBZ. Transitie AWBZ-Wmo is het grootste samenwerkingsprogramma van patiënten- en cliëntenorganisaties in Nederland. De PCOB deed in het begin van het jaar mee aan informatiebijeenkomsten in Assen (honderd bezoekers), Leeuwarden (veertig deelnemers) en Dalfsen (honderd bezoekers). De transitie werd met het Lente-akkoord begin 2012 door de Tweede Kamer controversieel verklaard, en het nog zittende kabinet ondernam geen actie meer. Hiermee kwam ook het samenwerkingsprogramma Transitie AWBZ-Wmo tijdelijk on hold te staan. Nadat er in de herfst een nieuw kabinet was geformeerd, werd de decentralisatie verder doorgezet en is het project nieuw leven ingeblazen. Namens de PCOB zit directeur Els Hekstra in de stuurgroep van dit samenwerkingsprogramma. Eenzaamheid In dit verslagjaar heeft de PCOB zich aangesloten bij de Coalitie Erbij, een samenwerkingsverband waarin landelijke organisaties een vuist maken tegen de toenemende eenzaamheid in Nederland. Behalve zeven kernleden zijn er circa dertig leden, waaronder de PCOB. Deze groep van samenwerkende organisaties organiseert elk jaar de Week tegen de eenzaamheid, die in 2012 is gehouden van 25 september tot 6 oktober. De PCOB afdeling Groningen heeft hieraan actief invulling gegeven. Daarnaast heeft de PCOB van zich laten horen door een artikel te plaatsen in een bijlage bij het gratis ochtendblad Sp!ts in een oplage van zo n 500.000 exemplaren. 14
15
Pensioenen en AOW De pensioenen en de AOW zijn thema s die de PCOB al sinds jaar en dag in CSO-verband volgt en oppakt. De PCOB participeerde in de CSO-adviescommissies Inkomen & AOW en de Pensioenen. De laatste commissie volgde de uitwerking van het pensioenakkoord op de voet en bracht aanvullende adviezen uit. Het aantreden van het nieuwe kabinet in de herfst bracht extra maatregelen van bezuinigingen met zich mee. De commissieleden en bestuurders overlegden daarom intensiever over de fi nanciële consequenties voor ouderen. De CSO liet zoals gebruikelijk het Nibud voor Prinsjesdag een koopkrachtonderzoek doen. Nyfer werd gevraagd om een aanvullend onderzoek uit te voeren naar de koopkrachtverliezen van ouderen. Het bleek dat ouderen er onevenredig op achteruitgaan, door stapeling van maatregelen uit het Lente-akkoord, door maatregelen van het nieuwe kabinet en door het uitblijven van indexeringen. Bij het oktobernummer van Perspectief werd een pensioenspecial van zestien pagina s gevoegd, met als belangrijkste thema de uitkomsten van een onderzoek onder PCOB-leden. Het bleek dat pen-sioencommunicatie te vaak zijn doel mist: gepensioneerden begrijpen de informatie over hun pensioen niet. De vele reacties op de pensioenspecial van leden waren aanleiding om ook in nummers erna aandacht aan pensioenen te besteden. Mobiliteit en veiligheid Locov (het Landelijk overleg consumentenbelangen en openbaar vervoer) bestaat vijftien jaar. Ongeveer zes keer per jaar komt het bij elkaar om ontwikkelingen bij de spoorwegen te bespreken. Het belangrijkste onderwerp dit jaar was het voornemen van de NS om de papieren treinkaartjes af te schaffen. Het advies van de consumentenorganisaties de papieren kaartjes niet af te schaffen, nam de NS niet over. Daarnaast bleef de PCOB de perikelen over de OV-chipkaart kritisch volgen en bevragen. Valys Valys is interlokaal taxivervoer voor ritten verder dan vijftien kilometer. Begin 2012 ging het persoonlijke kilometerbudget omlaag van 750 naar 450 per jaar tegen het tarief van EUR 0,18 per kilometer. Voor meer kilometers werd EUR 1,19 per kilometer gerekend. Ongeveer 150 leden hebben hierover naar de PCOB gebeld en gemaild. De PCOB (via de CSO) en de overlegpartners CG-Raad, ANBO, Oogvereniging Nederland en Platform VG waren nauw betrokken bij de nieuwe aanbesteding van Valys. In een gezamenlijke brief naar de Tweede Kamer (12 april 2012) pleitten ze ervoor Valys anders te indiceren, zodat dit vervoer voor de echt-kwetsbaren beschikbaar kan blijven. Het overleg kwam in 2012 vijf keer bij elkaar. Blijf veilig mobiel Naast de PCOB zijn hierbij ook betrokken de ANBO (als trekker), ANWB, CG-Raad, Fietsersbond, samenwerkende ROV s, Unie KBO, Veilig Verkeer Nederland, Viziris en de Werkgroep SeniOoren. Op www.blijfveiligmobiel.nl is allerlei informatie over het project te lezen. Dit project promoot het zo lang mogelijk mobiel blijven. In het verslagjaar heeft de PCOB landelijk aandacht gevraagd voor de driewielerfi ets en voor de zebracheck. Hierop kreeg de PCOB zeven reacties binnen. Leden konden en kunnen dit individueel en als afdeling oppikken. Er is een aanvang gemaakt met de Keuzewijzer Scootmobiel, waarin op een rijtje wordt gezet welk type scootmobiel voor welke persoon geschikt is. Dit programma heeft doorlopend activiteiten voor afdelingen over fi etsen. 16
17
Landelijk actieplan ouderenhuisvesting Voor 2012 was al aangedrongen op een actieplan voor de ouderenhuisvesting, een initiatief in CSOverband. De CSO wees al eerder op het feit dat er volgens de laagste schattingen 40.000 levensloopgeschikte en betaalbare woningen per jaar moeten komen om te zorgen voor een veilige woonomgeving voor ouderen. Hoewel de Tweede Kamer eind 2011 een motie aannam voor een actieplan ouderenhuisvesting, bleek uit overleg dat de PCOB begin 2012 had met het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat het de ouderenhuisvesting een onderwerp vond van gemeenten en woningcorporaties. Minister Spies liet zelfs per brief op 12 juli weten dat pas begin 2013 kan worden beoordeeld of een actieplan zinvol is. Demografische krimp woningmarkt Zuid-Limburg, Zeeuws-Vlaanderen, de Achterhoek, Noord-Friesland, Noordoost Groningen, de kop van Noord-Holland zijn gebieden met een demografi sche krimp die ook de woningmarkt treft. De politieke aandacht voor dit onderwerp was in 2012 niet gericht op ouderen. Om in dit gat te springen, werd er begin dit jaar een digitale enquête uitgezet onder PCOB-leden die in de betreffende regio s wonen. De enquête werd uitgezet onder zo n 1.000 PCOB-leden, woonachtig in een krimpregio. Uitkomst was op dat de respondenten nog weinig problemen ervoeren met de krimp. Het programma Waardig ouder worden Dit programma biedt onderdak aan alle activiteiten op het gebied van regie over het eigen leven. Mensen worden ouder en met het ouder worden komen er nieuwe vragen rond zingeving en inhoud en kwaliteit van leven. Voltooid Leven? De PCOB denkt actief mee over vraagstukken die samenhangen met ons zijn, ons leven. Daarbij hoort ook nadenken en spreken over het levenseinde. Beide zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ook in 2012 bleek er grote belangstelling te bestaan onder PCOB-leden voor het onderwerp. Met het essay Voltooid Leven? had de PCOB al in 2011 een eigen plek in het maatschappelijk debat ingenomen. Wel of niet reanimeren, (door)behandelen, wilsverklaringen, euthanasie, en wie zorgt er voor me als het einde van het leven nabij is? Het zijn gevoelige thema s die in de gewesten en afdelingen bespreekbaar zijn gemaakt. In 2012 is de handreiking Spreek tijdig over uw levenseinde beschikbaar gekomen voor alle leden van de PCOB, via een speciaal katern in Perspectief. Ook via de PCOB-website is het beschikbaar voor eenieder. Uit meer dan dertig bijeenkomsten en vele reacties per telefoon en e-mail, bleek de handreiking in een behoefte te voorzien. Eind 2013 worden de werkelijke effecten gemeten in een onderzoek. De 24 vrijwillige contactpersonen Voltooid leven? ontvingen in september tijdens een scholingsbijeenkomst informatie over, en methodieken voor het gebruik van de handreiking. 18