DOE MEE! HET MAGAZINE DAT DEUGD DOET NAJAAR 2014 WWW.FACEBOOK.COM/MAGAZINECAVA SPECIAL 7 OP 10 WORDT GEPEST OPGEPAST: PEUTERS IN ACTIE! v + ENQUÊTE HEB JIJ NOG VRIJE TIJD? EEN UITGAVE VAN CM MECHELEN-TURNHOUT EDITIE 9 SSST, HIER SLAAPT EEN NACHTRAAF RADIOPRESENTATRICE FREDERIKA DEL NERO VOLGT HAAR BIORITME
Oogzorgpartner CM - regio Mechelen - Turnhout Voor elke snoet de juiste bril! Profiteer van onze fantastische acties! Kortingen Volksoptiek Terugbetalingen CM Back to School! - 40 op brilglazen - 100 op multifocale glazen - 40 op brilmontuur 50 terug op glazen, montuur of lenzen. 40 terug op glazen, montuur of lenzen. Niet cumuleerbaar met andere acties. Enkel op optische glazen (geen zonnebrillen). 1 bon per aankoop. Bij aankoop glazen + montuur kunnen de 2 bonnen gebruikt worden. Enkel voor leden CM. Voor CM leden regio Kempen, tot 18jaar. Voor CM leden regio Kempen, vanaf 19jaar. Turnhout Patersstraat 85 2300 Turnhout tel.: 014/47.36.05 ma-vr 9-13u en 13u30-17u30 za 9u-13u turnhout@volksoptiek.be Westerlo Sint-Lambertusstraat 33D 2260 Westerlo tel.: 014/54.12.20 di-vr 9-13u en 13u30-17u30 za 9u-13u westerlo@volksoptiek.be Geel Stationsstraat 162 2440 Geel tel.: 014/58.81.10 di-vr 9-13u en 13u30-17u30 za 9u-13u geel@volksoptiek.be Mol Corbiestraat 3 2400 Mol tel.: 014/31.19.00 di-vr 9-13u en 13u30-17u30 za 9u-13u mol@volksoptiek.be Kwaliteit voor het leven. Goed in haar vel... Kijk snel op pagina 63!
EDITO PESTMAAT- SCHAPPIJ Inhoud We hielden onlangs een enquête rond pestgedrag. Ik schrok wel wat toen ik las dat 7 op de 10 mensen al eens gepest werd in het leven. Dat is veel en je kunt je natuurlijk afvragen hoe ruim je het begrip pesten moet opvatten. De kans is overigens groot dat ik vroeger op school ook wel eens iemand plaagde om de kleur van zijn haar of zijn lichaamsgewicht. Eerlijk gezegd weet ik het niet meer. Pesten zou ik het toen in elk geval zeker niet genoemd hebben. Maar als je achteraf ontdekt dat kinderen (en volwassenen trouwens ook) heel veel behoefte aan bevestiging hebben, dan besef je dat het zogenaamde plagen wel eens de hel voor de ander geweest kan zijn. Het heeft natuurlijk veel met groepsgedrag te maken. Wie buiten de groep valt, heeft pech. En als ik deze gedachte even doortrek dan merk ik met stijgende verbazing op dat er steeds meer mensen niet meer deelnemen aan onze welvaartsmaatschappij. Wegens te arm, te ziek, te oud, te buitenlands Zullen we dat in het vervolg ook pesten noemen? 04,19,42 GESPOT Cijfers & weetjes 07 BIORITMES Van ochtendmens tot nachtraaf 10 RESULTATEN PESTENQUÊTE Pesten is een pest 18 MIJN GEDACHT Annelies Verbeke 20 TUUT TUUT Daar is taxi mama 24 ZEG EENS AAA Ik heb de milt 26 SAY CHEESE Feest in de straat 30 DARMKANKER- SCREENING Poepsimpel? 36 VRAAG AAN DE STRAAT Op de schoolbanken 37 HALLO! CM-medewerker in de kijker 38 PEUTERS IN ACTIE Samen bewegen en samen spelen 44 GEZOND KOKEN OF GEZOND AFHALEN Reporter doet de test 49 STELLING De pedagogische tik moet verboden worden 50 CM DEALS Korting voor CM-leden & çava?-lezers! 52 MEDICATIEGEBRUIK Een bittere pil 57 CM-AGENDA Plan je activiteiten! + Enquête blz. 17 HEB JIJ NOG VRIJE TIJD? JIM JANSEN BLADMANAGER Benieuwd naar de making of van onze covershoot met Frederika Del Nero? Ga dan snel naar www.facebook.com/magazinecava Verantwoordelijke uitgever Tonnie Steeman, Korte Begijnenstraat 22, 2300 Turnhout Bladmanagement Jim Jansen Redactie Peter Lambert, Jeroen Bruggeman, Katelijne Duerinck, Paul Van Roy, Annelies Vervoort, Dirk Ceulemans, Het Salon Concept, fotografie en vormgeving Het Salon Advertenties Publicarto 053 82 60 80, com@publicarto.be Contact CM regio Mechelen- Turnhout, Korte Begijnenstraat 22, 2300 Turnhout, 014 40 31 11, regiomechelenturnhout@cm.be çava? is een uitgave van CM regio Mechelen-Turnhout en verschijnt in een oplage van 305 000 ex. huis aan huis in de arrondissementen Mechelen en Turnhout. De CM-diensten en -voordelen die in çava? vermeld worden zijn informatief. Bij twijfel of betwisting gelden enkel de statuten en de huishoudelijke reglementen. CM Mechelen-Turnhout is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de çava?-advertenties.
4 GESPOT WIN TICKETS 60 TENTOONSTELLING KARTONNEN WAPENS: HET KAARTSPEL TIJDENS WOI Als we denken aan een oorlog, dan denken we aan veldslagen en overwinningen. In werkelijkheid is het minder spectaculair. Oorlogen bestaan uit lange periodes van wachten. De dagen duren eindeloos. Om de tijd te doden spelen soldaten spelletjes. WETENSCHAP ZOMER MAAKT ONS MINDER PRODUCTIEF Zo was tijdens de Eerste Wereldoorlog het kaartspel enorm populair. En net daarom werden ze ook ingezet voor andere doeleinden: om militaire vaardigheden aan te leren of als propaganda. Het kaartspel is dus minder onschuldig dan het lijkt. De tijdelijke tentoonstelling Kartonnen Wapens bekijkt de oorlog vanuit een compleet nieuwe invalshoek en brengt je aan de hand van speelkaarten tot in de loopgraven. Kartonnen Wapens is nog tot 31 december 2014 te bezoeken in het Nationaal Museum van de Speelkaart in Turnhout. Meer info vind je op www.speelkaartenmuseum.be. Wil je deze tentoonstelling bezoeken? Goed nieuws! çava? heeft 5 duovrijkaarten klaarliggen. Waag je kans en stuur je naam en adres naar cava.rmt@cm.be. De zomer zorgt ervoor dat we minder productief zijn. Een van de belangrijkste redenen is het gebrek aan motivatie in de zomer. Als het is slecht weer is, wil niemand naar buiten gaan. Maar als het goed weer is en de vogeltjes fluiten, zal je sneller verlangen naar vrije tijd. Die gedachte zorgt ervoor dat mensen zich minder goed kunnen concentreren. In 2008 werd een onderzoek gepubliceerd met cijfers van The American Time Use Survey, waarin stond dat mannen op een regenachtige dag gemiddeld dertig minuten langer op het werk waren dan op zonnige dagen. In 2012 voerden onderzoekers van Harvard University en University of North Carolina een onderzoek bij Japanse bankmedewerkers. Daaruit bleek dat de medewerkers productiever waren bij slecht weer. Toen het beter weer werd, daalde ook de productiviteit. CIJFER Dokter Donald Unger heeft meer dan zestig jaar de kootjes in zijn linkerhand gekraakt en die in zijn rechterhand niet. Hij kreeg geen artritis of andere klachten in zijn handen. Dat experiment leverde hem in 2009 de IG Nobelprijs voor de Geneeskunde op. De IG Nobelprijs wordt uitgereikt voor experimenten die mensen eerst doen lachen en erna aanzetten tot nadenken. GO WITH THE SNOW! De zomer is niet eens gedaan, en toch denken we al aan sneeuwpret. Kazou, de CM-jeugddienst, opent namelijk de inschrijvingen voor het winterseizoen. Ben je tussen 11 en 18 jaar? Er zit in het winterprogramma zeker een vakantie die jou en je leeftijdsgenoten kan aanspreken. Skiën, snowboarden, zwemmen, rodelen (met één d!), partyen Pols al eens bij je vrienden en spreek af. Op kazou.be vind je welke vakanties er zijn voor de verschillende leeftijdsgroepen, en vanaf 10 september om 14 uur kan je daar ook inschrijven. Go with the snow!
Ah, shaddap you face... www.nostalgie.eu West-Vl 101.0 + 98.2fm Oost-Vl 103.5fm Vl-Brabant 98.1fm Antwerpen 102.9fm Limburg 96.8 + 94.7fm
6 XXX FREDERIKA: Als je doet wat je graag doet, kan je lichaam veel aan.
BIORITMES 7 VAN OCHTENDMENS... Postbode zijn, lijkt haar verschrikkelijk en zonder koffie komt ze de voormiddag niet door. Laat radiopresentatrice Frederika del Nero maar doorwerken tot vier uur s nachts. Bioritmes: wat zijn ze en wat doen ze met ons? TOT NACHTRAAF TEKST: Lien Lammar FOTOGRAFIE: Filip Naudts De ene bruist 's morgens van de energie, de andere komt pas s avonds op dreef. Radiopresentatrice Frederika del Nero (28) behoort duidelijk tot de tweede categorie. Voor het programma Nightcall op Studio Brussel kroop ze maandenlang tussen middernacht en twee achter de microfoon. Onmenselijke uren, zou je denken, maar niet voor Frederika. Ik ben een nachtraaf, absoluut, zegt ze. In de ochtend functioneer ik gewoon niet. Tenzij er liters koffie aan te pas komen. (lacht) Als kind was ik s avonds al veel actiever dan s morgens. Mensen verwarren dat soms met een ochtendhumeur, maar zo mag je het niet bekijken. Ik heb gewoon een lange aanloop nodig voor ik aan de dag kan beginnen. Dat ik theater gestudeerd heb, is niet zo toevallig. Acteurs zijn echte avondmensen. Overdag repeteer je, s avonds ga je nog naar voorstellingen kijken. Een ritme dat me bijzonder goed ligt. Adrenaline aub Toen ze me vroegen om Nightcall te presenteren, heb ik geen seconde getwijfeld. Ik dacht dat mijn bioritme de eerste weken misschien wat in de war zou zijn, maar dat viel heel goed mee. De adrenaline die ik krijg als ik achter de microfoon kruip, zit daar zeker voor iets tussen. Ik babbel graag en kan mijn creativiteit kwijt in de radiostudio. Als je doet wat je graag doet, kan je lichaam veel aan. Ik weet niet of ik dit ook zou kunnen opbrengen voor een kantoorjob. Als ik in een creatieve flow zit, kan ik eindeloos doorgaan. Soms moet ik mezelf echt verplichten om in bed te kruipen. Na Nightcall kon ik nooit meteen gaan slapen. Ook al was ik pas om vier uur thuis, ik moest eerst nog even ontspannen. Ik las nog een hoofdstuk in een boek, keek nog een aflevering van een serie... Voor vijf uur lag ik niet in mijn bed. Dat is laat, maar ik stond dan ook niet op voor twaalf uur s middags.
8 BIORITMES Opstaan om 7.30u: de hel Nu Nightcall door de zomerprogrammatie op Studio Brussel stil ligt, heeft Frederika haar ritme weer moeten omgooien. Ik ben bezig met repetities voor een toneelstuk. Om tien uur s morgens moet ik in Brugge zijn, dus dat wil zeggen dat ik om half acht in Brussel moet vertrekken. De hel. (lacht) Voor andere mensen zijn dit misschien fantastische uren, maar ik vind het verschrikkelijk. Ik heb er echt moeite mee om direct actief te zijn. Ik heb véél koffie nodig om de ochtend door te komen. Pas na de middag begin ik écht wakker te worden. Ik probeer wel om vroeger te gaan slapen, maar om tien of elf uur al in je bed kruipen klinkt een beetje absurd in mijn oren. Mijn lichaam heeft gewoon geen zin om dan al te gaan slapen. Ik doe mijn best om voor één uur in bed te liggen, maar meestal is het toch weer later. Dat beklaag ik me dan s morgens natuurlijk. Het klinkt misschien raar, maar eigenlijk heb ik best veel slaap nodig. Slechte bioritmes bestaan niet. Ons bioritme is de klok in onze hersenen die ons slaap-waakritme regelt, zegt professor Elke de Valck, slaapdeskundige en docent biologische psychologie aan de VUB. Het bepaalt wanneer we goed wakker zijn en wanneer we willen slapen. Eén cyclus duurt normaal 24 uur, maar die kan ook korter of langer zijn. Bij ochtendmensen bijvoorbeeld is die cyclus korter. Zij zijn s morgens sneller actief en hebben minder problemen om vroeg op te staan. Bij avondmensen zie je net het omgekeerde: hun klok tikt trager, dus kunnen ze gemakkelijker langer opblijven. In de genen? Je bioritme is voor een stuk aangeboren en voor een stuk bepaald door je omgeving en ontwikkeling. Dat tieners liever laat gaan slapen en laat opstaan, is heel normaal. Dat maakt deel uit van hun ontwikkelingsproces. Hoe ouder we worden, hoe meer ons bioritme weer in de omgekeerde richting begint te verschuiven. Daarnaast zorgen genetische kenmerken er voor dat slechts 10 % van de mensen een uitgesproken ochtendtype is: zij zijn heel gevoelig aan slaaptekort en zullen er snel last van hebben als ze later zijn gaan slapen. Nog eens 10 % is dan weer een uitgesproken avondtype. De overige 80 % heeft geen uitgesproken voorkeur. De meeste mensen hebben er dus niet echt problemen mee om eens wat vroeger op te staan of later te gaan slapen dan ze gewoon zijn. De vuistregel is: het is doenbaar om twee uur af te wijken OEI, WIST JE DAT...... grote rampen en verkeersongelukken vaak 's nachts gebeuren, en dat ons bioritme daar voor iets tussen zit? Na middernacht produceert ons lichaam volop melatonine, een hormoon dat je slaperig maakt. De hoeveelheid stresshormonen in ons bloed is dan weer op zijn laagste punt, waardoor we minder alert zijn en niet goed helder kunnen nadenken. Kijk maar naar de kernramp in Tsjernobyl: die gebeurde in 1986 om half twee 's nachts nadat uitgeputte werknemers een veiligheidstest uitvoerden.... een 17-jarige student uit Californië in 1965 maar liefst elf dagen niet geslapen heeft? Het World Guinnes Book of Records houdt geen nieuwe pogingen meer bij, uit angst voor de schadelijke gevolgen ervan.... ontbijten helpt om je 's morgens sneller wakker te voelen? Als het even kan, eet je ontbijt dan voor het raam of bij een heldere lamp: licht stopt de productie van melatonine en maakt je beter wakker. Meteen ook de reden waarom je s avonds beter niet te lang meer achter je computerscherm zit. als je je bioritme negeert, je lichaam zich de volgende nacht herstelt door dieper te slapen? Als je dus vaker onregelmatig slaapt, raakt je lichaam in de knoop. je bioritme heel gevoelig is voor veranderingen? Zelfs de omschakeling naar de zomertijd kan problemen geven. Zo gebeuren er de eerste dagen na de ingang van de zomertijd meer verkeersongelukken.
9 Elke de Valck: DAT TIENERS LIEVER LAAT GAAN SLAPEN EN LAAT OPSTAAN, IS HEEL NORMAAL. DAT MAAKT DEEL UIT VAN HUN ONTWIKKELINGSPROCES. HOE OUDER WE WORDEN, HOE MEER ONS BIORITME WEER IN DE OMGEKEERDE RICHTING BEGINT TE VERSCHUIVEN. van je voorkeursritme. Stel dat je in jouw ideale patroon elke dag om acht uur opstaat, zal het ook lukken om vanaf zes uur actief te zijn. Maar heb je een uitgesproken voorkeur om pas om elf uur op te staan en moet je om zes uur uit je bed, dan wordt het moeilijk. Volg je bioritme Of je nu graag vroeg opstaat of liever laat in je bed kruipt, het aantal uren slaap dat je nodig hebt om je s morgens fris te voelen is heel persoonlijk. Dat we allemaal acht uur zouden moeten slapen, klopt absoluut niet. Sommige mensen hebben wel degelijk genoeg aan zes uur slaap, daar is niks mis mee. Je hebt ook echte langslapers die meer dan negen uur slaap nodig hebben, maar de meeste mensen slapen gemiddeld tussen de zes en negen uur per nacht. Hét perfecte bioritme? Dat bestaat niet. Wat voor jou een goed ritme is, is dat misschien niet voor iemand anders. Een ochtendmens zijn, is niet beter of slechter dan een avondmens zijn. Wat je wel best doet, is je levensstijl zo goed mogelijk afstemmen op je bioritme. Stel dat je een vroege vogel bent maar altijd late shifts moet draaien, dan kan dat na een tijd zijn tol eisen. Maar als je rekening houdt met wat goed is voor je lichaam, doe je je gezondheid weinig kwaad. Vayamundo in Oostende: De Kinkhoorn & Ravelingen Een zee van tijd voor leuke momenten Geniet met de hele familie van een weekendje aan zee: ontdek ons reuzeleuke speeldorp en onze keitoffe kidsclub! FAMILIEWEEKEND aan de kust arrangement vanaf 111 half pension 3 dagen/2 nachten INBEGREPEN 3 dagen/2 nachten Logement met lakens inbegrepen Half pension of vol pension Onbeperkte toegang tot het speeldorp, het zwembad en het fitnesscentrum Meer weten over onze arrangementen en mogelijkheden? Contacteer Vayamundo De Kinkhoorn & Ravelingen Zeedijk 290-8400 Oostende T. 059 55 27 55 - F. 059 55 27 59 dekinkhoorn.ravelingen@vayamundo.be www.vayamundoclubs.be Bekijk dit arrangement op www.vayamundoclubs.be
10 RESULTAAT ENQUÊTE
11 PESTEN IS EEN PEST TEKST: Anneleen De Leyn FOTOGRAFIE: Edelweiss Iedereen kent het fenomeen pesten, of het nu als stille getuige is, als slachtoffer of als pestkop. De çava?-enquête* ging dit keer over pesten en 70 % van de 1.897 deelnemers beweert ooit al eens gepest te zijn. In 7 op de 10 gevallen was dat op school. Maar ook de werkplek blijkt voor een derde van de deelnemers een mogelijke pestplek te zijn. Sommigen pesten zelfs de klok rond in de vorm van cyberpesten. De resultaten checkten we bij 3 experten. *1.897 mensen vulden de online çava?-enquête over pesten in, waarvan 76 % vrouwen en 24 % mannen. 80 % is tussen 25 en 65 jaar. De grote helft (57 %) heeft kinderen.
12 RESULTATEN ENQUÊTE 86 % 86 % van de Vlamingen heeft zelf nog nooit gepest. JONGENS PESTEN VAKER, MEISJES EERDER ONDERHUIDS. OOK PESTEN MANNEN MEER DAN VROUWEN. 94 % We worden vooral (94 %) gepest onder de 16 jaar. De grootste pest-piek ligt tussen de 10 en 14 jaar. Gie Deboutte: We spreken van pesten als het de bedoeling is om iemand te kwetsen of pijn te doen. Het blijft ook niet bij één keer maar herhaalt zich. Pestkoppen willen een belangrijke positie innemen in de groep. Een pester gebruikt iemand die zwakker is of zich zwakker opstelt om zo zelf meer te betekenen in de groep. Je krijgt dus altijd een machtsonevenwicht tussen de pester en z n kliek, en de gepeste. Niet (alleen) voor watjes Uit de enquête blijkt dat pesten op school vooral gebeurt in de vorm van verbaal pesten zoals schelden, dreigen, vernederen of spotten (47,5 %). Daarna wordt het meest gepest door uit te sluiten of te negeren (31 %). Jongeren pesten vooral om uiterlijke kenmerken, daarna om persoonlijkheidskenmerken je bent dom/slim of je hebt ADHD. Deboutte: Toch vind ik dat je heel erg moet opletten door te zeggen dat pesten meestal gebeurt door iemands uiterlijk. Onder slachtoffers zie je inderdaad de zogezegde watjes : jongeren die stiller, minder weerbaar of minder sociaal vaardig zijn. Maar er zijn evengoed slachtoffers die gewoon niet zo goed in de groep passen doordat ze wat excentriek zijn. Ze springen eruit door al op relatief vroege leeftijd zichzelf te zijn. Denk maar aan voorbeelden als Erika Van Tielen, Bent Van Looy of Bruno Vanden Broecke. Slachtoffer verdedigen of niet? Twee derde van de slachtoffers kruipt in z n schelp wanneer ze gepest worden, één derde slaagt erin om het pestgedrag te negeren of om op te komen voor zichzelf. Logisch, want voor dat laatste moet je al heel sterk in je schoenen staan. De meerderheid houdt zich er buiten wanneer ze pestgedrag zien. Deboutte: Uit schrik om ook gepest te worden of uit schrik dat de pester agressief zou reageren. Toch vindt de helft dat niet reageren even erg is als zelf pesten. Door niet te reageren steun en versterk je eigenlijk het pestgedrag. Wat gaat er om in de (pest)kop? Wat bezielt een kind of jongere om een leeftijdsgenoot constant het leven zuur te maken? Deboutte: De kans is groot dat wie pest, een probleem heeft met z n eigen kwetsbaarheid. Veel pestkoppen kunnen niet omgaan met schuld of schaamte. Een simpel voorbeeld: een kind komt thuis en heeft z n broek gescheurd. Als moeder hier altijd erg boos en streng op reageert, leert het kind af om zich kwetsbaar op te stellen en zal het
VOLGENDE EXPERTS KOMEN AAN BOD GIE DEBOUTTE onderzoeker pesten Universiteit Antwerpen HEIDI VANDEBOSCH onderzoeker cyberpesten Universiteit Antwerpen PETER DECAVELE preventieadviseur psychosociale aspecten IDEWE leren liegen of manipuleren. Het kind verhardt geleidelijk aan. Daarom blijken heel wat pestkoppen zich minder te kunnen inleven in de emoties van een ander. Van minder goed functioneren tot trauma Wie gepest wordt, zal meestal minder goed functioneren op school. Dat merk je bijvoorbeeld aan te laat komen, punten die zakken of agressief reageren. Ook problemen zoals stotteren of faalangst zullen verergeren. Maar er kunnen ook psychosomatische klachten opduiken zoals buik- of hoofdpijn, depressies en angsten. Vooral slachtoffers die hun negatieve ervaringen niet kwijt kunnen, die er niet over kunnen of durven praten, kampen hiermee. Ze raken de spanning niet kwijt en die stapelt zich op in hun lichaam. Gaat pesten vanzelf over? 85 % vindt van niet. Het is maar wanneer de hele groepsdynamiek van het pesten in elkaar zakt, dat het tij kan keren. Van het moment dat er 13 een of meerdere omstaanders het pestgedrag duidelijk gaan afkeuren, ontstaat er twijfel en zien we dat veel pestkoppen inbinden. Het keerpunt kan ook komen vanuit de hoek van het slachtoffer. Wanneer een slachtoffer nadrukkelijk steun krijgt van iemand, neemt het pesten af. Dat kan van een vriend of vriendin zijn maar er moet zeker ook steun van een volwassene komen. Gevraagd: krachtig antipestbeleid Pestproblemen kan je maar oplossen als de hele (school) omgeving erbij betrokken is, anders lukt het niet. KiVa, een wetenschappelijk onderbouwd antipestprogramma uit Finland, heeft al z n nut bewezen. Het wil in de eerste plaats leerkrachten heel goed informeren zodat ze alerter zijn en dus ook eerder tussenkomen. Ook wil het kinderen aanleren om zelf (goed) te reageren op pestincidenten: Dit vind ik niet OK, ik wil dat je daarmee stopt. Leerkrachten krijgen ook training op het voeren van interventiegesprekken. GETUIGENIS BIANCA (43) Gelukkig is m n zelfvertrouwen helemaal hersteld maar toch kan dat onzekere gevoel nog eens opduiken als ik mij ergens bij wil aansluiten op een feestje of op café bijvoorbeeld. Toen ik 12 was ging ik op internaat. Ik kwam van iets verder in de regio, en dat hoorde je aan m n accent. M n leeftijdsgenootjes vonden mij hierdoor al een beetje vreemd. Die eerste weken van het schooljaar had ik een verkoudheid. Mijn moeder had wel 20 zakdoeken in mijn kast gelegd maar die waren binnen de kortste tijd allemaal vuil. Ik had er niet beter op gevonden om ze met water en zeep uit te wassen in mijn lavabo. Rad van tong als ik was, had ik dat verteld aan een paar meisjes. Daarna liep het fout voor zeker 2,5 jaar. Plots was ik niemands vriendin meer, mocht ik bij geen enkel kliekje meer staan en mocht ik niet meer meespelen. Ze kwamen me vragen of ik ook mijn onderbroeken uitwaste, en of ik al mijn was in de lavabo deed. Ik ben in die periode heel onzeker geworden. In het derde jaar werd ik plots wel opgenomen in een kliekje. En vanaf dan ging het weer goed met mij. Gelukkig is m n zelfvertrouwen helemaal hersteld, maar toch kan dat onzekere gevoel nog opduiken als ik mij ergens bij wil aansluiten op een feestje of op café bijvoorbeeld.
14 RESULTATEN ENQUÊTE GETUIGENIS LISA (29) Wat ze precies allemaal naar m n hoofd slingerden, weet ik niet meer, dat heb ik wellicht verdrongen. Ik weet vooral nog dat ik altijd schrik had dat het erger zou worden of zou escaleren. Ik werd gepest in de eerste jaren van het middelbaar. Er zat altijd een groepje jongeren van op school achteraan op de bus. Die pestten mij elke morgen en elke avond van en naar school. Ik stapte nog maar op en hoorde al: Lisa is daar, Lisaatje is daar. Ik probeerde altijd zo veel mogelijk vooraan op de bus te blijven, ver van het groepje en dicht bij de chauffeur. Maar dat lukte natuurlijk niet altijd. Toen ik moest doorschuiven, werd het roepen en uitlachen almaar erger. Wat ze precies allemaal naar m n hoofd slingerden, weet ik niet meer, dat heb ik wellicht verdrongen. Ik weet vooral nog dat ik altijd schrik had dat het erger zou worden of dat het zou escaleren. Eens de bus wegreed, hield het pesten op. Meestal bleef het bij verbaal geweld, soms begon er iemand met propjes of stukken appel te gooien. Eén keer kreeg ik kauwgom in m n haar. Het keerpunt was pas toen ik in het 3e jaar zat. Ik leerde een meisje kennen naast me op de bus. Ze was spontaan en ook veel mondiger dan mij. Toen ze doorhad dat ik gepest werd, nam ze het voor me op. Ik ben haar ontzettend dankbaar. Het is nog altijd een goede vriendin van me. Of het alleen aan haar te danken was dat het pesten afnam? Het was een combinatie van m n vriendin, de vele steun van een paar leerkrachten en het altijd luisterende oor van m n ouders. En het feit dat Lisa op een bepaald moment wist dat ze aan het aspergersyndroom leed: Van zodra ik dat wist, kon ik mezelf beter aanvaarden en kreeg ik meer zelfvertrouwen. Ouders Lisa Mama Lisa: Wij vonden het natuurlijk vreselijk te horen dat ons kind zo gepest werd. Papa Lisa: Ik had het zien aankomen van in de lagere school. We wisten dat Lisa een mogelijk doelwit was omdat ze stil en teruggetrokken was als kind. Ze had dyslexie waardoor ze veel extra zorg nodig had op school. Wij hebben hier al altijd een winkel en dus zat Lisa lang in een vrij beschermde omgeving: iedereen uit de buurt kende ons. Maar op weg naar de middelbare school liep het fout. Het ontaardde meteen in pesterijen. Bij momenten werd ik echt kwaad. Ik had soms zin om mee op die bus te springen en die gasten eens vast te nemen. Toch doe je dat niet want je weet dat dat geen oplossing is. Mama: Soms probeerden we tips te geven, bijvoorbeeld dat ze altijd moest proberen bij iemand te staan of met iemand te praten. Want wie alleen staat, is een makkelijke prooi. Maar veel meer kan je niet doen als ouder. Deboutte: Hoe deskundiger je hierin bent, hoe beter het werkt. Bij ons in Vlaanderen komt er wel meer en meer aandacht voor pesten, maar van een echt doorgedreven beleid zoals in de Scandinavische landen of in Nederland is zeker nog geen sprake. Ook in de lerarenopleidingen komt de aanpak hierrond nog maar mondjesmaat of niet aan bod. Ik apprecieer de inspanningen die elke school of organisatie doet, maar iedereen werkt bij ons vanuit zijn of haar intuïtie, elk op z n eigen manier. Soms kan dat zelfs tot een averechts effect leiden. Beeld je maar eens in hoe geviseerd je je als slachtoffer moet voelen tijdens de Week tegen Pesten. Ik pleit er dus voor om ook bij ons een krachtig antipestbeleid in te voeren. Pesten in space: cyberpesten Een uitloper van klassiek pesten is cyberpesten. Voorbeelden zijn iemand beledigen, bedreigen of uitlachen via internet of sms, iemand een virus
15 bezorgen, met spam belasten of massaal defrienden. Het kan ook subtieler door bijvoorbeeld een fake profiel aan te maken en roddels te verspreiden in iemands naam, een haatpagina te creëren of gênante filmpjes of foto s te posten. Heidi Vandebosch: Dit is een vorm van pesten van de laatste 10 jaar. Het gebeurt vooral bij 12- tot 14-jarigen want zij zijn constant online met elkaar. Toch zien we dat het aantal gevallen van cyberpesten niet toeneemt. Dat komt wellicht doordat scholen, de overheid en de media hier veel rond sensibiliseren. Cyberpesten gebeurt nu wel op een iets vroegere leeftijd dan in het begin. Schade veel groter Uit onze enquête blijkt bijna 6 % ooit gepest te zijn via internet, en bijna 10 % via gsm. Cyberpesten komt nog relatief weinig voor als je t vergelijkt met klassiek pesten, maar de impact of de schade die je ervan kan oplopen is veel groter. Vandebosch: Je kan iemand 24 u op 24 u online pesten. Klassiek pesten houdt op na school of toch eens je thuis bent. Het publiek dat een online pester kan bereiken, is ook veel groter. Bovendien blijft iets wat op internet komt lang of voor altijd staan. Beeld je maar eens in wat voor een impact een denigrerend filmpje kan hebben, zeker als dat nog eens een eigen leven gaat leiden op internet. Het gevoel van machteloosheid is bij online pesten veel groter dan bij klassiek pesten. Open communicatie Cyberpesten kan je maar voorkomen of tegengaan door op veel verschillende fronten in te zetten, in de eerste plaats thuis. Vandebosch: Ouders houden best een oogje in het zeil als zoon- of dochterlief op internet zit. Niet letterlijk meelezen over de schouder natuurlijk de kans op succes lijkt me dan niet erg groot maar alert zijn voor signalen. Het is belangrijk dat ouders betrokken zijn en interesse tonen in de leefwereld van hun kind, en dat ze open communiceren met elkaar. Ook kan je jongere kinderen best begeleiden bij hun eerste stappen op Facebook. Daarnaast is het 88 % gaat niet akkoord met de stelling dat het pesten of gepest worden is. 36 % van de gepesten heeft ooit aan zelfdoding gedacht, waarvan 7,4 % effectief een poging heeft ondernomen.
16 RESULTATEN ENQUÊTE ook maar best dat er geen vind ik niet leuk-knoppen bestaan en dat je meestal niet anoniem kan reageren. Het zou online pesten alleen maar in de hand kunnen werken. Pesten als je groot bent : op het werk Ruim een derde van wie onze enquête heeft ingevuld, zegt dat ze gepest worden of werden op het werk, niet te onderschatten dus. Ook op de werkvloer uit zich dat voor 80 % vooral in verbaal pesten, uitsluiten of negeren. Groep IDEWE biedt preventie en steun aan werkgevers en werknemers voor een veilige werkomgeving. De laatste jaren krijgen ze meer meldingen rond pestgedrag op het werk, voor 2013 waren dat er bijna 500. Peter Decavele van IDEWE relativeert: Vaak gaat het hier meer om onopgeloste, verziekte of uit de hand gelopen conflicten in plaats van om echt pestgedrag. Echt zware pesterijen zullen de meeste bedrijven wel aanpakken. Het zijn de verziekte relaties tussen mensen die het meest voorkomen en het meest hardnekkig zijn. We krijgen wellicht ook steeds meer meldingen omdat het fenomeen meer bespreekbaar wordt. TOP 3 VERTROUWENSPERSOON Partner 23 % Vrienden 18 % Ouders 13 % Hulplijnen krijgen maar weinig vertrouwen (1,8 %). Een derde tot een vierde van de slachtoffers praat er met niemand over. Onderzoek naar psychosociale risico s Decavele: IDEWE gaat op zoek naar de psychosociale risico s op het werk, de mate van welzijn bij de werknemers. Hoge werkdruk, jobonzekerheid en conflicten demotiveren en vreten energie. Mensen krijgen dan stress of een burn-out, of er ontstaan pesterijen. Omgekeerd, werknemers die veel autonomie en inspraak krijgen, die zich kunnen ontplooien en die elkaar steunen, raken gemotiveerd en krijgen energie van hun werk. Dan krijg je een organisatie waar mensen graag werken, betrokken zijn en er willen blijven. Wij vinden het belangrijk om de focus te leggen op wat goed gaat, op het positieve binnen een organisatie. Dat proberen we te versterken. Soort organisatie is bepalend Pestgedrag op het werk hangt niet zozeer af van conflicten tussen individuen maar wel van het soort organisatie en het soort leiderschap. Decavele: Is de leidinggevende autoritair of democratisch? Wil hij of zij constructief meewerken aan een open bedrijfscultuur waar open communicatie is en waar conflicten worden uitgepraat? Is alles voor iedereen duidelijk of zijn er verborgen agenda s? Allemaal zaken die bepalen of pesten een kans krijgt of niet. Ik heb niets gezien. 72 % van de mensen die onze enquête invulden, vindt dat ze op hun werk niet streng genoeg optreden tegen pestgedrag. Decavele: Bij een conflict reageert een leidinggevende vaak met Ik heb niets gezien, ik weet niet wie ik moet geloven, en komt niet tussen. Wij leren leidinggevenden aan om stelling te nemen tegen mogelijk gedrag: Als het waar is dat persoon x dat gedaan heeft, dan tolereren wij dat soort gedrag niet in ons bedrijf. Met zo n aanpak zou in de helft van de gevallen het ongewenst gedrag ophouden. VOND JE DIT INTERESSANT? DOE DAN MEE AAN DE NIEUWE ENQUÊTE EN LEES HET RESULTAAT IN DE VOLGENDE ÇAVA! LEER OPKOMEN VOOR JEZELF Op 1 oktober start CM in Kasterlee met een assertiviteitscursus voor jongeren uit het middelbaar onderwijs. Geen klassieke praatgroep, maar aan de hand van technieken uit het theater leer je zelfverzekerder overkomen en op te komen voor jezelf. Dat gebeurt met werkvormen zoals stemgebruik, fantasie, improvisatie, samenspel, beweging, houding De cursus beslaat 10 sessies tussen 1 oktober 2014 en 28 januari 2015. Vooraf is er een kort kennismakingsgesprek met de cursusbegeleidster, samen met je ouders. Meer informatie in de CM-agenda achteraan in dit nummer.
DOE MEE! OPROEP ENQUÊTE EN MAAK KANS OP EEN GASTRONOMISCH DINER HEB JIJ NOG VRIJE TIJD? Het leven wordt steeds drukker, onze dagen steeds korter en de agenda steeds meer gevuld. We worden telkens weer geconfronteerd met dat ene woord: stress. Je zou haast vergeten dat je ook nog tijd moet maken om weer even tot jezelf te komen. Hebben we te weinig vrije tijd? Of willen we teveel doen? Ben jij na een lange werkdag helemaal uitgeteld of sta je te springen om nog wat extra energie te verbranden in de sportclub? Vul snel onze vragenlijst in en misschien word je wel beloond met een Bongobon Gastronomisch dineren t.w.v. 89,90. Deelnemen kan tot 26 september 2014 op www.cava-enquete.be
18 MIJN GEDACHT EMMA Annelies Verbeke, schrijfster Of ik het in de çava? eens over pesten wilde hebben? Ja, waarom niet, het blijft een relevant thema, met al die jonge levens die via sociale media ravijnen in worden gedreven, de filmpjes over door grijnzende collega's gemartelde werknemers, het woord 'negers' op de gevel van een niet-blank gezin. En zou ik dan eventueel over mijn eigen ervaringen daaromtrent kunnen vertellen, mochten die er zijn? Hmm. Niemand staat ervoor te springen de demonen uit zijn kindertijd voor een groep onbekenden te gooien, voor een potentiële roedel leeuwen. Maar goed, het oud zeer is inmiddels geplaatst en overstegen, en wie weet verschaffen mijn zinnen een enkeling iets als troost. Ik herinner me mijn lagere schooltijd als een periode waarin ik door klasgenoten ofwel op handen werd gedragen, ofwel gepest. Al was het tegelijk ook allemaal vrij gewoon, en heb ik veel gelachen. Goede cijfers zorgden er wel eens voor dat ik werd aangepakt, maar in de eerste plaats was mijn huid de reden. Die heeft twee kleuren, dat is uitzonderlijk. Het pesten ging in mijn geval nooit verder dan woorden. Die werden weliswaar vaak uitgesproken van veel te kortbij, maar fysiek contact kwam er nooit aan te pas. Het moet vreselijk zijn als dat wel het geval is. Ik zou mijn ervaringen dus zeker niet als extreem, of heel talrijk typeren. Het kan veel erger, helaas. Maar zeker kunnen woorden kwetsen, en verdomd lang bijblijven. In de eerste jaren van de middelbare school gebeurde het ook een tijdje. Ik maakte er een einde aan in een vol AAN HET WOORD ANNELIES VERBEKE JE KENT HAAR VAN... HAAR DEBUUTROMAN SLAAP! WAARMEE ZE VERSCHILLENDE PRIJZEN WON, TIROLER INFERNO: EEN GRAPPIGE NOVELLE OVER WAT ER GEBEURT ALS VEERTIG MENSEN SAMEN OPGESLOTEN ZITTEN IN EEN SKILIFT klaslokaal, in afwachting van de komst van de leraar. Het was een ingeving van het moment. Ik richtte me tot de zwakste van de aanvallende groep en zei: Jij gaat mij pesten? Jij? Jij die hier geen enkele vriend hebt gaat mij pesten? Denk je dat ze iets om je geven? Jij hebt niemand. Als je vrienden had zou er nu toch iemand iets zeggen? Het bleef muisstil. De jongen brak. Dat was geen mooi tafereel. Enkele weken later veranderde hij van school. Ik ben me altijd blijven afvragen of ik daar iets mee te maken had. Sommigen noemden mijn optreden een succes. Niemand heeft me daarna nog getreiterd. Maar ik kon wel kotsen van mezelf, en ik wist wat ik nooit meer wilde zijn: een tot dader verworden slachtoffer. Een ordinair roofdier. Wie gedurende een periode tot dergelijke nachtmerrie gedwongen wordt, kan daar namelijk ook iets uit leren. Dat het pijn doet aangevallen of uitgesloten te worden. Dat dat voor andere mensen ook zo is. Dat deze pijn ons verbindt. Met dat inzicht kunnen we beginnen, het is de basis voor plezier. In februari was ik in Jakarta. In een schooltje zag ik een standbeeld van een kleine Obama met een vlinder op zijn vinger. Als kind woonde hij in de buurt met zijn Indonesische stiefvader, als president keerde hij ernaar terug, een vriendschappelijke missie. Een medewerkster van de Belgische ambassade vertelde me over haar gesprek met iemand die bij de president in de klas had gezeten. Obama werd hevig gepest om hoe hij eruit zag, om de kleur van zijn huid. If only we had known, had de gewezen klasgenoot gezegd. Fotografie Koen Broos
GESPOT 19 QUOTE Pesten heeft mij het podium op gejaagd om te tonen dat ik wél iets waard ben. AFVAL WATER IN EEN EETBAAR ZAKJE Plastiek is vandaag een van de grootste problemen in onze afvalberg. Alle manieren om er minder van in de natuur te laten terecht komen, zijn dus meer dan welkom. Bijvoorbeeld ter vervanging van PET-flesjes voor water. Eigenlijk kan je beter sowieso geen flessenwater kopen. Kraantjeswater in België is perfect drinkbaar en veel goedkoper. Om water mee te nemen zonder flesjes is er nu Ooho, een product ontwikkeld door Londense studenten. Het water wordt opgeslagen in een eetbaar zakje. Nadat je hebt gedronken (en een beetje hebt gegeten) blijft er geen afval over. Tom De Cock, MNM-presentator, in Dag Allemaal LIEFDE VLINDERS IN DE BUIK? Ken je dat tintelend gevoel in je buik wanneer de persoon op wie je verliefd bent recht naar je kijkt? Die vlinders in je buik zijn een gevolg van stress. Wanneer mensen onverwacht in een situatie terechtkomen die stress veroorzaakt, krijgen ze een vecht of vlucht -neiging. De adrenaline die dan vrijkomt zorgt ervoor dat je hart sneller gaat slaan en dat je bloeddruk stijgt, waardoor je aandachtiger bent en je lichaam klaar is om te reageren. Aangezien al het bloed op dat moment naar je longen en spieren stroomt, krijgen andere organen zoals de maag minder bloed. Dus of je nu voor je geliefde staat of voor een leeuw in de savanne, je zal in beide situaties de vlinders voelen in je buik. NIEUWE OPENINGSUREN CM-KANTOREN CM-leden komen tegenwoordig eerder voor meer complexe vragen en advies naar de kantoren. Voor de dagdagelijkse ziekenfondszaken zijn er goede alternatieven voor het CM-kantoor: de CM-brievenbussen voor bvb. het binnenbrengen van doktersbriefjes, de CM-website voor het bestellen van folders, gele klevers, de Europese ziekteverzekeringskaart, of met een eenvoudige vraag bellen naar 014 40 31 11 of mailen naar regiomechelenturnhout@cm.be. Om beter te kunnen inspelen op de veranderende vraag wordt het accent van de werking vanaf 1 september verlegd: minder vrije inloopmomenten (de klassieke openingsuren), en meer gelegenheid om op afspraak te komen. Daardoor moet je niet wachten op je beurt, krijg je rustig de tijd om je vragen te stellen, en kan de CM-consulent zich beter voorbereiden op jouw specifieke vragen. De nieuwe openingsuren vind je op www.cm.be. Kies regio Mechelen-Turnhout als je regionaal ziekenfonds en kijk bij CM in je buurt