Protocol eten en bewegen

Transcriptie

1 Protocol eten en bewegen Versie oktober 2016

2 Een gezonde leefstijl is belangrijk voor iedereen. Toch worden steeds meer mensen in Nederland te dik, ook jongeren en kinderen. Een goed gewicht is een kwestie van evenwichtig eten en voldoende bewegen. Dit geldt ook voor dreumesen, peuters en scholieren. In de eerste plaats zijn natuurlijk ouders verantwoordelijk voor het aanleren van een gezonde leefstijl aan hun kind, maar ook wij als kinderopvang organisatie kunnen hieraan en bijdrage leveren. Dit doen we doormiddel van een goede voeding bij de opvang en we proberen de kinderen te stimuleren in bewegen. Voeding bij de baby s tot 1 jaar Borstvoeding Borstvoeding is de beste voeding voor baby s. Moedermelk bevat waardevolle voedings- en afweerstoffen die kinderen nodig hebben voor hun groei, ontwikkeling en gezondheid. Baby s profiteren daarvan optimaal als ze ten minste zes maanden borstvoeding krijgen. Daarna is ook bijvoeding nodig voor de verdere ontwikkeling. Ouders/verzorgers kunnen op de groep zelf borstvoeding geven of ze nemen afgekolfde melk (eventueel bevroren) mee. Flesvoeding Als ouders ervoor kiezen hun kind kunstmatig bereide flesvoeding te geven, is volledige zuigelingenvoeding de aangewezen voeding. Deze bevat alle voedingsstoffen die een kind nodig heeft. Het kind geeft zelf aan hoe vaak en wanneer het wil drinken. In de eerste maand zullen dit ongeveer zes á zeven voedingen per dag zijn, daarna zijn het er dagelijks vijf à zes. Na ongeveer zes weken ontstaat vanzelf een ritme. Het is normaal dat een kind soms wat meer of juist wat minder wil drinken. Een vuistregel voor de hoeveelheid is circa 150 ml vocht per kilogram lichaamsgewicht per dag. Hieraan wordt de melkpoeder nog toegevoegd. Het kind krijgt in ieder geval genoeg binnen als het goed groeit, plast en levendig is. Het dagverblijf neemt de voedingstijden van thuis over. Op een voedingslijst worden de tijden nauwkeurig genoteerd. Houding belangrijk Neem het kind tijdens het voeden op schoot en laat het niet in een babystoeltje of in bed drinken. Het lichamelijke contact met de baby is belangrijk en op schoot is de kans op verslikken kleiner. Om onnodig luchthappen te voorkomen moet de speen tijdens het voeden continu gevuld zijn met voeding. Van flesvoeding krijgt een kind gemakkelijker te veel dan van borstvoeding. Het drinken uit de fles gaat immers gemakkelijker en sneller. Hierdoor ontstaat de neiging om door te gaan met voeden tot de fles op is. Dat hoeft echter niet. Beter is het te stoppen als het kind aangeeft dat het niet meer wil. 2

3 Bijvoeding De eerste zes maanden heeft een kind dat goed groeit, genoeg aan borstvoeding of volledige zuigelingenvoeding (flesvoeding). Vanaf de leeftijd van zes maanden is daarnaast bijvoeding nodig. Het kind kan geleidelijk aan verschillende voedingsmiddelen eten, te beginnen met kleine porties fijngemaakt voedsel. Langzamerhand worden steeds meer melkvoedingen vervangen. Tegen de tijd dat het kind ongeveer één jaar is, kan het gewoon met de pot mee-eten. Een kind heeft tot de leeftijd van zes maanden in principe geen bijvoeding nodig om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Sommige kinderen zijn echter al eerder aan bijvoeding toe. Dat blijkt bijvoorbeeld als het veel smakkende geluidjes maakt of alles in de mond wil stoppen. In dat geval is het mogelijk vanaf vier maanden voorzichtig te beginnen met wat bijvoeding. Geleidelijk De overgang naar vast voedsel gaat stap voor stap en verloopt bij elk kind anders. Het beste is om er rustig de tijd voor te nemen en het kind steeds nieuwe dingen te laten proberen. In het begin moet het eten heel fijn worden gemaakt. Een goede start is een kleine hoeveelheid (theelepels) fruit of groente tussen de melkvoedingen door. Langzaam kan de hoeveelheid worden opgevoerd. Door met andere voedingsmiddelen te experimenteren, leert het kind allerlei smaken kennen. Het één voor één introduceren van voedingsmiddelen maakt het mogelijk de oorzaak van eventuele overgevoeligheidsreacties te achterhalen. De bijvoeding hoeft steeds minder fijn van structuur te zijn: dit stimuleert de kauwontwikkeling. Na verloop van tijd kunnen steeds meer melkvoedingen vervangen worden. Melk en pap Geleidelijk aan zal bijvoeding steeds meer melkvoedingen vervangen. Voor pap gebruiken we opvolgmelk en na 1 jaar gewone melk. We geven kinderen tot ze één jaar oud zijn, nog geen gewone melk: koemelk bevat erg veel eiwit en te weinig ijzer voor kinderen die nog geen jaar zijn. Pap Bij de dagverblijven gebruiken we rijstebloem vanille, gewone rijstebloem, Bambix 7 mnd, 12 mnd en 15 mnd. Deze maken we klaar met opvolgmelk of gewone halfvolle melk. We beginnen altijd met de fijne soorten (rijstebloem) en stappen geleidelijk over op de grovere soort (Bambix). Pap geven we vanaf het begin met een lepel. De eerste hapjes leiden onherroepelijk tot knoeien. Soms kan het daarom verleidelijk zijn om de pap nog een tijdje in de fles te geven. We moeten echter wel bedenken dat een kind moet leren kauwen. Pap voeren met een lepel is daarom een betere keuze. We stappen om dezelfde reden tijdig over op brood: dat kan vanaf de leeftijd van zes maanden. Fruit, groentehapje Wij beginnen met het geven van vaste voeding als ouders aangeven dat hun kind dit mag hebben. 3

4 De eerste maanden krijgt het kind alleen vloeibare voeding. Leren happen van een lepel is dan ook een hele verandering. Het beste is om te beginnen met een hapje dat (bijna) vloeibaar is. Een fruit- of groentehapje is een goed begin, bijvoorbeeld in de vorm van een paar theelepeltjes vruchtensap, vruchtenmoes of wat gezeefde groente. Voor het fijnmaken maken we gebruik van een staafmixer. Als een dun hapje goed gaat, maken we het langzaam dikker en grover. De eerste fruit- en groentehapjes zijn maar een paar theelepels groot. Daarna voeren we in overleg met ouder/verzorgers de portiegrootte langzaam op. Het begin: fruit of groente In overleg met ouders/verzorgers beginnen we altijd met één soort fruit of groente met een zachte smaak. Geschikt fruit is bijvoorbeeld appel, banaan, peer, perzik en meloen. Na verloop van tijd proberen we wat anders of maken combinaties. Denk aan mandarijn, sinaasappel, kiwi, ontvelde- en ontpitte druiven. Verwijder de schil en pitjes van fruit en was het goed. Zacht fruit is gemakkelijk te pureren of fijn te prakken met een vork. De baby s krijgen bij de kinderopvang s ochtends hun fruithapje. Wij gebruiken alleen vers fruit. Als ouders/verzorgers fruit uit een potje willen moeten ze deze zelf meenemen. Wat groente betreft zijn geschikt om te beginnen: worteltjes, bloemkool, sperziebonen, ontvelde tomaten, doperwtjes, snijbonen, witlof, broccoli, pompoen, asperges, aubergine, courgette, komkommer of peultjes. Lekkere combinaties zijn: wortel met pompoen, ontvelde tomaat met courgette, bloemkool met broccoli en witlof met appel. Brood Als het kind zes maanden of ouder is, gaan we na overleg met ouders/verzorgers de kinderen brood geven. Veel kinderen vinden het leuk om op een broodkorstje te sabbelen en dat is een goede eerste kennismaking. Daarna proberen we wat stukjes brood. Het kind vraagt vanzelf om meer als het meer nodig heeft. We besmeren het brood met een beetje margarine en snijden het brood in kleine stukjes. Als beleg gebruiken we appelstroop, jam, smeerleverworst, smeerkaas. Zodra het kan, leren we een kind zelfstandig de stukjes brood met een vork te eten. Tussendoortjes en drinken Behalve opvolgmelk zijn geschikte dranken: water, thee zonder suiker, vruchtensap, groentesap en limonade. We proberen zo snel mogelijk met het leren drinken uit een tuit beker en daarna een gewone beker. Drinken uit een gewone beker is goed voor de tanden en de spraakontwikkeling. Een kind dat goed leert kauwen en drinkt uit een gewone beker, zal makkelijker duidelijk leren praten. Langdurig een zuigfles of tuitbeker gebruiken, kan bovendien leiden tot tandbederf. 4

5 Tussendoor Geschikte tussendoortjes voor de jonge kinderen zijn bijvoorbeeld kinderkoekjes, soepstengels, rijstwafels en stukjes fruit. We proberen er wel voor te zorgen dat de kinderen voldoende eetlust houden voor de maaltijden. Kinderen vanaf 1 jaar Gezond eten voor kinderen van één jaar en ouder. Na de eerste verjaardag kan het kind al vrijwel met de pot mee-eten. Wat goede voeding is voor volwassenen, is ook goede voeding voor kinderen. Daarnaast zijn er extra aandachtspunten in verband met de ontwikkeling en de groei van kinderen. Tips voor ouders/verzorgers. Voor kinderen tot vier jaar: Laat peuters zo snel mogelijk uit een beker drinken. Een zuigfles of tuitbeker belemmert de kauw- en spraakontwikkeling en werkt tandbederf in de hand. Kinderen tot vier jaar hebben genoeg aan ongeveer twee tot drie bekertjes melk (samen 3 dl) per dag, inclusief vla en yoghurt. Meer is overbodig en kan ertoe leiden dat kinderen geen trek meer hebben in andere voedingsmiddelen die ze ook nodig hebben. Kinderen tot vier jaar hebben extra vitamine D nodig voor de opbouw van de botten en het gebit. Het advies is 10 microgram extra per dag in de vorm van tabletjes of druppels. Voor kinderen met een donkere (negroïde) huid geldt een hoeveelheid van 15 microgram. Voor alle kinderen: Een ontbijt is belangrijk voor het concentratievermogen en levert belangrijke voedingsstoffen. Let op het aantal keren dat een kind iets eet. Een goede regel is: drie maaltijden per dag en niet vaker dan vier keer iets tussendoor. Dit verkleint het risico op overgewicht en tandbederf. In de schoolpauze geven een boterham, een stuk fruit of voedingsbiscuits zoals Sultana s of Liga nieuwe energie zonder veel vet. Houd traktaties klein en niet te calorierijk. Trakteren op school kan het best vlak voor of na de pauze worden gedaan als de kinderen toch al iets eten of drinken: dan geeft het geen extra aanslag op het gebit. Zorg voor een goed lunchpakket, zoals boterhammen en fruit. Geef kinderen niet te veel frisdrank. Frisdrank levert veel extra calorieën en kan daardoor overgewicht in de hand werken. Geeft niet te veel light frisdranken met cyclamaat of snoep met polyolen, zoals sorbitol, in verband met de veilige hoeveelheid van deze zoetstoffen. 5

6 Breng variatie aan: laat het kind veel verschillende levensmiddelen proberen. Zo ontwikkelt het z n smaak en ook lastige eters komen op die manier aan hun trekken. Lust een kind iets niet meteen, probeer het dan later nog eens en nog eens: na een aantal keren eet het kind het meestal wel. De broodmaaltijd bij de opvang. Bij de opvang wordt zowel bij het dagverblijf als de BSO altijd als basis bruinbrood gegeten. Bij speciale gelegenheden variëren we dit met krentenbollen/krentenbrood of puntjes. We besmeren de boterham met margarine/halvarine. Zo krijgen ze belangrijke vitamines binnen die weinig in andere producten voorkomen. Bij het broodbeleg proberen we zoveel mogelijk verzadigd vet te beperken. We gebruiken onder andere de volgende producten: 1. Appelstroop 2. Jam 3. Vruchtenhagel 4. Kaas 5. Smeerkaas 6. Smeerworst (in beperkte mate) 7. Pindakaas. Het beleg kan eventueel gevarieerd worden met: plakjes ei, tomaat, komkommer, spread. Hoeveel brood per dag? Hoeveel een kind nodig heeft, kan erg variëren. Een kind kan een tijd lang heel veel eten en plotseling weer veel minder. Dat is niet erg. Als het kind goed groeit en actief is, zit het meestal wel goed. In het tabel staat aangegeven wat de richtlijn is voor de basis van een gezonde voeding. Basisvoeding: Gemiddeld aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen per dag Brood 1 tot 4 jaar 4 tot 12 jaar 12 tot 20 jaar 1-3 sneetjes ( gram) Aardappelen (of 75 gram rijst, pasta, peulvruchten) 1,5 aardappel of opscheplepel rijst/pasta 3-5 sneetjes ( gram) gram 2-3 aardappels of opscheplepels rijst/pasta 5-7 sneetjes ( gram) gram 4-5 aardappels of opscheplepels rijst/pasta /peulvruchten /peulvruchten /peulvruchten 6

7 Groente 75 gram (1-2 groentelepels) Fruit 1,5 vrucht (150 gram) Zuivel 300 ml melk(producten) en 10 gram kaas (½ plak) 150 gram (3 groentelepels) 2 vruchten (200 gram) /600 ml*) melk(producten) en gram kaas (½ - 1 plak) 200 gram (4 groentelepels) 2 vruchten (200 gram) 500 ml melk(producten) en 20 gram kaas (1 plak) Vlees(waren), vis, 50 gram gram gram kip, ei of vleesvervangers Halvarine, 15 gram gram gram margarine, baken braadproducten Dranken 0,8 liter 1-1,5 liter 1,5 liter Een kind voelt zelf heel goed aan wanneer hij voldoende gegeten heeft. Een kind heeft namelijk nog een natuurlijk gevoel voor honger en verzadiging. Dring een peuter daarom nooit eten op. Sommige kinderen eten bij het kinderdagverblijf altijd veel meer dan thuis, omdat het zo gezellig is aan tafel. We remmen eten voor de gezelligheid af. We proberen kinderen tussen de middag minimaal 1 boterham en maximaal 3 boterhammen te laten eten. Bij de BSO ook minimaal 1 en maximaal 5. Tussendoor s ochtends. Rond de klok van uur gaan de kinderen gezamenlijk aan tafel. De kinderen krijgen dan fruit en een cracker/rijstewafel. De kinderen kunnen dan als beleg kiezen tussen smeerkaas, smeerworst, kaas of appelstroop (deze vallen vanaf nu ook onder gezond beleg). Dit varieert per dag. Tussendoor s middags. Rond de klok van uur krijgen de kinderen yoghurt of vla en daarna mogen ze nog een cracker/rijstewafel, belegd met smeerkaas of appelstroop (deze vallen vanaf nu ook onder gezond beleg). Tussendoor later Aan het eind van de middag krijgen de kinderen die nog aanwezig zijn een soepstengel, ontbijtkoek of liga aangeboden. 7

8 Drinken Peuters hebben een halve liter tot een liter vocht per dag nodig. Dit is inclusief 3 dl melk (drank). Als een kind thuis bij het ontbijt melk krijgt en s avonds na het eten zuivel als toetje, is een beker halfvolle melk tussen de middag voldoende. Meer is niet nodig. Melk en melkdrank geven al snel een vol gevoel en remmen de eetlust. Kinderen boven de 4 jaar hebben 1 tot 1½ liter vocht nodig per dag. De kinderen krijgen bij hun broodmaaltijd melk aangeboden, kinderen die geen melk lusten/mogen krijgen kinderthee of vruchtenlimonade. Bij de tussendoortjes krijgen ze vruchtenlimonade of roosvicee aangeboden. We proberen de kinderen te stimuleren zoveel mogelijk te drinken. Traktaties Kinderen vinden een feestje altijd gezellig. Snoep is daarbij niet nodig. Een aantal ideeën voor traktaties: Kinderkoekje Mandarijn Bananenbootje Klein zakje popcorn Ketting van zoutjes Kindertoetje Doosje rozijnen Versierd bakje Versierd bekertje met wat zoute stokjes Stimuleren van bewegen Bewegen heeft een positieve invloed op het tegengaan van overgewicht en bewegingsachterstand. Voor jonge kinderen is spelenderwijs bewegen dus heel belangrijk! Niet alleen om dagelijkse dingen uit te voeren, zoals kruipen, lopen, zelf eten of op een stoel klimmen, maar met name voor de totale ontwikkeling van het jonge kind. De basis voor een goede motorische ontwikkeling wordt al gelegd in de eerste 8

9 6 maanden. Door veel en gevarieerd te bewegen leert een kind vele bewegingen onder de knie te krijgen. Bewegen is echter ook belangrijk bij het leren van taal. Kinderen leren begrippen als onder, boven, voor, achter, links en rechts alleen door zich deze begrippen bewegend eigen te maken. Door mee te kunnen doen aan bewegingsspelletjes legt een kind contact met leeftijdsgenootjes. Ze leren samen spelen, maar ook ruzie maken en teleurstellingen verwerken. Kinderen die veel (buiten) spelen zijn beter toegerust om gezond en evenwichtig op te groeien. Zij hebben relatief minder kans op ongevallen en zullen bij ziekte ook sneller herstellen. Ook zijn zij mentaal sterker. Al met al lopen zij minder gezondheidsrisico s. Kinderen hebben plezier in bewegen en bewegen vanuit zichzelf de hele dag. Helaas wordt het kinderen in de huidige maatschappij steeds moeilijker gemaakt te bewegen. Oorzaken voor het minder bewegen zijn onder andere: Kinderen worden vaker vervoerd met de auto en in de wandelwagen. Baby s zitten voor het gemak veel in wipstoeltjes of in de maxicosi. Er is steeds minder veilige speelruimte in de bebouwde omgeving. Kinderen spelen steeds minder buiten. Tv kijken en de opkomst van de computer werkt stil zitten in de hand. Door tijdgebrek (van ouders) hebben kinderen minder tijd om (buiten) te spelen. Er is bij veel mensen te weinig kennis over het belang van bewegen. Het is dus belangrijk jonge kinderen veel te laten bewegen, spelen en ontdekken. Zowel binnen als buiten. Jonge kinderen moeten hiervoor voldoende gevarieerde speel- en bewegingsmogelijkheden krijgen. Om de kinderen bij Kinderopvang Zonnepret te stimuleren om meer te bewegen, bieden de leidsters de kinderen gevarieerde speel- en bewegingsmogelijkheden. 9