1 Inleiding Multimedia voor het Internet

Transcriptie

1 1 Dit materiaal vormt een hoofdstuk uit de cursus die verzorgd wordt door het Rekencentrum van de Rijksuniversiteit Groningen. Deze cursus is ontwikkeld door de projectgroep Multimedia van Nestor. Vermenigvuldiging van dit materiaal is alleen toegestaan met toestemming van de rechthebbenden

2 2 1 Computers bieden krachtige gereedschappen voor het opnemen, bewerken en vertonen van bewegende beelden. Door de digitale techniek kunnen beelden herhaaldelijk bewerkt worden zonder kwaliteitsverlies. Aan de basis van een bruikbare videofilm liggen echter nog steeds dezelfde grondslagen, en het integreren in een website is een verhaal apart. 1.1 Inleiding Video maken Sinds de introductie van de 8mm-film (rond 1970) is het filmen voor iedereen weggelegd. Was met optische film en vanaf de jaren 80, met de analoge camcorders het bewerken en monteren nog een hele klus, met de komst van de digitale techniek is veel onmogelijks mogelijk geworden. Met name verliesvrij monteren en hermonteren, (non lineair video editing) was in het analoge tijdperk niet en nu wel mogelijk. In dit hoofdstuk bespreken we eerst de stappen voor het maken en monteren van een video. Het afspelen en integreren zijn vers twee en drie. Video afspelen Afspelen kan op vele manieren. Te onderscheiden zijn de volgende dragers van het beeldmateriaal: een videoband, een dvd, een cd-rom of streaming video (via een videoserver). Na de montage zal de drager gekozen moeten worden. Alle dragers hebben voor- en nadelen, er zal binnen dit hoofdstuk gekeken worden naar randvoorwaarden als beschikbaarheid, bandbreedte en uitwisselbaarheid. Video op Internet De laatste stap kan het integreren zijn van de video in een conventionele website, een webplatform op basis van een Content Management Systeem (de nieuwe website van de RUG) of een Elektronische leeromgeving zoals Blackboard (Nestor bij de RUG). Naast de technische implementatie geven we ook een aantal tips om de bezoekers van dienst te zijn. Inleiding

3 3 1.2 Wat is video en waarvoor dient dit medium? Wat verstaan we onder video? Streaming video Video bestaat uit 25 achtereenvolgende plaatjes per seconde, oftewel 1500 beelden per minuut, beelden per uur. Naast beeld bestaat video ook uit geluid, het geluid is continu. Video is dus een representatie van de werkelijkheid. Toch is dit niet helemaal zo, de filmer bepaalt hoe een beeld wordt weergegeven. Een interpretatie van de werkelijkheid lijkt meer op z n plaats. Video via het Internet wordt doorgaans aangeboden in een zogenaamde streaming vorm. Dat wil zeggen dat de beeldjes stuk voor stuk worden doorgestuurd door de server, in een tempo dat past bij de snelheid van de Internetverbinding. Bij deze techniek wordt dus niet eerst de hele film gedownload, waarna hij wordt bekeken, maar gebeuren bekijken en downloaden simultaan. Dit vereist een speciale videoserver voor het versturen, en een plugin in de browser voor het ontvangen en bekijken. De ontvangen beelden kunnen niet worden opgeslagen om later nogmaals off-line bekeken te worden. Zie voor meer informatie over streaming video bijvoorbeeld Waarvoor (niet) gebruiken? Video is een mooi medium om een uitleg te ondersteunen, maar bijvoorbeeld ook om iets te laten zien dat slechts op één plaats ter wereld zichtbaar is. Tien seconden video vertellen vaak meer dan duizend woorden. Tekst en afbeeldingen kunnen echter ook veel duidelijk maken en kosten veel minder computercapaciteit. Het is dan ook verstandig video te reserveren voor zaken waarin tekst en afbeeldingen te kort schieten. Het ligt voor de hand te stellen dat de beweging essentieel moet zijn. Voor eenvoudige of schematische bewegingen zijn animaties een efficiënter alternatief. Gebruik video dus vooral als realistische beweging een essentieel bestanddeel uitmaakt van de over te dragen informatie. Een goed voorbeeld is gesprekstraining, waarbij zowel realisme, geluid (spraak), als beweging (lichaamstaal) essentieel zijn. Een belangrijke vraag mag niet worden vergeten: kan iedereen binnen de doelgroep de video zonder te veel inspanning ook zien? Wat is video en waarvoor dient dit medium?

4 4 OEFENING Bedoeling Onderzoek het verschil tussen non-streaming video en streaming video: download een bestand in WMV- of MP4-formaat en bekijk dit. Bekijk daarna hetzelfde stukje maar dan streaming. Stapsgewijs Start een videoplayer op (Realvideo, windowsmedia of quicktime) Non streaming: klik op open URL en typ Voor mpeg4: Voor Windowsmedia: Streaming: klik op open URL en typ Voor mpeg4: rtsp://qtvideo.service.rug.nl/mmcursus/bluemoon1.mp4 Voor Windowsmedia: mms://wmvideo.service.rug.nl/mmcursus/bluemoon1.wmv 1.3 Hoe kom ik aan het materiaal? Voor het maken van video zijn tijd en middelen nodig. Soms zijn deze beschikbaar binnen de organisatie of kunnen deze worden aangeschaft of gehuurd. Is er al videomateriaal beschikbaar en wilt u dit beschikbaar stellen in een website of bent u op zoek naar materiaal? Digitale camera Bij digitale camera's is DV de standaard geworden. Omdat het beeld direct digitaal op tape wordt opgeslagen kunt u het zonder verlies van kwaliteit kopiëren en bewerken. De koppeling met een computer gaat redelijk gemakkelijk via een Firewire kaart (IEEE1394). U maakt dan gebruik van de DV-OUT-functie van de camera. Er zijn ook camera s die daarnaast een DV-IN-aansluiting hebben. Na de montage op de computer kan dan het eindproduct weer weggeschreven worden op een DV-tape, zodat de hoogst mogelijk kwaliteit bewaard blijft. Voor het zelf maken en monteren van een video is een DV-IN-aansluiting zeer nuttig. Hoe kom ik aan het materiaal?

5 5 De prijs van deze camera s ligt ongeveer op 500,- tot 3000,- Het huren van een professionele dv-camera kost ca. 120 per dag. opmerking Door een importregel van de Europese Unie zijn DVcamera s met een DV-IN functie 100,- duurder, deze worden als videorecorder gezien. Analoge Camera De analoge camera was tot de komst van de dv-camera populair, met Hi8 als de-facto standaard. Het enige verschil met een dv-camera is dat de beelden analoog i.p.v. digitaal op de videotape worden weggeschreven. Voor het digitaliseren van analoge videobeelden op de pc is wel een speciale videobewerkingskaart (video capture-kaart) met bijbehorende software benodigd. De prijs van analoge camera s ligt op ongeveer 400,-. Er zijn ook professionele camera s die werken met standaarden als Betacam, dit systeem wordt verder niet behandeld. Webcamera De goedkope webcams die soms bij een computer worden geleverd, stellen kwalitatief weinig voor. De lens van de camera is niet instelbaar en stelt ook kwalitatief teleur. Geluid moet apart worden toegevoegd en met een aparte microfoon worden opgenomen. Met een parallelle of USB kabel wordt een webcam aan de computer gekoppeld. Zinvolle toepassingen van een webcam zijn bijvoorbeeld: videoconferencing, samen met applicaties als Microsoft Netmeeting. Helaas is deze toepassing nog in een beperkt bruikbaar, pril stadium. bewaking van gebouwen; het op afstand volgen van een proces. Op het Internet veel toegepast om het uitzicht of weer vanaf een bepaald punt te kunnen gadeslaan, maar ook toepasbaar voor andere processen. Pre-recorded Er is veel bestaand videomateriaal beschikbaar op band of DVD. Bronnen zijn de bibliotheek, videotheek en privéverzamelingen. Bestanden die te vinden zijn op het internet zijn meestal van een slechte beeldkwaliteit of kunnen niet worden opgeslagen, omdat ze streaming worden aangeboden. Bestaande banden zijn om te zetten naar een digitaal videobestand en kunnen op deze wijze via het Internet gedistribueerd worden. Neem hierbij Hoe kom ik aan het materiaal?

6 6 wel de auteursrechten in acht! Zonder toestemming mogen dergelijke films doorgaans niet verspreid worden. Hiervoor hebt u een videorecorder van het juiste type (bijv. DV-deck, VHS, S-VHS, Betamax, Betacam, digitals, Betacam-digitaal, U-matic, video2000, etc) en een capturing computer nodig. Capturing is het beeld voor beeld omzetten in digitale vorm en opslaan in een bestand. Een computer met een montageprogramma heeft vaak ook de mogelijkheid om te capturen. Zie ook p.39. Zelfs als de beelden op 8mm of 16mm film staan kunnen er nog digitale videobestanden gemaakt worden. Dit gaat via een speciale projector en spiegels. Sommige Aaudio-visulele (AV)-diensten (bijvoorbeeld het AVC van de RUG) kunnen dit voor u doen. Montagesystemen Vanaf begin jaren 90 is het monteren sterk veranderd. Het vroegere lineaire monteren (van videorecorder op videorecorder) was een proces waarbinnen elke genomen beslissing niet meer kon worden teruggedraaid, dus bijvoorbeeld de volgorde of lengte van een stukje video in de gehele montage kon niet meer veranderd worden. Met digitaal monteren (nonlineair) is dit wel mogelijk, en dit heeft het analoge lineaire monteren dan ook geheel verdrongen. Complete professionele montagesystemen zijn AVID en Media 100; de basis hiervan is een computer. Met een forse pc kan ook goed gemonteerd worden, mits deze beschikt over: een snelle processor (bijv. een snelle Pentium 3 of Pentium 4), 512 MB of meer intern geheugen (RAM), een grote harddisk (minimaal 20 GB) die voldoende snelheid heeft (7200 RPM), een Firewireaansluiting (=IEEE1394). Geschikte software Adobe Premiere is de de-facto standaard op dit niveau; andere producten zijn MovieMaker (bij Windows XP), Video Studio van Ulead of Pinnacle Studio. Audio-visuele diensten verhuren alle mogelijke montagesystemen, met en zonder begeleiding. Het huren gaat vaak per dag (deel). tip Als u zelf een videofilm wilt maken, zie dan de tips in de bijlage (p. 36) Hoe kom ik aan het materiaal?

7 7 Adobe Premiere Aangezien Adobe Premiere de de-factostandaard is voor videobewerking, wordt hiervoor de werkwijze beschreven, en wel van Premiere Pro. Vanuit de werkgroep Video portal van de RUG wordt dit pakket ook aanbevolen. Zie voor meer informatie opmerking Voor een kennismaking met het medium is het gratis (Windows XP) programma MovieMaker ook geschikt, maar dit kent met name beperkingen voor het uitvoerformaat. De werkwijze verloopt analoog aan die in Premiere. De stappen Voordat uw video op het Internet staat, moeten we de volgende stappen doorlopen: het maken van een script en het voorbereiden van het filmen; het filmen van de opnamen; Natuurlijk is deze stap alleen nodig als u de opnamen zelf maakt. Een goed alternatief is bestaande opnamen gebruiken. het voorbereiden van de opnamen voor montage; het monteren; het exporteren naar een geschikte formaat en een geschikte drager; het inbouwen in een Internetpagina.. Formulieren voor het maken van scripts (p. Error! Bookmark not defined.) en richtlijnen voor het zelf filmen vindt u in de bijlage (p. 36). De andere stappen worden in deze cursus besproken en geoefend. 1.4 Het voorbereiden van de opnamen Apparatuur Ongecomprimeerde videobestanden zijn zeer groot (bijv. 4 GB voor 15 minuten). Niet alle besturingssystemen kunnen overweg met zulke grote bestanden. Gebruik indien mogelijk Windows 2000 of liever nog XP; deze gebruiken NTFS en hebben nauwelijks beperkingen met de grootte van bestanden. Met name Windows XP bevat standaard veel extra functies voor het werken met Multimedia (zoals het montageprogramma MovieMaker). Zorg voor voldoende schijfruimte; 1 uur DV vergt 13GB. Houd ook ruimte voor het eindproduct over. Het voorbereiden van de opnamen

8 8 Als aan deze voorwaarden is voldaan, en we beschikken ook over een geschikt videobewerkingspakket (bijv. Adobe Premiere of MovieMaker), dan kunnen we aan de slag. Het basismateriaal Voordat we kunnen monteren moeten we eerst beschikken over het basismateriaal, de digitale bestanden waaruit we een video gaan opbouwen. Hiervoor bestaan drie mogelijkheden: analoge opnames op een videoband (bijv. VHS, SVHS, Hi-8) Deze moeten eerst gedigitaliseerd worden en daarna omgezet naar een video bestand op de pc (capturing). opmerking Sommige digitale camera s hebben de mogelijkheid een analoge bron aan te sluiten. Dit is de eenvoudigste en kwalitatief goede manier om analoge videobanden om te zetten naar dv-tape of via Firewire rechtstreeks naar de de computer over te brengen. Er zijn ook insteekkaarten voor dit doel verkrijgbaar, maar het gebruik hiervan is specialistenwerk. digitale opnames op een videoband (bijv. DV of Digital-8) Deze kunnen met behulp van een speciaal programma worden omgezet in een bestand op de pc, het zogenaamde capturen. Voor de details van het capturen wordt verwezen naar de bijlage (p.39). computerbestanden in een videoformaat (bijv. AVI, MPEG, MOV, WMV) Deze kunnen zonder meer in het montageprogramma geïmporteerd worden. opmerking Tijdens de cursus maakt u gebruik van een video die vooraf reeds gecaptured is, en die u direct van de cd kunt importeren. Als u zelf een video maakt en deze dan wilt capturen om hem verder te bewerken, vindt u een beschrijving van de werkwijze in de bijlage (zie p.39) Het voorbereiden van de opnamen

9 9 OEFENING Bedoeling Start het programma Adobe Premiere Pro en importeer de oefenvideo. Stapsgewijs Start het programma Adobe Premiere Pro en maak een nieuw project. Het volgende scherm verschijnt: In dit scherm kunt u kiezen of de video die u gaat monteren het Amerikaanse NTSC-formaat gebruikt, of het Europese PAL, verder of u de standaard beeldverhoudingen 4:3 of breedbeeld (16:9) wilt toepassen, en tenslotte stelt u de geluidskwaliteit in: 32 khz (goed), of 48 khz (zeer goed). belangrijk De keuze wordt bepaald door de instellingen die zijn gebruikt bij het maken van het bronmateriaal. Kies u iets anders, dan kan dit problemen opleveren bij het verwerken van het materiaal. Kies als instellingen DV-PAL, Standard 48kHz, geef een plaats op waar het resultaat kan worden opgeslagen (Location), en vul een naam in voor uw project achter Name. Het voorbereiden van de opnamen

10 10 Nu verschijnt het basisscherm van Adobe Premiere Pro: tip Links bovenaan vindt u het projectvenster. Hierin vindt u behalve het (nu nog lege) montageresultaat, de Sequence, een lijst van alle losse clips die u hebt binnengehaald van een videoband of uit bestaande bestanden. Ook deze lijst is nu nog leeg. Bovendien is er een klein afspeelvenster waarmee u een onderdeel uit lijst even snel kunt bekijken. Rechts bovenaan ziet u het monitorvenster. In het linkerdeel daarvan kunt u een clip in detail bekijken en monteren, terwijl het rechter deel het gemonteerde resultaat kan worden geïnspecteerd. Links onderaan staat de werkbalk. Het grote vak midden onder is de timeline. Hierin kunt u de zowel video- als audioclips op volgorde leggen, mengen en van overgangseffecten voorzien. De twee kleine vensters rechts geven respectievelijk detailinformatie weer, en een overzicht van de uitgevoerde bewerkingsstappen, om die eventueel ongedaan te kunnen maken. U kunt elk van deze vensters naar smaak verslepen of vergroten dan wel verkleinen. Het oefenmateriaal voor deze cursus hebt u beschikbaar gekregen op cd. Het hoeft dus niet meer gecaptured te worden vanaf een videocamera, maar kan rechtstreeks geïmporteerd worden. Kies uit het menu File, Import, blader naar het bestand mmedia op de cd, en importeer dit. De geïmporteerde clip verschijnt in de lijst in het projectvenster, het eerste beeld daarvan wordt getoond in het kleine afspeelvenster. Het voorbereiden van de opnamen

11 11 Op dezelfde manier zou u nog meer clips kunnen importeren, of vanaf de videocamera capturen. Op deze wijze krijgt u in het projectvenster een verzameling van uitgangsmaterialen, de clips. Sla het project op via File, Save. 1.5 Montage Spotten Nu de clips op de computer beschikbaar zijn kunnen we inventariseren wat het materiaal precies inhoudt. Met name als er acteurs een rol spelen in de video zullen bepaalde scènes enkele malen zijn opgenomen en zult u de beste moeten kiezen. Bij het spotten inventariseert u de beelden en noteert u de tijdcodes van het begin en het einde van alle te gebruiken scènes. tip Als u veel videomateriaal hebt is handig een kopie te maken van al het materiaal op een VHS-band met de tijdcode in beeld. Gebruik de originele tape zo weinig mogelijk; als daarmee iets misgaat moet alles over. Noteer de tijdcode van de scènes die u hebt geselecteerd op het scriptformulier bij de bijbehorende scènes. tip Als u nog voordat u de bestanden overbrengt naar de computer al op de videocamera kiest wat u echt nodig hebt, gaat het monteren sneller. U hoeft dan namelijk alleen het noodzakelijke materiaal te digitaliseren en hebt zo min mogelijk schijfruimte nodig. OEFENING Bedoeling Het spotten van het oefenbestand in Adobe Premiere Pro. Stapsgewijs Open zonodig het project Adams appel. Dit is het oefenproject dat in de vorige opgave werd gemaakt. Klik de clip mmedia in het projectvenster aan, en versleep deze naar het linker monitorvenster. Montage

12 12 Het beginbeeld wordt getoond en op het tabblad bovenaan het venster verschijnt de naam. Speel de video af met behulp van de knoppen die onder het beeld staan. Onderbreek het afspelen aan het begin van elke scène en noteer de tijdcode die links onder het beeld wordt weergegeven: Noteer ook van elke scène met een enkel woord waarover deze gaat, bijvoorbeeld: inleiding; titel; Het eigenlijke monteren bestaat uit het bepalen van het exacte begin en eind van de scènes, het op volgorde leggen van de geselecteerde stukken, het aanbrengen van passende overgangseffecten. Het snijden Het bepalen van het exacte begin en eind van de scènes wordt wel snijden (cutting) genoemd. In het geval van digitale video wordt er niet echt iets uit de opnames verwijderd, maar worden begin- en eindpunt van de scène gemarkeerd. OEFENING Bedoeling Markeer het exacte begin- en eindpunt van het titelstuk, dat begint na ca. 19 seconden. Stapsgewijs Open zonodig het project Adams appel en zorg dat de clip in het linker monitorvenster verschijnt. Ga naar het begin van de titelscène, ongeveer 19 seconden vanaf het begin. Met de onderstaande schuif kunt u deze plaats grofweg bepalen: Montage

13 13 Ga nu exact naar het eerste beeldje van deze scène met behulp van het wiel en de beeld-voor-beeldknoppen: Aangekomen op het eerste beeldje markeert u dit beginpunt door de knop Accolade-openen te klikken: Op analoge wijze markeert u het eindpunt met de knop Accoladesluiten. De scène is nu gesneden en staat klaar voor montage. Op de tijdregel onder het monitorbeeld ziet u het gemarkeerde stuk: donkergrijs en omzoomd door accolades. Sleep deze scène vanuit het monitorvenster terug in het projectvenster, waardoor deze opgenomen wordt in de lijst. Helaas wordt daarvoor dezelfde naam gebruikt als voor de moederclip. Isoleer nog een tweede scène uit de clip in het projectvenster, bijvoorbeeld het interview aan het begin, en sleep dit ook in het projectvenster terug als nieuwe clip. Sla het project op. Volgorde Storyboard Het is handig als we de scènes visueel kunnen ordenen, door ze als een reeks plaatjes in volgorde te leggen. Zo n reeks plaatjes die de scène karakteriseren wordt een storyboard genoemd. In Premiere Pro kunnen we het projectvenster daarvoor gebruiken. OEFENING Bedoeling Orden de scènes door middel van een storyboard in het projectvenster. Stapsgewijs Open zonodig het project Adams appel. Montage

14 14 Klik op het piepkleine knopje (driehoekje in cirkel) rechts bovenaan het projectvenster, en kies uit het menu de opties View, Icon en Thumbnail, Medium. Nu worden de clips niet meer als lijst getoond, maar als beeldjes. We moeten nu nog zorgen dat deze beeldjes karakteristiek zijn voor de scène; dat vereenvoudigt het ordenen. Klik een clip aan, en laat die afspelen bovenin het venster. Zodra u een beeld ziet dat karakteristiek is voor deze clip, klikt u op het knopje Posterframe: Nu wordt dit beeld overgenomen als weergave van de clip. tip tip In plaats van de clip in het voorbeeldvenster af te spelen kunt u ook de schuif direct onder het voorbeeld verslepen en zo snel zoeken naar een karakteristiek beeld. Herhaal dit voor alle clips. Het resultaat is een soort plaatjesboek, het storyboard. Desgewenst kunt u de plaatjes verslepen in het projectvenster, en zo een beeld krijgen van een geschikte volgorde. Maximaliseer het projectvenster eventueel, vooral als u veel clips hebt. Montage

15 15 Timeline Nu de volgorde duidelijk is, plaatsen we de clips in de Sequence door ze naar de timeline te slepen. Ook hierin kan overigens de volgorde nog door verslepen worden aangepast, en kunen scènes nog worden bijgesneden. Het is het handigst de grove eindmontage te maken door eerst de volgorde van de fragmenten te bepalen en deze weer te geven. U kunt dan als regisseur zien of het gewenste effect bereikt wordt. Als de volgorde van het beeldmateriaal goed is kiest u het geluid. Houdt u het oorspronkelijke geluid? Of gebruikt u geluid van een ander fragment of van een externe bron, bijvoorbeeld een cd (denk om het copyright!), of een zelf ingesproken commentaar. Het is daarbij belangrijk de volumes van verschillende geluidsfragmenten op elkaar af te stemmen. OEFENING Bedoeling Monteer de scènes achter elkaar. Stapsgewijs Zorg dat in het projectvenster de clips klaar staan. Versleep de eerste clip naar het begin van de de timeline. Zet deze scène op spoor 1. tip U ziet dat zowel voor het audio- als voor het video kanaal een blokje op de timeline wordt geplaatst ter lengte van enkele seconden. Door de schuif links onder in het timeline venster van de kleine bergjes naar de grote bergen te verschuiven kunt u inzoomen op de timeline. Doordat u een scène op de timeline heb geplaatst bent u begonnen de Sequence op te bouwen. Deze verschijnt dan ook in het rechter monitorvenster, waar u hem desgewenst kunt afspelen. Plaats zo ook de volgende clip(s) achter elkaar op de timeline. Sla het project op. Montage

16 16 Overgangen De volgende stap is het aanbrengen van de overgangen (Transition) tussen de verschillende fragmenten. Gebruik zo min mogelijk effecten; deze maken het onnatuurlijk, kosten veel rekentijd van de montagecomputer, en, indien het eindproduct gestreamd wordt, ziet dit er rommelig uit, vooral bij een klein aantal frames (beeldjes) per seconde. Veel overgangseffecten vervormen op een of andere wijze het eind van de eerste scène zodat een mooie overgang ontstaat naar de tweede scène, waarvan het begin vervormd wordt. Het is belangrijk dat de kerndelen van de scènes niet vervormd worden, daarom zal Premiere Pro in principe deze vervormingen toepassen op dit beeldjes vlak na het gemarkeerde eindpunt van de eerste scène, en op die vlak voor het gemarkeerde beginpunt van de tweede scène. Het is daarom het best om bij het filmen de shots iets te vroeg te beginnen en iets te laat te eindigen. Bij het capturen moeten de scènes ook niet te krap worden overgebracht naar de computer. Begin met een kort filmpje, bijvoorbeeld 5 tot 10 minuten. Laat dit aan andere (kritische) kijkers zien en peil of de bedoelde boodschap over komt. Stel eventueel de montage bij. opmerking Het montageprogramma plakt de videofragmenten niet echt in volgorde, maar brengt vanuit de tijdbalk koppelingen aan naar de videobestanden. Het projectbestand bevat al deze links en ook beschrijvingen van de overgangen en volume-instellingen. OEFENING Bedoeling Breng een overgangseffect naar keuze aan tussen de eerste twee scènes. Stapsgewijs Open zonodig het project Adams appel. Als het goed is, ziet u de scènes die we in de vorige opgave hebben klaargemaakt in de timeline staan. Alvorens het overgangseffect aan te brengen is het handig om de timeline voldoende in te zoomen om het overgangsgebied tussen beide scènes goed te kunnen zien. Zet de schuif linksonder in het timelinevenster daarom ongeveer midden tussen de bergen in: Selecteer in het projectvenster het tabblad Effects. Montage

17 17 Er verschijnt een lijst van rubrieken die u kunt uitklappen om een keuze te kunnen maken uit de effecten: Kies bijvoorbeeld uit de rubriek Video Transitions, Iris het effect Iris Diamond en sleep dit naar de overgang tussen beide scènes op de timeline. Laat de muisknop pas los als bij de muiscursor een (moeilijk zichtbaar) overgangssymbooltje te staan, en er een donkergekleurd blok op de grens van beide scènes verschijnt: Controleer de overgang, en beoordeel het effect ervan, door in het rechter monitorvenster de Sequence af te spelen. U kunt het effect desgewenst weer verwijderen door het met de rechter muisknop aan te klikken en Clear te kiezen. Montage

18 Het gemonteerde resultaat opslaan (exporteren) Moederversie Ongeacht de drager waarop, en het formaat waarin, u het product aflevert is het altijd verstandig een kopie van hoge kwaliteit, de moederversie, te bewaren. U gebruikt hiervoor een formaat dat verliesloos comprimeert, dus bijvoorbeeld AVI (maar geen MOV, WMV of MPEG). Wees erop bedacht dat deze bestanden zeer groot kunnen zijn, ca. 13 GB voor een uur, zodat zelfs op een beschrijfbare DVD slechts een kwartier past. opmerking Op een voorbespeelde DVD is het materiaal altijd sterk gecomprimeerd, vandaar dat deze veel langere films bevatten. In Adobe Premiere Pro kunt u een moederversie maken via File, Export, Movie. Kies vervolgens als bestandsformaat zonodig AVI. DV-IN Als uw videocamera beschikt over een DV-IN-voorziening, dan is het verstandig de moederversie op DV-tape op te slaan. Dit is de handigste oplossing, omdat tape veel ruimte biedt en goedkoop is. In de meeste montageprogramma s is een functie aanwezig om dit te doen via de Firewire aansluiting (mits de camera is voorzien van de DV-INmogelijkheid). In Adobe Premiere Pro gebruiken we daarvoor File, Export, Export to tape. belangrijk Let er bij aanschaf van een camera dan op dat deze de benodigde DV-IN-aansluiting heeft. Daarnaast kunt u het ruwe DV-videomateriaal en het projectbestand bewaren. Omdat het ruwe videomateriaal een tijdcode bevat en het projectbestand hiervan gebruik maakt, blijft het mogelijk de eindproductie later nog eens aan te passen. Van montage naar de drager Het eindproduct moet nu bij de gebruiker komen. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden. De bekendste zijn: Cd-rom, Video-cd, DVD, streaming VHS-videoband. Deze laatste wordt buiten beschouwing gelaten. Het gemonteerde resultaat opslaan (exporteren)

19 19 Premiere kan al deze bestandsformaten direct aanmaken. Video-cd Video-cd's kunnen worden afgespeeld door een DVD speler of computer. Het eindproduct is opgeslagen volgens de MPEG1 compressiestandaard. Maximale grootte: 650 MB, een uur video. Kwaliteit: redelijk goed CDROM Alleen een computer kan een CD-ROM afspelen. Dit is een goede oplossing als streaming video uitgesloten is, bijv. door een te trage Internetverbinding (te kleine bandbreedte). Vanuit een website of leeromgeving kan gelinkt worden naar videobestanden op de CD-ROM. belangrijk Van belang is de drive waar naar gewezen wordt, dit is niet altijd D: In Blackboard/Nestor kan elke gebruiker de driveletter van zijn cd-speler opgeven. Het eindproduct kan in vele formaten worden opgeslagen, bijvoorbeeld WindowsMedia, Quicktime, Real of MPEG1. Maximale grootte: 650 MB. Kwaliteit: afhankelijk van de gekozen bitstream per seconde, van slecht tot redelijk goed. DVD De DVD-standaard is wat betreft het zelf branden nog sterk in ontwikkeling. De grote fabrikanten hebben pas onlangs afspraken over een standaard gemaakt. Met name het zelf branden van DVD in meer dan 1 layer is kostbaar, maar dit zal in de toekomst goedkoper worden. De bestanden worden weggeschreven in het MPEG2 formaat. Maximale grootte (1 layer techniek): 4,7 GB. Kwaliteit: zeer goed. Standaard webserver Uiteraard kan een video op een normale webserver worden geplaatst. Het is dan geen streaming video, de kijker moet eerst het gehele bestand downloaden en kan het daarna pas bekijken. Het belangrijkste nadeel is vanzelfsprekend de lange downloadtijd, daar zelfs gecomprimeerde video's nog steeds grote bestanden zijn. Als voordeel kan gelden dat de gedownloade video ook off line bekeken (en bewerkt) kan worden. Streaming server Het aanbieden van uw content op een speciale Streaming Server heeft de volgende voordelen: geoptimaliseerde hardware en software: duizenden kijkers tegelijk zijn mogelijk; betrouwbaarheid groot; snelheid aangepast aan Internetverbinding (bandbreedte) van gebruiker. Het gemonteerde resultaat opslaan (exporteren)

20 20 grote capaciteit en efficiency: tien- tot honderdvoudige bandbreedte en schijfruimte; 20% tot wel 60% besparing op bandbreedte-kosten veilig: uw film kan niet eenvoudig worden opgeslagen en worden gedistribueerd direct afspelen: de video hoeft niet eerst in zijn geheel te worden gedownload interactief: vele extra interactieve toepassingen Sinds kort is er een officiële standaard voor streaming video beschikbaar, MPEG4. De streaming servers voor MPEG4 komen in hoog tempo beschikbaar (en zijn ook bij de RUG al aanwezig). Daarnaast zijn er verschillend de-facto standaarden, waarvan WindowsMedia, Real en Quicktime de belangrijkste zijn. Het nadeel van deze standaarden is dat ze zeer snel veranderen, ze zijn continu in ontwikkeling. Dan is er nog Divx; de ontwikkelingen geven aan dat deze standaard zich geheel gaat houden aan MPEG 4. Hiervoor is nog geen geschikte videoserver beschikbaar. Momenteel zijn streaming servers voor WindowsMedia en MPEG4 het meest gangbaar. opmerking De video portal van de Rijksuniversiteit Groningen stelt streaming servers beschikbaar voor WindowsMedia en MPEG4. Zie voor meer informatie ortal 1.7 Formaten, servers en players Bij gebrek aan een bruikbare, algemeen erkende standaard, hebben we de keuze uit veel concurrerende industriestandaarden, ieder met hun eigen voor- en nadelen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen tussenformaten, gebruikt tijdens de bewerking, en eindformaten, bedoeld voor aflevering van de video. Tussenformaten Tussenformaten worden gebruikt tijdens de bewerking. Ze hebben de volgende eigenschappen: Formaten, servers en players

21 21 alle afzonderlijke beeldjes zijn apart opgeslagen aanwezig zodat ze per stuk bewerkt kunnen worden. In eindformaten wordt vaak een hogere compressie bereikt door niet de complete beeldjes op te slaan, maar slechts de verschillen met een vorig beeldje. ze zijn veelal niet geschikt voor streaming video in tegenstelling tot veel eindformaten waarin de video wordt afgeleverd. De belangrijkste tussenformaten zijn DV, en AVI (ook wel Video for Windows, kent vele varianten). Eindformaten Belangrijke criteria voor de keuze van het eindformaat voor gebruik op het Internet zijn: Streaming of niet? Hoe sterk gecomprimeerd? Hoe algemeen ondersteund? De meestgebruikte eindformaten zijn: WindowsMedia Geschikt voor streaming, geen MPEG4-ondersteuning verwacht, gratis players algemeen beschikbaar. MPEG4 Geschikt voor streaming, gratis players algemeen beschikbaar; bijv. Quicktime-player kan ook MPEG4 afspelen.. Quicktime Geschikt voor streaming, gratis players algemeen beschikbaar, vooral bij Macintosh-gebruikers. Real Geschikt voor streaming, gratis players algemeen beschikbaar. Met WindowsMedia (codec 1 9) worden de beste resultaten bereikt. Het downloaden van de benodigde codec tijdens het afspelen kan echter problemen geven. MPEG4 is momenteel de veiligste keus. Verwacht wordt dat het gebruik van Real en Quicktime zal afnemen. 1 Codec staat voor Compressor-decompressor. Om een video te kunnen vertonen heeft de player de bijbehorende codec nodig die zonodig gedownload wordt vanaf het Internet. WM9 (Windows Media codec 9) is momenteel een van de beste codecs (grote compressie bij goede beeldkwaliteit). Formaten, servers en players

22 22 Andere belangrijke standaarden zijn MPEG2 en MPEG1. Deze zijn niet erg geschikt voor streaming gebruik, maar worden als officiële standaarden wel breed ondersteund. Transcoderen Een film in het tussenformaat AVI kan met behulp van een transcodeerprogramma worden omgezet naar het gewenste eindformaat. Ook montageprogramma s zoals Adobe Premiere kunnen naar vele formaten transcoderen. Aanbevolen transcodeerprogramma s: Naar WindowsMedia9: Adobe Premiere Pro of het gratis te downloaden Windows Media Encoder. Naar MPEG4: Quicktime Pro, dit is een uitgebreide versie van Quicktime. Zie voor gedetailleerde instructies: en/ Conclusies en aanbevelingen Kies als formaat MPEG4 indien mogelijk, of anders WindowsMedia9, deze zijn geschikt om te streamen en hebben de beste verhouding met comprimeren. Kies het aantal frames en afmetingen in pixels aan de hand van het beoogd gebruik, als het om details gaat heb je veel frames en grotere afmetingen, en dus meer bandbreedte nodig. Ga ook na of de gebruikers dit überhaupt kunnen bekijken. Hebben ze voldoende bandbreedte beschikbaar? Bewaar al het gemonteerde materiaal ook op DV-tape. De fabrieksstandaarden veranderen snel, en op deze wijze kunt u later nog een ander eindformaat kiezen. OEFENING Bedoeling Maak van de zelfgemaakte montage in de vorige opdracht een bestand in een eindformat dat desgewenst ook gestreamd kan worden, bijvoorbeeld Windows Media. Formaten, servers en players

23 23 Stapsgewijs Ga uit van de zelfgemaakte videomontage uit de vorige opdracht (of van een kant-en-klaar videobestand). Exporteer dit naar het bestandsformaat Windows Media 9. Ga hiervoor naar File, Export, Adobe Media Encoder. Het volgende scherm verschijnt: In dit venster kunt u een exportmethode kiezen, er zijn verschillende instellingen voor verschillende doelgroepen. (Lees de details door om meer te weten te komen per instelling). Kies zonodig Windows Media als bestandsformaat, en kies vervolgens uit de lijst achter Preset de optie WM9 PAL streaming (Zie figuur hierboven). Het resultaat is een reeks video-bestanden, een voor elk type gebruiker. Dit is nodig omdat gebruikers met een trage verbinding een ander bestand moeten ontvangen (van minder goede kwaliteit) dan gebruikers met een snelle verbinding. In het linker vak ziet u, onder Audiences, een lijst van doelgroepen waarvoor een passende video wordt gegenereerd. Desgewenst kunt u, door aanklikken via de link Add/Remove Audiences het aantal gegenereerde bestanden beperken tot twee: een voor modemgebruikers (56 Kbps) en een voor gebruikers met een breedband-internetaansluiting (Kabel of ADSL, bijv. 384Kbps). Sluit af met OK en vul in het volgende scherm de naam film.wmv en plaats waar het bestand opgeslagen moet worden op. Formaten, servers en players

24 24 Nu wordt beeld voor beeld van de video op de timeline opgezocht in het bronmateriaal, eventueel vervormd met de aangebrachte (overgangs) effecten, en omgezet (gerenderd) naar WMV-formaat. U kunt de vorderingen volgen: 1.8 Opnemen in de website Als u de video klaar hebt en deze op een webserver of videoserver hebt kunnen plaatsen, wordt het tijd om de video in het web op te nemen. Dit is helaas niet eenvoudig. Niet-embedded Non-streaming De minste problemen hebt u als u een hyperlink opneemt naar het videobestand. Dit wordt niet-embedded opnemen van een video genoemd. De film is dan weliswaar niet te zien als onderdeel van de webpagina, maar de webbezoeker kan de hyperlink aanklikken waarna de browser de benodigde viewer start die de video in een apart venster vertoont. Uiteraard werkt dit alleen indien op de computer van de websitebezoeker de benodigde viewer is geïnstalleerd. Indien dit niet het geval is, zal de browser aanbieden het videobestand op schijf op te slaan (mits dit niet in streaming vorm wordt aangeboden). De HTML-codes voor een hyperlink naar een videofilm zijn: <A HREF="film.wmv">Klik hier om de video te laden</a> De vetgedrukte woorden dient u resp. te vervangen door de URL van het videobestand (achter HREF) en een beknopte instructie voor vertoning. Opnemen in de website

25 25 OEFENING Bedoeling Neem in de webpagina video.htm een link op naar de eerder gemaakte film.wmv. Stapsgewijs Open de webpagina video.htm in Notepad (Kladblok) of een andere HTML-editor. Het is de bedoeling dat u de HTML-broncode ziet, dus als u FrontPage gebruikt, dient u het tabblad HTML aan te klikken. Breng op de aangegeven plaats een link naar uw filmpje film.wmv aan. Controleer de werking door de pagina te bekijken in een browser. Gebruikers van Blackboard/Nestor De werkwijze in Blackboard/Nestor is als volgt: Zorg dat u de video in AVI-formaat beschikbaar hebt. Maak onder een knop naar keuze in Blackboard een item aan. Voeg als attachment de URL van de AVI-video toe, of blader ernaartoe op uw eigen computer (opdat hij door Blackboard geladen wordt). Geef aan dat deze attachment binnen de pagina moet worden afgespeeld. Sluit af met Submit en geef in het vervolgscherm de gewenste instellingen. Iedereen Niet-embedded Streaming Als u via de hyperlink een streaming video wilt vertonen, kunt u in de bovenstaande code beter niet de URL van de video (op de videoserver) opnemen, maar de URL van een metafile die de connectie met de server legt. Deze metafile is eenvoudig te maken en kan, in tegenstelling tot het video-fragment, in de website zelf worden opgeslagen; deze hoeft dus niet op de videoserver te staan. Naam en inhoud van het metabestand zijn afhankelijk van de soort video: Opnemen in de website

26 26 Windows Media Video Het metabestand heeft als extensie.asx (Bijv. meta.asx) en bevat de volgende tekst: <asx version="3.0"> <entry> <ref href="mms://wmvideo.service.rug.nl/mmcursus/film.wmv" /> </entry> </asx> waarin u de vetgedrukte URL dient te vervangen door de URL van de video op de videoserver. MPEG4 Het metabestand heeft als extensie.mov (Bijv. videometa.mov) en bevat de volgende tekstregel: rtsptext rtsp://qtvideo.service.rug.nl/mmcursus/film.mp4 waarin u de vetgedrukte URL dient te vervangen door de URL van de video op de videoserver. Het betreft hier een verwijzing naar dat deel van de videoportal dat bedoeld is voor het afspelen van MPEG4-videofragmenten (rtsp://qtvideo.service.rug.nl) met daarbinnen de verwijzing naar het af te spelen fragment (/mmcursus/film.mp4). Gebruikers van Blackboard/Nestor De werkwijze in Blackboard/Nestor is als volgt (zie ook nwebsite/): Maak onder een knop naar keuze in Blackboard een item aan. Voeg als attachment de vooraf gemaakt metafile toe. belangrijk De metafile moet in Blackboard/Nestor voor WMV-video de extensie avi hebben, voor MPEG4-video de extensie mov: Kies voor afspelen van deze attachment binnen de pagina. Sluit af met Submit en geef in het vervolgscherm de gewenste instellingen. Opnemen in de website

27 27 Iedereen OEFENING Bedoeling Zorg dat in de webpagina video.htm een link staat naar het daar genoemde streaming videobestand. Stapsgewijs Open de webpagina video.htm in Notepad (Kladblok) of een andere HTML-editor. Het is de bedoeling dat u de HTML-broncode ziet, dus als u FrontPage gebruikt, dient u het tabblad HTML aan te klikken. Breng op de aangegeven plaats een link naar het aangegeven streaming-videobestand aan. Controleer de werking door de pagina te bekijken in een browser. Integratie (embedding) in de webpagina Om redenen van usability of bijvoorbeeld op onderwijskundige gronden kan het voordelen hebben als de video niet in een apart venster verschijnt, maar afgespeeld wordt in de pagina zelf. Bijvoorbeeld omdat de video onderdeel uitmaakt van een cursus, waarbij er vragen over de video beantwoord moeten worden. Het venster waarin een niet-embedded video wordt getoond verdwijnt namelijk naar de achtergrond zodra de gebruiker op de pagina klikt vanwaar de video gestart werd. Dit integreren van video(-fragmenten) in een webpagina wordt wel embedden of insluiten genoemd en is niet eenvoudig. Er bestaat namelijk geen standaard die door alle browsers en alle players ondersteund wordt. De aanwijzingen in deze cursus zijn daarom noodzakelijk onvolledig. Dat wil zeggen dat niet getracht is voor alle mogelijke situaties (Besturingssysteem, browser(versie), beschikbare players en/of plugins) aan te geven wat de bijbehorende HTML-codering is. U dient zich voor elk geval af te vragen of de usability-voordelen van embedden opwegen tegen de talrijke complicaties. Players en plugins In tegenstelling tot tekst en plaatjes worden videofragmenten niet door de browser zelf afgehandeld. Deze roept daarvoor een zogeheten plugin of player aan. Uiteraard moet de betreffende player dan wel geïnstalleerd zijn. De meest gebruikte players (voor Windows) zijn Windows Media Player (voor wmv) QuickTime (voor mov en mp4) Opnemen in de website

28 28 Real (One) Player (voor rm) De meeste players kunnen behalve hun eigen formaat ook vele andere formaten afspelen. Van elk van deze players bestaan meerdere versies. Ook de versie is weer van invloed op wat er wel en wat er niet afgespeeld kan worden (MPEG4 vereist bijvoorbeeld Quicktime 6 of nieuwer). Alsof het niet complex genoeg is, moet de browser ook nog weten welke player voor welk bestandstype gebruikt moet worden. Als dit niet correct is ingesteld kan het zijn dat er een player wordt aangeroepen voor een bestandstype dat de player helemaal niet kan afspelen. De betreffende informatie wordt vastgelegd in een combinatie van mimetype en bestandsextensie. Om bijvoorbeeld een AVI-filmpje door Windows Media Player te laten afspelen moet de browser zo geconfigureerd zijn dat voor het mimetype video/msvideo en de extensie avi Windows Media Player wordt aangeroepen. De diverse players (of plugins) zullen bij hun installatie proberen deze koppelingen tot stand te brengen. Onze ervaring is echter dat ze daarin nog wel eens te agressief willen zijn: ze proberen zichzelf te koppelen aan zoveel mogelijk formaten. Met name Real Player is hierom berucht. Het kan dus zijn dat u na installatie van een player handmatig bepaalde instellingen weer moet veranderen. Het gaat te ver om dat in deze cursus te behandelen. HTML coderingen De hoofdstructuur van deze code is telkens als volgt, denk aan afsluitende punthaken (>) op de juiste plaatsen! <object > <param /> <param /> <embed > </embed> </object> Achtergronden en uitvoeriger uitleg over deze HTML-codes vindt u in de bijlage op pagina 33 e.v. Voor de voorbeelden zijn alleen de minimaal benodigde codes opgenomen. Voor de diverse videoformaten zijn dikwijls nadere specificaties mogelijk. Zie ook de links op het einde van deze paragraaf. Embedded Streaming of non-streaming, de HTML-codes zijn nagenoeg gelijk. Op de plaats waar de URL van de film moet staan, vult u in het geval van streaming video de URL van de metafile (zie p. 25) in, in geval van nonstreaming de URL van de video zelf. Opnemen in de website

29 29 MPEG4 (mp4) of Quicktime (.mov) <object width="320" height="240" classid="clsid:02bf25d5-8c17-4b23-bc80-d3488abddc6b"> <param name="src" value="url"> <param name="autoplay" value="true" /> <param name="controller" value="false" /> <embed src="url" width="320" height="240" autoplay="true" controller="false" pluginspage=" </embed> </object> Toelichting op de code: <object> Hiermee wordt aangegeven dat er een object binnen de webpagina moet worden opgenomen. Een browser die de <object>-tag niet ondersteunt, zal doen alsof die er niet is, en alleen de <embed>-tag zien. width, height De te gebruiken afmetingen voor het video-fragment. Voor de meeste formaten kunnen hoogte en breedte niet vrij gekozen worden, maar hangen deze af van het formaat van het video-fragment zelf. Vul de juiste waarden in voor de in het voorbeeld vetgedrukte getallen. Bij QuickTime resulteert het veranderen van het formaat in clipping (het beeld wordt afgekapt ) dan wel lege ruimte <param > Met deze tags worden diverse instellingen voor het afspelen aangegeven. De tag <param name= src > is hierbij verplicht <param De src parameter geeft aan welk bestand moet worden name= src afgespeeld. Geef als URL het adres van de video zelf (bij non-streaming video) of van de metafile (bij streaming video) op. <param name= autoplay <param name= controller <embed> Src width, height Autoplay Controller Geeft aan of het videofragment al dan niet automatisch moet worden afgespeeld. De waarden true en 1 respectievelijk false en 0 zijn hierbij gelijkwaardig. Geeft aan of er onder het videovenster bedieningsknoppen moeten worden weergegeven, bijv. voor afspelen, stoppen en terugspoelen. Alternatief voor <object>; wordt genegeerd door browsers die de <object>-tag ondersteunen. Identiek aan <param name= src Identiek aan de parameters voor <object> Identiek aan <param name= autoplay Identiek aan <param name= controller Opnemen in de website

30 30 Pluginspace URL van de plek waar de plugin gedownload voor het afspelen van deze video kan worden gedownload. Mocht een gebruiker niet over de vereiste player beschikken dan wordt hij/zij doorgelinkt naar deze pagina. Windows Media Video (.wmv) <object width="320" height="240" classid="clsid:22d6f312-b0f6-11d0-94ab-0080c74c7e95"> <param name="filename" value="url" /> <param name="showcontrols" value="false" /> <param name="autostart" value="true" /> <embed type="application/x-mplayer2" src="url" width="320" height="240" showcontrols="0" autostart="1"> </embed> </object> Toelichting op de code, voor zover verschillend van Quicktime <param name= filename Let op dat hier filename gebruikt wordt in plaats van src. Geef als URL het adres van de video zelf (bij nonstreaming video) of van de metafile (bij streaming video) op. <param name= showcontrols Let op dat hier showcontrols wordt gebruikt in plaats van controller. Verder is het gebruik identiek. <param name= autostart Let op dat hier autostart wordt gebruikt in plaats van autoplay. Verder is het gebruik identiek. type= application/x-mplayer2 Hiermee wordt het mimetype van het bestand aangegeven. De browser waarin het fragment wordt afgespeeld moet dusdanig ingesteld zijn dat hieraan Windows Media Player gekoppeld is. src="url Identiek aan <param name= filename Opnemen in de website

31 31 OEFENING Bedoeling Zorg dat in de webpagina video.htm het eerder gemaakte film.wmv wordt vertoond. Stapsgewijs Open de webpagina video.htm in Notepad (Kladblok) of een andere HTML-editor. Het is de bedoeling dat u de HTML-broncode ziet, dus als u FrontPage gebruikt, dient u het tabblad HTML aan te klikken. Breng op de aangegeven de object- en embed-codes aan zodanig dat de video film.wmv (of filmpje.mov) automatisch wordt vertoond in de pagina zelf. Controleer de werking door de pagina te bekijken in een browser. Meer informatie Hieronder volgt een overzicht van sites waar meer informatie is te vinden over het opnemen van video in een webpagina: Beschrijving van de situatie en mogelijkheden aan de RUG: Beschrijving van de <embed>-tag: Beschrijving van de <object>-tag: Informatie over streaming video: Embedden van QuickTime: Embedden van Real Media: Embedden van Windows Media Video: Informatie over MIME types: Opnemen in de website

32 32 Gebruikers van Blackboard/Nestor In Blackboard (Nestor) kunnen dezelfde codes worden gebruikt als boven beschreven. U voert ze in nadat u de HTML-modus hebt gekozen. belangrijk Beter is het echter in Blackboard/Nestor alleen streaming video op te nemen, zie p. 26. In een databasesysteem als Blackboard geldt des te sterker dat de video niet in de database dient te worden opgeslagen, maar betrokken moet worden van een aparte video-server en als streaming video opgenomen in de pagina. Iedereen 1.9 Toegankelijkheid en usability Naast algemene richtlijnen voor usability (zie hiervoor hoofdstuk 2) gelden voor video nog een aantal specifieke richtlijnen: zorg dat het de gebruiker duidelijk is met welke player het videofragment kan worden bekeken. Geef links naar downloadsites voor de betreffende player. geef een duidelijke beschrijving van doel en aard van het videofragment. Dus niet alleen maar een videoicoontje. geef voor downloaddoeleinden duidelijk aan hoe groot het bestand is en hoe lang het ongeveer duurt om het te downloaden Optimalisatie Digitaliseren van video gaat doorgaans gepaard met compressie, omdat 1 ongecomprimeerd beeldje al een omvang van ca. 1 MB kan hebben, zodat een minuut ongecomprimeerde video al gauw 1,5GB in beslag neemt. Er zijn verschillende manieren om de omvang van een videobestand te beperken: beperk de beeldomvang: hoe minder pixels per beeldje, hoe kleiner het bestand; beperk het aantal beeldjes per seconde (framerate): hierdoor wordt het totale aantal beeldjes kleiner, dus het bestand ook. Gebruik weinig keyframes als het aantal bewegingen niet te groot is. Keyframes zijn volledig opgeslagen beeldjes, in de andere frames wordt slechts het verschil met het laatste keyframes opgeslagen om ruimte te sparen. Toegankelijkheid en usability

33 33 2 BIJLAGEN 2.1 HTML voor multimedia HTML-tags Browsers zijn in eerste instantie bedoeld voor het weergeven van gestructureerde tekst. HTML, de taal die wordt gebruikt om structuren in de tekst aan te geven, kent hiervoor veel codes, de zogenaamde tags. Zo zijn er bijvoorbeeld tags voor het aangeven van kopjes van hoofdstukken paragrafen, subparagrafen, etc, voor opsommingen en voor benadrukte woorden. In HTML kunnen we de betekenis van tekstfragmenten aangeven door ze in te sluiten in toepasselijke tags, bijvoorbeeld zo: <h1>titel van het hoofdstuk</h1> <p>dit is een voorbeeldalinea, ingesloten door p-tags. Een <em>belangrijk</em> woord wordt ingesloten door de em-tag.</p> In dit voorbeeld is de tekst Titel van het hoofdstuk gemarkeerd als kopje op niveau 1 (h1=heading 1). Dit zien we doordat de tekst wordt voorafgegaan door <h1> en afgesloten met </h1>. Evenzo zijn begin en eind van de alinea te herkennen aan resp. <p> en </p>, en kan een woord benadrukt worden met de <em>-tag (emphasis=nadruk). Veel tags kunnen nader gespecificeerd worden met zogenaamde attributen, toevoegingen in de openingstag. Bijv. <h1 id="hoofdstuk1"> is nog steeds een <h1>-tag, maar heeft nu een attribuut id met de waarde hoofdstuk1 gekregen. Alle toegestane HTML-tags (en hun mogelijke attributen) zijn gedefinieerd door middel van standaarden, en de browsers worden geacht deze standaarden te kennen en zich eraan te houden. Plaatjes Multimedia Al snel bleek tekst alleen onvoldoende en ontstond de behoefte aan het opnemen van plaatjes in Internet-pagina's. In de standaard werd hiervoor een tag afgesproken (<img>) en vastgesteld dat afbeeldingen in de bestandsformaten gif, jpg en png ondersteund zouden worden. Ook deze voorzieningen bleken niet toereikend. Er ontstond behoefte aan het opnemen van multimedia, te weten geluid, video en animaties. Door de veelheid aan bestandsformaten was het moeilijker realiseerbaar dat de browser zelf elk mogelijk insluitsel op de bedoelde wijze kon weergeven. Standaardisatie bleek een traag proces, zodat elke browser een eigen techniek heeft ontwikkeld om weergave van deze multimedia mogelijk te BIJLAGEN HTML voor multimedia