Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar?

Transcriptie

1 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar? WHITEPAPER Datum ID Nummer 23 april Auteur Arina Burghouts - Nictiz Samenvatting Telemonitoring is een instrument dat zorgverleners ondersteunt in hun behandeling van patiënten met chronisch hartfalen. Met telemonitoring begeleidt de zorgverlener de patiënt op afstand. Door telemonitoring is de kans op ziekenhuisopnames voor hartfalen voor de patiënt kleiner. Daarnaast hoeft de patiënt minder vaak op consult te komen. Uit onderzoek blijkt dat telemonitoring de patiënt een veilig gevoel geeft en dat de patiënt bewuster met zijn ziekte omgaat. Ondanks deze voordelen wordt telemonitoring nog niet overal toegepast. Een reden hiervoor is dat er onvoldoende communicatie plaatsvindt tussen het telemonitoringsysteem (TMS) en het zorgverlenerinformatiesysteem (XIS). Een oplossing is het realiseren van gegevensuitwisseling en communicatie tussen de verschillende informatiesystemen van zorgverleners. In deze whitepaper worden oplossingen beschreven om gegevensuitwisseling tussen TMS en overige XIS'en tot stand te brengen april 2012 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar?

2 Inleiding Telemonitoring betekent letterlijk het op afstand (tele) volgen en begeleiden van patiënten (monitoring) en wordt ook wel telebegeleiding, telezorg of telehealth genoemd. Telemonitoring ondersteunt de zorgverlener in de behandeling van patiënten met chronisch hartfalen. Er zijn verschillende leveranciers die telemonitoringdiensten aanbieden. De patiënt heeft een kastje thuis, soms met een aantal meetapparaten. Het kastje heeft meestal een schermpje of is aangesloten op de televisie. Het kan ook zijn dat het kastje verbonden is met de computer van de patiënt. Vervolgens meet de patiënt iedere dag zijn gewicht en bloeddruk en/of beantwoordt een aantal vragen over symptomen, kennis over zijn ziekte en zijn leefstijl. De hartfalenverpleegkundige in het ziekenhuis kan de dagelijkse metingen en antwoorden op de vragen inzien en ontvangt een alarmmelding als de gezondheid lijkt te verslechteren en als er moet worden ingegrepen. Uit onderzoek van S. Ingles (zie paragraaf Achtergrondinformatie) blijkt dat door telemonitoring de kans op ziekenhuisopnames voor hartfalen voor de patiënt kleiner is. Daarnaast hoeft de patiënt minder vaak op consult te komen. Bovendien blijkt dat telemonitoring de patiënt een veilig gevoel geeft en dat hij bewuster met zijn ziekte omgaat. Telemonitoring wordt echter nog niet overal toegepast. Een reden is dat geen communicatie plaatsvindt tussen het telemonitoringsysteem en het zorgverlenerinformatiesysteem. Deze problematiek is op te lossen door de samenwerking en communicatie tussen de verschillende informatiesystemen. Indien de verschillende systemen informatie kunnen delen, is informatie op het juiste moment en op de juiste plaats beschikbaar voor de betrokken zorgverleners. Dit is wat we interoperabiliteit noemen: het vermogen om verschillende autonome, heterogene eenheden systemen, partijen, organisaties, individuen met elkaar te laten communiceren en interactie te hebben. In deze whitepaper worden oplossingen beschreven om de interoperabiliteit tussen telemonitoringsystemen en overige zorgverlenerinformatiesystemen te verbeteren. Verwijzingen naar achtergrondinformatie over telemonitoring bij chronisch hartfalen en over de architectuur van telemonitoringoplossingen, treft u aan in de paragraaf Achtergrondinformatie, aan het eind van dit document. Wat is het doel van deze whitepaper? Met deze whitepaper krijgt u informatie over oplossingen om de interoperabiliteit tussen telemonitoringsystemen en andere zorgverlenerinformatiesystemen te verbeteren. Het geeft antwoord op: Wat is het probleem precies? Welke oplossingen zijn er? Wat moet gedaan worden om een oplossing te realiseren? Wat levert het op voor de betrokken zorgverleners? 2 23 april 2012 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar?

3 Wie is de doelgroep? Deze whitepaper is geschreven voor zorgverleners en medewerkers van zorginstellingen die met telemonitoring werken of willen werken en tegen interoperabiliteitsvraagstukken oplopen. Deze paper is ook bedoeld voor ICT-managers van zorginstellingen en ICT-leveranciers van gerelateerde systemen, die op een gestandaardiseerde manier informatie-uitwisseling tussen de systemen willen realiseren. Wat is het probleem? De belangrijkste informatiebron bij telemonitoring is de patiënt zelf. De patiëntgegevens kan de zorgverlener in het ziekenhuis (of de huisarts of thuiszorg) inzien via een applicatie of portal van het telemonitoringsysteem (TMS). Alle overige medische gegevens van de patiënt staan in het dossier van de patiënt of ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS). De zorgverlener moet meerdere systemen raadplegen om een volledig beeld over de patiënt te krijgen. Niet alle relevante gegevens zijn in één systeem beschikbaar. Dit leidt tot omslachtige situaties voor de betrokken zorgverleners. Als casus is in deze whitepaper gekozen voor behandeling door de hartfalenverpleegkundige in het ziekenhuis, waarbij het ziekenhuisinformatiesysteem (ZIS) gebruikt wordt voor de vastlegging van patiëntgegevens. De oplossingen zijn ook toe te passen voor andere zorgverlenerinformatiesystemen (XIS). Bijvoorbeeld het huisartseninformatiesysteem (HIS) dat gebruikt wordt in de huisartsenpraktijk. Een paar voorbeelden: Alarmmelding Als de hartfalenverpleegkundige een alarmmelding ontvangt over het gestegen gewicht van een hartfalenpatiënt, moet de verpleegkundige naast het TMS ook het ZIS openen om te bekijken welke medicatie de patiënt gebruikt. Bij het afhandelen van de alarmmeldingen van een grote populatie patiënten, is de verpleegkundige continue aan het wisselen tussen de verschillende systemen, met daarbij het risico op verwisseling van patiënten. Spoedopname Als een patiënt s nachts plotseling wordt opgenomen in het ziekenhuis, zijn zonder communicatie tussen XIS en TMS geen gegevens beschikbaar vanuit het telemonitoringsysteem over de gezondheidstoestand van de afgelopen tijd april 2012 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar? ID nummer:

4 Uitwisseling tussen zorgverleners Zorgverleners willen telemonitoringgegevens toegankelijk maken voor andere zorgverleners die niet dagelijks met telemonitoring werken, bijvoorbeeld de chirurg of cardioloog. Zij hebben inzicht nodig in de gezondheidstoestand van de patiënt. In de huidige situatie worden gegevens overgetypt of worden screenprints gemaakt van het TMS die worden toegevoegd als afbeeldingen in het XIS. Dit is tijdrovend en niet efficiënt. Vaak is de huidige situatie nog niet efficiënt, het levert de zorgverlener onnodig extra werk op. De patiënt loopt onnodig risico doordat niet alle informatie in één keer beschikbaar is. Het komt de acceptatie van telemonitoring ten goede wanneer de communicatie tussen de verschillende systemen goed is ingericht. Vergoeding Zorgverzekeraars Nederland (ZN) heeft een inkoopgids gepubliceerd voor de inkoop van ehealth bij chronisch hartfalen en diabetes mellitus. Eén van de inkoopcriteria in deze gids is dat de gemeten klinische gegevens in het elektronisch patiëntendossier van de zorgverlener via een elektronische koppeling moeten worden vastgelegd. Daarmee is het ook in het kader van de vergoeding van telemonitoring door verzekeraars van belang dat de communicatie tussen TMS en XIS goed is geregeld en tot stand komt. Wat zijn de oplossingen? Er zijn verschillende oplossingen voor het realiseren van koppelingen en informatie-uitwisseling tussen verschillende systemen. Deze whitepaper geeft een toelichting op drie varianten. Variant één wordt kort toegelicht en is een individuele oplossing tussen zorgverlenerinformatiesysteem (XIS) en telemonitoringsysteem (TMS) leveranciers. Varianten twee en drie zijn breder inzetbaar en worden uitgebreider toegelicht. Daarbij zijn nog verschillende opties en tussenvarianten te bedenken, deze zijn echter niet beschreven in dit document. Individuele oplossing (variant 1) De eerste variant is een koppeling op individuele basis. Daarbij komt uitwisseling tot stand tussen een specifiek XIS en een specifiek TMS. Er worden afspraken gemaakt tussen een XIS- en TMSleverancier. Uitwisseling van gegevens tussen deze systemen zijn specifiek en werken goed. Nadeel van deze variant is dat de gegevens niet - zomaar - uitwisselbaar zijn met andere systemen. Voor ieder TMS of XIS moet in deze variant aanpassingen worden gemaakt. Het kost de ICTleverancier en de zorginstellingen veel tijd en geld. Gestandaardiseerde oplossingen (variant 2 en 3) Het is voor veel partijen interessant gebruik te maken van een gestandaardiseerde oplossing. meerdere partijen hebben samen om de tafel gezeten om de basis hiervoor te leggen. Aan de basis van de gestandaardiseerde oplossingen ligt het interoperabiliteitsprofiel TMS-XIS voor medische informatie-uitwisseling. Op basis van dit profiel ontwikkelen de verschillende ICTleveranciers standaard oplossingen voor het uitwisselen van informatie tussen het TMS en het XIS april 2012 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar? ID nummer:

5 Continua Design Guidelines Continua Health Alliance is een internationale alliantie met meer dan 240 leden, onder andere organisaties die persoonlijke gezondheidszorg- of andere ehealth toepassingen leveren en bedrijven die zich bezig houden met communicatietechnologie. Persoonlijke gezondheidszorgtoepassingen zijn toepassingen die bij de patiënt (of persoon) thuis gebruikt worden. De leden van Continua werken samen om het gebruik hiervan te stimuleren door de belangrijkste barrières, interoperabiliteit, regelgeving en bekostiging, weg te nemen. Om interoperabiliteit te realiseren ontwikkelt Continua ook interoperabiliteitsprofielen, die zij Design Guidelines noemen. Hierin is beschreven aan welke eisen leveranciers moeten voldoen om hun systemen en apparaten geschikt te maken voor informatie-uitwisseling met andere systemen. Zij verwijzen hierbij ook weer naar standaarden als HL7, SNOMED-CT en IHE. Wat is een interoperabiliteitsprofiel? In een interoperabiliteitsprofiel worden afspraken vastgelegd over welke informatie, wanneer en op welke manier wordt uitgewisseld. Deze afspraken hebben de betrokken partijen gezamenlijk gemaakt. De betrokken partijen zijn zorgverleners en TMS-leveranciers, maar ook patiëntvertegenwoordigers en zorgverzekeraars (zie kader). Uitgangspunt bij het opstellen van een interoperabiliteitsprofiel is dat zoveel mogelijk kennis en bestaande standaarden worden hergebruikt. In het interoperabiliteitsprofiel staat beschreven op welke manier deze bestaande standaarden en specificaties moeten worden toegepast om informatie tussen de verschillende systemen uit te wisselen. Het interoperabiliteitsprofiel voor telemonitoring bij hartfalen is grotendeels gebaseerd op de Design Guidelines van Continua Health Alliance. Het profiel beschrijft specifieker voor telemonitoring bij hartfalen welke informatie precies in welke situatie moet worden uitgewisseld. Door het interoperabiliteitsprofiel te baseren op de Continua Design Guidelines voldoet het profiel aan internationale standaarden en kan veel worden hergebruikt. Samenwerkende partijen voor het interoperabiliteitsprofiel zijn: Martini Ziekenhuis, Maastricht UMC+, St. Lucas Andreas Ziekenhuis, Scheper ziekenhuis Emmen, Medisch Spectrum Twente, Catharina ziekenhuis, NVHVV, NPCF, De Hart & Vaatgroep, Zorgverzekeraars Nederland, ehealthnu, TNO, Nictiz, Continua Health Alliance, Curit, IPT telemedicine, KPN, Philips, Sananet, Tunstall, Care Innovations april 2012 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar? ID nummer:

6 Het interoperabiliteitsprofiel bestaat uit: een architectuur- & use casesdocument: een functioneel ontwerp: een dataset: technische uitwerking: een systeembeschrijving, procesbeschrijving en beschrijving van situaties waarin de interoperabiliteit verbeterd kan worden; specificatie van welke informatie in welke situatie wordt uitgewisseld; definitie van de informatie die wordt uitgewisseld; implementatiehandleiding en voorbeeldberichten, technische specificaties waar de informatiesystemen en apparatuur aan moeten voldoen. In de volgende paragraaf worden de twee oplossingsvarianten verder toegelicht. Gestandaardiseerde oplossingen de uitwerking De twee varianten in deze paragraaf zijn ontwikkeld op basis van het samengestelde interoperabiliteitsprofiel. De functionaliteiten die in de varianten worden opgeleverd, zijn afhankelijk van de wensen die de zorgverlener heeft met betrekking tot de uitvoering van de dagelijkse monitoring. Variant 2 Dagelijkse monitoring vanuit TMS Bij variant 2 worden alle dagelijkse acties met betrekking tot telemonitoring door de zorgverlener verricht in de applicatie of portal van het TMS. Periodiek of na opvraag wordt een rapportage van de telemonitoringgegevens over een bepaalde periode achteraf naar het XIS gestuurd. Variant 3 Dagelijkse monitoring vanuit XIS Bij variant 3 worden alle dagelijkse acties met betrekking tot telemonitoring door de zorgverlener verricht in het XIS. Alle metingen en meldingen worden hiervoor, zodra ze beschikbaar zijn in het TMS, direct doorgestuurd naar het XIS. Hierdoor zijn alle telemonitoringgegevens direct beschikbaar in het XIS, naast de overige gegevens van de patiënt. Functionaliteiten Afhankelijk van de situatie kiest een zorgverlener voor variant 2 of 3. De keuze hangt voor een groot deel af van de mogelijkheden van de gebruikte systemen. Als bijvoorbeeld het ZIS dat in het ziekenhuis wordt gebruikt, beperkte functionaliteit heeft, zal de zorgverlener eerder voor variant 2 kiezen. Als het ZIS volledig is geïmplementeerd in het ziekenhuis en alle benodigde functionaliteit en informatie bevat, zal de zorgverlener eerder voor variant 3 kiezen april 2012 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar? ID nummer:

7 Onderstaande tabel geeft aan welke functionaliteit kan worden verwacht bij variant 2 en 3. Tabel 1: Functionaliteit per systeem in de (huidige) situatie zonder koppelingen, aangegeven met O, en in de situatie met variant 2 en met variant 3, waarbij de toegevoegde functionaliteit is aangegeven met X. Functionaliteit TMS XIS Variant 2 Variant 3 Ontvangen van meldingen O - X Inzage in actuele gemeten waarden, antwoorden op vragen, meldingen O - X Inzage in rapportages van gemeten waarden, antwoorden, meldingen O X X over bepaalde periode Inzage in trends (grafieken van gemeten waarden, etc.) O X X Overzicht van alle patiënten met telemonitoring O X X Overzicht van alle (actuele) meldingen, van alle patiënten O - X Inzage in grens- en streefwaarden O X X Aanpassen van grens- en streefwaarden O - - Inzage in NAW-/contactgegevens patiënt O O O Inzage in systeem- & apparaatkenmerken O X X (bijv. batterijstatus van de weegschaal) Inzage in actuele medicatie en medicatiehistorie - O O Inzage in labuitslagen - O O Inzage in het medisch dossier van de patiënt - O O Bestellen van een telemonitoringdienst voor nieuwe patiënt O - - Achtergrondinformatie bij de implementatie van bovenstaande varianten De scope van de implementatie is op dit moment gericht op de communicatie vanuit het TMS naar het XIS. De communicatie vanuit het XIS naar het TMS is nog niet gedefinieerd. Hierdoor is het opvragen van een actueel medicatieoverzicht alleen mogelijk vanuit het XIS en is het bestellen van een telemonitoringdienst alleen mogelijk vanuit het TMS. Vervolgstappen Als één van beide gestandaardiseerde oplossingen de gewenste situatie is voor een zorginstelling, moeten het TMS en het XIS die worden gebruikt, geschikt worden gemaakt om deze informatieuitwisseling te uit te voeren. Hiervoor moeten de ICT leveranciers de relevante berichten implementeren in hun systemen. Voor meer informatie over de te nemen stappen tot realisatie en implementatie, kunt u als zorgverlener contact opnemen met uw ICT-leverancier. Voor meer informatie over het interoperabiliteitsprofiel en de te nemen stappen tot realisatie voor de ICT-leverancier, kan contact worden opgenomen met Arina Burghouts (burghouts@nictiz.nl). Uiteraard kunnen zorgverleners ook contact opnemen met Arina april 2012 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar? ID nummer:

8 Het interoperabiliteitsprofiel is nu specifiek uitgewerkt voor telemonitoring bij chronisch hartfalen. Telemonitoring wordt echter bij meerdere, voornamelijk chronische, ziekten toegepast. Het profiel kan ook geschikt worden gemaakt voor andere toepassingen van telemonitoring of overige persoonlijke gezondheidszorg. Over de auteur A. (Arina) Burghouts MSc. is als adviseur op het gebied van interoperabiliteit verbonden aan Nictiz, het landelijke expertisecentrum dat ontwikkeling van ICT in de zorg faciliteert. U bent van harte uitgenodigd om met haar van gedachten te wisselen, ervaringen te delen of aanvullingen te geven op deze whitepaper. Met en voor de zorgsector voorziet Nictiz ( in mogelijkheden en randvoorwaarden voor gestandaardiseerde elektronische informatie-uitwisseling voor en rondom de patiënt. U kunt Arina bereiken via (burghouts@nictiz.nl). Achtergrondinformatie - S. Inglis et al. - Which components of heart failure programmes are effective? A systematic review (2011, European Journal of Heart Failure) - T. Rövekamp, P. Valentijn - Inventarisatie ehealthnu Expertgroep Hartfalen, resultaten inventarisatie literatuur en interviews (2010, ehealthnu) - A. Burghouts - Telemonitoring voor chronisch hartfalen (2012, Cordiaal, NVHVV) - A. Burghouts - Telemonitoring bij Chronisch hartfalen (2012, Nictiz) - A. Burghouts - Architectuur telemonitoringsystemen (2012, Nictiz) - Zorgverzekeraars Nederland - Inkoopgids ehealth bij chronisch hartfalen en diabetes mellitus (2011) - Continua Health Alliance - Continua Design Guidelines version 2012 (2012) - A. Burghouts, G. Klein Wolterink - Interoperabiliteit Telemonitoring Hartfalen, Architectuur & use cases (2011, Nictiz) - A. Burghouts, C. Hülsmann, G. Klein Wolterink - Interoperabiliteit Telemonitoring Hartfalen, Interoperabiliteitsprofiel TMS-XIS, Functioneel ontwerp Medische informatieuitwisseling (2011, Nictiz) - A. Burghouts, C. Hülsmann, G. Klein Wolterink - Interoperabiliteit Telemonitoring Hartfalen, Interoperabiliteitsprofiel TMS-XIS - Dataset (2011, Nictiz) Lijst met gebruikte afkortingen EPD HIS NAW TMS XIS ZIS ZN Elektronisch Patiëntendossier Huisartsinformatiesysteem Naam, adres, woonplaats Telemonitoringsysteem Zorgverlenerinformatiesysteem Ziekenhuisinformatiesysteem Zorgverzekeraars Nederland 8 23 april 2012 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar? ID nummer:

9 Samenwerking Het interoperabiliteitsprofiel voor telemonitoring bij hartfalen is opgesteld in samenwerking met de volgende partijen: Nictiz is het landelijke expertisecentrum dat ontwikkeling van ICT in de zorg faciliteert. Met en voor de zorgsector voorziet Nictiz in mogelijkheden en randvoorwaarden voor gestandaardiseerde, elektronische informatie-uitwisseling voor en rondom de patiënt. Wij doen dit ter bevordering van de kwaliteit en doelmatigheid in de gezondheidszorg. Nictiz Postbus CC Den Haag Oude Middenweg AC Den Haag T info@nictiz.nl april 2012 Hoe krijg ik telemonitoringgegevens beter beschikbaar? ID nummer: