1 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht. Monitor kinderopvang 2006

Transcriptie

1 1 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht Monitor kinderopvang 2006

2 Colofon uitgave Afdeling Bestuursinformatie Sector Bestuurszaken Gemeente Utrecht Postbus CE Utrecht in opdracht van Afdeling Welzijnszaken Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Gemeente Utrecht internet rapportage Ingrid van Lieshout René de Meij Barbara Olszewski Informatie Ingrid van Lieshout (030) drukwerk PrintPartners Ipskamp, Utrecht bronvermelding Het overnemen van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met de bronvermelding: Bestuursinformatie, gemeente Utrecht Juli Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

3 Samenvatting Kinderen worden in Utrecht nog steeds vaker opgevangen in een kindercentrum. In 2005 wordt 46% van de 0-3 jarigen in Utrecht opgevangen op een kinderdagverblijf ten opzichte van 37% in Werd er in 2004 nog 14% van de Utrechtse kinderen van vier tot en met elf jaar opgevangen op een buitenschoolse opvanglocatie; in 2005 is dat 18%. De wachtlijstsituatie voor kinderdagverblijven is in 2005 vrij stabiel gebleven ten opzichte van het jaar daarvoor. Voor buitenschoolse opvang neemt de vraag nog steeds verder toe. Kindercentra hebben in 2005 relatief weinig plannen om de capaciteit verder uit te breiden. Vier procent van alle Utrechtse huishoudens met inkomsten krachtens de WWB (de bijstand) en waarin kinderen wonen onder de twaalf jaar, maakt gebruik van de doelgroepregeling voor de kinderopvang. Naar schatting maakt 2% van de huishoudens van nieuwkomers met kinderen onder de twaalf jaar, gebruik van de doelgroepregeling kinderopvang. In 2005 is in een opstartfase 41% van de locaties door de GG&GD geïnspecteerd; van alle locatiehouders is in ieder geval één locatie bezocht. Relatief veel aantekeningen zijn gegeven waar het de nieuwe techniek van het uitvoeren van risico-inventarisaties betreft. Einde van de groei is mogelijk in zicht In 2005 is de opvangcapaciteit sterk uitgebreid ten opzichte van het jaar daarvoor. Toch lijkt er op dit moment relatief geringe interesse bij de kindercentra om hun capaciteit nog verder te gaan uitbreiden. Veel locatiehouders (40% van de kinderdagopvang en 63% van de buitenschoolse opvang) zijn van mening dat de komst van de Wet Kinderopvang geleid heeft tot een vermindering van het kinderopvanggebruik. Baby en kleuter 2,5 dag per week in de opvang Uit de gegevens over 2005 blijkt dat kinderen die op de kinderdagverblijven worden opgevangen, gemiddeld een halve week daar verblijven. Voor de buitenschoolse opvang geldt dat kinderen er gemiddeld twee middagen per week worden opgevangen. Bereik onder doelgroepen marginaal De gemeente Utrecht onderscheidt zeven soorten doelgroepen binnen het kinderopvangdoelgroepenbeleid, dat wordt uitgevoerd door de afdeling SoZaWe. Van de bijstandsgerechtigden (de huishoudens met een WWB-uitkering) met kinderen onder de twaalf jaar maakt slechts vier procent gebruik van de doelgroepregeling. Van de groep nieuwkomers met kinderen onder de twaalf jaar is dat twee procent. In 2005 deden 87 HBO- en universiteitsstudenten een beroep op de doelgroepregeling kinderopvang en 71 huishoudens met een sociaal-medische indicatie. Incasso vooral probleem bij ouders van doelgroepkinderen Ongeveer eenderde van alle kindercentra heeft moeite met het incasseren van rekeningen aan ouders van doelgroepkinderen. Rekeningen aan ouders van niet-doelgroepkinderen geven in 10% van de gevallen incassoproblemen, rekeningen aan intermediërende instanties (zoals gemeente, Skobi e.d.) in circa 25% van de gevallen. 3 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

4 Toezicht op kindercentra ingrijpend gewijzigd Met de komst van de Wet Kinderopvang is per 1 januari 2005 ook het toezicht op de kindercentra ingrijpend gewijzigd. De onderwerpen (domeinen) en onderdelen (inspectie-items) waarop de kwaliteit moet worden getoetst zijn vastgelegd in toetsingskaders en zowel de wijze van toetsen als de wijze van beoordelen is in detail voorgeschreven. In 2005 is in de opstartfase 41% van de locaties door de GG&GD geïnspecteerd; van alle houders is in ieder geval één locatie bezocht. Relatief veel aantekeningen zijn gegeven op het gebied van risico-inventarisatie binnen de kindercentra; dit betekent echter niet dat de betreffende centra onveilig of ongezond zouden zijn, maar dat zij de nieuwe techniek van het uitvoeren van een risico-inventarisatie nog niet geheel onder de knie hebben. Op het domein accommodatie en inrichting wordt op 90% van de items voldoende gescoord en op het domein groepsgrootte en leidster-kindratio op 96% van de items. Het domein pedagogisch beleid & praktijk is in 2005, vanwege het overgangsjaar nauwelijks onderzocht. 4 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

5 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Inleiding 7 1 Kinderdagverblijven 9 2 Buitenschoolse opvang 13 3 Doelgroepen in de kinderopvang 17 4 Inspectie van de kindercentra 21 Bijlage 1: Werkwijze in het kort en rekenuitleg 25 Bijlage 2: Prognoses aantallen kinderen tot Bijlage 3: Overzicht kinderopvanglocaties 29 5 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

6

7 Inleiding De Monitor Kinderopvang 2006 is inmiddels de derde in de rij van overzichten op het Utrechtse veld van kindercentra. Gingen we tot op heden vooral in op vragen als hoeveel kinderen er worden opgevangen en hoe lang de geschatte inschrijvingstermijn is, in deze monitor maken we een kleine uitstap naar het beleid rondom kinderopvang. We kijken naar de manier waarop het doelgroepenbeleid in de kinderopvang in Utrecht vorm heeft gekregen en welke resultaten de inspectie van de kindercentra in 2005 heeft geboekt. Daarnaast zetten we natuurlijk alle vertrouwde gegevens van de vorige jaren af tegen de resultaten van dit peiljaar; Een uitzondering vormen de gastouderbureaus; hierover kunnen we in 2005 géén betrouwbare gegevens verstrekken. De respons onder de bureaus was daarvoor te laag. Wel is duidelijk dat er een markt aan het groeien is voor de eigen oppas - begeleiding. Ouders en gastouders hebben elkaar dan al zelf gevonden en worden via het eigen oppas-bureau verder begeleid. Deze ontwikkeling zullen we de komende jaren blijven volgen. Uit de toegenomen algemene respons op onze enquêtes (66% dit jaar ten opzichte van 50% vorig jaar) maken we op dat de kinderopvangmonitor een product is dat geworteld raakt in het veld. We hopen iedereen in dit roerige overgangsklimaat rondom de Wet Kinderopvang met de monitor dan ook een dienst te bewijzen. 7 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

8 8 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

9 1 Kinderdagverblijven Het aantal kinderdagverblijven in Utrecht neemt in 2006 nog licht toe. Wél hebben zij totaal gemiddeld iets minder kindplaatsen dan in Het aantal opgevangen kinderen in Utrecht blijft stijgen; in 2005 wordt 46% van de 0-3 jarigen in Utrecht opgevangen op een kinderdagverblijf. In 2004 was dit nog 37%. De opgevangen kinderen verblijven gemiddeld 2,5 dag per week op de opvanglocatie. De wachtlijsten zijn in 2005 stabiel gebleven ten opzichte van het jaar daarvoor. Twee op de vijf locatiehouders (40%) schat in dat de Wet Kinderopvang geleid heeft tot een vermindering van het kinderopvanggebruik. 1.1 Aantal locaties, kindplaatsen en opgevangen kinderen vrij stabiel Het aantal locaties voor kinderdagverblijven neemt in Utrecht nog licht toe. Op dit moment (in 2006) zijn het er 95, die samen een capaciteit hebben van kindplaatsen. Vorig jaar waren er nog 89 locaties. Het kindplaatsen-aantal is momenteel vrij stabiel (zelfs iets teruggelopen ten opzichte van 2005). Dit betekent dat er méér nieuwe vestigingen komen in Utrecht, met een relatief iets minder grote kindplaatscapaciteit (zie tabellen 1.1 en 1.2). Een overzicht van alle kinderdagverblijven in de wijken in Utrecht is te vinden in bijlage 2. Tabel 1.1 Aantal locaties en maximale capaciteit kinderdagverblijven (in kindplaatsen) Totaal aantal locaties Maximale capaciteit in kindplaatsen Bron: GG&GD Utrecht, Oberon, BI 9 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

10 Tabel 1.2 Maximale capaciteit kinderdagverblijven in Utrechtse wijken (in kindplaatsen) West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn *** 269 Vleuten-De Meern Totaal Bron: GG&GD Utrecht, Oberon, Bestuursinformatie *** Het precieze cijfer voor 2005 is onbekend. Vorig jaar is een fout in de berekening geslopen. In 2005 wordt 46% van de 0-3 jarigen in Utrecht opgevangen op een kinderdagverblijf. In 2004 was dat nog 37% (zie tabel 1.3). Wijken waarin deze groei vooral te zien is zijn West, Noordwest, Noordoost, Zuid en Leidsche Rijn. Tabel 1.3 Percentage kinderen dat per wijk wordt opgevangen in kinderdagverblijven (2005) Aantal kinderen in opvang* Aantal kinderen in de wijk 0 t/m3 jaar % kinderen in de opvang 2005 % kinderen in opvang 2004 West % 19% Noordwest % 14% Overvecht % 19% Noordoost % 30% Oost 1.506** %** 131%** Binnenstad 536** %** 116%** Zuid % 38% Zuidwest % 23% Leidsche Rijn % 39% Vleuten-De Meern % 39% Totaal stedelijk % 37% Bron: Bestuursinformatie 2006 * Dit zijn schattingscijfers: zie voor toelichting bijlage 1 ** Voor de wijken Oost en Binnenstad geldt dat naar schatting 20% van de kinderen die hier worden opgevangen niet afkomstig zijn uit de eigen wijk, maar wel uit Utrecht en 11% van buiten de stad afkomstig is. (BI 2005) 1.2 Gemiddelde opvangtijd per kind is 2,5 dag De capaciteit in kindplaatsen die een kinderdagverblijf heeft, staat los van het aantal kinderen dat daadwerkelijk wordt opgevangen. Eén kindplaats is de theoretische opvang van het maximale aantal uren gedurende vijf dagen in de week. In de praktijk worden kinderen altijd een deel van die tijd 10 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

11 opgevangen. Voor 2005 geldt dat er gemiddeld precies twee kinderen worden opgevangen op één kindplaats. Gemiddeld worden de Utrechtse kinderen dus 2,5 dag per week opgevangen in een kinderdagverblijf. Tabel 1.4 Verhouding aantal kindplaatsen ten opzichte van het aantal geplaatste kinderen in de kinderdagverblijven verhouding kindplaats: aantal geplaatste kinderen :1, :2, :2, :1, :1, :2,0 Bron: Oberon / BI 1.3 Bezettingsgraad blijft stabiel Uit de enquêtegegevens blijkt dat in 2005 de bezettingsgraad voor de kinderdagverblijven gemiddeld 89% is. Dit cijfer schommelt al sinds 2001 tussen deze 85 en 92% en is vrij stabiel te noemen. Het duidt er op dat er vooralsnog sprake is van een ruim bezettingspotentieel (voldoende kinderen die geplaatst willen worden) in combinatie met efficiënte bedrijfsvoering. Tabel 1.5 Gemiddelde bezettingsgraad van kinderdagverblijven in Utrecht % % % % % Bron: Oberon / BI 1.4 Beperkte plannen voor capaciteitsuitbreiding Op de vraag of men plannen heeft voor uitbreiding van de kinderopvanglocatie, geeft 9% van de respondenten een bevestigend antwoord. Dit is een kleine terugloop ten opzichte van vorig jaar, toen 12% van de kindercentra liet weten plannen te hebben om hun capaciteit uit te breiden. 1.5 Wachtlijsten: de vraagmarkt blijft even groot De gemiddelde wachttijd voor nieuw ingeschreven kinderen op een kinderdagverblijf (en dan gaat het niet om broertjes of zusjes van kinderen die al opgevangen worden) is vrij stabiel gebleven ten opzichte van vorig jaar: 27 weken in 2005, ten opzichte van 29 weken in Ook het totale aantal ingeschreven kinderen is gemiddeld per locatie ongeveer hetzelfde gebleven (80 in 2005 ten opzichte van 70 in 2004). Hiermee lijkt de vraagmarkt in omvang ongeveer gelijk gebleven (zie tabel 1.6). 11 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

12 Tabel 1.6 Wachtlijstgegevens kinderdagverblijven Gemiddeld aantal kinderen dat staat ingeschreven voor een nieuwe plaats Gemiddeld aantal kinderen dat naar verwachting niet op de gewenste ingangsdatum geplaatst kan worden Gemiddeld geschatte wachttijd in weken Bron: BI, Wet Kinderopvang vermindert mogelijk de animo bij ouders Met de komst van de Wet Kinderopvang op 1 januari 2005 zijn velen zich gaan bezighouden met de vraag of deze wet de ouders terughoudender maakt om hun kind te plaatsen op een professioneel kindercentrum. Kijken we naar de wachtlijstgegevens dan zien we dat deze sinds 2004 wel gestabiliseerd zijn, maar ten opzichte van het jaar daarvoor (2003) een duidelijke val hebben gemaakt. Gemiddeld werden er minder kinderen ingeschreven op een wachtlijst en de wachttijd in weken liep terug van gemiddeld 51 weken naar 29 weken. Dit alles kán wijzen op een afnemende bereidheid van ouders om hun kind op een kinderdagverblijf te plaatsen. Dit jaar hebben we aan de verantwoordelijken van de kinderopvanglocaties gevraagd wat hun mening was over de Wet Kinderopvang en de mogelijke vermindering van het gebruik door ouders. 40% van de locatiehouders liet weten te denken dat de Wet wel degelijk geleid heeft tot een vermindering van het kinderopvanggebruik. Zij schatten dat gemiddeld vijf kindplaatsen per locatie onbezet zijn gebleven onder invloed van de Wet. Daarnaast vindt 49% dat de Wet Kinderopvang niet heeft geleid tot een vermindering van het gebruik. Zij vormen een kleine meerderheid. 12 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

13 2 Buitenschoolse opvang 18% van de Utrechtse kinderen van vier tot en met elf jaar wordt in 2005 opgevangen op een buitenschoolse opvanglocatie. In 2004 was dit nog maar 14%. Het aantal buitenschoolse opvanglocaties loopt in 2006 met 12 op tot 54. De opgevangen kinderen komen gemiddeld twee middagen per week en zij zijn grotendeels vier tot zes jaar oud. Het aantal nieuwe inschrijvingen voor de buitenschoolse opvang neemt in 2005 verder toe. Relatief veel (63%) locatiehouders schatten in dat de Wet Kinderopvang geleid heeft tot vermindering van het kinderopvanggebruik. Er bestaan nauwelijks plannen bij de organisaties om de capaciteit uit te breiden. 2.1 Aantal locaties, kindplaatsen en opgevangen kinderen groeien verder Er zit tot en met 2006 nog stevige groei in het aantal buitenschoolse opvanglocaties. Die is van 43 in de jaren 2003 tot en met 2005 naar 54 in 2006 gegaan. Was de maximale opvangcapaciteit in 2003 nog 1.200, die is in (zie tabel 2.1). De opvangcapaciteit is in het afgelopen jaar vooral vergroot in de wijken Noordoost, Oost, Leidsche Rijn en Vleuten De Meern. In overige wijken bleef de capaciteit vrij stabiel (West en Zuidwest) of verminderde (Noordwest, Overvecht, Binnenstad en Zuid) (Zie tabel 2.2) Tabel 2.1 Aantal locaties en maximale capaciteit buitenschoolse opvang (in kindplaatsen) Totaal aantal locaties Maximale capaciteit in kindplaatsen Bron: GG&GD Utrecht, Oberon, BI 13 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

14 Tabel 2.2 Maximale capaciteit buitenschoolse opvanglocaties in Utrechtse wijken (in kindplaatsen) West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten-De Meern Totaal Bron: GG&GD Utrecht, Oberon, Bestuursinformatie In 2005 wordt 18% van de kinderen in de leeftijd van vier tot en met elf jaar opgevangen. In 2004 was dit nog 14% (zie tabel 2.3). Tabel 2.3 Percentage kinderen dat per wijk wordt opgevangen op buitenschoolse opvanglocaties (2005) Aantal kinderen in opvang* Aantal kinderen in de wijk 4 t/m11 jaar % kinderen in de opvang 2005 % kinderen in de opvang 2004 West % 21% Noordwest % 5% Overvecht % 5% Noordoost % 14% Oost % 30% Binnenstad % 79% Zuid % 21% Zuidwest % 6% Leidsche Rijn % 12% Vleuten-De Meern % 12% Bron: Bestuursinformatie 2006 Totaal stedelijk % 14% * Dit zijn schattingscijfers: zie voor toelichting bijlage 1 ** Voor de wijken Oost en Binnenstad geldt dat naar schatting 20% van de kinderen die hier worden opgevangen niet afkomstig zijn uit de eigen wijk, maar wel uit Utrecht en 11% van buiten de stad afkomstig is (BI 2005). 2.2 Gemiddelde opvangtijd per kind is ongeveer twee middagen In 2005 wordt één kindplaats gemiddeld gedeeld door 2,7 kinderen. Dit betekent dat kinderen gemiddeld ongeveer voor twee middagen worden opgevangen. 14 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

15 Tabel 2.4 Verhouding aantal kindplaatsen ten opzichte van het aantal geplaatste kinderen in de buitenschoolse opvang verhouding kindplaats: aantal geplaatste kinderen : :2, :1, :2, :2,7 Bron: Oberon / Netwerkbureau Uitbreiding Kinderopvang / BI 2.3 Opvang vooral voor de jongere kinderen De leeftijdsopbouw van de opgevangen kinderen in de buitenschoolse opvang wordt in 2005 opnieuw gedomineerd door de groep vier- tot en met zesjarigen. De groep tien- tot en met twaalfjarigen vormt met 21% een minderheid. Tabel 2.5 Leeftijdsopbouw kinderen in de buitenschoolse opvang t/m 6 jarigen 45% 40% 44% 7 t/m 9 jarigen 33% 45% 36% 10 t/m 12 jarigen 22% 15% 21% Totaal 100% 100% 100% Bron: BI, Bezettingsgraad bij bso gemiddeld lager dan bij kdv Uit de enquêtegegevens blijkt dat de gemiddelde bezettingsgraad voor de buitenschoolse opvanglocaties in % is. Deze bezettingsgraad lijkt door de jaren heen altijd iets lager te liggen dan voor de kinderdagverblijven. Dit hangt mogelijkerwijs samen met de grotere variatie in populariteit van de opvangdagen binnen de buitenschoolse opvang: maandag, dinsdag en donderdag zijn de meest gewenste opvangdagen, de woensdag en vrijdag veel minder. Op deze dagen is er over het algemeen sprake van een gemiddeld lagere bezetting. Tabel 2.6 Gemiddelde bezettingsgraad van de buitenschoolse opvanglocaties in Utrecht % % % % Bron: Oberon / BI 2.5 Nauwelijks plannen voor capaciteitsuitbreiding De opvangorganisaties geven in 2005 aan nauwelijks plannen te hebben voor capaciteitsuitbreiding. In 2004 had nog 12% plannen hiertoe. 15 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

16 2.6 Nieuwe inschrijvingen nemen toe Het aantal kinderen dat wordt ingeschreven voor een plaats op de buitenschoolse opvang, neemt steeds verder toe. In 2003 stonden er nog gemiddeld 53 kinderen ingeschreven bij een buitenschoolseopvanglocatie, in 2005 zijn dat er 99. De gemiddeld geschatte wachttijd is in weken (zie tabel 2.7). Tabel 2.7 Wachtlijstgegevens buitenschoolse opvang Gemiddeld aantal kinderen dat staat ingeschreven voor een nieuwe plaats Gemiddeld aantal kinderen dat naar verwachting niet op de gewenste ingangsdatum geplaatst kan worden Gemiddeld geschatte wachttijd in weken Bron: BI 2.7 Wet Kinderopvang leidt naar schatting tot verminderde bezetting Bij 63% van de ondervraagde buitenschoolse opvanglocaties is men van mening dat de Wet Kinderopvang heeft geleid tot een vermindering van het gebruik van de opvang. Men schat dat gemiddeld vier kindplaatsen per locatie onbezet zijn gebleven onder invloed van de Wet. Dit gegeven staat haaks op het grote aantal kinderen dat op een wachtlijst staat bij de buitenschoolse opvang, maar komt weer overeen met de verminderde interesse om de capaciteit te gaan uitbreiden. 16 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

17 3 Doelgroepen in de kinderopvang De gemeente Utrecht onderscheidt zeven soorten doelgroepen binnen het kinderopvangdoelgroepenbeleid dat wordt uitgevoerd door de afdeling SoZaWe. Vier procent van alle Utrechtse huishoudens met inkomsten krachtens de WWB (de bijstand ) en waarin kinderen wonen onder de twaalf jaar, maakt gebruik van de doelgroepregeling. 17% van alle uitkeringsgerechtigde huishoudens volgens de wet Werk en Inkomen Kunstenaars met kinderen onder de twaalf jaar maakt gebruik van de doelgroepregeling. Naar schatting maakt 2% van de huishoudens van nieuwkomers met kinderen onder de twaalf jaar gebruik van de doelgroepregeling kinderopvang. Ongeveer eenderde van alle kindercentra heeft moeite met het incasseren van rekeningen aan ouders van doelgroepkinderen. Rekeningen aan ouders van niet-doelgroepkinderen geven in 10% van de gevallen incassoproblemen, rekeningen aan intermediërende instanties in circa 25% van de gevallen. 3.1 Nieuw doelgroepenbeleid door Wet Kinderopvang De Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO) van de gemeente Utrecht is de hoofdverantwoordelijke voor de uitvoering van de Wet kinderopvang. Voor haar doelgroepenbeleid heeft de DMO de afdeling SoZaWe van de gemeente ingehuurd om hier in overeenstemming met de DMO zelf uitvoering aan te geven. Dit heeft geresulteerd in een doelgroepenbeleid kinderopvang van de afdeling SoZaWe; mensen kunnen daar om uiteenlopende redenen een beroep doen op tegemoetkoming van een deel van de kosten van de kinderopvang. Meestal gaat het hierbij om het zogenaamde werkgeversdeel dat voor ieder kind in de kinderopvang betaald moet worden en normaliter door de werkgevers van beide ouders wordt betaald. Dit werkgeversdeel omvat (per ouder) 1/6 e deel van de totale opvangkosten. In het onderstaande zullen we kort schetsen welke doelgroepen de afdeling SoZaWe onderscheidt: WWB ers: dit zijn uitkeringsgerechtigden volgens de Wet werk en bijstand. Zij kunnen soms naast hun uitkering voor een deel nog inkomsten uit arbeid hebben. Wanneer een ouder die WWB ontvangt en één of meer kinderen heeft onder de twaalf jaar, aangeeft de zorgtaken ten opzichte van deze kinderen te willen vervullen, onderzoekt SoZaWe in hoeverre dit te combineren is met de arbeidsverplichting. Eventuele aanwezige belemmeringen om deelname aan arbeid te realiseren moeten worden weggenomen door het aanbieden van voorzieningen (zoals kinderopvang, scholing e.d.). Voor alleenstaande ouders met kinderen jonger dan vijf jaar gaat dit alleen op wanneer dit voor een ouder redelijkerwijs te combineren is met de zorgwens. Als de arbeidsverplichting op geen enkele wijze te combineren is met de zorg voor kinderen kan de alleenstaande ouder tijdelijk ontheffing krijgen. Utrecht kende in WWB-huishoudens met kinderen jonger dan twaalf jaar. 4% van hen heeft in dat jaar een beroep gedaan op het kinderopvang-doelgroepenbeleid van de afdeling SoZaWe. 17 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

18 WIK ers: dit zijn uitkeringsgerechtigden volgens de Wet werk en inkomen kunstenaars. In Utrecht waren er in huishoudens met kinderen onder de twaalf jaar die voor een uitkering volgens deze wet in aanmerking kwamen. Vier van deze huishoudens hebben een beroep gedaan op de afdeling SoZaWe voor een tegemoetkoming in de kosten van de kinderopvang (17%). Nuggers: dit is een groep niet-uitkeringsgerechtigden, die wél in een reïntegratietraject zitten. Het kunnen bijvoorbeeld herintredende vrouwen zijn. Hoe groot de potentiële doelgroep is in Utrecht (met kinderen onder de twaalf jaar) valt niet te achterhalen. In 2005 deden vier Nughuishoudens een beroep op het doelgroepenbeleid kinderopvang van SoZaWe. Studenten: ook studenten kunnen in aanmerking komen voor een tegemoetkoming in de kosten voor de kinderopvang (het gaat om 1/6 e van het ontbrekende werkgeversdeel) als zij kinderen onder de twaalf jaar hebben. Utrecht kende in 2005 ongeveer HBO- en universiteitsstudenten. 87 van hen deed een beroep op de afdeling SoZaWe in het kader van het doelgroepenbeleid kinderopvang (0,1%). Nieuwkomers: zijn mensen die van buiten de EER, na oktober 1998, naar Nederland zijn geïmmigreerd. In 2005 telde Utrecht naar schatting 750 Nieuwkomers met kinderen onder de twaalf jaar. 17 van hen deden een beroep op de afdeling SoZaWe voor een tegemoetkoming in de kosten van de kinderopvang (2%). SMI ers: dit is een vakterm om de ouders aan te duiden die op basis van een sociaal-medische indicatie recht hebben op tegemoetkoming in de kosten voor kinderopvang. Deze groep valt niet onder de Wet kinderopvang, omdat hierbij eigenlijk altijd sprake moet zijn van een koppeling tussen werk en zorg. Veel SMI-ouders zijn zelf vaak thuis, maar kunnen om uiteenlopende redenen niet in voldoende mate op hun kinderen passen. Anders dan bij de overige formele doelgroepregelingen geldt hier dat de kosten voor de kinderopvang bijna integraal vergoed worden door de gemeente. In 2005 deden 71 SMI-huishoudens een beroep op deze vergoeding. Ex-koa s: dit is een kleine groep ouders die geen uitkering meer krijgen (maar wel gehad hebben), die nog tot maximaal 2007 in aanmerking komen voor een tegemoetkoming in de kosten kinderopvang. In 2005 maakten 20 huishoudens hier gebruik van. Overig: dit is een nog niet nader gespecificeerde groep die nog verder administratief moet worden ingedeeld. In onderstaande tabel 3.1 volgt een overzicht van de kinderopvanggegevens per doelgroep. In totaal worden in doelgroepkinderen, uit 347 doelgroephuishoudens, opgevangen. De gemiddelde opvangtijd per week is 2,5 dag. 18 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

19 Tabel 3.1 Doelgroepcliënten kinderopvang bij SoZaWe (2005) Doelgroep Aantal doelgroepkinderen in traject Aantal doelgroephuishoudens in traject Potentieel aantal doelgroephuishoudens in heel Utrecht Gemiddeld aantal opvanguren per week WWB WIK Nugger Student Nieuwkomers * 29 SMI Ex-Koa Overig Totaal Bron: SoZaWe, 2006 * Dit is een schattingscijfer (BI, 2006) 3.2 Doelgroepkinderen bij de opvangcentra niet altijd bekend We vroegen de kinderopvangcentra in onze enquête hoeveel doelgroepkinderen zij opvingen. Uit de antwoorden werd ons duidelijk dat veel centra dat niet precies weten. Niet ieder doelgroepkind wordt via een speciale instantie aangemeld bij de opvanglocatie. We kunnen op deze manier niet achterhalen of er centra zijn waar relatief méér doelgroepkinderen komen dan elders. Uit de gegevens van de centra die wel wisten hoeveel doelgroepkinderen zij hadden komt naar voren dat er gemiddeld 2,9 doelgroepkinderen op een kinderdagverblijf zitten en 2,7 op een buitenschoolse opvanglocatie. 3.3 Incasseren van rekeningen verloopt niet vlekkeloos Met het wegvallen van het oude gemeentelijke subsidiëringsysteem, bij de invoering van de Wet Kinderopvang in 2005, is een aantal nieuwe procedures voor de kindercentra, de ouders en de intermediërende instanties in werking getreden. Eén van de bijkomstigheden daarbij is dat rekeningen van de kinderopvangcentra voor doelgroepkinderen niet meer automatisch door intermediërende instanties en/of gemeente worden betaald, maar meestal door ouders zelf. Het is de vraag in hoeverre de financiering (in zijn algemeenheid) een soepel verlopend proces is. Uit tabel 3.2 blijkt dat (ruim) 60% van alle kindercentra (kinderdagverblijven en buitenschoolse opvanglocaties gezamenlijk) in 2005 moeite heeft gehad met het incasseren van rekeningen voor de opvang. Kijken we naar de verschillende groepen ontvangers van de rekeningen dan zien we dat het incasseren bij ouders van doelgroepkinderen relatief het moeilijkst verloopt (tussen de 30 en 37% van de centra heeft hier moeite mee), gevolgd door de incasso bij intermediërende instanties (zoals gemeente, Skobi etc.); hier heeft tussen de 23 en 28% van de kindercentra moeite mee. Bij een relatief laag percentage ouders van niet-doelgroepkinderen (tussen de 7 en 12%) spelen problemen met het incasseren. Bij deze gegevens moet rekening worden gehouden met het feit dat voor niet alle rekeningen bekend is dat het een doelgroepkind betreft of niet. Potentieel kan het berekende percentage voor doelgroepkinderen (van 37%) nog hoger liggen. 19 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

20 Tabel 3.2 Opvangorganisaties die moeite hebben met incasseren van rekeningen (2005) Kinderdagverblijven Buitenschoolse opvanglocaties Heeft in 2005 moeite gehad met incasseren van rekeningen in het algemeen 63% 60% Heeft moeite met incasseren van rekeningen aan ouders van nietdoelgroepkinderen 12% 7% Heeft moeite met incasseren van rekeningen aan ouders van doelgroepkinderen 37% 30% Heeft moeite met incasseren van opvangregelingen aan intermediërende instanties 28% 23% Bron: BI, Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

21 4 Inspectie van de kindercentra Met de komst van de Wet Kinderopvang is per 1 januari 2005 ook het toezicht op de kindercentra door de GG&GD ingrijpend gewijzigd vormt een overgangsjaar. In de opstartfase van 2005 is 41% van de locaties door de GG&GD geïnspecteerd; van alle houders is in ieder geval één locatie bezocht. Relatief veel aantekeningen zijn gegeven waar het de nieuwe techniek van het uitvoeren van een risico-inventarisatie betreft. Op het domein accommodatie en inrichting wordt op 90% van de items voldoende gescoord en op het domein groepsgrootte en leidster-kindratio op 96% van de items. Het domein pedagogisch beleid & praktijk is in 2005, vanwege het overgangsjaar nog nauwelijks onderzocht. 4.1 Toezicht van GG&GD op de kindercentra ingrijpend gewijzigd Met de komst van de Wet Kinderopvang is per 1 januari 2005 ook het toezicht door de GG&GD aan nieuwe regels onderworpen. De Wet Kinderopvang regelt de kwaliteit van de kinderopvang op hoofdlijnen, die op hun beurt weer nader worden uitgewerkt in de Beleidsregel Kwaliteit Kinderopvang. Daarnaast is de Beleidsregel Werkwijze Toezichthouder Kinderopvang opgesteld, met als doel het toezicht uniform te laten plaatsvinden. De onderwerpen (domeinen) en onderdelen (inspectieitems) waarop de kwaliteit moet worden getoetst zijn vastgelegd in toetsingskaders en zowel de wijze van toetsen als de wijze van beoordelen zijn in detail voorgeschreven. Het jaar 2005 is door de minister als een overgangsjaar aangemerkt. In Utrecht zijn in dat jaar 46 kinderopvangorganisaties actief (houders). Alle houders zijn in 2005 door de GG&GD bezocht en hebben kennis gemaakt met het toezicht nieuwe stijl. Ook zijn er diverse voorlichtingsbijeenkomsten en workshops gehouden om de nieuwe werkwijze nader toe te lichten. 4.2 Inspectie in opstartfase in 2005 Van de circa 136 locaties die Utrecht telt (dit cijfer fluctueert enigszins omdat er in de loop van het jaar nieuwe locaties opengaan en ook locaties gesloten worden) zijn er in 2005 in de opstartfase 56 onderzocht (41%). De overige locaties worden in de eerste helft van 2006 geïnspecteerd. De inspecties uit 2005 betreffen 50 reguliere onderzoeken en 6 onderzoeken naar aanleiding van nieuwe vestigingen. Twee kindercentra zijn in 2005 incidenteel onderzocht naar aanleiding van klachten van ouders. 4.3 Nieuwe werkwijze rond risico-inventarisaties vaak een struikelblok Het kost de instellingen veel tijd om zich de nieuwe werkwijze rond de risico-inventarisatie eigen te maken, waardoor er in 2005 op dit item minder is gepresteerd. Uit tabellen 4.1 en 4.2 blijkt dit aan de hand van de relatief grote hoeveelheid onvoldoendes die gescoord zijn op het onderwerp veiligheid en gezondheid (25% onvoldoende en 7% slecht). De GG&GD geeft aan dat deze negatieve score in de meeste gevallen betrekking heeft op de werkwijze waarop de risico-inventarisaties 21 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

22 zijn opgesteld. In veel gevallen bleken de organisaties de nieuwe techniek van het uitvoeren van een risico-inventarisatie nog niet onder de knie te hebben. Bij het domein klachten is in 9% van de gevallen een onvoldoende - en in 5% een slechte beoordeling gegeven door de GG&GD. Het probleem was hier dat in veel gevallen de samenstelling van de klachtencommissie niet aan de nieuwe wettelijke eisen voldeed. De meeste houders hebben al aan de GG&GD toegezegd de samenstelling op de nieuwe wetgeving te zullen afstemmen. Tabel 4.1 Inspectiedomeinen Overzicht van inspectieresultaten 2005 (absoluut) Aantal te beoordelen inspectieitems per houder X aantal onderzochte houders (=56) Voldoende Slecht Geen oordeel Ouders Personeel Veiligheid en gezondheid Accommodatie en inrichting Groepsgrootte/ leidster-kindratio Pedagogisch beleid en praktijk Klachten Totaal Bron: GG&GD 2006 Tabel 4.2 Inspectiedomeinen Overzicht van inspectieresultaten 2005 (percentages) Totaal aantal onderzochte items Voldoende Onvoldoende Onvoldoende Slecht Geen oordeel Ouders 100% 75% 3% 2% 20% Personeel 100% 75% 9% 0% 17% Veiligheid en gezondheid 100% 63% 25% 7% 5% Accommodatie en inrichting 100% 90% 2% 4% 5% Groepsgrootte/ leidster-kindratio 100% 96% 4% 0% 0% Pedagogisch beleid en praktijk 100% 5% 0% 0% 95% Klachten 100% 84% 9% 5% 2% Bron: GG&GD 2006 Bij het domein personeel scoort 9% onvoldoende; dit probleem wordt gedeeltelijk verklaard door stagnaties bij de verlening van Verklaringen Omtrent Gedrag (VOG s). Problemen hieromtrent zijn eind 2005 verholpen. Op het domein accommodatie en inrichting wordt op 90% van de items voldoende gescoord en op het domein groepsgrootte en leidster-kindratio op 96% van de items. Het domein pedagogisch beleid en praktijk is in 2005 grotendeels nog buiten beschouwing gelaten. 22 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

23 Toelichting van GG&GD op inspectieresultaten Domein Toelichting Ouders Op 55 items werd geen oordeel gegeven omdat een deel van de organisaties met de ouderraad in overleg was over het wijzigen van de bestaande reglementen, in verband met de nieuwe wetgeving. Personeel Op 37 items werd geen oordeel gegeven, omdat de wachttijd voor het verlenen van een Verklaring omtrent gedrag (VOG) zodanig was opgelopen, dat deze niet meer binnen de gestelde termijn overlegd kon worden. Ook werd in de eerste maanden van 2005 aan houders van kindercentra ten onrechte een VOG geweigerd. Dit probleem is eind 2005 verholpen. Veiligheid & Gezondheid Bij de 56 bezochte kindercentra is op de 6 geïnspecteerde items per kindercentrum in totaal 84 x onvoldoende en 23 x slecht gegeven. Deze negatieve score heeft in de meeste gevallen betrekking op de werkwijze waarop de risico-inventarisaties zijn opgesteld. In veel gevallen bleken de organisaties de nieuwe techniek van het uitvoeren van een risico-inventarisatie nog niet onder de knie te hebben. Accommodatie & Inrichting In 2005 heeft een inventarisatie plaatsgevonden naar kindercentra met een ontoereikende buitenruimte. Eind december was het onderzoek nog niet afgerond, waardoor geen conclusies getrokken kunnen worden. In afwachting van het gemeentelijk beleid ten aanzien van deze problematiek, die typerend is voor een grote stad met schaarse ruimte, is de beoordeling beperkt tot geen oordeel. Groepsgrootte & leidster-kindratio In een aantal gevallen werd de maximaal toegestane groepsgrootte overtreden, dit houdt mede verband met de pedagogische visie van sommige kinderopvangorganisaties. In dergelijke situaties staan ook meer leidsters op de groep. Pedagogisch beleid & praktijk In verband met het overgangsjaar 2005 is het domein pedagogisch beleid en praktijk buiten beschouwing gelaten. Enkele organisaties voldeden reeds (deels) aan de nieuwe normen en hebben zelf om een beoordeling verzocht. Klachten Bij 8 van de 56 organisaties is een onvoldoende/slecht gegeven. In veel gevallen voldeed de samenstelling van de klachtencommissie niet aan de nieuwe wettelijke eisen. De meeste houders hebben toegezegd de samenstelling op de nieuwe wetgeving te zullen afstemmen. Bron: GG&GD, Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

24 24 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

25 Bijlage 1: Werkwijze in het kort en rekenuitleg Onderzoeksmethodiek in het kort In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van vier soorten bronnen: a) Een enquête onder alle kindercentra in Utrecht, b) Registergegevens van de GG&GD, c) Doelgroepcijfers van de afdeling SoZaWe en d) Inspectieresultaten van de GG&GD. Er zijn in januari 2006 vragenlijsten (met begeleidende brief) uitgegaan naar alle kindercentra in Utrecht (zie ook bijlage 2). De vragenlijsten zijn via de mail verstuurd. De respons was dit jaar 66%. De ingevulde vragenlijsten zijn verwerkt in een SPSS-bestand, op basis waarvan de analyses zijn gemaakt. Rekenuitleg aantallen kinderen in de opvang Er zijn geen absolute cijfers bekend van hoeveel kinderen er worden opgevangen in de kindercentra van Utrecht; dit zouden we slechts met zekerheid kunnen vaststellen als we een respons van 100% hebben op onze vragenlijsten. Dit is echter niet het geval. Wat we wél weten is het aantal kindplaatsen, op basis waarvan de GG&GD in Utrecht de vergunningen verstrekt én we weten hoe de verhouding 'kindplaatsen: opgevangen kinderen' in het algemeen is. Voor de kinderdagverblijven is deze in :2,0 en voor de buitenschoolse opvanglocaties 1:2,7. We kunnen nu een schatting maken van het aantal opgevangen kinderen door het aantal kindplaatsen op de diverse locaties te vermenigvuldigen met respectievelijk 2,0 en 2,7. 25 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

26 26 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

27 Bijlage 2: Prognoses aantallen kinderen tot 2025 Prognose aantal 0 t/m 3-jarigen in de wijken tot * West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten De Meern Totaal Bron: BI 2006 * Dit is geen prognosecijfer maar werkelijk aantal Prognose aantal 4 t/m 11-jarigen in de wijken tot * West Noordwest Overvecht Noordoost Oost Binnenstad Zuid Zuidwest Leidsche Rijn Vleuten De Meern Totaal Bron: BI 2006 * Dit is geen prognosecijfer maar werkelijk aantal 27 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

28 28 Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

29 Bijlage 3: Overzicht kinderopvanglocaties Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties WEST De Pinguin Irene aan het kanaal De Blauwe Koala Aspelin Orka 't Lieveheersbeestje Schat van Caesar Zebra Luna De stoere stapjes De zevensprong Aspelin BSO Villa Aspeluit Victor Hugo Orka Kits Totaal aantal locaties 8 7 Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties Het belhameltje Petteflet Kinderparadijs Jansen & Jansen -1 Odin Kinderparadijs Jansen & Jansen 2 Apenkooi Jonas Duimelot De vlieger Godiva Wammes NOORDWEST Totaal aantal locaties 8 3 Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties Het Hummeltje Kinderzee Fiesta / De huiskamer Dikkie Dik 2 OVERVECHT Totaal aantal locaties 3 1 Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

30 Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties NOORDOOST Sesam Nijntje Jodocus Villa Kakelbont De Krakeling De Bombardon Mikado De kleine wereld Dikkie Dik 1 Tuinkabouter Olefantje Hokus Pokus Villa Kakelbont (BSO) Warmoes De Koekoek Kaktus Het tuinhuis Mik Mak groot/klein Mik Mak buiten Mik Mak Super De Boshut Spoenk Totaal aantal locaties Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties Het klavertje Dino Labyrint De blauwe eend Panda Panda kits Koala Kameleon kits De schildpad De schildpad kits De kikker De blauwe walvis De Kikker klein Maliebaan De Villa Labyrint UMC S.O.P. OOST Klein Armelisweerd Ukkie Prins Heerlijk S.O.P. Duimelot De blauwe dodo De blauwe eend De blauwe egel De blauwe walvis Kleine vlindertjes Kobut kdv Kruidje roer me niet Weertgroep Totaal aantal locaties 22 9 Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

31 Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties Het elfenbankje Salto Anansi Anansi BSO De poppenzolder Octopus De berenboot Willemijne Astrid Lindgren t Kevertje De Flierefluiter BINNENSTAD De blauwe zwaan Merel Olefantje 2 Totaal aantal locaties 11 3 Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties Musky Paradise Jolie Goeree Sally Astrid Lindgren Lunatik 1 Jolie Zevenwouden Lunatik 2 Harlekijn 1 EigenWijs Harlekijn 2 Kakola Harlekino ZUID Totaal aantal locaties 6 7 Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties De bonte bever Villa Parkzicht Madelief Tawazoun Boog Bijnkershoek Toermalijn Het waterding Spikkels Het Palet ZUIDWEST Totaal aantal locaties 8 2 Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht

32 Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties De lepelaar Irene aan de Rijn De boerderij Papendorp Voorn Locatie in 't weiland De lepelaar BSO Voorn BSO Waterwin-BSO LEIDSCHE RIJN Totaal aantal locaties 6 3 Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Wijk namen kinderdagverblijven namen bso-locaties De kameleon De Stamperbende Olleke Bolleke Toverberg Stampertje Tolbende Hotol de Botol Mik Mak Mini De veldmuis Maxi Mik Mak Kindergarden Kameleon 1 bso Okido Kameleon 2 bso Het Zandkasteel Octopus VLEUTEN - Haarlekijn Veldmuis Pietje Bell Pietje Puk DE MEERN Totaal aantal locaties 11 9 Maximaal aantal kindplaatsen (totaal) Monitor kinderopvang 2006, Gemeente Utrecht