FAMILIE THIEL COURANT Sinds 2012

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "FAMILIE THIEL COURANT Sinds 2012"

Transcriptie

1 Sinds 2012 NUMMER 2 1 Het klassieke Germanie was Frans-Vlaanderen Romeinse veldtochten. De Romeinen hebben in alle veldtochten tegen de Germanen vele overwinningen behaald. Julius Caesar (57-55 v.chr.) heeft de Eburonen uitgeroeid en de Nervii, Aduatuci, Cimbri en de Treveri verslagen. Drusus (15-9 v. Chr.) heeft de Tencteri, de Usipeti, de Chatti, de Marcomanni, de Cherusci, de Suevi, de Sygambri en de Chauci verslagen, terwijl de Frisones zich bij zijn leger aansloten. Hij stak de Wisurgis over en stootte door tot de Albis alles op zijn weg vernielend. Tiberius (8 v.chr.) versloeg de Canninefaten, de Attuarii, de Semnonen en de Hermundures en brak de weerstand van de Langobardi, een der wreedste volkeren van Germania. Germanicus (14-16 n.chr) versloeg de Marsi, de Bructeri, de Tubanti en veroverde het gehele land tussen Amisia en Lippa. In 8 v.chr. waren alle Germaanse stammen al bereid tot aanvaarding van het Romeins gezag, behalve de Sygambri (Bronnen: Tacitus, Cassio Dio, Velleius, Suetonius, Livius, Eutropius, Florus en Orosius). Ofwel volgens de traditionele opvattingen was heel Nederland ten noorden van de Rijn en heel Duitsland tot aan de Elbe in 16 n.chr. door de Romeinen veroverd (het gele gedeelte op onderstaand kaartje). Het vreemde is dat al deze veldslagen tot ver in Duitsland plaats vonden vóórdat er ook maar één Romein in Nederland was geweest. Wat nog vreemder is dat van al die veldtochten van de Romeinen in Noord-Duitsland geen spoor is gevonden. Dat de Treveri de bewoners van Trier waren is eveneens aan discussie onderhevig. In Noord-Oost Frankrijk komen daar ook de plaatsen Tréveray, Trévilly en Travecy voor in aanmerking. En de Varusslag bij Kalkriese dan? In Noord-Frankrijk dus!

2 2 Als eerste wijzen we op de veldtochten van Julius Caesar beschreven in zijn boek "Commentarii de Bello Gallico". De hierin genoemde tochten in Gallië en Germanië hebben zich in tussen de jaren 57 en 51 vóór Chr. allerminst in Nederland of Noord- Duitsland voorgedaan. Daarover is elke historicus het toch wel eens. Zie bij Citaten! Aanvaarding van dit feit, maakt de traditionele beschrijving van de volkeren in Germania onhoudbaar. Aanvaard men bovendien het feit dat Julius Caesar naar Brittannië overstak vanaf Wissant (waar nog heden een archeologische vindplaats Camp de César heet), dan plaatst men ook die geschiedenis op de juiste plaats. Dan lag ook dáár het Eiland der Bataven en blijkt de zogenaamde oversteek vanuit de Betuwe is een ongelooflijke farce uit de 17e eeuw. In 15 vóór Chr. werd Drusus naar de provincie gezonden en onderwierp hij het eerst de Usipeti, daarna veroverde hij de gebieden van de Tencteri en de Chatti. Met de buit en de tekens van de Marcomanni richtte hij een monument op. Vandaar viel hij de sterke naties aan, de Cherusci, de Suevi en de Sygambri. Tot versterking en bescherming van Gallië aan die kant liet hij wachtposten en versterkingen leggen langs de Amisia, de Albis en de Wisurgis. Langs de oever van de Renus liet hij meer dan 50 forten bouwen. Bononia (Boulogne) en Gesoriacum (de landtong aan de overzijde) liet hij door bruggen verbinden en legde er zijn vloot. Hij ontsloot ook het tot dan toe ongeziene en ontoegankelijke Hercynische Woud. Om al zijn verdiensten verleende de senaat hem de eretitel van Germanicus. De traditionele geschiedenis laten Drusus tussen 15 en 9 vóór Chr. en Germanicus tussen tussen 14 en 16 na Chr. veldtochten van duizenden kilometers maken door onbekend en dichtbegroeid gebied (70% van Duitsland bestond in de Romeinse tijd uit bos). In Noord-Duitsland zou Drusus versterkingen aangelegd hebben ter bescherming van Gallië tegen invallen van de Germaanse volkeren. Waarom daar? En dat terwijl de Germaanse stammen weertegen de Romeinen de meeste strijd hebben geleverd (Bructeri, Tencteri, Chatti, Marsi, Sugambri, Cherusci enz.) al binnen dat gebied woonden. En dat allemaal zonder sporen achter te laten, want van die versterkingen en al die forten langs de Rijn is nog nooit iets teruggevonden. (De vindplaatsen van Romeins in Nederland en in Duitsland langs de Rijn, zijn allemaal van decennia na het begin van onze jaartelling). De genoemde Germaanse stammen woonden echter niet in het verre Duitsland, maar in Frans-Vlaanderen vanaf de kust van het Kanaal en verder landinwaarts. Plaatsing van deze stammen in midden-duitsland zoals traditioneel altijd gedaan is, is een grote farce. Archeologisch is van de aanwezigheid van deze volkeren of de strijd die ze met de Romeinen geleverd hebben in Duitsland ook nooit iets aangetoond. Het enkele "vermoedelijke Romeinse kamp" dat men er gevonden meende te hebben, bewijst natuurlijk helemaal niets van deze omvangrijke Romeinse veldtochten.

3 3 Van de traditionele locaties van deze volkeren heeft nooit iets geklopt. Ook de plaatsing van de Varusslag (9 n.chr.) in midden-duitsland, is het gevolg van diezelfde verwarring. Die slag heeft nooit plaatsgevonden bij Kalkreise (zie hieronder), maar eveneens in Frans-Vlaanderen. Daar heeft Germanicus een ereteken opgericht voor Varus en zijn soldaten en het oud altaar van Drusus hersteld: het befaamde Tropaea Drusi. Het gaat hier steeds om gebeurtenissen in dezelfde streek. Plaatsing van de Varusslag in midden-duitsland en de Drusus-gracht in Nederland is in tegenspraak met wat Tacitus letterlijk schrijft. En wie zou het nu juist hebben gehad? Tacitus of de historici zo'n 19 eeuwen na hem? Historische plekken De Kolommen van Hercules zijn Cap Gris-Nez en Cap Blanc-Nez ten noorden van Boulogne, waar de witte en kale krijtrotsen als een muur uit het water rijzen. In de buurt, in de omgeving van St. Inglevert, bevond zich een bos van Hercules. Plinius schrijft in ca. 4 nachr. over de Ontdekkingstocht van Augustus op de Noordelijke (lees: Westelijke) Oceaan (Naturalis Historia, ll, 167). "Van Gades en de Kolommen van Hercules (Gibraltar) wordt vandaag de gehele omtrek van Spanje en Gallië naar het westen bevaren. De Noordelijke Oceaan is voor een groot deel bevaren. Onder toezicht van de goddelijke Augustus voer de vloot om Germania heen tot aan het Promontorium van de Cimbri. Vandaar had men het zicht op een immense zee, waarvan verteld wordt dat zich daar Scythia (Schotland?) bevindt, een kust van onstabiele gronden". Zoals bijna alles, dat we tegenkomen, zijn de Kolommen van Hercules ook gedoubleerd. Een tweede stel bevindt zich te Gibraltar bij de Middellandse Zee, waar de naam waarschijnlijk het eerst gegeven is. ln Frankrijk is de naam een kennelijke imitatie. Mede daarom moet hij hier waarschijnlijk anders worden opgevat. De naam zal door schippers gegeven zijn, die vanuit de verte komend, de krijtrotsen van Engeland en Frankrijk zagen, wat inderdaad de indruk van twee kolommen gaf, waarvan de boog was afgebroken. Het spreekt vanzelf, dat daarna de verwarring is opgetreden met de dubbele Kolommen van Hercules. Ook hier werden later bepaalde gegevens naar Gibraltar getrokken, die evenwel aan de Franse doublure toebehoorden. Het "Bos van Hercules" lag in de buurt van de Kolommen van Hercules: Cap Gris- Nez en Cap Blanc-Nez, die in andere teksten beschreven worden als de zuilen of kolommen van Hercules. Vanaf de zee gezien doen beide kapen inderdaad aan als twee witte kolommen tegen een groene achtergrond. Op deze plaats kan ook de naam van Hercules Magusanus, een "hoofdgod" van de Bataven genoemd worden. Munten van Keizer Postumus ( ) wijzen op een optreden op zee tegen zeerovers en/of de herovering van Engeland. Mededelingen uit dezelfde tijd wijzen erop bij de pacificering van Batavia, het land der Bataven.

4 4 Het eerste wat opvalt is dat het Hercynische Woud in Duitsland is aangewezen op onmogelijke plaatsen. Het zou het aanzienlijke woudgebergte zijn in midden- Duitsland, tussen de Rijn en de Karpaten, evenwijdig aan de Donau. Ten tijde van Caesar vormde het de grens tussen Germanië en Gallië. Het zijn onmogelijke plaatsen omdat de grens tussen Germanië en Gallië nooit in Duitsland heeft gelegen en ook Julius Caesar en Drusus nooit in Duitsland zijn geweest. Julius Caesar is de eerste die dit woud vermeldt. Julius Caesar is al nooit in België of Nederland geweest en al helemaal nooit in Duitsland. Dat heeft de archeologie al keihard aangetoond. Het Hercynisch woud heeft de opmars van Julius Caesar naar het noorden gestuit. Verder naar het noorden is hij nooit gekomen. Caesar geeft een uitvoerige en duidelijke beschrijving van dit woud in zijn Commentarii de bello Gallico (Hoofdstuk Vl, 24,25): "Er was een tijd, dat de Galliërs de Germanen in dapperheid overtroffen. Toen voerden zij oorlog tegen hen en zonden kolonisten naar de overkant van de Renus (Schelde), omdat zij te talrijk waren en niet genoeg grond hadden. Want de vruchtbaarste gronden van Germania liggen in de nabijheid van het Hercynische Woud, dat sommige Griekse schrijvers Orcynia noemen. Het Hercynische Woud heeft een breedte van acht dagreizen van een lichtbepakte reiziger. Dit is het enige middel om de afmetingen ervan aan te geven, daar de Germanen geen maten voor afstanden hebben. Het begint aan de grenzen van de Helvetii, de Nemeti, de Rauraci, volgt de lijn van de Danuvius en loopt door tot aan de gebieden van de Daci en de Anartes. Vandaar draait het naar rechts en verwijdert het zich van de stroom en raakt door zijn uitgestrektheid aan vele volken. In dit deel van Germania is niemand die zijn uitgestrektheid kent, zelfs niet na zestig dagreizen, of die weet waar het eindigt. Men zegt dat er veel soorten dieren verblijven die men elders niet ziet." De woorden van Caesar laten er niet de minste twijfel over bestaan dat het Hercynische woud in het noordwesten van Frankrijk begon - er wordt nota bene de Nemeti genoemd, die in Atrecht (Arras) woonden. Daarover is nooit enige discussie geweest. Men moet bij de genoemde rivieren en volkeren de dwanggedachte van de oude tradities wel even loslaten. De Danuvius is niet de Donau, maar de Aisna, de Renus is niet de Rijn, maar de Schelde, de Helvetii waren niet de bewoners van Zwitserland, maar van Helfaut op 70 km. ten noordwesten van Arras. Het Hercynische Woud is hetzelfde woud dat later wordt aangeduid met de namen Carbonarisch en/of Ardenner-Woud. Beide benamingen kregen door omstandigheden, die in niet onbelangrijke mate door de historische mythen werden beinvloed, een veel te oostelijk accent, alsof de namen Carbonarisch en Ardennen alleen voor het oosten van België zouden gelden. De naam Ardennen is even breed achtergebleven in België, Luxemburg, de Elzas, en ver in Frankrijk, waar verschillende streken nu nog de Ardennen heten.

5 5 Ook andere schrijvers vermeldden het Hercynisch Woud, waarbij het wel duidelijk is dat het hier niet over Duitsland gaat, waar geen Romein aanwezig was in de tijd vóór Chr. (zie Strabo en Posidonius) of in de 4e eeuw na Chr. (zie de tekst van Claudianus), toen de Sygambri, Chatti en Cherusci in onderwerping aan de Romeinen leefden. Met andere woorden: de Romeinen verbleven in hun streken. Zij woonden in een gebied dat in de 4e eeuw nog onderhorig was aan de Romeinen. Dat sluit Duitsland geheel en volkomen uit! Als Germania van Tacitus Duitsland geweest zou zijn, dan zouden Drusus, Germanicus en andere veldheren reeds vóór en vlak na onze jaartelling verre tochten tot in het noorden van Duitsland gemaakt hebben, waar ook nog vele forten gebouwd zouden zijn. Daarvan is nooit iets teruggevonden. A.W.Byvanck constateert in zijn boek "Nederland in den Romeinschen tijd" (1943/1944) reeds het volgende: "Het is intussen wel zeer merkwaardig dat de Romeinse heerschappij en de langdurige oorlogen zo uiterst weinig sporen in het eigenlijke Germanië hebben achtergelaten. Voor de beschaving van het land schijnen de jaren van Drusus tot Germanicus welhaast zonder betekenis te zijn geweest". (Byvanck, o.c. p.193). Er is dus geen archeologisch spoor van de aanwezigheid van de Romeinen in het noorden van Duitsland gevonden. Net zo min van de vele forten die de Romeinen er dan gebouwd zouden moeten hebben. Drusus zou volgens de traditie in het hoge noorden van Duitsland vele forten hebben aangelegd, ter bescherming van Gallië tegen de Germanen. De aanleg van die forten begon hij in Boulogne, zoals de klassieke schrijvers ons meedelen. De traditionele opvatting is dus complete waanzin en dat heeft blijkbaar geen enkele historicus ooit opgemerkt. Voor de plaats van de Varusslag is ook nooit een aannemelijke verklaring gegeven. Zelfs Duitse historici en archeologen twijfelen aan de juiste plaats van die slag. Andreas Thiel schrijft hierover in "Die Römer in Deutschland" (Konrad Theiss Verlag GmbH, Stuttgart 2008): "In de Kalkrieser-Niewedder Senke heeft blijkbaar een gevecht plaats gevonden, waarbij Romeinse troepen zware verliezen hebben geleden. Op goede gronden beschouwen veel onderzoekers de Kalkreise als de plaats van de Varusslag. Toch passen veel klassieke gegevens over deze slag uit het jaar 9 n.chr. niet bij de vondsten in Kalkreise, zodat het ter discussie staat of hier niet de gevolgen van een gebeurtenis uit de zomer van 15 n.chr. zijn te vinden, toen Aulus Caecina met vier legioenen op de terugtocht van de Weser bij de "Pontes Longi" in de hinderlaag van Arminius liep".

6 6 Op de plaats die men voor de Varusslag in gedachte heeft, wordt deze slag uit archeologisch onderzoek niet bevestigd. Er kan net zo goed een andere slag hebben plaats gevonden, bijv. die van Arminius tegen Caecina uit 15 n.chr. oppert Thiel. Maar dan kan er evengoed nog een andere veldslag hebben plaats gevonden, die niet vermeld wordt in de ons bekende Romeinse literatuur. Immers de Varusslag vond in Noord-Frankrijk plaats, want daar lag de Wisurgis, de rivier die genoemd wordt. En daar lagen de "Pontes Longi" (is Longfossé in Frankrijk), die Ptolemeus (Geographica, II, 11-14) bij de "Tropaea Drusi" met de coördinaten en plaatst, alwaar een altaar aan Drusus gewijd, zich vlak bij het graf van Varus en het Teutoburgerwoud bevond. De Wisurgis was de Wimereux en niet de Weser. De herziening van het gangbare beeld van Romeins Vlaanderen, Nederland en Duitsland langs de Rijn wordt door Tacitus bevestigd. In de eerste eeuw vóór Chr. was een groot deel van westelijk Europa door een transgressie overstroomd. Dit verklaart ook, waarom Julius Caesar niet in België, Duitsland en Nederland is doorgedrongen. In feite zou hij dit alleen hebben kunnen doen tussen Doornik en Avesnes-sur-Helpe, en daar zat toevallig het sterke volk van de Sueven, bovendien beschermd door vrijwel ondoordringbare wouden, wat Caesar zelf ook vermeldt. Tegen het einde van de eeuw vóór Chr. begon een regressie (na Duinkerke I), het zich terugtrekken van de zee, wat zich in de eerste eeuw voortzette, zodat een groot gebied ten noorden van de Schelde (de Renus) droog kwam te liggen. De Romeinen hadden niet de minste belangstelling voor deze vlakte, die de Geograaf van Ravenna uit de 7e eeuw nog een "woestijn" noemt. Het schuim van Gallia, zegt Tacitus, derhalve lieden die om de een of andere reden de benen moesten nemen, trok daar naar toe. Blijkens de gevonden inscripties waren daar veel veteranen bij, die na het afzwaaien uit het leger geen bestaan meer konden vinden in Gallia. Zet men deze "vlucht", want dit was het onmiskenbaar, halverwege de eerste eeuw, dan wordt het motief nog duidelijker. Toen immers hadden in Gallia en Germania ernstige woelingen onder de legioenen geheerst. Dit beeld klopt perfect met de resultaten van de opgravingen. lmmers, zowel in Duitsland als in Nederland beginnen dan de sporen van de Romeinen, met op veel plaatsen onverklaarbare vondsten van verschillende legeronderdelen door elkaar. De laatste jaren probeert men wel dit tijdstip naar het begin van de eerste eeuw en zelfs naar het einde van de eeuw vóór Chr. te dringen, ook al spreekt de archeologie dat ten stelligste tegen. De Nederlandse archeologen zitten namelijk met het onoplosbare probleem dat de Friezen en de Bataven allang tot zeer lang tevoren, voordat er ooit één Romein in ons land was geweest, in contact met de Romeinen stonden en zelfs in hun legers dienden. De Romeinen legden langs de Rijn uiteraard een enkele weg aan (daar gaan de vier wegen van de Peutingerkaart!) en zetten er af en toe een legioen neer, wat ook weer bevestigd wordt door de voortdurend wisselende legioenen en kampementen in bijvoorbeeld Nijmegen en Xanten.

7 7 Het ontbreken te Nijmegen na ca. 250 van een burgerlijke nederzetting en het feit dat de elkaar opvolgende en telkens van plaats wisselende kampementen onderling geen kontinuïteit vertonen, bewijzen eveneens dat de militaire posten niet permanent bezet zijn geweest. Dit gebied werd misschien wel als een provincie van Rome beschouwd, maar het had niet eens een naam. Tacitus zegt met nadruk, dat het niet onder Germania gerekend werd, zodat het ook gedaan is met de fabel van Nederland als hoofdbestanddeel van Germania Inferior, dat warempel Boulogne als hoofdstad had. Deze situatie bleef ongeveer 200 jaar bestaan, waarbij de archeologie duidelijk aantoont dat er van een permanente bezetting totaal geen sprake is geweest. Bij de aanwezigheid van Romeinen langs wat nu de Rijn heet, was derhalve geen sprake van een verdedigingsgrens tegen Germaanse invallen, aangezien de Germanen al vele eeuwen ten zuiden van de Rijn woonden. Recent archeologisch onderzoek heeft bovendien aangetoond dat er sprake is geweest van een bewaakte transsportroute langs (wat nu) de Rijn (heet). Omstreeks 250 na Chr. keerde de zee terug, zodat het grootste deel van de Agri Decumates verloren ging en alle land beneden ca. 5 m plus N.A.P. onder water verdween. De Romeinen hadden geen verweer tegen deze overstromingen, ze zijn massaal vertrokken uit Nederland en hebben zich teruggetrokken achter de "Limes Germanicus", die nog steeds op dezelfde plaats lag, namelijk op de lijn Boulogne-Bavay-Trier-Straatburg, ofwel de bovenkant van de Peutingerkaart. De archeologie bevestigt ook dit tot in detail, niet alleen in Nederland, maar ook in Noord-Frankrijk, Vlaanderen en Duitsland. De transgressies zijn niet beperkt gebleven tot een smalle strook langs de kust, maar drongen ver in het vasteland door. Een mooi criterium om de transgressies grosso modo te onderkennen, vormen de uitgestrekte veengebieden in Vlaanderen en Nederland, die alle gevormd zijn tussen de 3e en de 10e eeuw, Laat u dan ook geen moment meer wijsmaken, dat deze uit de ijstijd of de prehistorie zouden stammen. De catastrofe aan de mond van de Amisia (Hem) begrijpt men pas goed indien men weet, dat in het Flevum, dat geheel voor de zee open lag, bij Calais en Duinkerken het verschil tussen eb en vloed 6 à 7 meter bedraagt, de hoge vloeden zelf 8 à 10 meter bereiken. Alles uit het bericht van Tacitus wijst erop dat een springvloed, gepaard met storm en hagel, de Romeinen totaal verrast heeft. Er behoeft nauwelijks op gewezen te worden, dat deze gebeurtenissen evenmin in het noorden van Duitsland hebben plaatsgevonden. Het begint vervelend te worden, maar toch moet weer op de onmogelijkheid gewezen worden deze Bataven in verband met de Nederlandse Betuwe te brengen in een tijd dat nog geen enkele Romein contact met Nederland had gemaakt. In dit geval is het zelfs driedubbele waanzin omdat: 1. de Bataven al als vast onderdeel van de Romeinse legioenen worden genoemd; 2. hun Eiland was aangewezen als basis voor een expeditie in het noorden van Frankrijk; 3. de Bataven bij deze expecitie een centrale rol speelden.

8

Extra: Limes hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Extra: Limes hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 03 October 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/79557 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Barbaars of beschaafd?

Barbaars of beschaafd? Bronnenblad havo Werkwijze Hieronder staan bronteksten van Romeinse schrijvers. Ze gaan over het contact tussen Romeinen en Germaanse stammen. Wat moet je doen? Lees de bronteksten goed door en vraag je

Nadere informatie

LESPAKKET ROMEINSE INVAL IN DE LAGE LANDEN

LESPAKKET ROMEINSE INVAL IN DE LAGE LANDEN @ LESPAKKET ROMEINSE INVAL IN DE LAGE LANDEN pagina 2 en 3! inleiding HET ROMEINSE RIJK Het Romeinse Rijk bestond van 753 voor Christus tot 476 na Christus. Het viel in 285 na Christus uit elkaar in het

Nadere informatie

Paragraaf 4: De Germaanse cultuur - TL 1

Paragraaf 4: De Germaanse cultuur - TL 1 Auteur Floris Sieffers Laatst gewijzigd 28 October 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/65939 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Archeologie. Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt.

Archeologie. Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt. Archeologie Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt. Inhoudsopgave Wat is een archeoloog? Bekende archeologen. Opleiding. Soorten archeologen. Tempel van Empel. Opgravingen. Mijn buurman. 1 Wat

Nadere informatie

Romeinen. Romeinen. Germanen

Romeinen. Romeinen. Germanen Romeinen Romeinen Grieken en Romeinen lijken op elkaar qua levensstijl. Het Romeinse rijk is ontstaan in Rome (753 v. Chr.). De Romeinen kwamen 50 v. Chr. naar Nederland. De Romeinen hebben het Latijns

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp

Nadere informatie

1 Belangrijk in deze periode

1 Belangrijk in deze periode 1 Belangrijk in deze periode De Romeinen en de Grieken zijn in hun tijd twee machtige volkeren. Ze hebben beiden zaken bedacht en uitgevoerd die ook nu voor ons eigen, hedendaagse leven belangrijk zijn.

Nadere informatie

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6 Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en

Nadere informatie

Deel 5: Romeinse Rijk Project: Bij de Gallo- Romeinen in de vicus Tienen. HB pg 138-141

Deel 5: Romeinse Rijk Project: Bij de Gallo- Romeinen in de vicus Tienen. HB pg 138-141 Deel 5: Romeinse Rijk Project: Bij de Gallo- Romeinen in de vicus Tienen. HB pg 138-141 I. Inleiding Schrijf bij elke afbeelding welke functie/doel het zou hebben gehad in de Gallo- Romeinse periode. Functie:

Nadere informatie

De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219

De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62219 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

GRIEKEN EN ROMEINEN ORIENTATIEKENNISVRAGEN...

GRIEKEN EN ROMEINEN ORIENTATIEKENNISVRAGEN... GRIEKEN EN ROMEINEN ORIENTATIEKENNISVRAGEN... score: 1. a Waarom konden er in Griekenland zoveel verschillende staatsvormen naast elkaar bestaan? Gebruik in je antwoord het begrip poleis. b Sparta en Athene

Nadere informatie

Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen

Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen Speurtocht Oosterhof Startpunt: Volkspark Oosterhofweg 49, Rijssen Romeinse Rijk Vooraf Tweeduizend jaar geleden woonden er ongeveer 250 miljoen mensen op aarde (nu: meer dan 7 miljard!). Een groot deel

Nadere informatie

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke

Nadere informatie

Romeinse Rijk. In het korten in beeld.

Romeinse Rijk. In het korten in beeld. Romeinse Rijk In het korten in beeld. Het rijk HetRomeinse rijkwas het rijk dat zich vanaf de 6e eeuw v.chr. uit de stadstaat Rome ontwikkelde, in 63 voor Chr. het landisraëlveroverde en op zijn hoogtepunt

Nadere informatie

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers

Begrippen. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers ijstijd De tijd dat Nederland onder een laag ijs lag. mammoet Een dier uit de prehistorie. Een mammoet leek op een grote harige olifant. jagers Mensen die zochten naar dieren om ze te vangen en op te eten.

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis vwo II

Eindexamen geschiedenis vwo II Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen Vanaf de zomer van 1789 trokken veel Franse vluchtelingen naar Oostenrijk. 1p 1 Waarom vormde dit voor het Franse revolutionaire

Nadere informatie

Romeins Velsen. Achtergrondinformatie t.b.v. het herdenkingsjaar: 2015 (MMXV) 2000 jaar Romeinen in Velsen

Romeins Velsen. Achtergrondinformatie t.b.v. het herdenkingsjaar: 2015 (MMXV) 2000 jaar Romeinen in Velsen Romeins Velsen Achtergrondinformatie t.b.v. het herdenkingsjaar: 2015 (MMXV) 2000 jaar Romeinen in Velsen een project van de Archeologische werkgroep Velsen Joost Vink Romeins Velsen De geschiedenis van

Nadere informatie

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.

3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr. 12 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De Germanen Jos en Mirthe doen met hun ouders een dagje Friesland. Ze bezoeken het terpdorpje Hegebeintum. De

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 tijd van grieken en romeinen, paragraaf 3 Imperium Romanum

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 tijd van grieken en romeinen, paragraaf 3 Imperium Romanum Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 tijd van grieken en romeinen, paragraaf 3 Imperium Romanum Samenvatting door Anisha 1170 woorden 23 januari 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks

Nadere informatie

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken

Nadere informatie

Machtsuitbreiding en de Punische oorlogen.

Machtsuitbreiding en de Punische oorlogen. Machtsuitbreiding en de Punische oorlogen. In de eeuw nadat de Galliërs vertrokken waren, begonnen de Romeinen hun macht in Italië uit te breiden. Ze kwamen in botsing met de hun naburige volken. Hun machtigste

Nadere informatie

29 april - 7 mei 2017

29 april - 7 mei 2017 Meer informatie Waar? Veerweg 1,, Opheusden, Gelderland Telefoon: 0900 6363 888 E-mail: info@rivierenland.biz Website: http://www.rivierenland.nl Wanneer? 29 april 2017 30 april 2017 1 mei 2017 2 mei 2017

Nadere informatie

Bij les 1: Werkblad 1a, bij ansicht 1 (Groeten uit Fletio)

Bij les 1: Werkblad 1a, bij ansicht 1 (Groeten uit Fletio) Bij les 1: Werkblad 1a, bij ansicht 1 (Groeten uit Fletio) Opdracht 1 Op jullie ansichtkaart heeft Sem een tekst geschreven over de Romeinen. Sommige dingen kloppen niet. Overleg met je groepje. Zet achter

Nadere informatie

De Romeinen. Langs de limes in de Lage Landen. WAAR & WANNEER Geschiedenissen. Luit van der Tuuk. Luit van der Tuuk. Langs de limes in de Lage Landen

De Romeinen. Langs de limes in de Lage Landen. WAAR & WANNEER Geschiedenissen. Luit van der Tuuk. Luit van der Tuuk. Langs de limes in de Lage Landen Langs de limes in de Lage Landen De Romeinen Luit van der Tuuk (1954) is voornamelijk bekend als auteur van boeken over de Noormannen en de Franken. Deze keer waagt hij zich aan de Romeinen. Van der Tuuk,

Nadere informatie

IN HET VOETSPOOR DER ROMEINEN door M. Dolmans

IN HET VOETSPOOR DER ROMEINEN door M. Dolmans IN HET VOETSPOOR DER ROMEINEN door M. Dolmans Op 27 januari 1988 hield de Leidse student geschiedenis M. Dolmans een lezing over een tocht die hij met een collega ondernam 'in het voetspoor van Varus'.

Nadere informatie

Taak 1 opdracht 1. Taak 1 opdracht 2. Taak 2. Groot-Brittannië en Frankrijk s E 16/17. de bevolkingsdichtheid in de Ardennen t B 7

Taak 1 opdracht 1. Taak 1 opdracht 2. Taak 2. Groot-Brittannië en Frankrijk s E 16/17. de bevolkingsdichtheid in de Ardennen t B 7 KOPIEERBLAD 1a les 2 - zelfcorrectie jeugdatlas oude versie Taak 1 opdracht 1 Groot-Brittannië en Frankrijk s E 16/17 de bevolkingsdichtheid in de Ardennen t B 7 het reliëf in Zuid-Amerika n W 31 Vul op

Nadere informatie

De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219

De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 14 July 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62219 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC

Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis vwo 2008-II

Eindexamen geschiedenis vwo 2008-II De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië In 1596 bereikte een Nederlandse expeditie onder Cornelis de Houtman Bantam. 2p 1 Leg uit welk verband er bestaat tussen deze expeditie en

Nadere informatie

In het oude Rome De stad Rome

In het oude Rome De stad Rome In het oude Rome De stad Rome In het oude Rome De stad Rome is héél oud. De stad bestaat al meer dan tweeduizend jaar. Rome was de hoofdstad van het grote Romeinse rijk. De mensen die naar Rome kwamen,

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/26522

Nadere informatie

De Romeinen. Wie waren de Romeinen?

De Romeinen. Wie waren de Romeinen? De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als

Nadere informatie

Nederlandse geschiedenis van de Oudheid tot de vroege Middeleeuwen

Nederlandse geschiedenis van de Oudheid tot de vroege Middeleeuwen Leergang Nederlandse Geschiedenis, deel I Nederlandse geschiedenis van de Oudheid tot de vroege Middeleeuwen 1 Auteursrecht Onderwijs geven zonder het gebruik van afbeeldingen is niet mogelijk. Een pdf-versie

Nadere informatie

Extra: Terpen hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/79565

Extra: Terpen hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/79565 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 03 oktober 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/79565 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Een legendarisch fort aan de Waal Opgravingsgegevens van zeven hectaren Kops Plateau

Een legendarisch fort aan de Waal Opgravingsgegevens van zeven hectaren Kops Plateau Een legendarisch fort aan de Waal Opgravingsgegevens van zeven hectaren Kops Plateau Project 10 Nijmegen Kops Plateau: een Romein s fort Onderwerp Aan het eind van de lste eeuw voor Chr. heeft het Romeinse

Nadere informatie

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46

Nadere informatie

De ligging van Rome De Tiber als aanvoerroute en bedreiging

De ligging van Rome De Tiber als aanvoerroute en bedreiging De ligging van Rome De Tiber als aanvoerroute en bedreiging Rome is gesticht aan de rivier de Tiber. Dit is een traagstromende rivier, althans in de zomer. In tijden van regen kan het waterpeil in de rivier

Nadere informatie

Kustlijn van de Noordzee

Kustlijn van de Noordzee International Wadden Sea School www.iwss.org 150.000 jaar geleden - 150.000 jaar geleden was het hele Noordzeebekken bedekt met een dikke ijslaag: dit was de Saale ijstijd. - Alle zeewater was in gletsjers

Nadere informatie

Opzet Workshop Romeinen in Limburg

Opzet Workshop Romeinen in Limburg Opzet Workshop Romeinen in Limburg I. Bronnen 1. Canon 1.1 Canon van Nederland: Tijd van Grieken en Romeinen geeft één venster: De Romeinse Limes met daarin de onderwerpen - bewaking van de grens - opstand

Nadere informatie

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem A Bridge too Far is een film over de meest tragische blunder van de Tweede Wereldoorlog en vertelt heel precies over een groot plan. Dat plan kostte meer Geallieerden

Nadere informatie

1 Belangrijk in deze periode

1 Belangrijk in deze periode 1 Belangrijk in deze periode In 1945 eindigt de Tweede Wereldoorlog (1940-1945). Duitsland wil, onder leiding van Adolf Hitler, Europa veroveren. Na vijf jaar strijd en 55 miljoen doden geeft Duitsland

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

Werkblad: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. 1

Werkblad: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. 1 Achtergrond informatie voor docenten. D- Day betekend de eerste dag van een grote militaire operatie. In de Tweede Wereldoorlog viel dat op 6 juni 1944. Maar de inval van de Amerikanen in Afghanistan was

Nadere informatie

De renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!

De renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.! De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit

Nadere informatie

5,8. Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november keer beoordeeld. Geschiedenis. Begrippen:

5,8. Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november keer beoordeeld. Geschiedenis. Begrippen: Samenvatting door een scholier 933 woorden 28 november 2012 5,8 118 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Begrippen: Atheense democratie: een vorm waarbij het bestuur het volk (demos) via stemming

Nadere informatie

2000 jaar oude sporen

2000 jaar oude sporen 2000 jaar oude sporen Archeologie & Romeinen in Nederland Deze lesbrief bevat 2 lessen van elk 1 lesuur - Les 1 is een kennismaking met de wereld van de archeologie. - Les 2 spitst zich toe op een deel

Nadere informatie

GRIEKEN EN ROMEINEN KENNISVRAGEN VWO-4

GRIEKEN EN ROMEINEN KENNISVRAGEN VWO-4 GRIEKEN EN ROMEINEN KENNISVRAGEN VWO-4 1. Leg uit wat een sofist was. score: 2. Welke rol speelden de sofisten in de Atheense democratie? 3. Waarom is het niet juist te spreken van Griekenland in de tijd

Nadere informatie

omstreeks het begin van de jaartelling.het grootste gedeelte van het door de Rijn uit Duitsland aan-

omstreeks het begin van de jaartelling.het grootste gedeelte van het door de Rijn uit Duitsland aan- Tussen Rijn en Lek 1968 4. - Dl.2 4-2- 2300 joor geleden bouwden Romeinen bij Vechten een vlootbasis. door G. Koppert. Even ten zuiden van de rijksweg 12 Utrecht-Arnhem, terhoogte van het fort Vechten

Nadere informatie

Tijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen

Tijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten om de macht (235 284 meer dan 50 soldatenkeizers ) 3. Waardevermindering van het geld

Nadere informatie

Opgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode

Opgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode Opgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode Het onderzoeksgebied vanuit de lucht bekeken (Foto: Birger Stichelbaut). De

Nadere informatie

96-(224) 2.0 LOSSE GESTEENTEN

96-(224) 2.0 LOSSE GESTEENTEN 96-(224) 2.0 LOSSE GESTEENTEN Grondboor en Hamer, jrg. 43, no. 5/6, p. 225-227, 3 fig., november 1989 AFZETTINGEN VAN RIJN EN MAAS IN LIMBURG W.M. Felder* In de loop van het Mioceen, 10 tot 7 miljoenn

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we

Nadere informatie

EN DE PUZZELOPLOSSINGEN TEKST EN TEKENINGEN VAN HET DTT

EN DE PUZZELOPLOSSINGEN TEKST EN TEKENINGEN VAN HET DTT EN DE PUZZELOPLOSSINGEN TEKST EN TEKENINGEN VAN HET DTT Nederlandse Uitgave Mei 2001 Oplossing puzzel 1: De snelste route naar het eten Lengte route I: 14.2cm Lengte route II: 16.4cm Lengte route III:

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk Romeinen par 1,2,3,4,5,6,7 + begrippen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk Romeinen par 1,2,3,4,5,6,7 + begrippen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk Romeinen par 1,2,3,4,5,6,7 + begrippen Samenvatting door een scholier 2171 woorden 14 juni 2016 7,9 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 Tussen

Nadere informatie

Geschiedenis hoofdstuk 3

Geschiedenis hoofdstuk 3 Geschiedenis hoofdstuk 3 Romeinse rijk 500 v Christus 500 na Christus Rome de eeuwige stad : deze stad bestaat al eeuwenlang. De tijdlijn Het Romeinse rijk begint 500v Chr. En eindigt 500 na Christus.

Nadere informatie

4,9. Samenvatting door Rubien 1966 woorden 6 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Geschiedenis 3.1 Van stad tot wereldrijk

4,9. Samenvatting door Rubien 1966 woorden 6 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Geschiedenis 3.1 Van stad tot wereldrijk Samenvatting door Rubien 1966 woorden 6 februari 2017 4,9 44 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Geschiedenis 3.1 Van stad tot wereldrijk - Rome eerste stad met koning - Ze jagen de koning

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken

Nadere informatie

Tijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen

Tijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten om de macht (235 284 meer dan 50 soldatenkeizers ) 3. Waardevermindering van het geld

Nadere informatie

Nederlandse geschiedenis van de prehistorie tot de vroege middeleeuwen

Nederlandse geschiedenis van de prehistorie tot de vroege middeleeuwen Nederlandse geschiedenis van de prehistorie tot de vroege middeleeuwen Auteursrecht Onderwijs geven zonder het gebruik van afbeeldingen is niet mogelijk. Een pdf-versie van dit Powerpoint-bestand wordt

Nadere informatie

Story-concept. Via Belgica. Een beknopte weergave van de plannen voor 2017 en 2018.

Story-concept. Via Belgica. Een beknopte weergave van de plannen voor 2017 en 2018. Story-concept Via Belgica Een beknopte weergave van de plannen voor 2017 en 2018. Toos Hofstede toos@viastory.com Versie 2.0, 1 augustus 2017 Over het project Via Belgica Een naam die tot de verbeelding

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Tijd van Grieken en Romeinen. 2.4 De late oudheid. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen

Tijd van Grieken en Romeinen. 2.4 De late oudheid. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten

Nadere informatie

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt. Examen VWO 2009 tijdvak 2 woensdag 24 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer

Nadere informatie

Het Duitse oorlogsverleden:

Het Duitse oorlogsverleden: Het Duitse oorlogsverleden: feiten, motieven, oorzaken en identiteiten Docent: Jelle de Bont H. Oosterhuis 444049 Postvak 54 Onderwijsgroep 16 5 maart 2008 Practicum CW 1D, opdracht 2 Aantal woorden 1704

Nadere informatie

DE ROMEINSE TIJD. 58 voor Christus - 406 na Christus JAARTAL PERIODE BEWIND GEBEURTENISSEN

DE ROMEINSE TIJD. 58 voor Christus - 406 na Christus JAARTAL PERIODE BEWIND GEBEURTENISSEN DE ROMEINSE TIJD 58 voor Christus - 406 na Christus De Romeinse Tijd begon in onze contreien in 57 voor Christus toen de Romeinse keizer Caesar Gallië onderwierp. Ons land behoorde tot het noordelijke

Nadere informatie

Barbaars of beschaafd?

Barbaars of beschaafd? Naam leerling:.. Klas:.. Kwadrant Barbaars of beschaafd? Bronnenblad werkwijze Hieronder staan bronteksten van Romeinse schrijvers. Ze gaan over het contact tussen Romeinen en Germaanse stammen; Romeinen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Romeinen, Het Romeinse Rijk

Samenvatting Geschiedenis Romeinen, Het Romeinse Rijk Samenvatting Geschiedenis Romeinen, Het Romeinse Rijk Samenvatting door een scholier 1951 woorden 29 januari 2006 6,3 340 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Het Romeinse Rijk. 1)

Nadere informatie

Waarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat)

Waarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat) Waarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat) (28 en 29 oktober 2009) Oudenburg, 2009 Colofon Archeologisch Rapport Oudenburg 4 Waarderend archeologisch Onderzoek te

Nadere informatie

Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land.

Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. Thema: Slag om de Schelde en de invloed op het Nieuwe land. Op 6 juni 1944 is het D Day, dat wordt nog steeds gevierd want het is het begin van de bevrijding van West Europa. Eigenlijk betekent D Day de

Nadere informatie

deeultûrele grens de natuurlijke grens onafhankelijk de open grens de $~aatkundi "" ~...de 't-aalg(ens Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1

deeultûrele grens de natuurlijke grens onafhankelijk de open grens de $~aatkundi  ~...de 't-aalg(ens Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1 Kijkles Hoofdstuk 8 Les 1 Grenzen verdwijnen De schutting in jouw tuin is de grens tussen jouw tuin en die van de buren. Tussen woonwijken, gemeenten, provincies en landen zijn ook grenzen. Die grenzen

Nadere informatie

Julius Caesar de bello Gallico I 2-29

Julius Caesar de bello Gallico I 2-29 IN BLOED GESMOORD HET VERHAAL VAN DE MISLUKTE VOLKSVERHUIZING Julius Caesar de bello Gallico I 2-29 uitgegeven door René van Royen HET BEGIN VAN DE EUROPESE GESCHIEDSCHRIJVING? in bloed gesmoord Misschien

Nadere informatie

Nederland tijdens de Romeinse tijd Retourtje Romeinen

Nederland tijdens de Romeinse tijd Retourtje Romeinen Nederland tijdens de Romeinse tijd Retourtje Romeinen Marcus Scanius Naam Klas Flavius Victor Julia, Julius en Lucius Brinno werkblad 1 2 3 4 Romeinse soldaat A ve, mijn naam is Marcus Scanius. Ik ben

Nadere informatie

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913

HONDERD JAAR GELEDEN. Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 HONDERD JAAR GELEDEN aflevering 12 Nieuws uit de krant van 10 tot 15 maart 1913 Een vast onderwerp waaraan in de kranten aandacht werd besteed, was de oorlog op de Balkan. Turkije was er bij betrokken

Nadere informatie

inhoud blz. Inleiding 1. De Klaagmuur 2. De Grote Muur 3. De Berlijnse Muur 4. De Muur van Hadrianus 5. De Atlantische Muur 6. Filmpjes Pluskaarten

inhoud blz. Inleiding 1. De Klaagmuur 2. De Grote Muur 3. De Berlijnse Muur 4. De Muur van Hadrianus 5. De Atlantische Muur 6. Filmpjes Pluskaarten Beroemde muren inhoud blz. Inleiding 3 1. De Klaagmuur 4 2. De Grote Muur 6 3. De Berlijnse Muur 9 4. De Muur van Hadrianus 12 5. De Atlantische Muur 14 6. Filmpjes 17 Pluskaarten 18 Bronnen en foto s

Nadere informatie

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel

Nadere informatie

Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor

Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Terugkijken: Bij de ene revolutie ontstaat een nieuw en onafhankelijk land. Vrijheid is voor de inwoners

Nadere informatie

TERRACOTTALEGER HET. & De erfenis van de eeuwige Keizer van China EXPO > PEDAGOGISCH DOSSIER JAAR LUIK GUILLEMINS TGV STATION

TERRACOTTALEGER HET. & De erfenis van de eeuwige Keizer van China EXPO > PEDAGOGISCH DOSSIER JAAR LUIK GUILLEMINS TGV STATION HET TERRACOTTALEGER & De erfenis van de eeuwige Keizer van China EXPO 23.12.16 23.04.17 PEDAGOGISCH DOSSIER 11-14 JAAR LUIK GUILLEMINS TGV STATION + 3 2 4 2 2 4 WWW. T E R R A C O T 4 9 3 8 TA - L I E

Nadere informatie

DE BOERENOORLOG 1899-1902

DE BOERENOORLOG 1899-1902 DE BOERENOORLOG 1899-1902 Jan van Riebeeck Stichter van de Kaapkolonie In "Novioposta" nummer 9 van januari 1985 werd het eerste deel van dit artikel opgenomen. Na een overzicht van de geschiedenis van

Nadere informatie

Rond en groen De piramiden van Ronse

Rond en groen De piramiden van Ronse Rond en groen De piramiden van Ronse /LEAD/ Volgens de Vlaamse streekauteur Omer Wattez (1857-1935) is Ronse de Parel van de Vlaamse Ardennen. Deze eretitel heeft de stad grotendeels aan zijn geaccidenteerde

Nadere informatie

De profetische aspecten uit het boek Jozua. Wanneer speelt de geschiedenis, die beschreven wordt, in het boek Jozua zich af?

De profetische aspecten uit het boek Jozua. Wanneer speelt de geschiedenis, die beschreven wordt, in het boek Jozua zich af? De profetische aspecten uit het boek Jozua. Wanneer speelt de geschiedenis, die beschreven wordt, in het boek Jozua zich af? Welke immens wonderlijke gebeurtenissen had Gods volk ervaren op het moment

Nadere informatie

Het verval van het uitgestrekte keizerrijk

Het verval van het uitgestrekte keizerrijk Het verval van het uitgestrekte keizerrijk Problemen in Rome Problemen in Rome Uitgestrekte grenzen / groot leger nodig Groot leger kost geld: belastingen Crisis en burgeroorlogen Volksverhuizing (Hunnen...)

Nadere informatie

Arras. De Champs-Élysées

Arras. De Champs-Élysées Utrecht, de Domstad Neeltje Jans Arras Kasseien in Noord-Frankrijk De Champs-Élysées Alpe d Huez Gâteau à la broche Utrecht, de Domstad De Tour de France start in 2015 in Utrecht. Utrecht wordt ook wel

Nadere informatie

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk). Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest

Nadere informatie

Ze gebruikten bijna alleen maar streepjes omdat ze het snel en makkelijk in stenen wilden krassen. Rondjes waren erg moeilijk!

Ze gebruikten bijna alleen maar streepjes omdat ze het snel en makkelijk in stenen wilden krassen. Rondjes waren erg moeilijk! Romeinse cijfers Vroeger werd er overal in Romeinse cijfers gerekend. Deze cijfers zijn bedacht door de Romeinen in de Romeinse tijd. Er is geen symbool voor het getal 0. Ze vonden namelijk dat niks maar

Nadere informatie

Werkblad Introductie. 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij.

Werkblad Introductie. 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij. Werkblad Introductie 1. WAT GEBEURT HIER? Hieronder staan beelden uit de film. Maak er zelf korte bijschriften bij. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 2. PETJE OP, PETJE AF: WAAR OF NIET? Zijn de volgende zinnen

Nadere informatie

De val van de Berlijnse muur

De val van de Berlijnse muur Thema: Van A tot Z Geschiedenis Tijd van televisie en computer Koude oorlog Moeilijkheid: *** Tijdsduur: ** Juf Nelly De val van de Berlijnse muur Doel: Na deze opdracht weet je waarom de Berlijnse muur

Nadere informatie

BOERMARKEN IN DRENTHE

BOERMARKEN IN DRENTHE BOERMARKEN IN DRENTHE Historie Geschiedenis gaat ver terug. Het begrip Boermarke, ook wel Marke genoemd, gaat in feite terug tot de tijd van de Germanen die zich op vaste plaatsen gingen vestigen. MARKE,

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen Tijdvak 3 Toetsvragen 1 Op veel afbeeldingen wordt de Romeinse keizer Constantijn als een heilige afgebeeld met een stralenkrans om zijn hoofd. Welke reden was er om Constantijn als christelijke heilige

Nadere informatie

Publiekssamenvatting. Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden

Publiekssamenvatting. Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden Publiekssamenvatting Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden Catastrofale overstromingen kwamen vaak voor in de geschiedenis van Pannerden, wat met de ligging in de driehoek tussen de rivieren

Nadere informatie

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt.

Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring of uitleg ontbreekt. Examen VWO 2008 tijdvak 2 woensdag 18 juni 9.00-12.00 uur geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor elk vraagnummer

Nadere informatie

Oudheid ( 800 V.C - 500 )

Oudheid ( 800 V.C - 500 ) 1922 -> Howard Carter vindt het masker van Toetachanchamon 1974 -> Lucy wordt gevonden en zij wordt de eerste mens.(genoemd naar het liedje Lucy in the sky of diamond )? ( Prehistorie ) -> Vuur werdt ondekt

Nadere informatie

Rapportage vondstmelding: Oostende, zeedijk (thv. Hertstraat)

Rapportage vondstmelding: Oostende, zeedijk (thv. Hertstraat) Rapportage vondstmelding: Oostende, zeedijk (thv. Hertstraat) I. Verslaggevers: Inge Zeebroek, erfgoedonderzoeker (heden: erfgoedconsulent), OE, K. Albert II-laan 19, bus 5, 1210 Brussel, 09/276 24 53

Nadere informatie

Gemeente Deventer, archeologisch beleidsadvies 795

Gemeente Deventer, archeologisch beleidsadvies 795 Gemeente Deventer, archeologisch beleidsadvies 795 Bestemmingsplan Hoornwerk Eiland 3 Datum: 01-04-2016 Opsteller: Bevoegd gezag: A. Oosterwegel, adviseur Ruimte en Archeologie gemeente Deventer B. Vermeulen

Nadere informatie

Stofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats).

Stofomschrijving Deze opdracht hoort bij 2.1-3.1 en 3.2 van De Republiek in tijd van Vorsten (Geschiedenis Werkplaats). Het verhaal van 1588 Bodystorming Inleiding Het jaar 1588 is een belangrijk jaar in de geschiedenis van de Republiek. De gebeurtenissen die eraan vooraf gaan worden als feiten voorgelezen en tussen de

Nadere informatie

Meetkunde 015. Opgave 1 Teken een route. Opgave 2 Teken een route. Hoeveel kilometer is je route? km. Naam: Meetkunde 015 September / 11

Meetkunde 015. Opgave 1 Teken een route. Opgave 2 Teken een route. Hoeveel kilometer is je route? km. Naam: Meetkunde 015 September / 11 Meetkunde 015 Liniaal Eiland : Doel : Kaartlezen Tekenen van een route op een kaart met schaal Potlood Opgave 1 Teken een route. Hoeveel kilometer is je route? km Opgave 2 Teken een route. Hoeveel kilometer

Nadere informatie

Ten noorden van de evenaar ligt het noordelijk halfrond. Ten zuiden daarvan het zuidelijk halfrond.

Ten noorden van de evenaar ligt het noordelijk halfrond. Ten zuiden daarvan het zuidelijk halfrond. Rekenen aan de aarde Introductie Bij het vak aardrijkskunde wordt de aarde bestudeerd. De aarde is een bol. Om te bepalen waar je je op deze bol bevindt zijn denkbeeldige lijnen over de aarde getrokken,

Nadere informatie

Romeinen 1/6. Ze vroegen overal belasting en werden zo ook steeds rijker.

Romeinen 1/6. Ze vroegen overal belasting en werden zo ook steeds rijker. Romeinen Rome was één van de vele volken in Italië. Op een gegeven moment wisten ze de baas te worden over hun buurlandje. Ze voegden de soldaten bij hun eigen leger en waren dus weer sterker! Ze trainden

Nadere informatie

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade Chris Oxlade Chris Oxlade Anita Ganeri Anita Ganeri Boeken in deze serie e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 e-book: 978-94-6175-822-4 gebonden versie: 978-94-6175-285-7 e-book:

Nadere informatie

Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem

Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem Munten uit de Byzantijnse tijd. Een archeologisch team onder leiding van dr. Eilat Mazar heeft in de buurt van de Tempelberg een

Nadere informatie