VERENIGING VAN LERAREN IN DE ECONOMISCH/MAATSCHAPPELIJKE VAKKEN
|
|
- Hans Dijkstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 VERENIGING VAN LERAREN IN DE ECONOMISCH/MAATSCHAPPELIJKE VAKKEN Aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen Mevrouw M.J.A. van der Hoeven T.a.v. Afdeling VO/BOB Postbus LZ Zoetermeer Betreft: Aanvullende reactie op het rapport Ruimte laten, Keuzes bieden. Amsterdam, 10 maart 2003 Geachte mevrouw Van der Hoeven, In vervolg op ons onderhoud met de heer Offerein op 19 februari jl., doen wij u toekomen de aanvullende informatie inzake de opmerking over het opnemen van het vak economie in het profieldeel Cultuur en Maatschappij. In eerste instantie bleek het niet duidelijk te zijn of HAVO en VWO leerlingen in dit profiel over voldoende wiskundige vaardigheden zouden beschikken, om dit vak te kunnen volgen. Daarnaast wil de VECON u nogmaals attenderen op het feit dat het vak Management en Organisatie wel degelijk een maatschappijvak is! In deze brief willen wij beide punten graag toelichten. Ten eerste is het evident dat het vak economie grote verschillen vertoont met het vak wiskunde. Leerlingen vinden het vak economie vaak moeilijk omdat er zoveel wiskunde in zou voorkomen. De praktijk laat echter zien dat (zeker havo) leerlingen op het terrein van de wiskunde niet veel meer hoeven te kunnen dan het oplossen van procentuele berekeningen en eerstegraads vergelijkingen zoals: Y = 2X + 6. Het vwo programma stelt daarentegen meer eisen aan leerlingen. Zo moeten vwo-ers momenteel met tweede of derdegraads vergelijkingen kunnen werken (met name in de micro-economie). Tevens moeten zij eenvoudige differentiaalvergelijken kunnen oplossen. Aangezien dit soort opgaven pas in vijf of zes vwo aan bod komen, kan en mag dit geen bezwaar opleveren. Vooruitlopend op het nieuwe economieprogramma, is zelfs de wens uitgesproken om de rekenvaardigheden nog verder te beperken: Economie in de Tweede Fase, zo benadrukt de commissie nogmaals, moet enthousiasmerend werken. Het importeren van wiskunde in de economie in de tweede fase moet dus met de nodige terughoudendheid worden verricht (uit het rapport van de commissie Teulings: Economie moet je doen ). Het bovenstaande in ogenschouw nemend, gaat de Vecon ervan uit dat het opnemen van het vak economie in het profieldeel Cultuur en Maatschappij voor havo en vwo, op wiskundig gebied, geen extra problemen op kan leveren.
2 Ten tweede is uit het gesprek met de heer Offerein verder gebleken dat het Ministerie twijfels heeft over de maatschappelijke relevantie van het vak Management en Organisatie. De gedachte dat M&O niet veel veder gaat dan boekhouden en kostprijsberekeningen is een volslagen misvatting. M&O is wel degelijk een maatschappijvak en dient daarom als keuzemogelijkheid opgenomen te worden in zowel het profieldeel Cultuur en Maatschappij en Economie en Maatschappij. De VECON wil de stelling dat het vak M&O een maatschappijvak is onderbouwen met de volgende argumenten: In het vak M&O worden onderwerpen besproken die in het examenprogramma maatschappijleer worden genoemd (zie bijlage 1) In het examenprogramma van het vak M&O komen veel einddoelen voor die te maken hebben met het functioneren van onze maatschappij als geheel en de invloed daarvan op individuen (zie bijlage 2) We leven in een land waar de productie gebaseerd is op vrije, ondernemingsgewijze productie. Een introductie op de manier waarop de ondernemingsgewijze productie plaats vindt, is dus zowel bedrijfseconomie als maatschappelijk vormend. Veel leerlingen krijgen later een baan binnen een commerciële of niet-commerciële organisatie. Enige kennis van de manier waarop die organisatie geleid en georganiseerd is, behoort tot de basiskennis van elke burger. M&O als maatschappijvak is ook te meten aan de mate waarin zij bijdraagt aan de competenties om de krant te lezen. Zelfs voor veel voorpaginanieuws is basale kennis van bedrijfseconomie nodig. Al met al kan uit het bovenstaande worden geconcludeerd dat M&O niet alleen bestaat uit bedrijfseconomie. Bovendien zijn Veel thema's uit de bedrijfseconomie maatschappelijk relevant. Op basis hiervan kunnen wij op geen enkele wijze de zienswijze van het Ministerie volgen. Verder wenst de VECON de Minister veel succes met het verwerken van onze reacties en die van vele andere vakverenigingen zodat u in het belang van het onderwijs tot een zorgvuldige afweging komt. Met vriendelijke groet, namens het bestuur van de VECON Eric Welp sectie algemene economie BIJLAGE 1) Elementen uit het eindexamenprogramma maatschappijleer die ook in m&o voorkomen BIJLAGE 2) Delen van het eindexamenprogramma M&O havo die duidelijke maken dat het veel elementen bevat die maatschappelijk relevant zijn.
3 Bijlage 1 Waarom is management & organisatie een maatschappijvak? Een opsomming a.h.v. de domeinen uit het examenprogramma maatschappijleer v.w.o. voor het gemeenschappelijk deel. De vaardigheden en benaderingswijzen uit domein A laten we hier buiten beschouwing, er is natuurlijk een zeer grote overlap. Domein B bevat politieke besluitvorming, hier is weinig te vinden dat ook bij m&o behandeld wordt. De rol van de overheid als (meestal niet-beïnvloedbare) omgevingsfactor komt wel aan de orde bij het vak m&o (bv. milieuwetgeving, vestigingsregelingen, btw). Domein C gaat over massamedia. Omdat bij m&o het onderwerp promotie (als onderdeel van marketing) behandeld wordt komen massamedia, beïnvloeding door media, free publicity en de objectiviteit van de boodschappen van media aan de orde. Dit alles niet alleen in verband met commerciële organisaties maar ook in verband met niet-commerciële organisaties die bv. gedragsverandering van burgers nastreven. Domein D is een keuzethema. Als voorbeeld wordt in het eindexamenprogramma het onderwerp mens en werk uitgewerkt. In het programma van het vak m&o komt het onderwerp personeel voor. Behandeld wordt o.a. werving van personeel, planning van personeelsbehoefte door een bedrijf met daarbij betrokken bijscholing/nascholing en flexibele pensionering, discriminatie, arbeidsovereenkomst, CAO, ondernemingsraad, medezeggenschapsraad, flexwerk.
4 Bijlage 2 Waarom is management & organisatie een maatschappijvak? Een opsomming a.h.v. de domeinen en eindtermen uit het examenprogramma management & organisatie havo. De vaardigheden en benaderingswijzen uit domein A laten we hier buiten beschouwing, er is natuurlijk een zeer grote overlap. Domein B: Interne organisatie en personeelsbeleid. 1 De kandidaat kan beschrijven welke organisatiestructuren voor een organisatie in aanmerking komen om overzichtelijke en betrouwbare informatie te verkrijgen voor het beheer van de organisatie. Daarnaast kan hij verklaren hoe een spanningsveld kan ontstaan tussen de belangen van een organisatie en de belangen van de maatschappij bij de werving van personeel en het inzetten van arbeidskrachten. 5 De kandidaat kan verklaren waarom naast een goede interne organisatie een goede administratieve organisatie onontbeerlijk is om controle uit te oefenen op de uitvoering van het beleid en om fraude en mismanagement tijdig te ontdekken. 6 De kandidaat kan verklaren waarom een organisatie bij het selecteren van personeel grote waarde hecht aan de economische voor- en nadelen die de organisatie heeft van nieuwe personeelsleden. Hij kan ook verklaren waarom de overheid via wetgeving tracht bepaalde sociale groeperingen een sterkere positie op de arbeidsmarkt te geven. Domein C: Financiering van activiteiten. 7 De kandidaat kan de werking van financiële markten beschrijven en verklaren hoe het financieren van activiteiten verloopt voor: particulieren, niet-commerciële organisaties en commerciële organisaties. 8 De kandidaat kan de verschillende rechtsvormen beschrijven die niet-commerciële en commerciële organisaties kunnen kiezen en ook verklaren waarom een organisatie voor een bepaalde rechtsvorm kiest. 9 De kandidaat kan de werking van de vermogensmarkt beschrijven vanuit het perspectief van particulieren, niet-commerciële organisaties en commerciële organisaties. 10 De kandidaat kan vanuit het perspectief van particulieren in hoofdlijnen verklaren welke mogelijkheden, beperkingen en redenen er zijn voor het lenen van geld. 11 De kandidaat kan mede met behulp van ICT berekenen welke hypotheekvorm in een gegeven situatie de goedkoopste is en aangeven welke voor- en nadelen aan de diverse hypotheekvormen kleven. 13 De kandidaat kan vanuit het perspectief van niet-commerciële organisaties in hoofdlijnen verklaren welke mogelijkheden, beperkingen en redenen er zijn voor het aantrekken van geld. Domein D: Marketingbeleid 15 De kandidaat kan beschrijven hoe het marketingbeleid van een organisatie vorm kan krijgen en verklaren hoe hieruit een spanningsveld kan ontstaan tussen de belangen van een organisatie en de belangen van de afnemers en van derden. 16 De kandidaat kan het belang van marketing verklaren voor niet-commerciële organisaties en verklaren welke principes voor de marketing in niet-commerciële organisaties van belang zijn.
5 17 De kandidaat kan de mogelijke marketingdoelstellingen herkennen en de relatie beschrijven tussen de marketingdoelstellingen en de doelstelling van de organisatie. Hij kan de specifieke aandachtspunten in de marketing van de niet-commerciële organisaties beschrijven. 18 De kandidaat kan verklaren hoe een niet-commerciële organisatie bij het realiseren van haar marketingdoelstellingen in conflict kan komen met de belangen van de consument. 22 De kandidaat kan verklaren hoe een commerciële organisatie bij het realiseren van haar marketingdoelstellingen in conflict kan komen met de belangen van de consument. Domein E: Financieel beleid dit domein is weinig maatschappelijk maar meer vakspecifiek Domein F: Informatievoorziening met behulp van ICT dit domein is nog niet verder geëxpliciteerd omdat de mogelijkheden op de scholen soms zeer beperkt zijn. Domein G: Externe financiële verslaggeving 42 De kandidaat kan de externe financiële verslaggeving van niet-commerciële organisaties (zoals de schoolorganisatie en de sportvereniging) en van commerciële organisaties (handelsondernemingen) verklaren. Hij kan de begroting en de jaarrekening verklaren zoals die worden voorgelegd aan medezeggenschapsraden, ledenvergaderingen en ondernemingsraden. 44 De kandidaat kan voor de niet-commerciële organisaties verklaren wat het verschil is tussen de begroting en de werkelijke uitkomst van posten in een jaarverslag en.. 48 De kandidaat kan de ontwikkeling in de resultaten van een bedrijf verklaren aan de hand van kengetallen berekend bij twee opvolgende balansen. Hij kan ook verklaren waarom deze kengetallen slechts een beperkte waarde hebben. (ter verklaring: het gaat hier bv. om de term liquiditeit die in de krant regelmatig voorkomt, toevoeging J. Hommel)
MANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO
MANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2014 Juni 2013 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Examens (CvE). Het CvE is verantwoordelijk voor de afname van
Nadere informatieMANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0
MANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor
Nadere informatieExamenprogramma management en organisatie vwo
Examenprogramma management en organisatie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden
Nadere informatieExamenprogramma management en organisatie havo/vwo
Examenprogramma management en organisatie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A
Nadere informatieProgrammacommissie herziening eindtermen M & O HAVO ten behoeve van de sectie Bedrijfseconomie van de VECON
Programmacommissie herziening eindtermen M & O HAVO ten behoeve van de sectie Bedrijfseconomie van de VECON Voorstel tot herijking van het eindexamenprogramma Management en Organisatie HAVO: Recht zo die
Nadere informatieHAVO. Ter voorbereiding is een deel van de stof bij het vak economie in de derde klas havo opgenomen. Marketing
Voorlichting HAVO Een 'nieuw' vak in de bovenbouw Ter voorbereiding is een deel van de stof bij het vak economie in de derde klas havo opgenomen. (M&O) is een nieuw vak in de bovenbouw voor de havo. Het
Nadere informatiemanagement & organisatie
Voorlichting management & organisatie vernieuwde tweede fase HAVO/VWO Een nieuw vak in de bovenbouw Ter voorbereiding is een deel van de stof bij het vak economie in de derde klas HAVO /VWO opgenomen.
Nadere informatieMANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1
MANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor
Nadere informatieExamenprogramma bedrijfseconomie en ondernemerschap havo
Examenprogramma bedrijfseconomie en ondernemerschap havo 27 MEI 2014 CONCEPT - VOORLOPIG Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 20890-n1 9 mei 2016 Rectificatie van de Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 8 april
Nadere informatieExamenprogramma bedrijfseconomie en ondernemerschap vwo
Examenprogramma bedrijfseconomie en ondernemerschap vwo 27 MEI 2014 CONCEPT - VOORLOPIG Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit
Nadere informatieManagement & Organisatie. Een mooi vak in de bovenbouw van de HAVO en het VWO
Management & Organisatie Een mooi vak in de bovenbouw van de HAVO en het VWO M & O een nieuw vak Management & organisatie komt als apart vak niet voor in de basisvorming. Wel heb je onderdelen van het
Nadere informatieM&O - een nieuw vak. Management & Organisatie. Management. Organisatie. Een nieuw vak in de bovenbouw van havo/vwo
Management & Organisatie Een nieuw vak in de bovenbouw van havo/vwo M&O - een nieuw vak Management en Organisatie (M&O) komt als vak niet voor in de basisvorming. In de Tweede Fase kan je M&O kiezen in
Nadere informatieWelkom op de. Voorlichtingsavond economie (eco) en bedrijfseconomie,ondernemerschap en financiële zelfredzaamheid. (Beco).
Welkom op de Voorlichtingsavond economie (eco) en bedrijfseconomie,ondernemerschap en financiële zelfredzaamheid. (Beco). agenda Bedrijfseconomie, Ondernemerschap en Financiële Zelfredzaamheid (BECO) BECO
Nadere informatieVak: Management en Organisatie
Eindtermendocument 14 Vak: Management en Organisatie Leerweg: havo Ter goedkeuring aangeboden aan de Minister van Onderwijs, Infrastructuur en Sociale Zaken, Directie Onderwijs, Aruba Afdeling Curriculumontwikkeling
Nadere informatieDOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT
DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1. VOORSTEL NIEUW DOMEIN D MARKETING 1.1 Doel en inhoud Dit domein maakt de leerling vertrouwd met marketing en de functies daarvan. Marketing gaat over
Nadere informatieDOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT
DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1 VOORSTEL NIEUW DOMEIN A VAARDIGHEDEN 1.1 Doel en inhoud Dit domein omvat algemene en vakspecifieke vaardigheden die verkaveld zijn in de subdomeinen A1
Nadere informatieEindtermendocument 14. Vak: Management & Organisatie. Leerweg: vwo
Eindtermendocument 14 Vak: Management & Organisatie Leerweg: vwo Ter goedkeuring aangeboden aan de Minister van Onderwijs, Infrastructuur en Sociale Zaken, Directie Onderwijs, Aruba Afdeling Curriculumontwikkeling
Nadere informatieDOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT
DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1. VOORSTEL NIEUW DOMEIN F VERSLAGGEVING 1.1 Doel en inhoud Dit domein concentreert zich op de wijze waarop een organisatie zich extern via verslaggeving
Nadere informatieDOMEINBESCHRIJVING 27 mei 2014 VOORLOPIG CONCEPT
DOMEINBESCHRIJVING 27 mei 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1 VOORSTEL NIEUW DOMEIN 0 VAN PERSOON NAAR RECHTSPERSOON 1.1 Doel en inhoud Dit domein is de leidraad van het nieuwe examenprogramma. De verschillende domeinen
Nadere informatieElde College. Elke dag een uitdaging
Elde College Elke dag een uitdaging Profielkeuze havo-3 3 en 4 November 2015 Nannie Vink Decaan havo Inhoud Nieuwe vakken Het profiel gemeenschappelijk deel profieldeel vrij deel Het keuzeoverzicht Hoe
Nadere informatieOuderavond profielkeuze Economie en M&O. Februari 2016
Ouderavond profielkeuze Economie en M&O Februari 2016 Sectie economie Wat hoort bij welk vak? Rente Inflatie Hypotheken Aandelen Marketing Werkloosheid Bedrijfsresultaat Speltheorie Monopolie Rechtsvorm
Nadere informatieOuderavond profielkeuze Economie en Bedrijfseconomie Voorlichting 3H & 3V
Ouderavond profielkeuze Economie en Bedrijfseconomie Voorlichting 3H & 3V Sectie economie Economische vakken Economie klas 3 Economie bovenbouw Bedrijfseconomie bovenbouw (bedrijfseconomie, ondernemerschap
Nadere informatieLANDSEXAMEN HAVO 2015-2016
LANDSEXAMEN HAVO 2015-2016 Eamenprogramma MANAGEMENT EN ORGANISATIE H.A.V.O. 1 Het eindeamen Het eindeamen bestaat uit het centraal eamen en het commissie-eamen. Het centraal eamen wordt afgenomen in één
Nadere informatieDOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT
DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1. VOORSTEL NIEUW DOMEIN B INTERNE ORGANISATIE en PERSONEELSBELEID 1.1 Doel en inhoud In dit domein ligt het accent op het interne functioneren van organisaties,
Nadere informatieVELDRAADPLEGING CONCEPTSYLLABI BEDRIJFSECONOMIE, ONDERNEMERSCHAP EN FINANCIELE ZELFREDZAAMHEID
VELDRAADPLEGING CONCEPTSYLLABI BEDRIJFSECONOMIE, ONDERNEMERSCHAP EN FINANCIELE ZELFREDZAAMHEID CE 2020 (HAVO) EN 2021 (VWO) SAMENVATTING VAN DE RESULTATEN pagina 2 van 10 Inhoud 1 Digitale veldraadpleging
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijwetenschappen havo/vwo
Examenprogramma maatschappijwetenschappen havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A
Nadere informatieSyllabus maatschappijwetenschappen havo 2014
examenprogramma maatschappijwetenschappen Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Rechtsstaat
Nadere informatieVereniging van leraren in de Economisch/maatschappelijke vakken
Vereniging van leraren in de Economisch/maatschappelijke vakken Schelluinen, 5 juli 2018 Feedback vanuit Vecon voor het ontwikkelteam M&M Geacht ontwikkelteam M&M, Hierbij een reactie van de Vecon. Inleiding
Nadere informatie6, Inleiding. 1.2 Management. 1.3 Doelstellingen van een organisatie. Samenvatting door een scholier 1195 woorden 16 oktober 2001
Samenvatting door een scholier 1195 woorden 16 oktober 2001 6,7 136 keer beoordeeld Vak Methode M&O In balans klas 4 boek van m&o in balans toets h1 en h2 Hoofdstuk 1 Interne organisatie 1.1 Inleiding
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijwetenschappen vwo
Examenprogramma maatschappijwetenschappen vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden
Nadere informatieBasiskennis Management
Basiskennis Management Inhoudsopgave Les 1 Management: besturing en macht 1.1 Inleidin 1.2 Management algemeen 1.3 Managementniveaus 1.4 Bestuursproces 1.5 Taken van managers 1.6 Omgaan met macht 1.7 Samenvatting
Nadere informatieProfielkeuze in leerjaar 3. Ouderavond. Decaan: Astrid
Profielkeuze in leerjaar 3 Ouderavond Decaan: Astrid Verspeeka.verspeek@hetbaken.nl Profielkeuze in leerjaar 3 Profielen Opbouw profielen Voorlichtingen van de vakken, economie, M&O en wiskunde Profielkeuze
Nadere informatieExamenprogramma economie havo/vwo
Examenprogramma economie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatieExamenprogramma economie vwo
Examenprogramma economie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Arbeidsmarkt
Nadere informatieMINISTERIE VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP
MINISTERIE VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP Nr. WJZ/2005/30013 (3764) (Hoofd) Afdeling DIRECTIE WETGEVING EN JURIDISCHE ZAKEN Nader rapport inzake het voorstel van wet houdende wijziging van de Wet
Nadere informatieBedrijfseconomie, Ondernemerschap en Financiële Zelfredzaamheid
Bedrijfseconomie, Ondernemerschap en Financiële Zelfredzaamheid Bedrijfseconomie Voorlichting Profielkeuze R.J. van der Zande Introductie Filmpje: Omgaan met verandering Principe van Lemonade: When life
Nadere informatieBasiskennis Management NEMAS
Basiskennis Management NEMAS Editie 2015 Morel Opleiding en Training B.V. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze
Nadere informatiePTA maatschappijleer 1&2 KBL Bohemen cohort 14-15-16
Dit is een gecombineerd PTA voor twee vakken: voor maatschappijleer 1 (basis, behorend tot het gemeenschappelijk deel van het vakkenpakket) en voor maatschappijleer 2 (verdieping, behorend tot de sectorvakken
Nadere informatieExamenprogramma economie havo
Examenprogramma economie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Arbeidsmarkt
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 13602 25 juli 2011 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 29 juni 2011, nr. VO/309740, houdende
Nadere informatieBedrijfseconomie, Ondernemerschap en Financiële Zelfredzaamheid
Bedrijfseconomie, Ondernemerschap en Financiële Zelfredzaamheid Bedrijfseconomie (BE) Voorlichting Profielkeuze Hoe ziet het eruit vandaag? Wat is Bedrijfseconomie? Examenprogramma Inhoud examenprogramma
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer
Examenprogramma maatschappijleer Informatiewijzer Preambule 1 Leeswijzer 2 maatschappijleer 3 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn 1 Werken
Nadere informatieMAATSCHAPPIJKUNDE VMBO BB
MAATSCHAPPIJKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2020 Versie: 2 april 2019 0 De vakinformatie is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname
Nadere informatie1.Inleiding. 2.Profielen per 1 augustus 2007
logoocw De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Den Haag Ons kenmerk VO/OK/2003/53723 Uw kenmerk Onderwerp tweede fase havo/vwo 1.Inleiding In het algemeen
Nadere informatieVervolg informatieavond
Vervolg informatieavond Programma: Tijdpad Week van de profielkeuze Nieuwe vakken Profielkeuzegesprekken Profielkeuzeformulier Extra vak Doorstromen atheneum Tips Tijdpad: Wat hebben we gedaan? Half jaar
Nadere informatieHet EBC*L onderscheidt drie niveaus, die zich met name richten op bedrijfseconomische (basis)kennis.
Vergelijking inhoud EBC*L en CE Ondernemerschap Inleiding Met de komst van de CE Ondernemerschap zijn er veel vragen gesteld over de overeenkomsten en verschillen tussen de CE Ondernemerschap en EBC*L.
Nadere informatieOpdrachtgever en begeleider: Dhr. J. Schilder, sectievoorzitter economie & M&O op het Baken Park Lyceum te Almere
Paper 1 Opdrachtgever en begeleider: Dhr. J. Schilder, sectievoorzitter economie & M&O op het Baken Park Lyceum te Almere Plan van aanpak profielproduct Inleiding Leerlingen die het vak M&O hebben gekozen
Nadere informatieMAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0
MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (het CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor
Nadere informatieCorrectievoorschrift HAVO
Correctievoorschrift HAVO 2008 tijdvak 1 management & organisatie Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden
Nadere informatieVAK: ECONOMIE METHODE: Pincode 5 e editie KLAS: 4 CONTACTUREN PER WEEK: 3 x 50 minuten per week
PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING TSG VMBO CURSUSJAAR 06-0 NIVEAU KADER VAK: ECONOMIE METHODE: Pincode 5 e editie KLAS: 4 CONTACTUREN PER WEEK: 3 x uten per week P periode C code B Bron KENNEN wat moet
Nadere informatieElke Leerling Doet Ertoe
Elke Leerling Doet Ertoe Profielkeuze H3 KEUZES MAAK JE ZELF MAAR JE HOEFT HET NIET ALLEEN TE DOEN! 30 oktober 2018 Andrea van Kempen Decaan Sint-Michielsgestel a.v.kempen@eldecollege.nl Inhoud Introductie
Nadere informatieSTUDIEWIJZER HAVO COHORT 2009. Versie november 2010
STUDIEWIJZER HAVO COHORT 2009 Versie november 2010 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Aardrijkskunde... 2 Biologie... 3 Culturele en Kunstzinnige Vorming... 4 Duitse taal en literatuur... 5 Economie... 6
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 39364 13 juli 2017 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 5 juli 2017, nr. VO/1188661,
Nadere informatie4-12-2015. Bedoeling infoavond. Welkom INFORMATIEAVOND 3 HAVO de Tweede Fase. Historische achtergronden. Tweede fase. Veranderingen door invoering
Bedoeling infoavond Na afloop heeft u een beter beeld van: Welkom INFORMATIEAVOND 3 HAVO de Tweede Fase de Tweede Fase als onderwijssysteem het keuzeproces van uw zoon/dochter Tweede fase Voortgezet Onderwijs
Nadere informatieStructuur beroepsgericht vmbo Jacqueline Kerkhoffs, Rob Abbenhuis April 2017
Structuur beroepsgericht vmbo Jacqueline Kerkhoffs, Rob Abbenhuis April 2017 Op 1 augustus 2016 worden er nieuwe beroepsgerichte examenprogramma s ingevoerd in het vmbo. Vanaf die datum kent het vmbo tien
Nadere informatieVan mavo-4 naar havo-4. 2014-2015 R. Schouten sectordirecteur havo
Van mavo-4 naar havo-4 2014-2015 R. Schouten sectordirecteur havo Wat we vandaag bespreken: - Waarom naar havo-4? - Toelatingseisen en aanmelding - Profielen en vakken - Aansluiting sectoren - Vragen?
Nadere informatieCorrectievoorschrift examen VMBO-GL en TL 2003
Correctievoorschrift examen VMBO-GL en TL 2003 tijdvak 2 MAATSCHAPPIJLEER 2 CSE GL EN TL MAATSCHAPPIJLEER VBO-MAVO-D 300030-580-561c Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2
Nadere informatieONTVANGEN 19 SKI 2010
PO ONTVANGEN 19 SKI 2010 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Fontys Hogescholen College van bestuur t.a.v, mevrouw E.C. Meijer Postbus 347 5600
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel)
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel) Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden
Nadere informatieDatum 14 juli 2016 Kamervragen Straus, Aukje de Vries en Moors (VVD) over vmboleerlingen die aangeven onvoldoende kennis van geldzaken te hebben
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag.. Voortgezet Onderwijs Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den
Nadere informatieDatum 13 oktober 2009 Betreft Notitie 'Gevolgen invoering functiemix en entreerecht LD voor de Verenigde Scholen J.A.
a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm VO t.a.v. de heer mr. drs. Th.W.C. Brok, bestuursvoorzitter Emmastraat 58 1213 AL HILVERSUM Rijnstraat 50 Den Haag
Nadere informatieProfielkeuze 2014-2015. M. van den Bremer, decaan bovenbouw havo/vwo
Profielkeuze 2014-2015 M. van den Bremer, decaan bovenbouw havo/vwo Inrichting tweede fase 4 havo 4 vwo 5 havo 5 vwo 6 vwo Opbouw vakkenpakket havo en vwo algemeen deel profieldeel vrij deel Het algemene
Nadere informatiePraktijkinstructie Bedrijfseconomische beroepsvorming - financiering 3 (CBA10.3/CREBO:50142)
instructie Bedrijfseconomische beroepsvorming - financiering 3 (CBA10.3/CREBO:50142) pi.cba10.3.v2 ECABO, 1 september 2003 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd,
Nadere informatieVoorlichting Economie en M&O. David Yousufi Docent Economie en M&O
Voorlichting Economie en M&O David Yousufi Docent Economie en M&O Economie en M&O het basisverschil Economie gaat over de relatie tussen vier spelers: Consumenten Producenten Overheid Buitenland Bij Management
Nadere informatieVoorlichting. Tweede. Fase
Voorlichting Tweede Fase 3(tweetalig) havo OUDERAVOND 2018-19 15 november 2018 Inleiding Op deze speciale ouderavond voor de leerlingen van klas 3 HAVO en 3 TTO Havo krijgt u informatie over de inrichting
Nadere informatieToelichting bij de concretiseringen wiskunde in de vorm van tussendoelen voor 3 havo/vwo ctwo en SLO oktober 2010
Toelichting bij de concretiseringen wiskunde in de vorm van tussendoelen voor 3 havo/vwo ctwo en SLO oktober 2010 Achtergrond De globale kerndoelen voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs bieden
Nadere informatieProfielvoorlichting 3 e klas 9 oktober 2018
Profielvoorlichting 3 e klas 9 oktober 2018 De PowerPoint komt in de loop van de week op de website te staan Decaan: Astrid Verspeek a.verspeek@hetbaken.nl Programma Profielen Vakken Normeringen Verschil
Nadere informatieMaatschappijleer 1 (gemeenschappelijk deel) Staatsexamen vwo. Programma van toetsing en afsluiting. (oude profielstructuur)
Maatschappijleer 1 (gemeenschappelijk deel) Staatsexamen vwo Programma van toetsing en afsluiting (oude profielstructuur) 2010 Inhoudsopgave Opzet van het examen...3 Het examenprogramma...3 Beschrijving
Nadere informatieBestelgegevens folio en digitaal Uitgeverij Van Vlimmeren 2018
Pagina 1 van 9 Bestelgegevens folio en digitaal Uitgeverij Van Vlimmeren 2018 Management & Organisatie in Balans, 7 e druk 9789491653094 Management & Organisatie in Balans vwo theorieboek 1 50,50 9789491653100
Nadere informatieAn inquiry into The Wealth of Education.
An inquiry into The Wealth of Education. In het onderstaande stuk wordt een reactie gegeven door de Vereniging van leraren in de economisch/maatschappelijke vakken (VECON ) op het ontwerp voor een nieuw
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer II
Examenprogramma maatschappijleer II Informatiewijzer Preambule 1 Leeswijzer 2 maatschappijleer II 3 1. Preambule De zes algemene onderwijsdoelen die voor alle vakken en sectoren in het vmbo gelden, zijn
Nadere informatieProfielvoorlichting 3 e klas 31 oktober 2017
Profielvoorlichting 3 e klas 31 oktober 2017 De PowerPoint komt in de loop van de week op de website te staan Decaan: Astrid Verspeek a.verspeek@hetbaken.nl Programma Profielen Vakken Normeringen Verschil
Nadere informatieVoorlichtingsavond havo-3 2014-2015
Voorlichtingsavond havo-3 2014-2015 Inleiding Voorstellen: Edwin Nieuwkamer, decaan havo e.nieuwkamer@grotiuscollege.nl Decanaat: kamer 004 Collega s: Betty Mons, decaan vwo André Vermeer, decaan mavo
Nadere informatieCorrectievoorschrift examen VMBO-GL en TL 2003
Correctievoorschrift examen VMBO-GL en TL 2003 tijdvak 1 MAATSCHAPPIJLEER 2 CSE GL EN TL MAATSCHAPPIJLEER VBO-MAVO-D Inzenden scores Vul de scores van de alfabetisch eerste tien kandidaten in op de optisch
Nadere informatieEnkele rekenexperts, docenten en andere betrokkenen. Rekentoetswijzercommissie voortgezet onderwijs. Expertmeeting rekentoetsen vo
Uitnodiging Aan Enkele rekenexperts, docenten en andere betrokkenen Van Rekentoetswijzercommissie voortgezet onderwijs Datum 16 maart 2011 Agenda Expertmeeting rekentoetsen vo Datum overleg 12 april 2011
Nadere informatieINHOUD VAN DE AVOND AANLEIDING DE TWEEDE FASE; EXAMENPROGRAMMA PROFIELEN TABELLEN TIJDPAD
INHOUD VAN DE AVOND AANLEIDING DE TWEEDE FASE; EXAMENPROGRAMMA PROFIELEN TABELLEN TIJDPAD AANLEIDING GESPREKKEN MET OUD-OVERSTAPPERS o Gebouw / aanpak / sfeer meeloopdagen o Tijdstip van gesprekken, eerder
Nadere informatiehoofdmedewerker boekhouding (M/V)
De Managementondersteunende Diensten van het departement Economie, Wetenschap en Innovatie gaan via de interne arbeidsmarkt over tot een bevordering in de graad van: Hoofdmedewerker boekhouding (M/V) Afdeling,
Nadere informatieMETROPODIREGIO AMSTERDAM
METROPODIREGIO AMSTERDAM Postbus 202 woo AE Amsterdam Telefoon 14020 Retouradres: Postbus 202, 1000 AE Amsterdam Colleges van B&W en GS van de samenwerkende gemeenten, provincies en de Vervoerregio i.o.
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schooljaar HAVO 4. Sint-Joriscollege HAVO 4
Schooljaar 2018-2019 Sint-Joriscollege Studie: J Vak: Nederlands In dit lopend jaargemiddelde worden (onderdelen) van de domeinen uit het examenprogramma getoetst: Domein A leesvaardigheid Domein B schrijfvaardigheid
Nadere informatieVerplichtingen voor de werkgever en de werknemer in de arbeidsovereenkomst:
Samenvatting door een scholier 1168 woorden 3 januari 2003 5,5 69 keer beoordeeld Vak Methode M&O Percent Hoofdstuk 2 2.1 De arbeidsovereenkomst Arbeidsovereenkomst: Een afspraak tussen een werknemer en
Nadere informatieKiezen voor de toekomst! oktober 2013 1
Kiezen voor de toekomst! oktober 2013 1 oktober 2013 2 Keuzedossier Kiezen zien als een proces Wat wil ik? Wat kan ik? Hoe ben ik? Zakelijke informatie over profielen, vakken, opleidingen, beroepen Koppelen
Nadere informatieVerslag m&o vwo 2018 tijdvak 1 ten behoeve voor het Tijdschrift voor het Economisch Onderwijs.
Verslag m&o vwo 2018 tijdvak 1 ten behoeve voor het Tijdschrift voor het Economisch Onderwijs. In dit verslag wordt ingegaan op de beoordeling van het examen m&o vwo 2018 tijdvak 1 door de docenten en
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands. tijdvak 2 dinsdag 18 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2013 tijdvak 2 dinsdag 18 juni 13.30-16.30 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 22 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 47 punten
Nadere informatieUtrecht, 14 december Betreft: Correctie Centrale Examens Geachte heer Slob,
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap t.a.v. de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media Drs. A. Slob Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Utrecht, 14 december Betreft: Correctie Centrale
Nadere informatieHavo 3 : Het jaar van ontdekken en kiezen van vakken/profielen. Havo 4 : Het jaar van oriënteren op vervolg na havo
Havo 3 : Het jaar van ontdekken en kiezen van vakken/profielen Havo 4 : Het jaar van oriënteren op vervolg na havo Havo 5 : Het jaar van keuzes maken met betrekking tot vervolgopleiding Havo 3 : Het jaar
Nadere informatie2 0 OKT Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Hogeschool Zuyd College van Bestuur t.a.v. de heer drs. Van Rosmalen Nieuw Eyckholt 300 6400 AN HEERLEN en Studiefinanciering
Nadere informatieMAATSCHAPPIJLEER II VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0
MAATSCHAPPIJLEER II VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens. Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname
Nadere informatie(JO HO. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Fontys Hogescholen T.a.v. College van Bestuur Postbus AH EINDHOVEN
(JO HO Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Fontys Hogescholen T.a.v. College van Bestuur Postbus 347 5600 AH EINDHOVEN Datum 0 7 DEC. 2017 Betreft
Nadere informatieKEUZEBEGELEIDING & PROFIELKEUZE KLAS 3
KEUZEBEGELEIDING & PROFIELKEUZE KLAS 3 2014-2015 Belangrijke data i.v.m. profielkeuze schooljaar 2014 2015 9 dec. Ouderavond 10 dec. Mentoravond 26-30 jan. Elke derde klas gaat één dag op keuzedag 2 feb
Nadere informatieVan mavo-4 naar havo R. Schouten sectordirecteur havo
Van mavo-4 naar havo-4 2018-2019 R. Schouten sectordirecteur havo Programma Wat we vandaag bespreken: - Waarom naar havo-4? - Toelatingseisen en aanmelding - Profielen en vakken - Aansluiting sectoren
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer De stichting, hoofdstuk 1 en 2
Samenvatting Maatschappijleer De stichting, hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 1508 woorden 29 juni 2004 6,2 28 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Samenvatting hoofdstuk 1 de stichting:
Nadere informatiehavo m&o drs. A. Maurer Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 drs. A. Maurer havo m&o Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo m&o Voorwoord Met deze EXAMENBUNDEL kun je je goed voorbereiden op het examen voor het vak management & organisatie
Nadere informatieAnnette Koops: Een dialoog in de klas
Annette Koops: Een dialoog in de klas Als ondersteuning bij het houden van een dialoog vindt u hier een compilatie aan van Spreken is zilver, luisteren is goud : een handleiding voor het houden van een
Nadere informatieKIEZEN VOOR DE TOEKOMST
KIEZEN VOOR DE TOEKOMST 2012-2013 2012-2013 OP WEG NAAR DE TWEEDE FASE Keuzetraject en loopbaanoriëntatie * De mentor * Haco & Koerswijzer * Vakkenwijzer * Profielkeuzeboekje Tweede Fase Havo 4 Havo 5
Nadere informatieMaatschappijwetenschappen. Staatsexamen vwo. Programma van toetsing en afsluiting. (vernieuwde profielstructuur)
Maatschappijwetenschappen Staatsexamen vwo Programma van toetsing en afsluiting (vernieuwde profielstructuur) 2010 Inhoudsopgave Opzet van het examen...3 Het examenprogramma...3 Beschrijving eindtermen...4
Nadere informatieManagement & Organisatie: Bedrijfseconomie. Een nieuw vak in bovenbouw HAVO en het VWO
Management & Organisatie: Bedrijfseconomie Een nieuw vak in bovenbouw HAVO en het VWO Havo M & O het programma De leerling leert: vraagstukken noemen waarmee organisaties te maken hebben die vraagstukken
Nadere informatieProfielkeuze Tweede Fase
Profielkeuze Tweede Fase 3e leerjaar havo/vwo 3 december 2015 Even voorstellen Loek Zoon - afdeling havo/vwo leerjaar 1 t/m 3 (ter vervanging van decaan) Maud Knook - afdeling havo/vwo leerjaar 4 t/m 6
Nadere informatie