Opleiding Duurzaam Gebouw:
|
|
- Jurgen Bosman
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Isolatiematerialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel Isolatie van muren: hoe kiezen? Arnaud Evrard UCL / Architecture et Climat
2 Doelstelling van de presentatie Begrijpen welke gevolgen de keuze van een isolatiemateriaal heeft op de levensduur van het gebouw, op basis van technische aspecten Begrijpen welke invloed de keuze van een type van isolatiemateriaal heeft op de overdracht en de opslag van warmte en vocht doorheen en in de muren 2
3 Plan van de uiteenzetting Inleiding Isolatiemateriaal kiezen Een muur isoleren Aan de binnenzijde isoleren Conclusies 3
4 INLEIDING Om het energieverbruik te beperken, kunnen we ingrijpen op verschillende niveaus. Architecture et Climat 4
5 INLEIDING De overdracht van warmte, lucht, damp en water doorheen de gebouwschil moet geanalyseerd worden. HOE ONTSTAAN DEZE STROMEN? STROMEN? Temperatuurverschil Drukverschil Verschil in relatieve vochtigheid Dampdrukverschil Verschil in capillaire druk Damp Water warmte lucht vochtigheid Architecture et Climat 5
6 Plan van de uiteenzetting Inleiding Isolatiemateriaal kiezen Een muur isoleren Isoleren aan de binnenzijde Conclusies 6
7 Isolatiemateriaal kiezen Deze overdracht en opslag houden hoofdzakelijk verband met de poreuze structuur en de aard van de materialen. Insulation materials, éd. Détails A. Evrard 7
8 Isolatiemateriaal kiezen Isolatiematerialen Minerale oorsprong Organische oorsprong Composiet Wol Schuim Wol Schuim Lage impact Vezel Hoge prestaties 8
9 Isolatiemateriaal kiezen Minerale wol 9
10 Isolatiemateriaal kiezen Synthetisch schuim Geëxpandeerd polystyreen - EPS Geëxtrudeerd polystyreen - XPS Polyurethaan - PUR Ureumformol- UF 10
11 Isolatiemateriaal kiezen Mineraal schuim Vermiculiet Geëxpandeerde klei Perliet Cellenbeton Cellulair glas 11
12 Isolatiemateriaal kiezen Hoogperformante composietmaterialen Lichtdoorlatende isolatie Dunne reflecterende isolatie Vacuümisolatie Aerogel 12
13 Isolatiemateriaal kiezen Plantaardige / dierlijke wol Kokosvezels Schapenwol Katoenvezels Vlasvezels Hennepvezels 13
14 Isolatiemateriaal kiezen Houtwol en -vezels Houtwol Houtvilt Cellulosewatten, ingeblazen of in platen Gemineraliseerde houtkrullen Kurkeik 14
15 Isolatiemateriaal kiezen Composietmaterialen met lage impact Pleisterspecie of aarde/stro Houtcement Hennepkalk 15
16 Isolatiemateriaal kiezen Het thermisch geleidingsvermogen van de materialen is uiteraard een belangrijke parameter Kingspan 16
17 Isolatiemateriaal kiezen Voor sommige materialen mag de aanwezigheid van vocht niet worden genegeerd, omdat dit de andere parameters kan beïnvloeden A. Evrard, PhD UCL,
18 Vochtgehalte (kg/kg) Isolatiemateriaal kiezen De absorptiecurve van materialen moet dus gekend zijn w max Maximale verzadiging w f Verzadigd materiaal Capillaire verzadiging w 95 Superhygroscopische zone desorptie Sorptieevenwicht bij 95% RH Hygroscopische zone Relatieve vochtigheid sorptie Droge toestand Fraunhofer-IBP 18
19 Isolatiemateriaal kiezen In het ideale geval zijn ook de absorptiecoëfficiënt en de waterherverdelingscoëfficiënt gekend Absorptie Herverdeling Fraunhofer-IBP 19
20 Isolatiemateriaal kiezen Acht parameters zijn noodzakelijk voor de gebundelde berekening van de dynamische overdracht en opslag van temperatuur en vocht in de wanden: densiteit (ρ) [kg/m³] porositeit (ε) [%] specifieke warmte (c) [J/kg] thermisch geleidingsvermogen (λ) [W/mK] dampdiffusieweerstandsfactor (µ) [-] vochtigheidsgraad bij 80% HR (w 80 ) [kg/m³] vochtigheidsgraad bij capillaire verzadiging (w f ) [kg/m³] absorptiecoëfficiënt (A) [kg/m²s 1/2 ] 20
21 Isolatiemateriaal kiezen Fraunhofer-IBP 21
22 Isolatiemateriaal kiezen WOOD AAC BRICK CEM MW LH Water (0) 4,5 9, (0) Dry density 0 [kg.m -3 ] Water content at 80% w 80% [kg.m -3 ] Free saturation w f [kg.m -3 ] Dry total porosity ξ 0 [%vol] Dry thermal capacity c 0 [J.kg -1.K -1 ] 0,04 0,115 0,6 1,6 0,09 0,12 1,3 4, Dry thermal conductivity 0 [W.m -1.K -1 ] Dry vapour diffusion resistance factor 0 [-] (0) 0,0004 0,016 0,056 0,0736 0,3 Liquid transfer coefficient for absorption A [kg/m².s -1/2 ] 22
23 Plan van de uitzetting Inleiding Isolatiemateriaal kiezen Een muur isoleren Isoleren aan de binnenzijde Conclusies 23
24 Een muur isoleren Bestaande muurtypes Massieve muren ~ 18e tot 20e eeuw Verdeling van het aantal woningen volgens bouwperiode Volle bakstenen muren ~ eind 19e begin 20e eeuw Spouwmuren eerste generatie ~ interbellum Spouwmuren tweede generatie ~ jaren 70 Geïsoleerde spouwmuren ~ vanaf jaren 80 Bron: Toepassing van de principes van de passiefwoning in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 2008, Ceraa In het BHG dateert ~78% van de Brusselse gebouwen van voor de oliecrisis van de jaren 70! 24 Architecture et Climat
25 Een muur isoleren Een bestaande muur isoleren? Isolatie door opvulling van de luchtspouw Voordelen - Binnen- en buitenafwerking blijven behouden - Geen ingenomen ruimte - Eenvoudige techniek - Lagere kostprijs - Een stedenbouwkundige vergunning is niet nodig Nadelen - Alleen mogelijk als de luchtspouw voldoende breed (min. 4 cm) en regelmatig is: dit moet vooraf worden onderzocht (endoscopie) - Niet mogelijk bij geverfde of geglazuurde gevels: afdichtingslaag verhindert afvoer van waterdamp - Beperkte isolatiedikte - Risico dat thermische bruggen versterkt worden bij onderbrekingen van de spouw - Afkoeling van de gevelmuur: laag droogpotentieel, vorstrisico Architecture et Climat 25
26 Een muur isoleren Een bestaande muur isoleren? Isolatie aan de buitenzijde Voordelen - Continuïteit van de isolatie: verkleint het risico van plaatselijke thermische bruggen - Verbetert de dichtheid van de gevel - Beschermt de muur tegen vorst en scheurtjes - Verbetert het buitenaanzicht in het geval van beschadigde of onvoldoende homogene bekleding - Thermische massa en binnenafwerking blijven behouden - Geen verlies van bewoonbare oppervlakte in de woning Nadelen - Wijziging van het buitenaanzicht en, in het geval van gemene muren, wijziging van de gevellijn: in de meeste gevallen is een stedenbouwkundige vergunning vereist - Dagkanten van raamopeningen moeten geïsoleerd worden, dorpels vervangen, enz. (glasoppervlakte neemt af) - Verplaatsing/vervanging/aanpassing van regenpijpen, dakgoten, enz. - Er moet een gespecialiseerd bedrijf worden ingeschakeld: hoge kostprijs Architecture et Climat 26
27 Een muur isoleren Een bestaande muur isoleren? Isolatie aan de binnenzijde Voordelen - Buitenaanzicht blijft behouden - Uitvoering mogelijk zonder stellingen - Ruime keuze van isolatiematerialen - Werf beschut tegen weer en wind - Uitvoering per kamer is mogelijk: fasering van de werf en van de uitgaven - Lagere kostprijs - Een stedenbouwkundige vergunning is niet nodig Nadelen - Bewoonbare oppervlakte neemt af - Binnenafwerkingen (en eventueel elektrische of verwarmingsinstallaties) moeten verplaatst of vervangen worden - Hygrothermische belasting van de muren neemt toe: risico van binnencondensatie, vorst, uitzettingen van het metselwerk en muuruitslag (zout) - Thermische bruggen die moeilijk aan te pakken zijn: risico van oppervlaktecondensatie en schimmelvorming - Thermische inertie neemt af: risico van oververhitting Architecture et Climat 27
28 Een muur isoleren Type van isolatie? Synthetische platen Minerale wol Andere Natuurlijke materialen Bron 28
29 Plan van de uiteenzetting Inleiding Isolatiemateriaal kiezen Een muur isoleren Isoleren aan de binnenzijde Conclusies 29
30 Isoleren aan de binnenzijde ISOLIN-onderzoek Fase III, ISOLIN-gids A. Branders / A. Evrard / A. De Herde (versie.pdf of papier in het Frans) ISOLIN-tool A. Evrard / C. Hermand / A. De Herde (DVD in English) (of Isolation thermique par l'intérieur in Google) 30
31 Isoleren aan de binnenzijde Belangrijkste risico s die verband houden met isoleren aan de binnenzijde 1. OPPERVLAKTECONDENSATIE EN SCHIMMEL 2. BINNENCONDENSATIE DOOR DIFFUSIE Hoofdrisico Secundair risico 3. BINNENCONDENSATIE DOOR CONVECTIE 4. VORST EN UITZETTING VAN HET METSELWERK 5. ZOUTUITSLAG 6. VERMINDERING VAN DE THERMISCHE INERTIE EN RISICO VAN OVERVERHITTING Architecture et Climat 31
32 Isoleren aan de binnenzijde Binnencondensatie Enthalpiediagram Abs. vochtigheid Omgeving Verzadigingscurve Relatieve vochtigheid Dauwtemperatuur Temperatuur Architecture et Climat 32
33 Isoleren aan de binnenzijde Glaser-methode (statisch, zonder regen, zonder zon) > Condensations internes Architecture et Climat 33
34 Isoleren aan de binnenzijde Glaser-methode (statisch, zonder regen, zonder zon) > Condensations internes Architecture et Climat 34
35 Isoleren aan de binnenzijde Vergelijkbare methodes Glasta (Physibel)-software BS 5250:2002 (GB) 5 voor 1 -regel DIN 4108:2001 (DE) 35
36 Isoleren aan de binnenzijde Binnencondensatie bestrijden - WINTER Damscherm of Damprem Architecture et Climat 36
37 Isoleren aan de binnenzijde Binnencondensatie bestrijden - ZOMER Intelligent dampscherm of intelligente damprem (of met variabele mu-waarde Architecture et Climat 37
38 Isoleren aan de binnenzijde Het droogpotentieel van de muur maximaliseren VOOR NA Architecture et Climat 38
39 Isoleren aan de binnenzijde Strategie voor uitvoering van een isolatiesysteem Analyse van de bestaande toestand Programmatische behoeften en beperkingen Voorafgaande ontwerpkeuzes Keuze van constructiewijze, materialen en prestaties Analyse van de bouwknopen Bevestiging van de prestaties Follow-up van de uitvoering Follow-up van het verbruik en het onderhoud Architecture et Climat 39
40 Isoleren aan de binnenzijde Ontwerpkeuze 40
41 Isoleren aan de binnenzijde Keuze van het constructiesysteem Systeem met gelijmde isolatieplaten 1. Bestaande bakstenen muur 2. Gelijmde harde isolatie 3. Dampscherm of damprem 4. Binnenafwerking Architecture et Climat 41
42 Isoleren aan de binnenzijde Keuze van het constructiesysteem Structuursysteem 1. Bestaande bakstenen muur 2. Skelet 3. Soepele isolatie of bulkisolatie 4. Dampscherm of damprem 5. Binnenafwerking Architecture et Climat 42
43 Isoleren aan de binnenzijde Keuze van het constructiesysteem Systeem met gespoten isolatie 1. Bestaande bakstenen muur 2. Gespoten isolatie 3. Binnenafwerking Architecture et Climat 43
44 Isoleren aan de binnenzijde Keuze van het constructiesysteem Systeem met gemetselde voorzetwand 1. Bestaande bakstenen muur 2. Soepele isolatie of bulkisolatie 3. Stabiliteitswand Architecture et Climat 44
45 Isoleren aan de binnenzijde Analyse van de bouwknopen Problemen Mogelijke oplossingen Stopcontacten en leidingen Architecture et Climat 45
46 Isoleren aan de binnenzijde Analyse van de bouwknopen Problemen Mogelijke oplossingen Ramen, lateien en vensterbanken Architecture et Climat 46
47 Isoleren aan de binnenzijde Analyse van de bouwknopen Problemen Mogelijke oplossingen Verdiepingsvloerplaten Architecture et Climat 47
48 Isoleren aan de binnenzijde Analyse van de bouwknopen Architecture et Climat 48
49 Isoleren aan de binnenzijde Analyse van de bouwknopen Architecture et Climat 49
50 Isoleren aan de binnenzijde Analyse van de bouwknopen Architecture et Climat 50
51 Isoleren aan de binnenzijde ISOLIN-tool: 7000 WUFI Pro-simulaties! Buitenklimaat Type van metselwerk Type van isolatie Isolatiedikte Binnenklimaat Buitenbekleding Bestaande binnenbekleding Dampremmend membraan Architecture et Climat 51
52 Isoleren aan de binnenzijde ISOLIN-tool (Excel-rekenblad) Architecture et Climat 52
53 Isoleren aan de binnenzijde ISOLIN-tool (Excel-rekenblad) Architecture et Climat 53
54 Conclusies 1/2 De belangrijkste hygrothermische parameters van de materialen moeten gekend zijn Er bestaat software die modellen kan opstellen van de dynamische overdracht en opslag van warmte en vocht in de geïsoleerde muren Isolatie aan de binnenzijde van de bestaande muren is vaak de enige mogelijkheid, maar het is ook de moeilijkste oplossing Waar mogelijk moet voor spouwmuurisolatie of isolatie aan de buitenzijde worden gekozen en moet de combinatie van deze drie oplossingen worden overwogen 54
55 Conclusies 2/2 Als we kiezen voor isoleren aan de binnenzijde De Glaser-methode is streng De WUFI-software is krachtig, maar vrij zwaar De ISOLIN-tool kan bepaalde keuzes bevestigen De blootstelling aan weer en wind is kritiek Indien de muren blootgesteld zijn, moet een performant vochtwerend middel worden aangebracht Een te dampdichte bekleding aan de buitenkant kan tot gevolg hebben dat het vocht zich opstapelt in de muur Aan de binnenkant moet een aangepast membraan worden aangebracht, vooral bij een vochtige binnenomgeving De membranen met variabele mu-waarde behouden het droogpotentieel van de muren 55
56 Interessante tools, internetsites, enz.: D=
57 Contact Arnaud Evrard Dr. Ir. Arch. Verantwoordelijke Onderzoek aan de UCL Gegevens : arnaud.evrard@uclouvain.be Website: 57
Opleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: Isolatiematerialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel Isolatie van muren: hoe kiezen? Aline Branders A2M Doelstelling van de presentatie Begrijpen welke gevolgen de keuze van een
Nadere informatieIsolatie en renovatie : laatste nieuwe ontwikkelingen!
Isolatie en renovatie : laatste nieuwe ontwikkelingen! Leefmilieu Brussel Naar een goed doordachte muurisolatie Arnaud EVRARD UCL Architecture et Climat Doelstellingen van de presentatie Toelichting bij
Nadere informatieOpleiding Duurzaam gebouw: Renovatie met een hoge energie-efficiëntie: technische details Leefmilieu Brussel
Opleiding Duurzaam gebouw: Renovatie met een hoge energie-efficiëntie: technische details Leefmilieu Brussel ISOLATIE VAN MUREN BIJ RENOVATIE Pierre DEMESMAECKER Institut de Conseil et d Etudes en Développement
Nadere informatieOpleiding. Duurzaam gebouw : ENERGIE. Leefmilieu Brussel WORKSHOP GEBOUWSCHIL. Thomas GOETGHEBUER MATRICIEL
Opleiding Duurzaam gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel WORKSHOP GEBOUWSCHIL Thomas GOETGHEBUER MATRICIEL Presentatie van het project 2 Presentatie van het project 3 Presentatie van het project 4 Presentatie
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN ISOLATIEMATERIALEN: HOE KIEZEN? LENTE 2018 Isolatie van muren: hoe kiezen? Pierre WILLEM Op basis van de presentatie vanaline Branders (A2M) Doelstelling van de presentatie
Nadere informatieBasisprincipes. Binnenisolatie - Deel 1: Basisprincipes. Groot potentieel voor na-isolatie van muren. Timo De Mets Labo Hygrothermie
Basisprincipes Labo Hygrothermie Informatiesessie Binnenisolatie Deel 1 9 oktober 2018 Groot potentieel voor na-isolatie van muren 3,7 miljoen woningen 1946-1970 Vooral ongeïsoleerde spouwmuren 23 % 38
Nadere informatieHygrothermisch ontwerp van buitenmuren
Hygrothermisch ontwerp van buitenmuren Labo Hygrothermie Hygrothermisch ontwerp van wanden DEEL 2 23 maart 2017 Hygrothermisch ontwerp van buitenmuren 23/03/2017 1 van 16 Hygrothermisch ontwerp van buitenmuren
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN ISOLATIEMATERIALEN: HOE KIEZEN? LENTE 2018 Keuze van isolatie vanuit hygrothermisch oogpunt Pierre WILLEM Op basis van de presentatie vanaline Branders (A2M) Doelstelling van
Nadere informatieNieuwe oplossingen voor binnenisolatie Lessons learned. Nieuwe oplossingen voor binnenisolatie
Stappenplan voor een kwaliteitsvolle energetische renovatie: gestroomlijnd en prestatiegericht werken www.renofase.be WTCB Drie manieren om bestaande muren energetisch te renoveren Spouwvulling Buitenisolatie
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw: A2M. Isolatiematerialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel. Isolatie van muren: hoe kiezen? Aline BRANDERS
Opleiding Duurzaam Gebouw: Isolatiematerialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel Isolatie van muren: hoe kiezen? A2M Aline BRANDERS Architect-partner A2M Doelstelling van de presentatie Begrijpen welke gevolgen
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: Diagnosetools voor renovatie Leefmilieu Brussel Diagnose van de isolatie van de gebouwschil Gauthier KEUTGEN ICEDD Doelstelling(en) van de presentatie De aandacht vestigen op
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw: A2M. Isolatiematerialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel. Keuze van isolatie vanuit hygrothermisch oogpunt.
Opleiding Duurzaam Gebouw: Isolatiematerialen: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel Keuze van isolatie vanuit hygrothermisch oogpunt A2M Aline BRANDERS Architect-partner A2M Doelstelling van de presentatie Begrijpen
Nadere informatieBATIBOUW 2011 25 februari 2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf www.wtcb.be BATIBOUW 2011 25 februari 2011 Antoine Tilmans, ir Afdeling Klimaat, Installaties en Energieprestatie WTCB - Wetenschappelijk en Technisch
Nadere informatieShort & Sharp 3 Box 1
Short & Sharp 3 Box 1 Steven Vercauteren «Technisch Advies» Tour & Taxis Brussel 18 november 2015 Wat is de toekomst van de superisolerende materialen? Isolants 18/11/2014 1 Superisolerende materialen
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: De EPB-eisen vanaf 2015: hoe ze toe te passen? Leefmilieu Brussel Voorbeeld 3: Renovatie van kantoren Thomas LECLERCQ - Manuel da CONCEIÇÃO NUNES MATRIciel Doelstelling van de
Nadere informatieNa-isoleren van bestaande buitenmuren
Na-isoleren van bestaande buitenmuren Tips om probleemloos binnenisolatie te voorzien Hoe isoleer je bestaande buitenmuren: in de spouw, aan de binnenzijde of aan de buitenzijde? In deze reeks artikels
Nadere informatieThermische isolatie langs de binnenzijde
Thermische isolatie langs de binnenzijde Antoine Tilmans Labohoofd Labo Hygrothermie 09/10/2018 Diagnose en ontwerp van verschillende systemen Met de steun van de Technologische Dienstverlening Duurzaam
Nadere informatieOpleiding Duurzaam gebouw: Renovatie met een hoge energie-efficiëntie: technische details
Opleiding Duurzaam gebouw: Renovatie met een hoge energie-efficiëntie: technische details Leefmilieu Brussel DAKISOLATIE BIJ RENOVATIES Pierre DEMESMAECKER Institut de Conseil et d Etudes en Développement
Nadere informatieSuperisolerende materialen, toepassing in proeftuinproject de Schipjes. Elisa Van Kenhove, Onderzoeksgroep Bouwfysica UGent
Superisolerende materialen, toepassing in proeftuinproject de Schipjes Elisa Van Kenhove, Onderzoeksgroep Bouwfysica UGent IWT Proeftuinen Woningrenovatie 2014-2019 Context woonerf de Schipjes in Brugge
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw : Renovatie met een hoge energie-efficiëntie : technische details. Leefmilieu Brussel
Opleiding Duurzaam Gebouw : Renovatie met een hoge energie-efficiëntie : technische details Leefmilieu Brussel VOORBEELD VAN DUURZAME EN ENERGETISCHE RENOVATIE: VOORBEELDGEBOUW [120] BOOMGAARDSTRAAT Thomas
Nadere informatieISOLEREN OM ENERGIEPRESTATIES VAN GEBOUWEN TE VERBETEREN
ISOLEREN OM ENERGIEPRESTATIES VAN GEBOUWEN TE VERBETEREN 23 november 2018 Pierre Demesmaecker In samenwerking met : Ten behoeve van : Programma van de dag 9u00 9u15 10u30 10u45 12u30 13u30 13u45 14u00
Nadere informatieGevels. 4.1. Inleiding. 4.2. Massieve gevel. 4.3. Spouwmuren. functie van de gevel prestatie-eisen van toepassing op gevels
Gevels 4.1. Inleiding 4.2. Massieve gevel 4.3. Spouwmuren functie van de gevel prestatie-eisen van toepassing op gevels traditionele gevel, isolerende blokken binnen- en buitenisolatie 4.1. Inleiding GEVELS
Nadere informatieINDIVIDUELE TAAK OPLEIDINSONDERDEEL CONSTRUCTIES 1. JULIE VANDENBULCKE MAK 1 E Aannemer: Luc Vandermeulen
INDIVIDUELE TAAK OPLEIDINSONDERDEEL CONSTRUCTIES 1 JULIE VANDENBULCKE MAK 1 E Aannemer: Luc Vandermeulen Inhoud 1. 1 ste constructiedetail... 2 2. 2 de constructiedetail... 3 3. Beschrijving van de opbouw
Nadere informatieBekeken vanuit de praktijk
Bekeken vanuit de praktijk Tom Sels: Voorzitter Vakvereniging binnen Confederatie bouw van na-isolatiebedrijven (CBI-CCI), sectorvertegenwoordiging voor de aannemer (31 actieve leden) Zaakvoerder van Vivixtum:
Nadere informatieAlles over verbouwen en renoveren!
1. Algemeen Alles over verbouwen en renoveren! Belangrijkste functie van thermische isolatie is het beperken van het energieverbruik en de reductie van de CO 2 uitstoot (milieu). Voor het isoleren van
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw: Renovatie met een. details Leefmilieu Brussel. Voorbeeldgebouwen: kernpunten en praktische oplossingen.
Opleiding Duurzaam Gebouw: Renovatie met een hoge energieefficiëntie: technische details Leefmilieu Brussel Voorbeeldgebouwen: kernpunten en praktische oplossingen Visie van de architect Julien KESSLER
Nadere informatieNa-isolatie: geïntegreerd versus gefaseerd
Passiefhuis-Platform vzw De REFLEX voor energiebewust bouwen Na-isolatie: geïntegreerd versus gefaseerd Na-isolatie: geïntegreerd versus gefaseerd Ir. Arch. Wouter Hilderson, technisch adviseur Wouter.hilderson@passiefhuisplatform.be
Nadere informatieStudienamiddag Energetische renovatie van woningen 9 juni 2015 VAC, Gent CAPILLAIR ACTIEVE SYSTEMEN VOOR BINNENISOLATIE. Evy Vereecken, Staf Roels
Studienamiddag Energetische renovatie van woningen 9 juni 215 VAC, Gent CAPILLAIR ACTIEVE SYSTEMEN VOOR BINNENISOLATIE Evy Vereecken, Staf Roels Afdeling Bouwfysica Departement Bouwkunde KU Leuven, Belgium
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN RENOVATIE MET HOGE ENERGIE-EFFICIËNTIE IN DE BRUSSELSE CONTEXT HERFST 2017 Focus op waterdampdiffusie Pierre WILLEM 2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE N N N Het fenomeen van
Nadere informatieInfosessie isolatiematerialen Dinsdag 4 oktober 2011 Boeverbos 1
Wie is VZW ZonneWinDT? Infosessie isolatiematerialen Dinsdag 4 oktober 2011 Boeverbos 1 ZonneWinDT vzw sensibiliseert Tijdbon BeauVent Voordrachten Workshops Duurzaam bouw en energieadvies BeauVent cvba
Nadere informatieSuperisolerende materialen, toepassing in proeftuinproject de Schipjes
Superisolerende materialen, toepassing in proeftuinproject de Schipjes Elisa Van Kenhove Onderzoeksgroep Bouwfysica, Constructie en Klimaatbeheersing Vakgroep Architectuur & Stedenbouw Faculteit Ingenieurswetenschappen
Nadere informatieVoor dak, wand, vloer en zolder
ISOLATIEPLATEN PIR Voor dak, wand, vloer en zolder DIVISION INSULATION www.unilininsulation.com Al meer dan 30 jaar maakt UNILIN, division insulation dakelementen met poly urethaanisolatie voor het hellende
Nadere informatieInhoud. 1. Inleiding: 2. Isolatie van het dak. 3. Isolatie van de muren 1. Aan de buitenzijde 2. Via de sleuf 3. Via de binnenzijde
Inhoud 1. Inleiding: 2. Isolatie van het dak 3. Isolatie van de muren 1. Aan de buitenzijde 2. Via de sleuf 3. Via de binnenzijde 4. Isolatie van de vloeren 5. De vensters 6. De isolatie van de leidingen
Nadere informatieBinnenisolatie: fysische fenomenen van warmte- lucht en vochttransport
Binnenisolatie: fysische fenomenen van warmte- lucht en vochttransport A. Janssens Onderzoeksgroep Bouwfysica, Constructie en Klimaatbeheersing Vakgroep Architectuur en Stedenbouw, Universiteit Gent Met
Nadere informatieInhoud. Informatie avond CBB-H Hygrothermisch ontwerp van wanden DEEL 2
Informatie avond CBB-H Hygrothermisch ontwerp van wanden DEEL 2 Antoine Tilmans Adjunct labohoofd «Labo hygrothermie» 23 maart 207 Simulaties ter ondersteuning van de ontwerper Met de steun van de Technologische
Nadere informatiepmp pmp pmp pmp CONTEXT:het greenwal-gebouw Innoverende technieken toegepast op het Greenwal-gebouw HYGROTHERMISCHE STUDIE van een compactdak CONTEXT
Innoverende technieken toegepast op het Greenwal-gebouw HYGROTHERMISCHE STUDIE van een compactdak Donderdag 16 maart 2017 HYGROTHERMIE SESSIE 1: HYGROTHERMISCH ONTWERP VAN DE WANDEN CONTEXT:het greenwal-gebouw
Nadere informatieLuchtdichtheid bij houtbouw. arch. Piet Kerckhof Aché Ligno Architecten
Luchtdichtheid bij houtbouw arch. Piet Kerckhof Aché Ligno Architecten Agenda 1. Luchtdichtheid 3. Andere houtbouwmethodes 4. Gevelbekleding 1. Luchtdichtheid Verliezen via K-15 (PHP) K-30 (LEW) K-45 (max.)
Nadere informatieREFLECTIE? SLIM GEVONDEN!
REFLECTIE? SLIM GEVONDEN! HET HITTESCHILD ALUTHERMO, HET HITTESCHILD is een dun, reflecterend isolatiemateriaal met uitzonderlijke eigenschappen die een zeer eenvoudige plaatsing mogelijk maken. Het product
Nadere informatieThermische isolatie van bestaande platte daken
Thermische isolatie van bestaande platte daken In onze maatschappij gaat steeds meer aandacht naar energiebesparingen, milieubescherming en comfort, wat een doordachte thermische isolatie van de gebouwschil
Nadere informatieDuurzaam bouwen. Muren
Duurzaam bouwen Muren 1 % zonder isolatie Muren isoleren waar staan we?? 100 80 60 40 20 0 1998 2001 2003 2005 2008 2020 2 Ouderdom woning 3 Energieverlies per 100 m² ca. 1500 m³ aardgas of 1500 liter
Nadere informatie42 nieuwbouwgids2012 _ ikgabouwen & renoveren. NIEUWBOUW / BOUWMETHODE Tekst: Eric Cloes
Tekst: Eric Cloes Jumatt Niet meteen kinderspel! Denkt u nog altijd dat het isoleren van de buitenmuren van een huis in hout neerkomt op het opvullen van het houtskelet met isolatie? Dan moet u dit artikel
Nadere informatieBio-ecologische bouwmaterialen 1. Dakopbouw
Bio-ecologische dakisolatie Thermische en bouwfysische eigenschappen dakisolatie, 5 januari2009 Katrien Biesbroeck, VIBE - Tandem 1. Dakopbouw 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. De juiste dakopbouw Inleiding Isolatiematerialen
Nadere informatieVerhoog uw comfort en bespaar op uw energiefactuur
n e w Bou Bouwen Verhoog uw comfort en bespaar op uw energiefactuur Inleiding Tijdens de winter beperkt isolatie het warmteverlies en dat is rechtstreeks te zien op uw verwarmingsfactuur. Tijdens de zomer
Nadere informatie1. Oppervlaktecondensatie
VER ERANTWOORDING In 2012 publiceerde FEBELCEM een dossier met drie reeksen bouwknopen. Die zijn representatief voor de meeste courante betonbouwconcepten, namelijk (1) de spouwmuur in betonmetselwerk,
Nadere informatieKeuze Uitvoeringstechniek: Gevalideerde en Innovatieve Oplossingen voor na isolatie van Gevels
Keuze Uitvoeringstechniek: Gevalideerde en Innovatieve Oplossingen voor na isolatie van Gevels Paul Steskens, dr. ir., Afdeling Energie en Gebouw, WTCB Staf Roels, prof. dr. ir., Afdeling Bouwfysica, KULeuven
Nadere informatieBELBLOCK betonmetselstenen & thermische isolatie samen wordt het goed
De eerste parameter voor het comfortgevoel binnen een gebouw is de binnentemperatuur. Om deze zomer en winter op een economische wijze op een aangenaam peil te houden is een samenwerking tussen de en de
Nadere informatieHet hedendaagse platte dak
Het hedendaagse platte dak Basisregels voor een goede opbouw ir. Marcus Peeters, lector / onderzoeker pba Bouw Odisee AALST campus Dirk Martens Inhoud 1. Opbouw 2. Afschot en afschotisolatie 3. Luchtdichtheid
Nadere informatiede theorie van het cocon
TECHNIEK Er bestaan verschillende procedés om de muren van een woning te isoleren. Zo laten mensen zich vaak verleiden tot het uitsluitend isoleren van de muren aan de binnenkant, maar dan vergeten ze
Nadere informatieOnvolkomenheden in de isolatie van de gebouwschil
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf http://www.wtcb.be Implicaties van lageenergieconstructies voor de ruwbouw Onvolkomenheden in de isolatie van de gebouwschil Sven Eeckhout, ing.,
Nadere informatieEvaluaties van prestaties en risico s: methoden en modellen
LBFLaboratory of Building Physics Kasteelpark Arenberg 40, bus 2447 BE-3001 Leuven (Heverlee) Belgium Evaluaties van prestaties en risico s: methoden en modellen S.Roels Laboratorium Bouwfysica, Departement
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw: Duurzamer werfbeheer
Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzamer werfbeheer Leefmilieu Brussel WORKSHOP Milieu-impact van een renovatiewerf Liesbet Temmerman + Sébastien BREELS MATRIciel Doelstellingen van de praktische workshop
Nadere informatieINFOFICHE BOUWADVIES
Gebouwschil: opbouw en isolatie CODE 02.03 Wind- en luchtdicht bouwen Wil je je woning isoleren, dan is het goed om weten dat het niet zozeer het isolatiemateriaal is dat isoleert, maar wel de mate waarin
Nadere informatieDuurzaam bouwen. Muren
Duurzaam bouwen Muren 1 % zonder isolatie Muren isoleren waar staan we? 100 80 60 40 20 0 1998 2001 2003 2005 2008 2020 2 Ouderdom woning 3 Energieverlies per 100 m² ca. 1500 m³ aardgas of 1500 liter stookolie
Nadere informatieIntelligent luchtdicht renoveren
Isoleren voor morgen Geselecteerde merken voor een duurzame constructie Intelligent luchtdicht renoveren Belang van luchtdichtheid bij isolatie (niet enkele energieverlies, condens,...) Hoe luchtdicht
Nadere informatieHet aanpakken van energieverlies
Onze visie 2 Waarom isoleren? 3 Waarom isoleren 4 Het aanpakken van energieverlies 30% energieverlies via het dak 20% energieverlies via de gevel 10% energieverlies via de vloer Het aanpakken van energieverlies
Nadere informatieIsolatie door stilstaande lucht
Grondslagen / De ideale opbouw 44 De ideale opbouw Schutz im Winter Rücktrocknung im Sommer De werking van alle thermische isolatie berust op luchtinsluiting in het isolatiemateriaal (cellulosevlokken,
Nadere informatieHet uitvoeren van warmte-isolatie en luchtdichtheid
Inzoomen op Het uitvoeren van warmte-isolatie en luchtdichtheid Thermisch geïsoleerd gebouw Luchtdicht gebouw De warmte wordt vastgehouden Gebouw met efficiënte ventilatie Doel : Minder energie verbruiken
Nadere informatie1. Principe. 2. De EPB regelgeving. Informatie en ondersteuning. Opmerkingen
Informatie en ondersteuning EPB Gebouwschil: thermische isolatie, oververhitting, luchtdichtheid Thermische isolatie van gevels en andere muren die het beschermde volume begrenzen Verschenen: april 2014
Nadere informatieNa-isoleren. Isoleren v003 zonder
Na-isoleren Waar moet je op letten bij de aanschaf van een isolatiemaatregel? Met o.a. inzichten over spouwmuren in Houten (noord) Houten, 20 februari 2019 Rianne de Beer Isoleren v003 zonder In deze presentatie
Nadere informatie1.2. Isolatie- en dichtingsmaterialen
1.2. Isolatie- en dichtingsmaterialen MATERIALEN VOOR WARMTE-ISOLATIE 3 4 2 Warmtetransport in een poreus materiaal 1 DROOG 1. geleiding door de materiaalmatrix 2. geleiding door het poriëngas 3. convectie
Nadere informatieNa-isolatie van niet-woongebouwen
Na-isolatie van niet-woongebouwen Luk Vandaele WTCB Energie en Binnenklimaat 1 Inhoud Isoleren vroeger en nu Wat hebben we geleerd? Nieuwe ontwikkelingen Uitdagingen 2 1 Het gebouwenpark in België In België
Nadere informatieConstructiedetails: Bouwknopen
Constructiedetails: Bouwknopen Joachim Coopman en Devin De Brabander 1 Vastgoed-Landmeten Constructies 1 Bouwheer: Architect: Kassymo nv Zeedijk, Nieuwpoort Bert Janssens Oudburg 30B, Gent Aannemingsbedrijf:
Nadere informatieHet compacte dak. Probleemstelling platte daken
Het compacte dak Probleemstelling platte daken Platte daken zijn aan de buitenkant steeds voorzien van een soepele waterdichting die altijd sterk dampremmend is (met een µd-waarde van minimaal 15m tot
Nadere informatiePrefabricatie. Seminarie Duurzame gebouwen. De technische uitdagingen van duurzame prefabricage. 27 april Ir.-Ar. Patrice Vandenberg SECO nv
Seminarie Duurzame gebouwen Prefabricatie 27 april 2018 De technische uitdagingen van duurzame prefabricage Aanbevelingen van het controlebureau Ir.-Ar. Patrice Vandenberg SECO nv DOELSTELLING(EN) VAN
Nadere informatieISOLATIE. En als u zou kiezen voor Aluthermo isolatie? Efficiënt. Dun. Eenvoudig te plaatsen. R = 4,75 m².k/w met 12 cm glaswol (λ 0,032)
ISOLATIE En als u zou kiezen voor Aluthermo isolatie? Efficiënt. Dun. Eenvoudig te plaatsen. DE ALTERNATIEVE OPLOSSING!VOOR SARKING R = 4,75 m².k/w met 12 cm glaswol (λ 0,032) Eenvoudig en snel te plaatsen
Nadere informatieIsoleren van monumenten
Isoleren van monumenten Bouwfysische aspecten ir. L.E.J.J. (Luc) Schaap LBP SIGHT is een onafhankelijk advies- en ingenieursbureau met veertig jaar ervaring op het gebied van bouw, ruimte en milieu. Met
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE
1 Opleiding Duurzaam Gebouw ENERGIE PASSIEF LAGE ENERGIE Leefmilieu Brussel ISOLATIE : THEORETISCHE INLEIDING Marny DI PIETRANTONIO Plate-forme Maison Passive asbl Doelstellingen van de presentatie De
Nadere informatieIsolatie. Bedrijven realiseren forse Energiewinst met Isolatie. Heel simpel.
Bedrijven realiseren forse Energiewinst met Isolatie. Heel simpel. Isolatie Nog altijd prijkt verwarming hoog op de lijst energiekostenposten voor bedrijven: met maar liefst 45 procent* is het verreweg
Nadere informatieOPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE HERFST 2017 De bestaande gebouwschil Pierre WILLEM Op basis van de presentatie van ICEDD asbl 2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE N N Een overzicht
Nadere informatieThema Waarom isoleren? Waarom isoleren? Energieverbruik verminderen Verwarmingskosten besparen Milieu beschermen Waarde van gebouw verhogen
Thema Waarom isoleren? Waarom isoleren? Energieverbruik verminderen Verwarmingskosten besparen Milieu beschermen Waarde van gebouw verhogen Details, illustraties, algemene technische informatie en diagrammen
Nadere informatieWaarom isoleren? Spouwmuurisolatie Maandag 31 maart 2014 Wevelgem. Verbruik. Comfort stralingswarmte. Beperk de energievraag!
Waarom isoleren? Spouwmuurisolatie Maandag 31 maart 2014 Wevelgem Besparing Comfort Wettelijke eisen Wie Wat doet is VZW de VZW ZonneWinDT? ZonneWinDT vzw sensibiliseert rond energie en duurzaam bouwen
Nadere informatieVersie 2. Aanvrager van de studie: NMC Gert-Noël-Straße B - 4731 Eynatten BELGIË
Afdeling Omhulsels en Bekledingen Afdeling Hygrothermische eigenschappen van de Bouwwerken Zaaknr.: 12-047A Oktober 30th, 2012 Ref. DER/HTO 2012-260-BB/LS BEREKENING VAN DE COËFFICIËNTEN VAN DE KOUDEBRUGGEN
Nadere informatieNavullen van bestaande spouwmuren: bevindingen uit meetcampagnes
21 mei 2015, Auditorium TU/e Navullen van bestaande spouwmuren: bevindingen uit meetcampagnes Arnold Janssens, Onderzoeksgroep Bouwfysica Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur Universiteit
Nadere informatieNa-isoleren van bestaande buitenmuren
Na-isoleren van bestaande buitenmuren Buitengevelisolatie Hoe isoleer je bestaande buitenmuren: in de spouw, aan de binnenzijde of aan de buitenzijde? In deze reeks artikels zetten we de verschillende
Nadere informatieIsoleren bestaande muren!
Isoleren bestaande muren! Mogelijkheden en Beperkingen ir. Marcus Peeters - marcus.peeters@hubkaho.be Lector / onderzoeker KaHo Sint-Lieven Aalst KMO-loket LED-netwerk: Duurzaam Bouwen Onderzoekskern DUBiT
Nadere informatieISOLATIE BINNEN: PRAKTIJKGEVALLEN. UP! architects Isolatie binnen: praktijkgevallen
ISOLATIE BINNEN: PRAKTIJKGEVALLEN 1 Architectenbureau actief in renovatie, uitbreiding en nieuwbouw Hoofdzakelijk in Brussel en omgeving Woningen, kantoren, crèches, handelszaken 2 Presentatie Waarom?
Nadere informatieAlgemeen: door het toepassen van gevelisolatie is dan ook veel energie te besparen.
Gevelisolatie Dit verhaal bevat: een korte beschrijving van een aantal voor gevelisolatie belangrijke bouwfysische principes. een uitleg over de berekening van de warmteweerstand uitleg diverse soorten
Nadere informatieAlgemeen: door het toepassen van gevelisolatie is dan ook veel energie te besparen.
Gevelisolatie Dit verhaal bevat: een korte beschrijving van een aantal voor gevelisolatie belangrijke bouwfysische principes. een uitleg over de berekening van de warmteweerstand uitleg diverse soorten
Nadere informatieDe Rd-waarde van uw isolatie hangt af van de dikte van de isolatielaag en de λ-waarde van het isolatiemateriaal.
Wetgevend kader ivm zonnepanelen Productie-installaties voor zonne-energie die na 1 januari 2010 in dienst worden genomen en die geïnstalleerd worden op woningen of woongebouwen waarvan het dak of de zoldervloer
Nadere informatieBuitengevelisolatie van bestaande gebouwen
Buitengevelisolatie van bestaande gebouwen Energiebesparingsforum 24 september 2010 Nicole Lens WTCB Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf Overzicht van de thema s Waarom isoleren?
Nadere informatie(Na-)isolatie van industriële gebouwen
(Na-)isolatie van industriële gebouwen Aandachtspunten voor de (ver)nieuwbouw praktijk (daken/wanden/vloeren) Ir. Johan Caeyers Zaakvoerder Raco Bvba 1 7/10/2016 Korte historiek : 2001 2016 : 15 jaar gevestigd
Nadere informatie3. HYGRISCHE EIGENSCHAPPEN
Technische documentatie V CE 2004 Hygrische eigenschappen 21 3. HYGRISCHE EIGENSCHAPPEN 3.1 Het vochtgehalte Het vochtgehalte wordt bij geëxpandeerd polystyreen weergegeven in volume % m.a.w. m 3 vocht
Nadere informatieVvE en isolatie. Rotterdam, 14 maart 2019 Frank Spruit
VvE en isolatie Rotterdam, Frank Spruit Inhoud 1. Waarom isoleren? 2. Warmteverlies 3. Termen en aandachtspunten 4. De isolatiemaatregelen 5. Proces en offertes aanvragen VvE en Isolatie Dia 2 Isoleren
Nadere informatieDe platte daken. Warm daksysteem. Warm daksysteem Omgekeerd daksysteem Duo daksysteem
De platte daken Warm daksysteem Omgekeerd daksysteem Duo daksysteem Warm daksysteem 1 Bescherming 2 Waterdichting 3 Isolatie 4 Dampscherm 5 Onderstel 1 Kompakt daksysteem 1 Bescherming 2 Waterdichting
Nadere informatiePUR / PIR THERMISCHE ISOLATIE
THERMISCHE ISOLATIE PUR / PIR EFYOS PUR/PIR PUR/PIR-OPLOSSINGEN VAN EFYOS Een gebouw dat slecht of helemaal niet geïsoleerd is, kan tot 25% van zijn warmte verliezen via de gevels, wanden en vloeren. De
Nadere informatieOpleiding 2013 Duurzaam Gebouw
Opleiding 2013 Duurzaam Gebouw AKOESTIEK Leefmilieu Brussel DE MATERIALEN VOOR GELUIDSISOLATIE Sophie MERSCH, ir arch. CENTRE URBAIN / STADWINKEL 25 april2013 Opleiding tot stand gebracht door de Stadswinkel
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw:
Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame renovatie: kort overzicht Leefmilieu Brussel VOORBEELD VAN DUURZAME EN ENERGETISCHE RENOVATIE: VOORBEELDGEBOUW [120] BOOMGAARDSTRAAT THOMAS GOETGHEBUER MATRICIEL Presentatie
Nadere informatieIsolatie in de praktijk Raoul Santibanez
Isolatie in de praktijk Raoul Santibanez Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke informatie en advies over: Energie besparen en energie opwekken Luchtkwaliteit in huis Comfortverbetering in huis Levensloopbestendig
Nadere informatieBij deze isolatietechniek wordt de isolatie aan de buitenzijde van de gevelmuren geplaatst. Op deze isolatie wordt een nieuwe afwerking geplaatst.
Wat is buitenmuurisolatie? De meeste woningen, gebouwd voor 1960, hebben geen spouwmuren, maar volle muren. In deze gevallen is een spouwmuurisolatie geen optie en moet u kiezen voor de isolatie van buitenmuren
Nadere informatieHet compacte dak. Probleemstelling platte daken
Het compacte dak Probleemstelling platte daken Platte daken zijn aan de buitenkant steeds voorzien van een soepele waterdichting die altijd sterk dampremmend is (met een µd-waarde van minimaal 15m tot
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw: Renovatie met een. details Leefmilieu Brussel. Voorbeeldgebouwen: kernpunten en praktische oplossingen.
Opleiding Duurzaam Gebouw: Renovatie met een hoge energieefficiëntie: technische details Leefmilieu Brussel Voorbeeldgebouwen: kernpunten en praktische oplossingen Visie van de architect Julien KESSLER
Nadere informatieIsoleren van monumenten Voorkom vochtproblemen
Isoleren van monumenten Voorkom vochtproblemen Felix Kusters adviseur verduurzaming ERM Nieuwe ERM-taak (energetische) verduurzaming monumenten 110.000 monumenten substantieel aandeel CO 2 uitstoot 75%
Nadere informatieSAMEN IS ZOVEEL BETER!
SAMEN IS ZOVEEL BETER! HET HITTESCHILD INLEIDING Voor een goede thermische en akoestische isolatie moet je in principe verschillende lagen uit verschillende materialen, elk met zijn specifieke eigenschappen,
Nadere informatieConstructie BZL ENEMAN BENJAMIN
2015-2016 Constructie BZL ENEMAN BENJAMIN VASTGOED 1MAK 1 E 1 Info Bouwheer : Dhr. Björn Bentein Provincie: West-Vlaanderen Gemeente: Oostende Straat: Klokhofsstraat 17 Architect: Martin Janssens Ingenieur:
Nadere informatieALLES OVER DAKISOLATIE
ALLES OVER DAKISOLATIE Handvatten die u helpen bij uw keuze Renovatiepremie Mogelijkheden Soorten dakisolatie Materialen Prijzen 01 02 03 04 05 06 Introductie over dakisolatie Dakisolatie mogelijkheden
Nadere informatieENERGIECHECK-UP VAN WONINGEN IN EEN VOORTREKKERSWIJK IN SCHAARBEEK
1 ENERGIECHECK-UP VAN WONINGEN IN EEN VOORTREKKERSWIJK IN SCHAARBEEK Milieuproblemen ten gevolge van een te groot energieverbruik kunnen vandaag niet meer genegeerd worden. De gemeente Schaarbeek beseft
Nadere informatie