Complexnummer: Smallepad 5

Transcriptie

1 : Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort T F E info@cultureelerfgoed.nl : Haamstede Aantal complexonderdelen: Monumentnummers van complexonderdelen: , , , , , , , Woonplaats Gemeente Provincie Complexomschrijving Omschrijving complex: Het omgrachte, in oorsprong middeleeuwse slot Haamstede ligt aan de westrand van het gelijknamige dorp, het kasteeleiland is omgeven dorr een zware keermuur en is met het eenvoudig ingerichte voorplein verbonden via een brug met monumentale poort; het bijbehorende bos met een onregelmatig patroon van rechte lanen, in aanleg vroeg XIX of ouder (van een parkaanleg is eigenlijk geen sprake) ligt ten westen en noordwesten van het slot en grenst direct aan het duingebied van Schouwen. Het voorplein net buiten de gracht ten noorden van het huis wordt door een muur met een fraai inrijhek van de dorpsstraat, Ring genaamd, gescheiden; vanaf het voorplein loopt westwaarts een brede eikenlaan, de hoofdlaan, door het bos tot aan een hek aan de duinvoet. Het koetshuis ligt aan het noordelijke einde van genoemde muur. In de oksel van de eikenlaan en de westarm van de gracht ligt een weiland, de Ezelwei; het overige terrein is bedekt met bos. Het complex wordt in het westen begrensd door de Molenweg langs de duinen, in het noorden door de Nieuweweg, in het oosten door het dorp en in het zuiden door tuinen en bospercelen van derden langs de Noordstraat. De historische buitenplaats Haamstede omvat de volgende onderdelen: KASTEEL (1), PARKAANLEG (2), RUINE en KEERMUUR (3), KOETSHUIS (4), BRUG met POORT (5), INRIJHEK en MUUR (6), HEK (7) en TUINSIERADEN (8). Binnen het complex bevindt zich in de Ezelwei een nieuw gebouw, dat niet beschermenswaard is. Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding der onderdelen aangegeven. Pagina: 1 / 15

2 Hoewel de parkaanleg in tuinarchitectonische zin niet spectaculair is, kan het complex in landschappelijk-visuele zin als zeer belangrijk gekenmerkt worden vanwege de visuele en fysieke integratie in het oude dorpscentrum; het belangrijkste parkaspect is de lange eikenlaan. Pagina: 2 / 15

3 Monumentnummer: Ring AE WESTERSCHOUWEN C 1684 Omschrijving onderdeel 1: KASTEEL, baksteen, in oorsprong 13e eeuws; na brand van 1525 herbouwd in XVIIa met latere uitbreidingen, XVIId en XVIIIa; in 1880 ingrijpend gerestaureerd; kelders en onderstukken van de twee torens nog middeleeuws, overige bouwdelen later; het centrale deel tussen de twee torens heeft twee bouwlagen op een zeer hoog onderhuis; daarboven een kap met grijze leien tussen trapgevels, kantelen langs dakvoet; linker toren met 5 lagen en vierkante spits met lei; rechter toren met 4 lagen en achtkantige spits met lei gedekt; links van centrale bouwmassa, terugliggend achter de toren een 4 bouwlagen hoge bouwmassa onder lessenaarsdak met grijze pannen; rechts van het centrale deel een blokvormig bouwdeel, XVIIIa, met een plat dak en kantelen, 3 bouwlagen hoog, 3 ramen breed; in dit bouwdeel is de ingangspartij met geblokte omlijsting geplaatst; hierachter twee kleinere bouwdelen van één laag onder schilddaken met grijze pannen; alle ramen met meerruits vensters. KASTEEL van algemeen belang - vanwege het bijzondere silhouet als gevolg van de architectuur en de compositie van de bouwmassa's - vanwege de visuele en fysieke integratie in het dorp Pagina: 3 / 15

4 - als gaaf voorbeeld van een laat 19e eeuwse historiserende restauratie. Kastelen, landhuizen en parken Kasteel, buitenplaats Kasteel Pagina: 4 / 15

5 Monumentnummer: Ring AE Bij WESTERSCHOUWEN C 1684 WESTERSCHOUWEN C 1686 Omschrijving onderdeel 2: PARKAANLEG, bestaande uit a. kasteeleiland, b. voorplein, c. eikenlaan, d. wandelbos, e. ezelwei. ad.a.: het vrij kleine kasteeleiland, in opzet 17e eeuws of ouder, is trapeziumvormig en geheel omgeven door een hoge bakstenen muur (zie onder 3); vanaf het voorplein bereikbaar over een bakstenen brug met monumentale poort (zie onder 5); enige oude solitaire bomen (XXa), waaronder mispels, leilinden, een eik en een beuk; gazon met sokkels (zie onder 8); verder de middeleeuwse ruïne (zie onder 3). ad b.: het eenvoudige voorplein ten noorden van het kasteeleiland heeft een puinverharding en is aan de oostkant van het dorp gescheiden door een hoge muur met inrijhek (zie onder 6); hierlangs staan oude leilinden; aan de noordzijde staat het koetshuis (zie onder 4), vanaf het voorplein bereikbaar via een korte klinkerweg, en aan de westkant begint de lange eikenlaan. ad c.: de lange centrale laan, het belangrijkste onderdeel van de aanleg, loopt dwars door het complex van oost naar west; beplant (in 1911) met zomereik in driehoeksverband; puinverharding. ad d.: het opgaande bos is voor een groot deel ontstaan uit hakhoutpercelen, XIX en ouder, hier en daar zijn nog oudere overstaanders te vinden; naast de eikenlaan zijn er de andere rechte onverharde lanen, waarvan twee Pagina: 5 / 15

6 evenwijdig aan weerszijden van de eikenlaan; er staan veel kleine bunkers uit WO II, die van ondergeschikt belang zijn. ad e.: de ezelwei ligt - als enige open plek naast het voorplein - ten westen van het kasteel en biedt van daaruit een fraaie blik op de rand van het bos en de eikenlaan. PARKAANLEG van algemeen belang - vanwege de cultuurhistorische en landschappelijk-visuele waarden, met name door de nabijheid van het dorp - vanwege de onregelmatige geometrische aanleg. Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Historische aanleg Pagina: 6 / 15

7 Monumentnummer: Ring AE Bij WESTERSCHOUWEN C 1684 Omschrijving onderdeel 3 RUÏNE en KEERMUUR, XIII en later; op het kasteeleiland liggen in de NW-hoek gerestaureerde bakstenen restanten (afgedekt met cementplaten) van de kelders en bakovens van een deel van het middeleeuwse slot; ze maken in bouwkundige zin deel uit van de hoge grachtmuur om het eiland; aan de eilandzijde is de muur opgetrokken tot een borstwering, die enigszins in hoogte varieert en deels gedekt is met een rollaag, deels met een vlakke ezelsrug. De muur heeft bij de brug (zie onder 5) en aan de buitenzijde boven de zuidarm van de gracht vanouds vlieggaten - waarachter broedruimten - voor duiven: zeldzaam. RUINE en KEERMUUR van algemeen belang - vanwege de geschiedkundige, cultuur- en bouwhistorische waarden, o.a. de unieke vlieggaten. Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Ruïne Pagina: 7 / 15

8 Monumentnummer: Ring AE Bij WESTERSCHOUWEN C 1684 Omschrijving onderdeel 4: KOETSHUIS, XXa; bakstenen, aan drie zijden vrijstaand gebouw op rechthoekige grondslag; het gebouw is het zuidelijke deel van een langgerekt gebouw, dat oorspronkelijk tot het bezit behoorde, maar inmiddels vervreemd en tot woningen van derden verbouwd is; zadeldak met kort wolfseind, windveren; rode pannen aan parkzijde, grijze pannen op wolfseind en dakvlak, dat naar de openbare weg gekeerd is; dubbele inrijdeur met drieruits raampjes aan bovenzijde; daaronder deurvlakken met diagonaal geplaatste kraaldelen; ramen met zes- en achtruits vensters; de twee ramen boven de ininrijdeur met onderluiken. KOETSHUIS van algemeen belang - als historisch en functioneel onderdeel van het complex. Kastelen, landhuizen en parken Bijgebouwen kastelen enz. Koetshuis(L) Pagina: 8 / 15

9 Monumentnummer: Ring AE Bij WESTERSCHOUWEN C 1684 Omschrijving onderdeel 5: BRUG met POORT, in oorsprong XVIIa, in 1880 en ongeveer 1965 ingrijpend gerestaureerd, c.q. opnieuw opgetrokken; bakstenen brug met ijzeren leuningen staande op natuurstenen afdekplaten; vier exact halfronde bogen, waartussen fraaie Y-vormige ankers. Aan het einde (eilandzijde) van de brug de min of meer vierkante bakstenen poortmuur met kantelen; daarin de ronde poortdoorgang, die omlijst is met een band van afwisselend hardsteen en zandsteen; daarnaast pilasters in dezelfde steensoorten, aan de bovenzijde verbonden door een zandstenen kroonlijst; hierop een polychrome wapensteen met aan weerszijden cartouches met zwaarden; boven de pilasters bolvormige bekroningen in hoogreliëf; nieuwe houten poortdeuren in Renaissancestijl, bovenzijde ajour. BRUG en POORT van algemeen belang - vanwege de bijzondere architectuur - als functioneel en historisch onderdeel van het kasteelcomplex. Pagina: 9 / 15

10 Kastelen, landhuizen en parken Bijgebouwen kastelen enz. Pagina: 10 / 15

11 Monumentnummer: Ring AE Bij WESTERSCHOUWEN C 1684 Omschrijving onderdeel 6: INRIJHEK en MUUR, XVIII; imposant inrijhek in de muur, die het voorplein afscheidt van de Ring, de brede dorpsstraat/plein. Hek: twee in de jaren zestig van de twintigste eeuw opnieuw opgetrokken bakstenen (ijsselsteenformaat) kruispijlers op ruitvormige (!) grondslag gedekt door natuurstenen dekplaten met kroonlijst; hierop natuurstenen wapenstenen met rijke kronen gedekt en versierd met acanthusbladeren; per steen twee wapens: één aan de kasteelzijde, één aan de dorpszijde; zwartgeverfde smeedijzeren hekvleugels met spijlen eindigend in speerpunten met vergulde koordkwasten. Muur: het deel ten noorden van het hek sluit aan op het koetshuis; rode baksteen met steunberen aan voorpleinzijde en hellende rollaag; het zuidelijke muurdeel eindigend bij de gracht is van gele ijsselsteentjes, gedekt met rollaag; aan de binnenzijde pilastervormige steunberen. INRIJHEK en MUUR van algemeen belang - vanwege de bijzondere architectuur van het hek Pagina: 11 / 15

12 - vanwege de kunst- en cultuurhistorische waarden - als functioneel en historisch-visueel onderdeel van het complex. Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Pagina: 12 / 15

13 Monumentnummer: Ring AE Bij WESTERSCHOUWEN C 1686 Omschrijving onderdeel 7: HEK, XXb; aan westelijk einde van de eikenlaan: twee bakstenen kruispijlers, waartussen nieuwe ijzeren hekvleugels; pijlers eindigen in een pyramide, trapsgewijs verjongend per baksteenlaag, op de overgang van pijler naar pyramide ter versiering een iets uitstekende rand van dunne terracotta tegeltjes. HEK van algemeen belang - vanwege de typische architectuur van de jaren van de 20e eeuw - als functioneel en cultuurhistorisch onderdeel van het complex. Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Pagina: 13 / 15

14 Monumentnummer: Ring AE Bij WESTERSCHOUWEN C 1684 Omschrijving onderdeel 8: TUINSIERADEN, bestaande uit: a. wapenleeuwtje, b. stel sokkels, c. ijzeren hekje. ad a.: op de zuidelijke grachtmuur ten westen van het slot: kleine zandstenen, rechtopzittende wapenhoudende leeuw, XVII; wapen: De Clercq. ad b.: op gazon ten westen van het kasteel: stel blauwstenen sokkels, waarop thans nieuwe urnen; vierkant, balustervormig op ingezwenket voetplaat; eerste helft XVIII; op zijvlakken, in laagreliëf, zwarte contourlijnen in L.XIV-stijl. ad c.: tussen kasteel en ruïne (vroeger elders op het terrein): laag smeedijzeren sierhekje, XIXa; twee vleugels tussen twee eenvoudige dunne vierkante staafijzers; vleugels in het midden lager via zwak gebogen lijn; versieringen met krul-, cirkel- en boogmotieven. TUINSIERADEN van algemeen belang Pagina: 14 / 15

15 - vanwege de kunst- en cultuurwaarde - als aankleding van het kasteelterrein - vanwege de ornamentele waarde in de historische aanleg. Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Tuinsieraad Pagina: 15 / 15