Overzicht resultaten SBP-enquête

Transcriptie

1 N o t a d i e n s t B e l e i d Van: Benno Geertsma Laatste wijziging: 30 april 2013 Overzicht resultaten SBP-enquête Inleiding Deze SBP-enquête was geen bezigheidstherapie of overbodig huiswerk, maar een eerste stap naar een betere aanpak van het soortenbeleid. Niemand had namelijk een overzicht van wat er al van soortbeschermingsplannen bestond, of een visie hoe het nu verder moest. Op aandringen van is hier recent wel al enige verandering in gekomen (zie: Nieuw: SBP-prioriteitslijst ANB). heeft bovendien alles in huis om het soortenbeleid te verbeteren en concreet te maken. We behandelen eerst alle antwoorden op de enquêtevragen, trekken enkele conclusies, geven zicht op de nieuwe prioriteitslijst van ANB en geven aan wat we verder nog plannen te doen. Door goed te focussen en krachten te bundelen willen we een nieuwe boost geven aan meer aandacht en acties voor bedreigde soorten. Inhoud In welke studiewerkgroep ben jij actief?... 2 Is bovenstaande LIJST MET SBP VOLLEDIG voor jouw soortengroep? (Zowel Europees beschermde als niet-europees beschermde soorten)... 2 Indien de tabel niet volledig is, geef aan WELKE SBP ONTBREKEN voor jouw soortengroep Geef aan met welke SELECTIECRITERIA je akkoord gaat door ze aan te vinken in onderstaande lijst... 5 Welke selectiecriteria ONTBREKEN?... 6 Met welke selectiecriteria ging je NIET AKKOORD en vooral waarom?... 6 Voor welke soorten moeten we, op basis van deze selectiecriteria, de komende jaren de prioriteiten leggen? Maak een TOP 3 van prioritaire soorten waarvoor een SBP zou moeten worden opgesteld binnen jouw soortengroep Waarom zijn dit je prioriteiten?... 8 Om na te gaan wie we het beste voor welke soort en actie moeten contacteren, willen we met volgende vraag nagaan WELK BELEIDSNIVEAU volgens jullie het meest van belang is. Op welk niveau is volgens jou een SBP het meeste nuttig:... 8 Conclusies SBP-enquête... 9 Nieuw: SBP-prioriteitslijst ANB Vervolgtraject

2 In welke studiewerkgroep ben jij actief? 28 antwoorden, verspreid over volgende studiewerkgroepen: zoogdierenwerkgroep 3 11% vogelwerkgroep 15 54% vleermuizenwerkgroep 1 4% Hyla 2 7% Vlinderwerkgroep 2 7% Aculea, wilde bijen- en wespenstudiegroep 4 14% Saltabel 1 4% Is bovenstaande LIJST MET SBP VOLLEDIG voor jouw soortengroep? (Zowel Europees beschermde als niet-europees beschermde soorten) ja % nee 9 32 % Opmerking: Heel wat respondenten zeiden dat de lijst onvolledig was, maar vermelden eigenlijk vooral (lokale) soortenacties, die geen soortenbeschermingsplannen of -programma s zijn. 2

3 Indien de tabel niet volledig is, geef aan WELKE SBP ONTBREKEN voor jouw soortengroep. Vleermuizen: Sven Verkem heeft ergens tweede helft jaren '90 vanuit het RUCA een soortenbeschermingsrapport geschreven Soortenacties (geen soortenbeschermingsplannen of -programma s) Boommarter Waterrietzanger en Porseleinhoen: ook SBP, of enkel maatregelen en protocols? beheersovereenkomsten VLM voor weidevogels? Grauwe gors. Is al heel veel werk voor gepleegd en wordt niet vermeld Het akkervogelproject heeft tot doel akkervogels zoals Veldleeuwerik, Grauwe gors, Geelgors ea meer kansen te geven. Meer op lokaal niveau vinden we projecten om huiszwaluwen meer kansen te geven oa door ophangen van kunstnestkasten. Het FIR heeft op vele plaatsen in Vlaanderen nestkasten voor Slechtvalk voorzien. Bij ons werd ook een nestkast op de basiliek in Halle geplaatst (echter niet door FIR) en vind je er ééntje op de koeltoren in Drogenbos en op de VRT-mast in Sint-Pieters-Leeuw. Verschillende verenigingen maar ook overheidsdiensten zetten zich in onze streek in voor het welzijn van Steenuil. Dit gaat van aanbieden van snoeimogelijkheden tot het plaatsen van nestkasten. De Kerkuilenwerkgroep Vlaanderen heeft in onze streek heel wat (misschien zelfs wat teveel om goed te kunnen onderhouden) nestkasten in kerktorens en andere lokaties aangebracht. Dezelfde mensen die zich bij ons met de kerkuilen bezig houden hebben enkele jaren geleden subsidies ontvangen voor DNA onderzoek op bosuilen. In het Hallerbos hangen 10- tallen kasten die door deze mensen (ringers) worden opgevolgd. Er lopen inventarisatieprojecten (ABV-BBV) waar we met onze vogelwerkgroep aan meewerken. Dit is misschien geen volledig beschermingsproject, maar op zijn minst levert het een basis. Er loopt een project Koesterburen in Vlaams-Brabant. Lijkt mij persoonlijk niet echt een concreet project maar eerder een slogan. Ik zie vanuit dit project maar weinig of niets ontspruiten." "In eigen regio doen we beschermingsacties rond - Huiszwaluw - Boerenzwaluw - Oeverzwaluw - Gierzwaluw - Kerkuil - Steenuil - slechtvalk Gebied SBZ compensatie haven Zeebrugge: 't Pompje Oudenburg soorten: Kluut, Blauwborst, Bruine kiekendief, Roerdomp, Kleine rietgans, Tureluur, Argusvlinder, Soldaatje. 3

4 Gebied d'heye Bredene: Genaald schapengras, Levendbarende hagedis, Vuuezwammetje, Kabouterwasplaat, Bruine satijnzwam,..." We werken mee aan het beschermingsproject van stad oudenaarde voor de Zwaluwen, door in het kader van hun subsidiëring van zwaluwnesten, de controles van de aanvragen uit te voeren. Ik weet niet in welke mate dit past in deze enquête." Moeilijk te zeggen. Ook ik heb geen overzicht. Best navragen bij Regionale Landschappen of er lokale plannen bestaan, bv. geelgors in RL West-Vlaamse Heuvels, maar bestaat helaas enkel op papier. Er zijn er daar wel meerdere in de maak (zwaluwen, opnieuw Geelgors, Eikelmuis, Kamsalamander). plan boommarter (lokaal - verder nog andere regionale soortbeschermingsplannen zoals voor Limburg (meer info: dassenbeschermingsplan is opgebouwd uit meerdere plannen; van vleermuizenbeschermingsplan bestaan er al twee versies (1998 en 2000); planuitwerking verschilt sterk per soort (bv. das = zeer gedetailleerd; eikelmuis heeft weinig locatiegerichte actie)." 4

5 Geef aan met welke SELECTIECRITERIA je akkoord gaat door ze aan te vinken in onderstaande lijst. Top 5 in het vet: Status Rode Lijst: de klassen uitgestorven, met uitsterven bedreigd, bedreigd of kwetsbaar % Soorten die duiden op belang van robuuste ecologische netwerken 21 81% Zoveel mogelijk over verschillende habitats verspreid (dus niet enkel voor heide of bossen)? 16 62% Voldoende kennis over aanwezig om direct te kunnen starten? 9 35% Zoveel mogelijk over verschillende provincies verspreid (dus vb niet enkel voor Limburg of Antwerpen)? Voldoende beschikbare middelen bij studiegroep om acties op het terrein te ondernemen? 9 35% 7 27% Makkelijk waar te nemen? 3 12% Max 1-2 soorten per soortengroep? 3 12% Duidelijke link met werk? 2 8% Min of meer aaibaar? 1 4% Mensen kunnen meer dan één selectievakje selecteren, en daarom kan het percentage hoger dan 100% zijn. 5

6 Welke selectiecriteria ONTBREKEN? Internationale beschermde soorten (Europees, Bern, ) Kans op succes Voldoende instrumenten aanwezig Lokaal draagvlak (enthousiasme van onderuit) Niet tegenstrijdig met bestaande toestand/wetgeving Internationale situatie (buurlanden, en daarbuiten) Provinciaal prioritaire soorten Opmerkingen bij deze vraag: Ook aandacht voor gewone soorten Analyse maken van welke soorten nu al zullen profiteren van genomen en voorgestelde beheermaatregelen Beter is eigenlijk om oorzaken aan te pakken voor biotoopherstel, zodat specifieke soortenacties niet meer nodig zijn Nagaan of nieuwe instrumenten nodig zijn Met welke selectiecriteria ging je NIET AKKOORD en vooral waarom? Alle niet-juridische of wetenschappelijke vereisten worden in vraag gesteld. Volgende opmerking van een van de respondenten geldt eigenlijk voor de meeste ingediende opmerkingen : De kwetsbaarheid van de soorten moet primeren. Heel wat van de opgesomde criteria (aaibaarheid, voorkomen in deze of gene provincie, criteria ivm maakbaarheid van SBP) zijn anthropocentrisch, wetenschappelijk (in termen van beschermen van biodiversiteit) onzinnig en moeten daarin irrelevant zijn. 6

7 Voor welke soorten moeten we, op basis van deze selectiecriteria, de komende jaren de prioriteiten leggen? Maak een TOP 3 van prioritaire soorten waarvoor een SBP zou moeten worden opgesteld binnen jouw soortengroep. Amfibieën en reptielen 1. Adder 2. knoflookpad Sprinkhanen 1. Zoemertje 2. Schavertje 3. Zadelsprinkhaan Zoogdieren 1. Hazelmuis 2. Otter 3. vleermuizen Vogels 1. Akkervogels 2. Weidevogels 3. Boeren- en huiszwaluw 4. Grauwe gors 5. Kievit 6. Grutto (opm: hier zit natuurlijk een overlap in) Vlinders 1. Argusvlinder 2. Bruine eikenpage 3. Heivlinder Opmerkingen: Momenteel loopt er een studie i.o.v. het ANB en uitgevoerd door INBO, NP Studie en UCL om een prioritering op te stellen voor het opmaken van beschermingsplannen voor dagvlinders. Hieruit kwam de volgende top 3 naar voren: Argusvlinder, Bruine eikenpage en Heivlinder. Wordt het trouwens ook niet tijd om met de steeds groeiende interesse, gegevens en kennis over nachtvlinders, één of enkele soorten nachtvlinders op te nemen. Hier ligt ook serieus werk voor de uitbreiding van de Europese rode lijst. Bijen 1. Donkere klokjeszandbij (Andrena pandellei) 2. Knautiabij (Andrena hattorfiana) en knautiawespbij (Nomada armata) 3. Zwarte sachembij (Anthophora retusa) en witte rouwbij (Melecta luctuosa) 7

8 Waarom zijn dit je prioriteiten? De aangehaalde argumenten voor bovenstaande prioriteiten waren: Soort is zeldzaam Met uitsterven bedreigd Sterke achteruitgang (lokaal en/of in buurlanden) Soort is bij de meest kritische soorten voor een bepaald habitat al veel maatregelen, maar de soort blijft achteruit gaan soort is lokaal aanwezig potenties aanwezig om er iets aan te doen kennislacune andere soorten profiteren ook van een SBP voor deze soort landbouwsoort (duidt op problemen daar) geen landbouwsoort: is enkel geld voor de boeren ers reeds bij betrokken indicatieve soorten voor de (benarde) milieukwaliteit Om na te gaan wie we het beste voor welke soort en actie moeten contacteren, willen we met volgende vraag nagaan WELK BELEIDSNIVEAU volgens jullie het meest van belang is. Op welk niveau is volgens jou een SBP het meeste nuttig: gemeente 11 44% provincie 13 52% Vlaanderen 22 88% (Mensen kunnen meer dan één selectievakje selecteren, en daarom kan het percentage hoger dan 100% zijn.) 8

9 Conclusies SBP-enquête Alle studiewerkgroepen hebben de enquête ingevuld. Voor sommige studiegroepen werd intern overlegd, anderen deden dat afzonderlijk van elkaar. De voorgestelde SBP-lijst was zo goed als volledig. Wel haalden verschillende respondenten nog heel wat extra lokale soortenacties aan. Blijkbaar is het verschil tussen soortbeschermingsplannen- of programma s en soortenacties niet altijd even duidelijk, of was de vraagstelling niet duidelijk genoeg en wilde men gewoon meer info geven (waarvoor dank!). Aaibaarheid is misschien voor het grote publiek relevant, niet zo voor de studiewerkgroepen. De Rode Lijststatus was het voornaamste criterium, op de tweede plaats staat belang voor versterken van ecologische netwerken. Alle niet juridische of wetenschappelijke selectiecriteria werden in vraag gesteld. o Er ontbraken nog enkele nuttige selectiecriteria, zoals internationale bescherming, indicatorsoorten of ook nuttig voor andere soorten, en haalbaarheid (draagvlak, instrumenten, kennis, kans op succes). De voorgestelde top 3 s voor een soortbeschermingsprogramma zijn een mix van Europese en Vlaamse soorten, waarbij vooral zeldzaamheid, achteruitgang en haalbaarheid als argumenten werden aangehaald. Gezien de verschillende antwoorden per studiewerkgroep zullen deze top 3 s nog beter afgestemd moeten worden binnen de studiewerkgroepen zelf. Als beleidsniveau lijkt Vlaanderen het meest aangewezen. Gemeentes en provincies scoren veel minder, provincies wel nog iets beter dan gemeentes. 9

10 Nieuw: SBP-prioriteitslijst ANB Al geruime tijd proberen we het soortenbeleid meer onder de aandacht te brengen, zowel via de pers (hamster, bruinvis, ), Minaraad (advies soortenbesluit, Rode lijsten), als via contacten met het ANB en zeker ook via het IHD-overleg. Tijdens dit langdurige IHD-overleg hebben we steeds gepleit voor een betere aanpak van soorten, gezien de meeste aandacht ging naar habitats waarbij geregeld de link met de aanwezigheid van soorten te weinig werd gemaakt. Dat heeft uiteindelijk geleid tot een nieuwe studieopdracht door ANB om na te gaan welke soortbeschermingsplannen reeds opgemaakt zijn, wat een goede template is voor de nieuwe soortbeschermingsprogramma s en wat een gefundeerde prioriteitslijst voor SBP zou kunnen zijn. Deze studie liep parallel met onze enquête. Op die manier kunnen we de officiële visie op prioriteiten voor een SBP en onze eigen visie met elkaar vergelijken. De ANB-lijst legt duidelijk meer de nadruk op Europese soorten, wat logisch is gezien haar verantwoordelijkheid naar Europa toe. Maar dat betekent niet per se dat we als enkel op deze soorten moeten focussen. Integendeel, wij pleiten eerder voor een complementaire aanpak: ANB ondersteunen in het opmaken van SBP (daar is Studie nu al mee bezig), én het opstarten van concrete soortenacties (extra studiewerk, educatie, natuurinrichting,communicatie, ) voor niet-europese soorten op basis van wat de studiewerkgroepen zelf zien zitten. In bijlage vind je de volledige soortennota van ANB. Hieronder vind je alvast de prioriteitenlijst met de gebruikte criteria. Selectiecriteria ANB: Criterium 1: Bedreiging van de soort of soortengroep Criterium 2: Beschikbare gegevens over de soort of soortengroep Criterium 3: Monitoringspotenties van de soortengroep Criterium 4: Specifieke selectiecriteria (Hogere Planten) Criterium 5: Paraplusoorten Criterium 6: Maatregelen en slaagkansen startjaar Soortengroep Soortnaam Latijnse Naam 2012 Vissen Beekprik Lampetra planeri 2012 Vogels Kwartelkoning Crex Crex 2012 Vogels Grauwe kiekendief Circus pygargus 2013 Zoogdieren Vleermuizen spp Chiropera 2013 Zoogdieren Hamster Cricetus cricetus 2013 Vogels Roerdomp Botaurus Stellaris 2013 Amfibieën en reptielen Knoflookpad Pelobates fuscus 2014 Vogels Grauwe klauwier Lanius collurio 2014 Dagvlinders Gentiaanblauwtje Phengaris alcon 2014 Dagvlinders Veldparelmoervlinder Melitaea cinxia 10

11 2014 Hogere Planten Groenknolorchis Liparis loeselii 2015 Vissen Grote modderkruiper Misgurnus fossilis 2015 Vogels Strandplevier Charadrius alexandrinus 2015 Libellen en Juffers Gevlekte witsnuitlibel Leucorrhinia pectoralis 2015 Zoogdieren Bruinvis Phocoena phocoena 2016 Vogels Waterrietzanger Acrocephalus paludicola 2016 Amfibieën en reptielen Boomkikker Hyla arborea 2016 Amfibieën en reptielen Gladde slang Coronella austriaca 2016 Vogels Porseleinhoen Porzana porzana Vogels Bruine kiekendief Circus aeruginosus Libellen en Juffers Bosbeekjuffer Calopteryx virgo Zoogdieren Hazelmuis Muscardinus avellanarius Loopkevers Vliegend hert Lucanus cervus Amfibieën en reptielen Vroedmeesterpad Alytes obstetricans Vogels Regenwulp Numenius phaeopus Vogels Woudaap Ixobrychus minutus Amfibieën en reptielen Kamsalamander Triturus cristatus Spinnen Lentevuurspin Eresus sandaliatus Amfibieën en reptielen Heikikker Amfibieën en reptielen Rugstreeppad Rana arvalis Bufo calamita Vogels Wespendief Pernis apivorus Vogels Kwak Nycticorax nycticorax Vogels Kleine rietgans Anser brachyrhynchus Zoogdieren Bever Castor fiber Zoogdieren Otter Lutra lutra Amfibieën en reptielen Vuursalamander Salamandra salamandra Vogels Geelgors Emberiza citrinella Zoogdieren Boommarter Martes martes Vogels Wielewaal Oriolus oriolus Zoogdieren Das Meles meles Spinnen Gerande Oeverspin Dolomedes fimbriatus 11

12 Zoogdieren Veldspitsmuis Crocidura leucodon Loopkevers Gouden Tor Cetonia aurata Sprinkhanen en krekels Veenmol Sprinkhanen en krekels Negertje Gryllotalpa gryllotalpa Omocestus rufipes Libellen en Juffers vroege glazenmaker Aeshna isoceles Dagvlinders Grote weerschijnvlinder Apatura iris Sprinkhanen en krekels Heidesabelsprinkhaan Metrioptera brachyptera 2011 Dagvlinders Heideblauwtje Plebejus argus 2011 Dagvlinders Bruine eikenpage Satyrium ilicis 2011 Dagvlinders Groentje Callophrys rubi Groene markering: SBP reeds in opstart ( ) Blauwe markering: prioritaire soorten volgens objectieve selectie criteria buiten IHD-soorten Oranje markering: soorten ter discussie Gele markering: soorten waarvoor volgens objectieve selectiecriteria nood bestaat voor de opmaak van een SBP, maar waarvoor dit momenteel niet mogelijk is, wegens het niet voorkomen in bijlage 1 van het Soortenbesluit 12

13 Vervolgtraject Natuur Beleid maakt een factsheet op met alle beleidsrelevante zaken op rond het soortenbeleid (=4 pagina s met beleidscontext, wat is probleem, wat stelt NP voor als aanpak/oplossing) en Beleid en Studie werken mee aan de SBP van de door ANB opgestelde prioriteitenlijst van de komende jaren (zie bijlage), waarbij we sterk pleiten voor een multisoortenaanpak (zie boven) Beleid en Studie maken daarnaast samen een shortlist van soorten die we naast de SBP-soorten (en de daaraan gekoppelde rode lijstsoorten) willen vooruit helpen. Dit kunnen zowel Europese als Vlaams beschermde soorten zijn. Deze shortlist maken we op basis van de top 3-prioriteiten die per soortengroep werden doorgegeven door de regionale studiewerkgroepen. Het heeft nl geen zin om rond te veel soorten acties te voeren, gezien de beperkte tijd, mensen en budgetten. Deze shortlist wordt dan weer teruggekoppeld met alle betrokken studiewerkgroepen. En dan wordt er samen bepaald rond welke soort welke acties worden opgemaakt en door wie. Op basis van shortlist en engagement studiewerkgroepen: definiëren van acties voor werkingsprogramma Uivoeren van acties. WBC s tijdens SBP s Wat de soortenbeschermingsprogramma s (SBP s) op Vlaams niveau betreft, kunnen we de medewerking van de studiewerkgroepen zeer goed gebruiken. Elk SBP ondergaat nl. verschillende fases (kort samengevat: basisrapport door ANB wetenschappelijke toetsing of wbc - goedkeuring minister). Zeker tijdens de fase van de WBC s (=wetenschappelijke begeleidingscommissies met experten van NP, Boerenbond, Voka, jacht, INBO en ANB), waarbij de wetenschappelijke basis van een SBP wordt uitgepluisd. Tijdens die WBC s kan ook 1 vrijwilliger uit de studiewerkgroepen samen met iemand van de dienst Studie of Beleid meegaan. Vragen of opmerkingen altijd welkom! Benno.geertsma@natuurpunt.be