De invloed van de vloer op de hoeveelheid fijnstof en de luchtkwaliteit van gebouwen Schoonmaken essentieel, maar ook type vloerbedekking speelt rol

Transcriptie

1 De invloed van de vloer op de hoeveelheid fijnstof en de luchtkwaliteit van gebouwen Schoonmaken essentieel, maar ook type vloerbedekking speelt rol Een slechte luchtkwaliteit in gebouwen kan leiden tot gezondheidsklachten en verminderde werkprestaties. De invloed van een te hoog CO 2 -gehalte hierbij is al vaak vastgesteld. Maar - en dat is minder bekend - ook de aanwezigheid van stof in de lucht is een factor van belang. Onderwerp van discussie in vloerenland is op dit moment de vraag of er een relatie bestaat tussen de hoeveelheid fijnstof in de binnenlucht en het type vloerbedekking. Twee wetenschappers hebben hier, onafhankelijk van elkaar, onderzoek naar gedaan: wetenschapsjournalist dr. Anton Duisterwinkel en TNO-medewerker dr. Jan Duyzer. Goed schoonmaken is belangrijk, maar ook de keuze tussen vlakke en textiele vloer lijkt een rol te spelen. Uit diverse rapportages blijkt dat een slecht binnenklimaat in gebouwen de oorzaak kan zijn van gezondheidsklachten. Door een slechte ventilatie ontstaat een te hoge concentratie CO 2 in de lucht wat hoofdpijn en concentratiestoornissen kan veroorzaken. Ook ontstaan er hogere concentraties virussen en bacteriën, waardoor infectieziekten zich snel kunnen verspreiden. De oplossing ligt voor de hand: beter ventileren. Resultaat: minder ziekteklachten en betere prestaties. De blootstelling aan fijnstof in de lucht is een complexer onderwerp. Ventilatie lost het probleem slechts gedeeltelijk op. De bron voor het fijnstof wordt niet aangepakt en de aangevoerde lucht is ook niet altijd even schoon. Hoe kan de hoeveelheid fijnstof dan wel verlaagd worden? Onderzocht wordt of het type vloerbedekking een rol kan spelen bij het terugdringen van de hoeveelheid fijnstof in de binnenlucht. Houdt een textiele vloerbedekking fijnstof beter vast dan een gladde vloerbedekking? En maakt het uit hoe en hoe vaak de vloer wordt gereinigd? Fijnstof Stof en vuil bestaan uit allerlei deeltjes, zoals zand, klei, textiel, haren, as en roet, die we kunnen waarnemen. Deze grotere deeltjes blijven hangen in keel en neus en verdwijnen door hoesten en niezen. De kleine stofdeeltjes die niet waarneembaar zijn, zijn zo klein dat ze los komen van de grond, lang in de lucht blijven zweven en zo kunnen worden ingeademd. Eenmaal in de longen komen ze er ook niet meer uit. Tot fijnstof worden de in de lucht zwevende deeltjes kleiner dan 10 micrometer gerekend (een duizendste millimeter). In de buitenlucht wordt fijnstof veroorzaakt door het verkeer, de industrie en de landbouw. Het ontstaat als gevolg van verbrandingsprocessen, door slijtage van autobanden en wegen, en door opwaaiend bodemstof. Daarnaast bevat fijnstof ook biologisch materiaal zoals stuifmeel, schimmels en sporen. De chemische samenstelling van fijnstof bestaat uit roet, mineralen, vezels, zouten, organometaalverbindingen en koolwaterstoffen. Fijnstof in de binnenlucht bevat grotendeels dezelfde elementen als fijnstof in de buitenlucht plus de huidschilfers en haren van mens en dier, allergenen (stoffen waar mensen allergisch op kunnen reageren van bijvoorbeeld huisstofmijt, kat en hond), schimmels, sporen en bacteriën. Bij inademing zijn bepaalde componenten van fijnstof op de lange termijn schadelijk voor de gezondheid. Denk aan roetdeeltjes en de stoffen die door die deeltjes vastgehouden worden. Hoe kleiner de deeltjes, hoe dieper ze in de longen terecht komen. Blootstelling aan fijnstof belemmert de longontwikkeling bij kinderen, verergert ziektesymptomen en bekort de levensverwachting. Andere componenten van fijnstof hebben een direct, kortdurend effect, dat overigens wel hinderlijk kan zijn. Ziekmakers zoals allergenen, schimmels en bacteriën veroorzaken oog- en luchtwegirritaties, vermoeidheid, hoofdpijn en koorts. Vloer en fijnstof Het is dus van belang om de hoeveelheid fijnstof in de binnenlucht te beperken. Hier kan de vloer invloed op hebben. Anton Duisterwinkel is als wetenschapsjournalist gespecialiseerd in hygiëne. Hij heeft in opdracht van de Vereniging Schoonmaak Research (VSR) veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen schoonmaken en fijnstof. Als je over een vloer loopt, dan verspreid je een deel van het stof dat op de grond ligt. Dat wervel je de lucht in. Dit verschijnsel wordt ook wel resuspensie genoemd. Mensen verspreiden zelf ook stof via hun kleding, haren en huid.

2 De hoeveelheid fijnstof in de lucht is continu aan verandering onderhevig. Duisterwinkel: Als je de stofconcentratie gaat meten in een lege ruimte, dan hangt er maar een klein beetje fijnstof in de lucht. Komen er mensen binnen, dan gaat die concentratie omhoog. Hoe meer mensen er zijn en hoe meer ze bewegen, hoe hoger de stofconcentratie. Belangrijk om te melden is ook, zeker in verband met kinderen, dat de concentratie van fijnstof laag bij de vloer dichter is dan op een paar meter hoogte. De vloer is vanwege de resuspensie dus van invloed op de hoeveelheid fijnstof in de lucht. Omdat mensen een groot deel van hun tijd binnen doorbrengen, zou het dus een goede zaak zijn als een bepaald type vloerbedekking of een goed onderhoud van de vloer kan bijdragen aan het verminderen van fijnstof en ziekmakers op de vloer en in de lucht. Stofbindende werking TNO-onderzoeker Jan Duyzer heeft een oriënterend literatuuronderzoek gedaan naar de stofbindende eigenschappen van textiele vloerbedekking. Het TNO-onderzoek bevestigt de stofbindende eigenschappen van textiele vloeren, maar wat dit precies in de praktijk betekent, daar geeft het onderzoek geen antwoord op. In het rapport van Duyzer staat: In hoeverre de verminderde opdwarreling en verhoogde opname leidt tot een lagere blootstelling van personen aan allergenen en fijnstof staat niet vast. Duyzer licht toe: Er spelen te veel factoren mee die we niet onderzocht hebben. We beschikken dus niet over een totaalplaatje. Het is nogal kostbaar om dat echt goed te onderzoeken. De praktijk Anton Duisterwinkel heeft tevens onderzoek gedaan naar gezond en effectief schoonmaken. Hij zegt: Iedere vloer is zo goed of zo slecht voor het binnenmilieu als het onderhoud is. En vloeren met een gladde vloerbedekking kun je makkelijker en beter schoonmaken dan die met een textiele vloerbedekking. Je moet het alleen wel op de juiste manier doen. Harde vloeren moet je niet stofzuigen, want daarmee wervel je meer stof op dan je weghaalt. Je verwijdert stof en fijnstof van harde vloeren het best door gebruik te maken van een stofwisser en stofbindende doekjes. Daarna kan je eventueel vuil en vlekken verwijderen met een vlakmop. Op deze manier verwijder je praktisch al het stof van de vloer, inclusief andere ziekmakers. Zachte vloeren kun je daarentegen alleen stofzuigen. Hoe effectief is dat? Uit onderzoek blijkt dat het meeste stof gewoon in het tapijt blijft zitten. Je haalt alleen het bovenste deel een beetje weg. En door het stofzuigen en het lopen komt het dieper liggende stof juist omhoog en daardoor kan het weer opgewerveld worden. De grote vraag is nu dus: hoe is de hoeveelheid fijnstof in de lucht het best te reduceren? Met behulp van harde vloeren, die je praktisch stofvrij kunt maken of juist met zachte vloeren en hun stofbindende werking, terwijl je die niet goed kunt schoonmaken? Duisterwinkel: Ik zou het niet weten. De moeilijkheid is: als je tien keer in een ruimte meet hoeveel stof er ontstaat, dan krijg je tien keer een andere piek. Een deel komt van de aanwezige mensen, een deel van de vloeren, een deel van het meubilair. Het is dus nogal moeilijk vast te stellen welk deel er van de vloer afkomstig is. En ga dan een harde vloer maar eens vergelijken met een zachte vloer. Die vergelijkende metingen zijn bijna niet uit te voeren. Ik vind het daarom nogal gevaarlijk om, zoals recent is gebeurd, een claim aan je product te hangen dat het de concentratie fijnstof in de lucht sterk verlaagt in vergelijking met andere vloerbedekkingen. Schone vloeren De VSR (Vereniging Schoonmaak Research) heeft richtlijnen opgesteld voor een goede en gezonde schoonmaak (zie kader). Ten aanzien van het schoonmaken van vloeren gelden de volgende uitgangspunten. Om een textiele vloerbedekking goed schoon te maken, moet er minstens 1 minuut gestofzuigd worden per vierkante meter. Gladde vloerbedekking kan het beste stofvrij gemaakt worden met een stofwisser met stofbindende doekjes. Tijdens het schoonmaken brengt een schoonmaker opnieuw stof in de lucht. Het is dus belangrijk dat tot een minimum te beperken. Duisterwinkel: Daarbij is altijd veel aandacht geweest voor de uitblaas van de stofzuiger. Maar het meeste stof blijkt - op harde vloeren - bij de zuigmond vandaan te komen. Door de stofmond over de vloer te bewegen, zuig je een deel van de stofdeeltjes op. Maar een ander deel wervel je met die handeling juist op en die stofdeeltjes verwijder je dus niet. Er worden veel meer deeltjes door de stofmond opgewerveld dan er aan de achterkant uitkomen. Dat vond ik wel een bijzondere uitkomst. Bij goed ontworpen stofzuigermonden is dit probleem minder groot. De meeste

3 moderne stofzuigers gaan niet meer fysiek over de vloer, maar bewegen er vlak boven doordat de stofzuigermond op wieltjes is geplaatst. Dan is het opwerveleffect veel kleiner. Voor een schone vloer is een schoonmaker in een gemiddelde ruimte van 50 m 2 al snel 50 minuten aan het stofzuigen. Stofwissen en moppen kost hem niet meer dan zo n 5 minuten per 50 m 2. Dat is een groot verschil. Zeker als je bedenkt dat de VSR adviseert om dagelijks of in elk geval om de dag schoon te maken. Mensen brengen immers elke dag nieuw vuil, stof en ziekteverwekkers het gebouw binnen. En eventuele achtergebleven ziekmakers maken weer nieuwe gifstoffen en allergenen aan. Vaak schoonmaken is dan ook de belangrijkste manier om de hoeveelheid ziekmakers op oppervlakken en in de lucht naar beneden te brengen. Gebleken is dat dit leidt tot een belangrijke vermindering van gezondheidsklachten.

4 Advies uit vloerenland Voor Edo Rem, manager marketing bij Forbo Flooring, maakt het in principe niet uit of zijn klanten kiezen voor vlakke of textiele vloerbedekking. Wij produceren alle soorten vloeren van tapijt tot vinyl en linoleum dus het is voor Forbo om het even, maar als expert op het gebied van het creëren van een goed binnenklimaat hebben we natuurlijk wel een visie, gestoeld op gedegen onderzoek. Volgens Rem heeft Forbo daarnaast de kennis en ervaring in huis om passend schoonmaak- en onderhoudsadvies te geven. Rem: Mede door de crisis wordt er veel bezuinigd op de post schoonmaak en onderhoud in ziekenhuizen, scholen en kantoorgebouwen. Daarom zijn snelheid en eenvoud zeer belangrijk. Vlakke vloeren, zoals linoleum en vinyl, hebben als pluspunt dat ze eenvoudig en snel te reinigen zijn. Het is wat kort door de bocht, aldus Rem, en volgens onafhankelijke experts zelfs gevaarlijk om te stellen dat tapijt beter is tegen fijnstof dan een vlakke vloer, zoals sommige partijen in de markt beweren. Met name schoonmaak en onderhoud en de mate waarin dit gebeurt, speelt een belangrijke rol. Volgens de Forbo-expert heeft tapijt weliswaar stofbindende eigenschappen, maar het vergt veel inspanning om dit stof daadwerkelijk te verwijderen. Tapijt kan bij een onjuiste schoonmaakmethode of een te lage schoonmaakfrequentie verzadigd raken en dan kan het stof alsnog gaan ronddwarrelen. Er blijft ook altijd een kleine hoeveelheid fijnstof achter en onderzoek naar tapijt en fijnstof op de lange termijn is niet gedaan. En wat niet meegenomen is in dit artikel is de invloed van allergenen op de gezondheid. Die kunnen beter verwijderd worden van vlakke vloeren. Allergenen zijn problematischer voor mensen met astma en andere allergische aandoeningen. Rem: Een goed alternatief voor tapijt is Flotex, een combinatie van het beste van een gladde en textiele vloer. Dit product heeft de uitstraling van textiel en oogt velourachtig. Flotex vangt net als tapijt stof op, maar met het verschil dat het stof er eenvoudig uit verwijderd kan worden door de rechtopstaande vezels. Daarnaast is Flotex wasbaar. De rug van het product bevat bovendien het middel Sanitized. Dit zorgt voor een continue bescherming tegen bacteriën en voorkomt de ontwikkeling van huisstofmijt. Overigens hecht Rem er aan te zeggen dat fijnstof slechts een van de onderdelen is die invloed heeft op het binnenklimaat. De kwaliteit van de binnenlucht wordt bijvoorbeeld ook bepaald door de CO 2 - concentratie, de aanwezigheid van andere vluchtige gassen, schoonmaak, onderhoud en ventilatie.

5 Richtlijnen voor een gezonde schoonmaak Een gezond schoonmaakprogramma creëert een gezonde en schone leef-, werk- en leeromgeving voor zowel gebruikers als schoonmakers. De Vereniging Schoonmaak Research (VSR) heeft hiervoor richtlijnen opgesteld. 1. Maak de goede zaken schoon Maak die plekken schoon die veel worden gebruikt, zoals vloeren (looppaden), bureaus en deurknoppen. 2. Maak goed schoon Werk stofbindend. Neem stof af met klamvochtige of stofbindende doekjes. Gebruik voor harde vloeren een stofwisser met stofbindende doekjes en daarna eventueel een klamvochtige vloermop. Gebruik voor zachte vloeren een stofzuiger met HEPA-filter en de juiste mondstukken. 3. Zo droog mogelijk Werk klamvochtig of droog het oppervlak goed na. Te nat reinigen, is niet goed: stof en vuil worden weer terug op de grond gesmeerd en het vocht vormt een voedingsbodem voor de groei van bacteriën en mijten. 4. Haastige spoed is niet goed Werk rustig. Dan wervel je zo weinig mogelijk stof op. 5. Doe het vaak Gezonde schoonmaak is maar een of twee dagen houdbaar. Mens en dier brengen vers vuil en stof binnen en achtergebleven ziekmakers maken weer nieuwe allergenen en gifstoffen aan. Door vrijwel dagelijks te reinigen blijft alles onder controle. (Gebaseerd op: Gezond Schoonmaken, VSR-Vaknieuws nr. 3)