Wat denk je dat er zal gebeuren? Maak een voorspelling (of een hypothese). Kun je ook vertellen waarom je denkt dat dat zal gebeuren?

Transcriptie

1 1 Les 1 Proeven van proefjes Experiment 1 Dit doen we samen. Wat hebben we nodig? een lege fles met een niet al te brede hals, een ballon, een elastiekje, een kom half gevuld met warm water of een plaatsje in de felle zon achter glas Wat gaan we doen? Trek de tuit van de ballon over de hals van de fles. Sluit de verbinding goed af met het elastiekje. Plaats nu de fles ofwel in de kom met warm water; ofwel in warm plekje in de volle zon achter glas. blauw = voor, groen = tijdens, rood = na Titel van het experiment: Naam: Klas: Wat denk je dat er zal gebeuren? Maak een voorspelling (of een hypothese). Kun je ook vertellen waarom je denkt dat dat zal gebeuren? Schrijf of teken wat je ziet / ruikt / voelt / hoort / proeft / ontdekt Na een tijdje komt er lucht in de ballon en zet die uit. Was je voorspelling juist? ja neen. Wat kun je daardoor besluiten? De warmte van de zonnestralen verwarmt de lucht in de fles. Warme lucht zet uit en stijgt. De warme lucht komt in de ballon terecht. De ballon zet uit. Kun je nog voorbeelden geven van situaties waarin hetzelfde gebeurt als in de proef? bij een luchtballon of zeppelin Niet alle natuur leeft

2 2 Experiment 2 Titel van het experiment: Wat denk je dat er zal gebeuren? Maak een voorspelling (of een hypothese). Kun je ook vertellen waarom je denkt dat dat zal gebeuren? Schrijf of teken wat je ziet / ruikt / voelt / hoort / proeft / ontdekt Was je voorspelling juist? ja neen. Wat kun je daardoor besluiten? Kun je nog voorbeelden geven van situaties waarin hetzelfde gebeurt als in de proef? Niet alle natuur leeft

3 3 Experiment 3 Titel van het experiment: Wat denk je dat er zal gebeuren? Maak een voorspelling (of een hypothese). Kun je ook vertellen waarom je denkt dat dat zal gebeuren? Schrijf of teken wat je ziet / ruikt / voelt / hoort / proeft / ontdekt Was je voorspelling juist? ja neen. Wat kun je daardoor besluiten? Kun je nog voorbeelden geven van situaties waarin hetzelfde gebeurt als in de proef? Niet alle natuur leeft

4 4 Les 2 Dank je wel, zon en aarde! 1 De ruimte in Vul aan. Pas in het begin van de 20e eeuw lukt het de mens om de lucht in te vliegen. Ruim 50 jaar later gaat de mens ook op verkenning in de ruimte. Nog een halve eeuw later zweven duizenden satellieten boven ons hoofd. Wat denk je: ging dat nu vlug of niet? Leg uit. 2 Onder en boven Rangschik in de juiste kolom. Je hoeft enkel de nummers te noteren. 1 hoe dieper, hoe heter 2 hoe hoger, hoe kouder 3 hete brij 4 vulkaanuitbarsting 5 wolken met regenwater 6 zuurstof om te ademen 7 aardkorst waarop wij wonen 8 bescherming tegen schadelijke stralen 3 Dag en nacht onder onze voeten in de aarde boven ons hoofd in de dampkring Oorzaak en gevolg. Zet de nummers op de juiste plaats. Kijk naar de foto s Na de dag wordt het nacht, na de nacht wordt het terug dag. De aarde draait rond. De zon schijnt op de aarde oorzaken gevolg Niet alle natuur leeft

5 5 4 Zon en aarde leveren energie Vul het schema aan. energie zon en aarde energie - aardolie - zonlicht - aardgas - wind - steenkool - waterkracht - hout - warmte uit de grond - 5 Voordeel (+) en nadeel (-) Vul aan. niet-hernieuwbare uranium Kernenergie + het is goedkope energie. - Zonne-energie + De zon is gratis. Windenergie De wind waait niet altijd. 6 Welke energie gebruik je? Vraag het eens aan je leraar / je ouders. Vul aan. energiegebruik verwarming op school koken thuis Het afval is gevaarlijk. Het is niet constant zonnig. De wind waait gratis. hernieuwbare energiebron verwarming thuis Waar zie je een voorbeeld van hernieuwbare energie in de buurt? Niet alle natuur leeft

6 6 Les 3 We meten het weer Volg het weer - temperatuur in graden Celsius met de thermometer - bewolking - windrichting met de windroos - windsterkte - neerslaghoeveelheid in mm meten met een fles - neerslagsoort Weerwaarnemingen van tot temperatuur C bewolking windrichting windsterkte neerslag hoeveelheid mm neerslag soort tabel temperatuur C 30 geen wolken regen hagel enkele wolken hevige regen mist veel wolken sneeuw onweer enkel wolken ma. /. di. /. wo. /. do. /. vr. /. tabel neerslag windstil of zwakke wind matige wind krachtige wind stormachtig mm -10 ma di wo do vr 0 ma di wo do vr Niet alle natuur leeft

7 7 Volg het weer - temperatuur in graden Celsius met de thermometer - bewolking - windrichting met de windroos - windsterkte - neerslaghoeveelheid in mm meten met een fles - neerslagsoort Weerwaarnemingen van tot temperatuur C bewolking windrichting windsterkte neerslag hoeveelheid mm neerslag soort ma. /. di. /. wo. /. do. /. vr. /. tabel temperatuur tabel neerslag C 30 geen wolken regen hagel enkele wolken hevige regen mist veel wolken sneeuw onweer enkel wolken windstil of zwakke wind matige wind krachtige wind stormachtig mm -10 ma di wo do vr 0 ma di wo do vr Niet alle natuur leeft

8 8 Volg het weer - temperatuur in graden Celsius met de thermometer - bewolking - windrichting met de windroos - windsterkte - neerslaghoeveelheid in mm meten met een fles - neerslagsoort Weerwaarnemingen van tot temperatuur C bewolking windrichting windsterkte neerslag hoeveelheid mm neerslag soort tabel temperatuur C 30 geen wolken regen hagel enkele wolken hevige regen mist veel wolken sneeuw onweer enkel wolken ma. /. di. /. wo. /. do. /. vr. /. tabel neerslag windstil of zwakke wind matige wind krachtige wind stormachtig mm -10 ma di wo do vr 0 ma di wo do vr Niet alle natuur leeft

9 9 Volg het weer - temperatuur in graden Celsius met de thermometer - bewolking - windrichting met de windroos - windsterkte - neerslaghoeveelheid in mm meten met een fles - neerslagsoort Weerwaarnemingen van tot temperatuur C bewolking windrichting windsterkte neerslag hoeveelheid mm neerslag soort tabel temperatuur C 30 geen wolken regen hagel enkele wolken hevige regen mist veel wolken sneeuw onweer enkel wolken ma. /. di. /. wo. /. do. /. vr. /. tabel neerslag windstil of zwakke wind matige wind krachtige wind stormachtig mm -10 ma di wo do vr 0 ma di wo do vr Niet alle natuur leeft

10 10 Les 4 De kringloop van het water 1 De kringloop Vul aan met woorden of een tekening. De regen valt uit de wolken. Het water verdampt boven zee, meren en rivieren. 2 Het verhaal van zure regen De regen valt op de grond. Een deel dringt in de grond en een deel loopt naar beken en rivieren. De damp stijgt op in de lucht en vormt wolken. Zet de nummers van de tekening bij de juiste zin. De vervuilde druppels vallen als zure regen naar beneden. Zure regen is niet goed voor plant en dier. Het water loopt terug naar de zee. De wind waait de wolken richting land Rook en uitlaatgassen stijgen op. De vuile lucht komt in de druppels van een wolk. Niet alle natuur leeft

11 11 Les 5 en 6 De levende natuur en de niet-levende natuur een perfect koppel bv. 1 Dieren, planten en mensen passen zich aan de leefomgeving aan Hoe doen ze dat? Kun jij een voorbeeld geven? de koude aanpassing aan Dieren in koude streken hebben een extra dikke vacht. de droogte Planten op warme en droge plekken hebben weinig water nodig of ze vijanden voeding hebben extra lange wortels om water uit de grond te halen. Een kameleon kan van kleur veranderen. Als hij tussen de bladeren zit, is hij groen; als hij op de grond zit, is hij bruin. Mensen eten producten die uit hun eigen omgeving afkomstig zijn. 2 Dieren passen zich aan hun leefomgeving aan Denk eens na wat er zou moeten veranderen voor deze dieren om te overleven in hun nieuwe woonst. Gekke ideeën zijn hier erg welkom. Noteer enkele sleutelwoorden. Stel dat een pinguïn moet overleven in de woestijn Wat zou hij dan moeten eten? Hoe zou hij zich kunnen beschermen tegen vijanden? Hoe zou hij zich kunnen beschermen tegen de warmte? Zijn er nog zaken die best veranderen? Stel een eekhoorn moet leven in een donkere grot diep onder de grond Wat zou hij dan moeten eten? Hoe zou hij zich kunnen beschermen tegen vijanden? Hoe zou hij zich kunnen aanpassen aan de duisternis? Zijn er nog dingen die maar beter veranderen? Niet alle natuur leeft

12 12 3 Planten, dieren en mensen planten zich voort Markeer het correcte antwoord. Net als bij andere zoogdieren drinkt een pasgeboren baby moedermelk. klopt klopt niet Alle dieren groeien eerst een tijd in de buik van de moeder. klopt klopt niet Planten groeien uit een zaadje. klopt klopt niet Iedere mens heeft een natuurlijke vader en moeder. klopt klopt niet Kuikens worden geboren uit de hen. klopt klopt niet 4 Opgepast! In de collage zie je enkele gevaren die je gezondheid kunnen bedreigen. Wat vind je voor jezelf belangrijk? Noteer drie bedreigingen Picto s die je helpen of waarschuwen Schrijf kort de betekenis van deze picto s. nooduitgang elektrische spanning schadelijke stoffen EHBO-post brandblusser licht ontvlambaar giftige stoffen verzamelpunt Niet alle natuur leeft

13 13 6 Wat ik eet en drink morgen voormiddag sport? middag namiddag sport? avond Noteer wat je eet, drinkt en doet van sport.. /. /.. /. /. sport? Niet alle natuur leeft

14 14 Breng wat je eet in de voedingdriehoek. Niet alle natuur leeft

15 Herhaling 15 1 Klopt het of klopt het niet? Zoek het op en kruis aan. klopt klopt niet De aarde draait rond haar as in een dag of 24 uur. Als het nacht is, schijnt de zon op ons deel van de aarde. Binnenin de aarde is het bitter koud. In de dampkring zit de zuurstof die we ademen. Rond de aarde zweven duizenden satellieten door het heelal. 2 Vul het kruiswoordraadsel aan in onze streken waait de wind het meest 1 z u i d w e s t e n uit het 2 u r a n i u m 2 grondstof, gebruikt in kerncentrales 3 brandstof, lijkt op zwarte steen 4 Aals een te zwaar wordt, valt hij 4 3 w s a t t e e e r n d k r o u o p l p e l uit de lucht als regen. 5 5 Water stijgt de lucht in als 6 Aals iets terug aankomt waar het begon, noemen we dat een w 6 a k 7 t r n e i e r n e d g r a l s m o l p o a p g 7 Water dat in een of andere vorm uit de lucht valt is 8 z o n n e p a n e e l 8 Eeen zet het licht van de zon om in elektriciteit. 9 k e r n e n e r g i e 9 de meest gebruikte vorm van energie in ons land 10 De windmolen is een vorm van hernieuwbare energie. 3 Waar heeft het mee te maken? Zet er een nummer naast. 1 planten, dieren en mensen passen zich aan 2 planten, dieren en mensen zorgen voor hun voortbestaan 3 klein wordt groot Net als bij andere zoogdieren, groeit de mens eerst een tijd in de buik van de 2 en 3 moeder. 3 De tanden die je hebt als kind worden allemaal vervangen De dikke pels van de ijsbeer komt hem goed uit! Mijn oudere broer kan plots zo boos zijn. Mama begrijpt hem dan niet meer. Vogels broeden hun eieren enkele weken uit op het nest. Niet alle natuur leeft

16 16 Studiewijzer Lees, markeer en kruis aan. 1 ik ken deze woorden. Ik weet wat ze betekenen of kan een voorbeeld geven. natuurkundig verschijnsel, experiment, wetenschap, wetenschapper, satelliet, vulkaan, atmosfeer, dampkring, zuurstof, heelal, planeet, hernieuwbare en niet-hernieuwbare energie, kringloop, damp, zoet en zout water, camouflage, zaad, voortplanting, moedermelk, zogen, zoogdier, puberteit Tip: Zoek waar die woorden staan in je bronnenboek. Begrijp je ze? Leg ze uit aan je ma, pa 2 Ik ken de volgorde van de vier stappen in een natuurkundig experiment: 1 ik zie, hoor, voel, ruik, proef iets; 2 ik denk na: zou het kunnen dat?; 3 ik doe een proefje; 4 ik denk opnieuw na. Tip: Bekijk en lees nog eens aandachtig les 1 waarin we proefjes hebben gedaan. Dat gebeurt telkens op dezelfde manier. Zorg dat je die volgorde kent. 3 Ik weet en begrijp van onze planeet - dat er duizenden satellieten rond zweven; - dat de aarde heel lang geleden zeer heet was maar nu is afgekoeld; - dat er een dampkring of atmosfeer is met zuurstof, water en warmte; - dat de dampkring ons beschermt tegen schadelijke stralen. Tip: Lees en bekijk alles opnieuw in het bronnenboek pagina 27 en 28 en warkkatern pagina 4. Laat je ma, pa, broer, zus er vragen over stellen. 4 Ik ken voorbeelden van hernieuwbare en niet-hernieuwbare energie. Tip: Zoek dat op in je bronnenboek pagina 30 en 31. Gebruik het schema in het werkkatern pagina 5. 5 Ik ken en begrijp de kringloop van het water. Bekijk pagina 35 in het bronnenboek en pagina 20 in het werkkatern. Tip: Zorg dat je die kunt uitleggen met een tekening aan je ma, pa, broer, zus 6 Ik kan uitspraken over energie beoordelen als juist of fout. Tip: Daarvoor mag je straks je bronnenboek en werkkatern gebruiken. Zorg dat je goed begrijpt wat erover staat in het bronnenboek pagina 29, 30 en 7 en het werkkatern pagina 5. 7 ik kan uitspraken over de weerselementen temperatuur, neerslag, bewolking en wind correct beoordelen. Tip: Daarvoor mag je straks je bronnenboek en werkkatern gebruiken. Zorg dat je goed begrijpt wat erover staat in het bronnenboek pagina 32, 33 en 34 en het werkkatern pagina 6, 7, 8 en 9. 8 Ik begrijp en kan voorbeelden geven van - hoe planten, dieren en mensen zich aanpassen; - hoe planten, dieren en mensen zich voortplanten; - hoe planten, dieren en mensen klein zijn en opgroeien; - gevaren die me kunnen bedreigen als ik opgroei. Tip: Daarvoor mag je straks je bronnenboek en werkkatern gebruiken. Zorg dat je goed begrijpt wat erover staat in het bronnenboek pagina 38, 39, 40, 41en 42 en het werkkatern pagina 11 en 12. OK Dit ken ik. Dit begrijp ik. 9 Ik begrijp de actieve voedingsdriehoek. Tip: Daarvoor mag je straks je bronnenboek en werkkatern gebruiken. Zorg dat je goed begrijpt wat erover staat in het bronnenboek pagine 43 en het werkkatern pagina 13 en 14. Wat ik moet kennen, moet ik eerst begrijpen en dan enkele keren opzeggen, opschrijven, tekenen tot ik het uit mijn hoofd ken. Dat wil zeggen: ik kan het opschrijven of zeggen zonder hulp. Dat is zo voor 1 t.e.m. 5. Wat ik moet kunnen, moet ik vooral begrijpen. Dat wil zeggen: stel dat juf of meester iets vraagt dat daarop lijkt, dan kan ik dat oplossen. Dat is zo voor 6 t.e.m. 9. Ik noteer wat ik nog niet begrijp en vraag het straks in de klas. Herdruk 2012/289 ISBN KB D/2011/0147/304 - Bestelnummer NUR 193 Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge - H.R. Brugge Copyright die Keure, Brugge