Hoeveel kost uw tandzorg? Nationale CM-enquête over tandzorg. Samenvatting

Transcriptie

1 Hoeveel kost uw tandzorg? Nationale CM-enquête over tandzorg Samenvatting Naar aanleiding van alarmerende berichten van leden over de onbetaalbaarheid van tandzorg, en de bevestiging van deze berichten in onderzoek, organiseerde CM een online enquête over tandzorg. De respondenten werd gevraagd welke tandzorg ze ontvangen hadden in de voorbije twee jaar en hoeveel die tandzorg had gekost. Uit de analyse van de resultaten blijkt dat er hoge, niet terugbetaalde bedragen voor bepaalde typen tandzorg zijn. Voor implantaten, kronen en bruggen is geen terugbetaling voorzien terwijl er honderden euro s voor betaald moeten worden. Voor orthodontie bij kinderen, parodontologie en skeletprothesen is een terugbetaling voorzien, maar deze is eerder beperkt ten opzichte van de reëel betaalde bedragen. Bovendien is er veel tariefonzekerheid bij deze hoge bedragen. Het is vanzelfsprekend dat de combinatie van onbetaalbaarheid en tariefonzekerheid de situatie van de laagste socio-economische groepen nog bemoeilijkt. CM schuift vijf concrete acties naar voren als (tijdelijke) oplossing. CM wil een betere terugbetaling van de tandzorg. Dat vereist een bijkomend budget van 200 miljoen euro. CM wil offertes verplicht maken en eist transparante facturen. De conventiegraad moet omhoog en preventie moet versterkt worden. Sleutelwoorden: tandzorg, betaalbaarheid, supplementen, tariefonzekerheid, sociale ongelijkheid 1. Inleiding Sinds het ontstaan van de Ziekte- en InvaliditeitsVerzekering (ZIV) is tandzorg nooit beschouwd als volwaardig element van gezondheidszorg. Tandzorg is steeds grotendeels buiten de wettelijke ziekteverzekering gebleven. Sinds een tiental jaren is daar verandering in gekomen. Er gaat meer aandacht naar preventie door de financiering van sensibiliseringscampagnes en door een volledige terugbetaling aan conventieprijzen van tandzorg voor kinderen. Daarnaast is er ook de gedeeltelijke terugbetaling van vroege orthodontische behandelingen 1, van implantaten om een onderprothese te fixeren voor een beperkte groep mensen en van enkele prestaties parodontologie 2. Desalniettemin worden veel behandelingen, waaronder ook erg dure, niet terugbetaald door de wettelijke ziekteverzekering. Onze leden melden, via onze consulenten, dat het om grote bedragen gaat en klagen dat er niets terugbetaald wordt. Velen melden zelfs dat ze het niet kunnen betalen en daarom tandzorg uitstellen. Onderzoek bevestigt de berichten van onze leden. In de gezondheidsenquête van 2008 gaf 14 % van de huishoudens in België aan dat ze door geldgebrek de nodige medische zorg uitstelden. Het gaat onder meer om tandzorg, geestelijke gezondheidszorg, de aankoop van (voorgeschreven) geneesmiddelen of een bril. Het onderzoek 50 jaar ZIV van CM bevestigt dit percentage 3. In dit onderzoek blijkt 11 % van de Belgen zorg uit te stellen. Tandzorg is het type zorg dat het vaakst wordt uitgesteld (26 %). 1 Orthodontie zorgt ervoor dat tanden en kiezen een mooie rij vormen en dat de onderste en bovenste rij tanden in een gunstige positie tegenover elkaar staan. 2 Parodontologie is een differentiatie binnen de tandheelkunde die zich richt op de steunweefsels van de tanden en kiezen: het kaakbot, het tandvlees en het paradontaal ligament (verbinding tussen tanden met het kaakbot). 3 Merk op dat in de Duitstalige Gemeenschap eveneens de wet van 31 december 1983 tot hervorming der instellingen voor de Duitstalige Gemeenschap die deze Gemeenschap opricht en meer bepaald de financiering ervan regelt, zal worden aangepast. 3

2 Bovendien blijkt er een sterke sociale gradiënt aanwezig te zijn. Lager opgeleiden hebben vaker geen eigen natuurlijke gebitselementen meer, hebben frequenter tandvervangende prothesen, hebben meer kauwproblemen en poetsen minder vaak hun tanden. (gezondheidsenquête 2008) Tegelijk zijn het juist deze groepen waarvoor de betaalbaarheid des te belangrijker is. Tenslotte wordt stilaan duidelijk dat er een link is tussen mondgezondheid en gezondheid in het algemeen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat een slechte mondgezondheid de kans vergroot op aspiratiepneumonie 4 of dat paradontitis het ontstaan bevordert van hart- en vaatziekten. Geen enkele (semi-)publieke instantie heeft zicht op de reëel betaalde bedragen. Geen enkele instantie kan dus waken over de betaalbaarheid. Deze enquête is een eerste stap om de werkelijke prijzen in kaart te brengen. 2. Enquête 2.1. Opzet enquête Tandzorg, net zoals andere medische zorg, is een complexe aangelegenheid voor de patiënt. Het is daarom onmogelijk om zeer gericht te vragen welke zorg er verleend is. Een mogelijke oplossing, zoals bij het onderzoek naar de werkelijk betaalde bedragen bij specialisten 5, is om een koppeling te maken met de terugbetaling. Op het getuigschrift staat immers vermeld over welke verstrekking het gaat en hoeveel het lid terugbetaald krijgt. Deze piste is echter onmogelijk bij tandzorg omdat belangrijke onderdelen van tandzorg helemaal niet terugbetaald worden in de wettelijke ziekteverzekering. Het was wel mogelijk om het binnenbrengen van een getuigschrift te gebruiken als signaal. Indien een terugbetaling van tandzorg is gebeurd, is de kans groot dat het lid pas bij de tandarts is geweest en dat deze ervaring nog vers in het geheugen zit. Wanneer een lid een tweede maal een getuigschrift binnenbracht, kreeg hij of zij een herinnering om de enquête in te vullen. Aangezien de enquête volledig anoniem was, was er geen mogelijkheid om na te gaan of het lid de enquête al dan niet had ingevuld. De enquête liep van 19 juni 2013 tot en met 10 feb 2014 en was enkel online in te vullen De vragenlijst De vragenlijst 6 bestond steeds uit een filtervraag, vragen over de dimensies die van invloed waren op de kostprijs en de vraag naar het betaalde bedrag. De filtervraag garandeerde dat enkel de relevante vragen werden gesteld. De vragen over de dimensies werden zo eenvoudig mogelijk gesteld. Bij het onderdeel over het trekken van wijsheidstanden werd er bijvoorbeeld gevraagd hoeveel tanden er werden getrokken, in hoeveel keer en of de respondent algemeen of plaatselijk verdoofd was. Tien typen tandzorg werden opgenomen in de vragenlijst: Basistandzorg Parodontologie Trekken van wijsheidstanden Trekken van andere tanden Orthodontie bij volwassenen Orthodontie bij kinderen Tandheelkundige implantaten Uitneembare tandprothesen Tandheelkundige brug Tandheelkundige kroon Over een aantal typen zorg werden geen vragen gesteld, zoals radiografieën, correcties aan prothesen, aan kronen of aan bruggen, 2.3. Respons individuele leden hebben de ontvangen met de uitnodiging om deel te nemen aan de enquête. Daarvan hebben leden geantwoord. Dat is een responsgraad van 33 %. In verhouding tot vergelijkbare ledenbevragingen van CM is dit een hoge responsgraad. Dit is gedeeltelijk verklaarbaar door het versturen van een herinnering om de enquête in te vullen, maar wijst ook op een grote interesse voor dit thema bij onze leden. Het groot aantal s dat we ontvingen naar aanleiding van de enquête, illustreert dat het thema leeft bij onze leden. Een bloemlezing uit de ontvangen s is raadpleegbaar op tcm pdf (bijlage 3) 4 Aspiratiepneumonie is een longontsteking die ontstaat als gevolg van het inademen van materiaal uit de maag of de mond. Meestal gaat het hierbij om voedsel of drinken, maar het kan ook om pus, bloed of braaksel gaan. 5 Zie hiervoor CM Informatie, nr. 254 van december Zie bijlage 2 op 4

3 3. Analyse en resultaten Bij een tal antwoorden ontbrak cruciale informatie zoals het betaalde bedrag. Voor de analyse bleven bruikbare antwoorden over. Voor elk type zorg deden we een analyse om uitschieters te detecteren. Vervolgens werd per type zorg het mediaan betaald bedrag vergeleken met de bestaande terugbetaling in de ziekteverzekering. Daarna werd ook de spreiding van de betaalde bedragen onderzocht. Ten slotte werd ook de frequentie van het gebruik van de typen tandzorg bekeken Outliers Een outlier is een waarde die sterk afwijkt van de meeste andere waarden in een dataset. Als een respondent bijvoorbeeld per ongeluk een cijfer te veel invult, gaat het niet meer om tientallen maar om honderdtallen. Deze waarde wijkt dan sterk af van de andere juiste waarden. Bij dit soort ondervragingen is het aangewezen om een outlier analyse uit te voeren. Voor elk type zorg is een individuele analyse gedaan om de outliers te bepalen. Per unieke combinatie van dimensies (bv. vier tanden laten trekken in twee keer) werden de antwoorden als outlier aangeduid indien ze groter waren dan de som van de mediaan en driemaal de interkwartielafstand. Dit is een vaak gebruikte methode om outliers te detecteren. De op deze manier gedetecteerde outliers werden verwijderd uit de analyse Terugbetaling ZIV ten opzichte van het reëel betaald bedrag Na het uitsluiten van de outliers berekenden we voor elke dimensie van elk type zorg de mediaan van het betaalde bedrag. De mediaan is in dit onderzoek een betere weergave van wat men normaal betaalt omdat een klein aantal kleine bedragen of een klein aantal heel grote bedragen het gemiddelde sterk beïnvloeden. Voor de typen zorg waarvoor terugbetaling voorzien is, berekenden we ter vergelijking het mediaan betaald bedrag op basis van terugbetalingsdata aan CM-leden voor eenzelfde situatie. Er is, zoals hierboven beschreven, geen rechtstreekse koppeling tussen de terugbetalingsdata en de enquête. Het vergelijken van deze bedragen steunt dus louter op de veronderstelling dat het allebei om gemiddelde situaties gaat. Waar er geen terugbetaling is voorzien, is de vergelijking uiteraard veel sterker. Elke euro die volgens de respondenten wordt besteed staat in schril contrast met het niet terugbetalen Basistandzorg Het mediaan terugbetaald bedrag volgens de terugbetalingsdata van CM is 44,25 euro. De volgens de leden gerapporteerde betaalde bedragen variëren tussen 58 euro (geen verdoving) en 80 euro (plaatselijke verdoving). Het terugbetaalde bedrag benadert dus de reëel betaalde bedragen. Het gaat in totaal om meer dan antwoorden over basistandzorg, dus zijn deze resultaten zeker representatief Parodontologie Gemiddeld krijgen CM-leden zo n 20 euro terugbetaald voor een consultatie bij een parodontoloog. Dit staat in schril contrast met het mediaan bedrag van 141 euro dat ze moeten betalen bij de parodontoloog. Niet onverwacht kost een consultatie bij een parodontoloog (141 euro) ongeveer twee keer zoveel als bij een tandarts (65 euro) Het trekken van wijsheidstanden en andere tanden In de enquête werd een onderscheid gemaakt tussen wijsheidstanden en andere tanden. In de nomenclatuur wordt dit onderscheid niet gemaakt. Dezelfde nomenclatuur geldt voor de extracties van alle tanden. Ook in de resultaten van de enquête bleek het onderscheid tussen wijsheidstanden en andere tanden amper te bestaan. Het trekken van wijsheidstanden onder algemene verdoving gebeurt meestal voor de vier tanden tegelijk. Dat kost ongeveer 150 euro. Indien de patiënt jonger is dan 18 jaar of ouder dan 55 jaar, is de gemiddelde terugbetaling 104,42 euro. Indien de patiënt tussen 18 en 55 jaar is, is er geen terugbetaling voorzien tenzij het gaat om geretineerde tanden. Een extractie van de vier wijsheidstanden onder algemene verdoving gebeurt meestal in het ziekenhuis. Daar wordt gebruik gemaakt van derde betaler. Dat betekent dat het ziekenhuis rechtstreeks door het ziekenfonds wordt betaald zodat de patient niet eerst Tabel 1 Terugbetaald en betaald bedrag bij parodontologie Aantal observaties Mediaan terugbetaald Één consultatie bij tandarts ,80 65,00 Één consultatie bij parodontoloog ,42 141,00 5

4 Tabel 2 Terugbetaald en betaald bedrag bij orthodontie Terugbetaling ZIV in euro bedrag 7 in euro Mediaan offerte in euro Bij volwassene Bij kind Tabel 3 Terugbetaald en betaald bedrag bij implantaten Aantal observaties Terugbetaling ZIV in euro Één implantaat Twee implantaten Drie implantaten het volledige bedrag moet betalen maar enkel het remgeld en eventuele supplementen. Bijgevolg is het moeilijk om in te schatten in welke mate de antwoorden van de respondenten het volledige bedrag behelsen, zoals bij de andere categorieën, of enkel het remgeld met eventuele supplementen. Het trekken van een enkele tand onder plaatselijke verdoving kost ongeveer 80 euro. Het mediaan terugbetaald bedrag, indien de patiënt aan de leeftijdsvoorwaarden voldoet, is 26,86 euro. Hoe meer tanden getrokken worden, hoe goedkoper dit is per tand Orthodontie bij volwassenen en bij kinderen Er zijn geen minderjarige respondenten bevraagd. Er is wel aan de volwassen respondenten gevraagd of ze kinderen hebben. Indien ze die hebben, is gevraagd of deze een orthodontische behandeling volg(d)en. Zo ja, werd gevraagd hoeveel ze tot nu toe betaald hebben en hoeveel de offerte was, indien ze die hadden gekregen. Het mediaan betaalde bedrag voor orthodontie bij volwassenen zegt heel weinig want het is niet geweten op welk moment van de behandeling de respondent zich bevond. Deze vraag is niet gesteld in de enquête. De offerte daarentegen geeft een beter beeld van het totale bedrag dat betaald zal worden, hoewel de offerte in de realiteit natuurlijk een onder- of overschatting kan zijn. We stellen in ieder geval vast dat de respondenten al een aardige som betaalden, ongeacht de fase van de behandeling. Het uiteindelijk te betalen bedrag op basis van de offerte is ongeveer euro bij volwassenen. Er is geen terugbetaling voor orthodontie bij volwassenen. Bij kinderen bedraagt de mediane offerte euro terwijl er een terugbetaling is van ongeveer 800 euro Tandheelkundige implantaten Een tandheelkundig implantaat is een titanen schroef die in het kaakbot wordt vastgemaakt en waarop later een kroon, brug of prothese wordt geplaatst. Dat betekent dat de kost van één of meerdere implantaten nooit alleen komt. Per implantaat betaalt men ongeveer 800 euro zonder terugbetaling vanuit de wettelijke ziekteverzekering Tandheelkundige uitneembare prothesen Bij de uitneembare prothesen is een terugbetaling voorzien vanaf de leeftijd van 55 jaar. Er dient echter een onderscheid gemaakt te worden tussen prothesen uit kunsthars en de skeletprothesen. De terugbetaling benadert het bedrag betaald voor prothesen uit kunsthars maar niet voor de skeletprothesen. Die laatste zijn al snel tweemaal duurder, terwijl juist deze functioneler en duurzamer zijn. 7 betaald bedrag tot op heden (behandeling is niet per se afgerond) 8 maximaal terugbetaalbaar bedrag voor orthodontie bij een kind op basis van de nomenclatuur 6

5 Tabel 4 Terugbetaald en betaald bedrag bij prothesen Terugbetaald bedrag 9 in euro Prothese voor 6 tanden uit kunsthars (bovenkaak) Skeletprothese voor 6 tanden (bovenkaak) , , Tandheelkundige bruggen Een tandheelkundige brug is een constructie ter vervanging van één of meer afwezige tanden. De brug steunt op één of meerdere goede tanden of implantaten en niet uitneembaar door de patient. De meest voorkomende brug is er één van 3 tanden. Daarvoor betaalt men ongeveer euro. Er is geen terugbetaling voorzien. Deze prijs is exclusief eventuele implantaten Tandheelkundige kronen Een tandheelkundige kroon is een kunstmatige vervanging van het zichtbare deel van één tand. Ze kan geplaatst worden op de wortel van een tand of op een tandimplantaat. Eén kroon kost ongeveer 550 euro. Er is geen terugbetaling in de wettelijke ziekteverzekering. De patiënt moet dus het volledige bedrag betalen. De prijs van een eventuele implantaat moet er nog bij geteld worden. Het plaatsen van een implantaat én een kroon kost ongeveer 1600 euro. Deze combinatie is duurder dan de som van de mediane prijs voor een kroon (550 euro) en voor een implantaat (800 euro) apart. Deze meerprijs is te wijten aan het verbindingselement tussen implantaat en kroon. Tabel 5 Terugbetaald en betaald bedrag bij bruggen Terugbetaling ZIV in euro Één brug voor 3 tanden Tabel 6 Terugbetaald en betaald bedrag bij kronen Terugbetaling ZIV in euro bedrag in euro Één kroon Twee kronen Drie kronen Patiënt moet minstens 50 jaar oud zijn om terugbetaling te krijgen. 7

6 3.3. Spreiding De mediaan is een goede indicator om uit te leggen hoeveel men ongeveer moet betalen, maar het geeft niet alle informatie weer. De ene tandarts kan veel meer vragen dan de andere. De kwartielen geven een idee van de spreiding van de bedragen. Onderstaande tabel toont de spreiding voor de typen tandzorg die niet of onvoldoende worden terugbetaald. 25 % van de respondenten betaalde meer dan het bedrag in de kolom Q3. De verhouding van het derde kwartiel op de mediaan geeft duidelijk weer dat de prijzen sterk kunnen variëren. We nemen een kroon als voorbeeld: 25 % van de respondenten betaalde 1,36 keer meer (750 euro) dan de mediaan (550 euro). Op basis van de enquête, welke begrijpelijk moest zijn voor de respondenten, is het niet mogelijk om deze variatie te verklaren. Het is plausibel dat de variatie in prijs enerzijds te wijten is aan de gebruikte materialen (hogere of lagere kwaliteit en respectievelijke prijs) en anderzijds aan verschillen tussen tandartsen. De waarnemingen uit de enquete tonen aan dat een precieze offerte noodzakelijk is. Bijkomend zou het bestaan van richtprijzen mogelijk maken om de patiënt gerust te stellen doordat hij/zij de offerte dan kan positioneren. Tabel 7 Spreiding betaalde bedragen Type Tandzorg Eerste kwartiel (Q1) bedrag euro Mediaan bedrag in euro Derde kwartiel (Q3) bedrag in euro Q3 / Mediaan Één bezoek bij parodontoloog ,77 Offerte orthodontie volwassene ,33 Implantaat ,50 Volledige bovenprothese uit kunsthars Brug van 3 tanden ,33 Één kroon ,36 1,28 Tabel 8 Frequentie van tandzorg Type tandzorg Aantal respondenten dat Ja heeft geantwoord op de filtervraag Percentage respondenten dat Ja heeft geantwoord op de filtervraag Basistandzorg ,71 % Parodontologie ,89 % Trekken wijsheidstanden ,39 % Trekken andere tanden ,63 % Orthodontie volwassenen ,50 % Orthodontie kinderen ,59 % Implantaat ,01 % Prothese ,30 % Brug ,09 % Kroon ,91 % Totaal n.v.t. 10 Voor alle categorieën van tandzorg, behalve basistandzorg, werd de patiënt bevraagd naar de twee afgelopen jaren. Voor basistandzorg ging het echter alleen om het afgelopen jaar. 11 Het percentage gebruikers van orthodontie voor kinderen is berekend op de respondenten die minderjarige kinderen hebben en niet op het geheel van de respondenten. 8

7 3.4. Frequentie van het gebruik van tandzorg De meeste respondenten gingen het voorbije jaar naar de tandarts voor een combinatie van basistandzorg (94,71 %) met een of meerdere andere types zorg. De tandzorg die weinig of niet terugbetaald wordt, komt relatief weinig voor (van 2,5 % tot 12,89 %). Dat betekent dat de hoge kosten voor deze typen zorg geconcentreerd zitten bij een relatief kleine groep personen. Let op, de percentages zijn niet cumuleerbaar. Zo kan een respondent een kroon en een implantaat hebben. Deze persoon wordt dan geteld bij de 6,01 % respondenten die een implantaat hebben en bij de 6,91 % die een kroon hebben. Deze frequenties zijn niet zonder meer extrapoleerbaar naar de Belgische bevolking. De bevraging is immers enkel gebeurd bij personen die naar de tandarts gaan. Tegelijk wordt tandzorg door velen uitgesteld dus kunnen deze frequenties ook geen accuraat beeld geven van de vraag. 4. Conclusie Uit eerder onderzoek blijkt dat een lage socio-economische status geassocieerd wordt met een slechtere staat van de mond. Ons onderzoek toont aan dat er hoge, niet terugbetaalde bedragen voor bepaalde typen tandzorg zijn. Voor implantaten, kronen en bruggen is geen terugbetaling voorzien terwijl er honderden euro s voor betaald moeten worden. Voor orthodontie bij kinderen, parodontologie en skeletprothesen is een terugbetaling voorzien, maar deze is eerder beperkt ten opzichte van de reëel betaalde bedragen. Bovendien is er veel tariefonzekerheid bij deze hoge bedragen. Het is vanzelfsprekend dat de combinatie van onbetaalbaarheid en tariefonzekerheid de situatie van de laagste socio-economische groepen nog bemoeilijkt. implantaten. Naast de drempelverlagende functie van deze aanvullende voordelen, hoopt CM met deze initiatieven op termijn ook regulerend op te treden voor de prijs van deze vormen van tandzorg. 2. Verplichte offerte. Voor bepaalde behandelingen zoals orthodontie maakt de tandarts het best een offerte, zodat de patiënt weet hoeveel hij zal moeten betalen. 3. Transparante factuur. De factuur van de tandarts zou moeten vermelden welke prestaties werden verricht aan welke prijs (met uitsplitsing remgeld/terugbetaling/supplementen) en wat de kostprijs is van de materialen. Ook het ziekenfonds zou deze factuur moeten ontvangen, zodat het zicht heeft op de betaalbaarheid van de tandzorg. 4. Meer geconventioneerde tandartsen. 68 procent van de tandartsen werkt met de officiële tarieven en is dus (deels) geconventioneerd, maar dit cijfer kan nog hoger. CM wil tandartsen nog meer stimuleren om toe te treden tot de conventie. 5 Preventie. Volgens CM-cijfers gaat maar de helft van de Belgen elk jaar naar de tandarts (gemeten tussen 2009 en 2012). Met gerichte bewustmakingsacties, zoals CM dit in Vlaanderen doet via haar project Ben de Bever en in Wallonië met het speelboekje Phil, kan dit cijfer verhoogd worden. 5. Aanpak CM schuift vijf actiepunten naar voor die de tandzorg toegankelijker moeten maken. 1. Terugbetaling van bepaalde soorten tandzorg door de ziekteverzekering. CM wil dat er, in een eerste fase, een terugbetaling komt van 25 procent van de richtprijzen van bruggen, kronen, implantaten en skeletprothesen, met een maximum van 300 euro. Er moet ook een betere terugbetaling komen van parodontologie en orthodontie. Dat zal ongeveer 200 miljoen euro kosten. In afwachting biedt CM in het aanvullend voordelenpakket voor haar leden een tegemoetkoming voor orthodontie en in een heel aantal regio s ook een voordeel voor uitneembare tandprothesen, kronen, bruggen en 9