Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Ministeriële Conferentie van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) Nr Samenstelling: Leden: Crone (PvdA), Bakker (D66), Hofstra (VVD), voorzitter, Schreijer-Pierik (CDA), ondervoorzitter, Atsma (CDA), Timmermans (PvdA), Vendrik (GroenLinks), Ten Hoopen (CDA), Weekers (VVD), Slob (ChristenUnie), Van As (LPF), Van den Brink (LPF), Kortenhorst (CDA), Hessels (CDA), Van Velzen (SP), Algra (CDA), Aptroot (VVD), Blom (PvdA), Smeets (PvdA), Douma (PvdA), De Krom (VVD), Heemskerk (PvdA), Van Dam (PvdA), Dezentjé Hamming (VVD), Jonker (CDA), Jungbluth (GroenLinks) en Irrgang (SP). Plv. leden: Tichelaar (PvdA), Dittrich (D66), Örgü (VVD), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Hijum (CDA), Koenders (PvdA), Duyvendak (GroenLinks), Joldersma (CDA), Van Egerschot (VVD), Van der Vlies (SGP), Varela (LPF), Hermans (LPF), Verburg (CDA), Van Vroonhoven-Kok (CDA), De Haan (CDA), Blok (VVD), Samsom (PvdA), Van Dijken (PvdA), Van Heteren (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Tjon-A-Ten (PvdA), Waalkens (PvdA), Szabó (VVD), Van Dijk (CDA), Van Gent (Groen- Links) en Gerkens (SP). 2 Samenstelling: Leden: De Haan (CDA), voorzitter, Koenders (PvdA), Karimi (GroenLinks), Timmermans (PvdA), ondervoorzitter, Van Bommel (SP), Albayrak (PvdA), Wilders (Groep Wilders), Van Baalen (VVD), Van As (LPF), Herben (LPF), Ormel (CDA), Ferrier (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Huizinga-Heringa (Christen- Unie), Van Velzen (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Van Dijk (CDA), Nawijn (groep Nawijn), Fierens (PvdA), Tjon-A-Ten (PvdA), Eijsink (PvdA), Van der Laan (D66), Hirsi Ali (VVD), Samsom (PvdA), Brinkel (CDA), Szabó (VVD) VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 15 december 2005 De vaste commissie voor Economische Zaken 1, de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken 2 en de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 3 hebben op 24 november 2005 overleg gevoerd met vice-ministerpresident, minister Brinkhorst van Economische Zaken en staatssecretaris Van Gennip van Economische Zaken over: mogelijke maatregelen in WTO-verband tegen de walvisjacht (25 074, nr. 95); motiesover de WTO en het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (25 074, , nr. 96); textielovereenkomst China (25 074, nr. 97); WTO: tien punten van de «Coalitie voor eerlijke handel» (25 074, nr. 98); verslag van de Ministeriële raadsvergadering (MCM) van de OESO op 3 4 mei 2005 te Parijs ( XIII, nr. 82); richtlijnen voor de herziening van de preferentiële oorsprongregels (22 112, nr. 390); zuid-zuid handelsbelemmeringen (26 150, nr. 31). Van dit overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. en Jonker (CDA). Plv. leden: Van Fessem (CDA), Dijksma (PvdA), Vos (GroenLinks), Arib (PvdA), De Wit (SP), Leerdam (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Van Schijndel (VVD), Varela (LPF), Van den Brink (LPF), Haverkamp (CDA), Rambocus (CDA), Halsema (GroenLinks), Van der Staaij (SGP), Kant (SP), Eski (CDA), Cqörüz (CDA), Wolfsen (PvdA), Duivesteijn (PvdA), Waalkens (PvdA), Dittrich (D66), Snijder-Hazelhoff (VVD), Dubbelboer (PvdA), Van Winsen (CDA), Veenendaal (VVD), Kortenhorst (CDA) en Oplaat (VVD). 3 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), ondervoorzitter, Vos (GroenLinks), Buijs (CDA), Van Beek (VVD), Schreijer-Pierik (CDA), voorzitter, Atsma (CDA), Oplaat (VVD), Mosterd (CDA), Waalkens (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Verbeet (PvdA), Van den Brink (LPF), Vergeer (SP), Tichelaar (PvdA), Ormel (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Koopmans (CDA), Eerdmans (LPF), Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), Koomen (CDA), Boelhouwer (PvdA), Douma (PvdA), Dubbelboer (PvdA), Kruijsen (PvdA) en Lenards (VVD). Plv. leden: Slob (ChristenUnie), Vendrik (GroenLinks), Spies (CDA), Dezentjé Hamming (VVD), Mastwijk (CDA), Ten Hoopen (CDA), Hofstra (VVD), Samsom (PvdA), De Krom (VVD), Duivesteijn (PvdA), Van Heteren (PvdA), Van Lith (CDA), Van Gent (GroenLinks), Van Bochove (CDA), Van As (LPF), Van der Laan (D66), Gerkens (SP), Jager (CDA), Timmer (PvdA), Depla (PvdA), Fierens (PvdA), Verdaas (PvdA) en Örgü (VVD). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2005 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

2 Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Irrgang (SP) wijst op de kop van het persbericht van EZ, «WTOconferentie niet veelbelovend». De les van Cancun is dat zolang ontwikkelingslanden blij worden gemaakt met een dode mus, zij dwars zullen blijven liggen. Er moeten echte, serieuze toezeggingen aan ontwikkelingslanden worden gedaan. Welke realistische mogelijkheden zien de bewindslieden om de minst ontwikkelde landen tegemoet te komen en daarmee het proces weer vlot te trekken? Wat is de rol van Europa in de huidige patstelling? De G33 hebben een voorstel gedaan om special products aan te wijzen op basis van criteria in plaats van tarieven. Wat is de positie van de EU hierover? Brussel geeft 800 mln. katoensteun. De VS geeft in absolute termen zelfs nog meer. Maar per kilo katoen ontvangen de Griekse en Spaanse boeren het dubbele van de Amerikaanse katoenboeren. De arme Afrikaanse landen, waarin 10 miljoen mensen moeten leven van de katoenteelt, verliezen $ 250 mln. per jaar tengevolge van de westerse subsidies. Zijn de bewindslieden bereid zich in te zetten voor een snellere beëindiging van de Europese katoensubsidies, bijvoorbeeld per 1 januari 2006, zoals door de Afrikaanse landen is voorgesteld? Wat is de stand van zaken met betrekking tot het afschaffen van de Europese exportsubsidies? Afschaffen in 2010 heeft zijn voorkeur boven Het valt hem op dat bij de centrale doelen van het kabinet de strijd tegen armoede niet wordt genoemd. Hij vraagt aandacht voor de Trips. Al in 2002 is toegezegd dat er iets zou worden gedaan met betrekking tot de medicijnen voor de allerarmste landen. Daarvan is, vooral door de opstelling van de VS, niets terecht gekomen. Met de opmerking dat de resultaten in het belang van de ontwikkelingslanden en de EU moeten zijn, wekken de bewindslieden ten onrechte de indruk dat deze belangen overeenkomen. Er zijn serieuze belangentegenstellingen. In de laatste zin van de brief wordt gesteld dat protectionisme vaak tot verarming en conflict heeft geleid. De landen in Azië, die zich, in tegenstelling tot die in Afrika, hebben weten te industrialiseren, zijn daarin door protectionisme juist geslaagd. Pas nadat zij een eigen exportindustrie hadden opgebouwd, konden zij hun grenzen openstellen. De Afrikaanse landen moet ook die kans worden geboden. In een ongelijke wereld is eerlijke handel geen vrije handel. De heer Van der Vlies (SGP) vraagt welke mogelijkheden de bewindslieden zien om de impasse te doorbreken zonder het onderhandelingsmandaat te overschrijden. De randen van het landbouwdossier zijn voor hem bereikt. Als Europa al nieuwe zetten moet doen, is daarbij de harde voorwaarde dat ook de andere onderhandelingspartners eindelijk eens in beweging komen. Hij acht het opmerkelijk en laakbaar stil. De EU heeft de interne handelsbevorderende steun met 70% verlaagd en wil de exportsubsidies afschaffen, maar andere werelddelen doen geen enkele toezegging. Eenzijdig wegonderhandelen van de Europese land- en tuinbouw dreigt. Hij verwacht dat de bewindslieden al het mogelijke zullen doen om dat te voorkomen. Hij acht het onbegrijpelijk dat de EU niet meer over mogelijke afspraken met betrekking tot de non-trade concerns spreekt. Deelt de regering zijn mening dat deze de basis moeten vormen voor een WTO-akkoord? De hoge eisen die aan de eigen bedrijven worden gesteld en die de Europese burgers wensen, moeten ook gelden voor geïmporteerde producten. De uitkomst van de onderhandelingen kan alleen als positief worden beoordeeld als de ontwikkelingslanden er voordeel van ondervinden, niet alleen de grote exporterende landen, zoals de VS, Australië en Brazilië. De heer De Haan (CDA) complimenteert de regering met de buitengewoon heldere nota. Zonder landbouwakkoord, dat berust op de drie peilers interne steun, exportsteun en markttoegang, zal in de Doha-ronde Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

3 niet veel succes te behalen zijn. Eigenlijk moet een vierde peiler worden toegezegd met de non-trade concerns, waarbij hij denkt aan zaken als bestrijdingsmiddelen, dierenwelzijn en genetische manipulatie. Hij is zich ervan bewust dat deze issues moeilijk onderhandelbaar zijn en snel voor protectionistische maatregelen kunnen worden misbruikt. Welke mogelijkheden ziet de regering om deze zaken op de onderhandelingstafel te krijgen? De regering kan niet voorbijgaan aan de breed gesteunde motie-atsma over de suiker. De markttoegang voor niet-agrarische producten moet met de hoogste tarieven worden aangepakt. Wat moet er in de Zwitserse formule gebeuren ten aanzien van de coëfficiënt om het nieuwe tarief lager te laten uitvallen dan het oude? Hij vraagt zich af, of de gevolgde tactiek bij de dienstenonderhandelingen de juiste is. Terecht wordt in de nota gesteld dat handelsfacilitatie van buitengewoon grote betekenis is. Hij wijst op de corruptie in vele douaneregimes waardoor goederen op de kade blijven staan rotten nadat de invoer via tariefsverlaging is gefaciliteerd. Het was een Nederlands initiatief om de ontwikkelingslanden te helpen met rechtswinkels. Hij bepleit dat nu technische kennis ter beschikking wordt gesteld. Productiemethoden in Europa moeten schoon zijn; elders is daarvoor geen aandacht. Hoe kan de handelspolitiek aan milieupolitiek worden verbonden? Mevrouw Dezentjé Hamming (VVD) heeft grote waardering voor de uitgebreide analyse van het kabinet. De ontwikkelingslanden hebben een groot belang om te liberaliseren. Transport en bankwezen kunnen zij niet zelfstandig optuigen. Buitenlandse investeringen zullen belangrijk zijn. Zij wijst op de successen van dienstenliberalisering in Hongarije. Refererend aan de ontmoeting met Shi Guangsheng, voormalig minister of Trade van de Moftec, die aan de wieg heeft gestaan van de WTO-onderhandelingen met China, uit zij haar bezorgdheid over de ontwikkeling ten aanzien van de schoenen. Indien een importtariefstijging van 30% op schoenen plaatsvindt, zal China reageren met ernstige sancties op terreinen als innovatie. Hoe duiden de bewindslieden de berichten dat sprake zal zijn van groot banenverlies in de vleessector, wanneer de ontwikkelingen daarin plaatsvinden zoals nu wordt beoogd? Zij betreurt het dat de non-trade concerns niet op de agenda staan in Hong Kong. Zij bepleit dat de voedselzekerheid wordt besproken. Hoe beoordeelt het kabinet de kritiek van de vleessector dienaangaande? Wat is de stand van zaken ten aanzien van de suikerbesprekingen in Brussel? Is de lijst van milieugoederen controleerbaar en daarmee in de praktijk uitvoerbaar? De heer Douma (PvdA) complimenteert het kabinet voor het stuk, maar vreest dat povere resultaten zullen worden bereikt. Het landbouwdossier is cruciaal. Eerder heeft de Kamer bij motie gepleit voor een ruimere interpretatie van het Europese mandaat ten aanzien van landbouw. Hoeveel water zit er in de Europese tarieven? Heeft het enig materieel effect als de gebonden tarieven worden verlaagd? Wellicht dat tenminste enige afspraken kunnen worden gemaakt over de beperking van de feitelijke handelsverstorende landbouwuitgaven. Hij hoopt dat 2010 als einddatum voor de landbouwsubsidies bespreekbaar zal blijken. Je kunt niet aan de ene kant zeggen dat de katoenuitspraak tot de laatste komma moet worden uitgevoerd en aan de andere kant dat dit voor de suikeruitspraak niet opgaat. Als Europa en de VS enige geloofwaardigheid willen hebben in de WTO, zullen beide con amore moeten worden uitgevoerd. Er is blijkbaar nog discussie over de methode die moet worden gehanteerd voor non-agricultural products, terwijl de Nederlandse inzet alleen nog maar de coëfficiënt in de Zwitserse formule betreft. Wat wordt het nieuwe tarief bij de beoogde coëfficiënt van 10 en het huidige tarief van Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

4 90%? Het voorstel ten aanzien van de diensten behelst een soort benchmark, waarin een minimaal aantal dienstensectoren in een liberaliseringsronde moet worden ingebracht. De mol s hoeven niet mee te doen, terwijl de ontwikkelde landen 139 van de 163 sectoren moeten liberaliseren en de ontwikkelende landen 89 van de 163. Dergelijke getallen zouden landen dwingen publieke diensten te privatiseren om deze te kunnen liberaliseren. Hij acht dit niet gewenst. Hij is nieuwsgierig naar de stand van zaken in de onderhandelingen Mode 4. In de hoorzitting werd de volgende vraag gesteld: «Waarom mogen Europese burgers wel eten wat Europese producenten niet mogen maken?». De reactie op de motie over non-trade concerns stelt hem buitengewoon teleur. Er staat niets over in de instructie en het maakt dus kennelijk geen deel uit van de Nederlandse inzet. Hij verzoekt de regering meer creativiteit aan de dag te leggen om de non-trade concerns op korte termijn op de agenda te krijgen. Hij acht het niet teveel gevraagd de non-trade concerns op het terrein van internationale verdragen, die door het grootste deel van de WTO-landen zijn ondertekend, snel in te voeren. Hij kan zich, gezien de eerder gemaakte afspraken, goed voorstellen dat geen nieuwe importtarieven op schoenen moeten worden ingesteld. Hij wijst echter op de productie van schoenen in sweatshops en bepleit een anti-dumpingsmaatregel. Hij blijft het wonderlijk vinden dat de EU zich niet inzet voor aanpassing van artikel 24 van het WTO-verdrag om het mogelijk te maken verdragen met EBA s en EPA s te sluiten, waarin geen sprake is van volledige wederkerigheid. Hij verzoekt de regering toe te zeggen dat in de loop van deze ronde niet opnieuw zal worden getracht de peace clause te introduceren. De heer Vendrik (GroenLinks) betreurt het dat de commissie de ministers van Landbouw en voor Ontwikkelingssamenwerking en de staatssecretaris voor Europese Zaken niet voor deze vergadering heeft uitgenodigd. De zaken schieten niet op, ondanks het uitstekende stuk, waardoor het debat een hoge herhalingsgraad dreigt te krijgen. De belofte uit Doha wordt niet alleen niet in daden omgezet, maar komt zelfs niet tot uiting in de politieke prioritering. Hij wijst op de eerlijke passage onder het kopje «armoede» op pagina 5 van de instructie: «Er is weinig bekend over de rechtstreekse verbanden tussen handel en armoede». WTO-afspraken behoren ten gunste van de armste landen te worden gemaakt. Het eerste millennium development goal is halvering van de honger. Hij vraagt de bewindslieden om opheldering van deze zinsnede. Is er vier jaar onderhandeld op basis van gebrek aan inzicht? Wat moeten de handelsafspraken zijn om de dure belofte van de Doha-ronde gestand te doen? Elke drie seconden sterft een kind van de honger. Hoe dragen de WTO-afspraken bij aan het tegengaan daarvan? Ten aanzien van het ontwikkelingspakket luidt zijn vraag wat de graadmeter is voor succes in Hong Kong. Zal de Europese onvrede over het GATT-deel van de onderhandelingen als eerste sneuvelen, analoog aan de Singapore-issues op weg naar Cancun? Is de EU bereid deze prijs te betalen om te zorgen dat het ontwikkelingspakket er wel komt? Wat is de inzet van de bewindslieden in Hong Kong? Hij veronderstelt dat voor de EU het ontwikkelingspakket prioritair blijft. Wat zijn de consequenties van het marktliberalisatieproces op het gebied van de tarieferosie? Hij betwijfelt of het juist is dat de ontwikkelingslanden beter voor special differential treatment kunnen kiezen. Er is meer nodig dan differentiëren om minder last te hebben van tarieferosie. De EU behoort deze lijn niet in te zetten jegens de minst ontwikkelde landen. Wat is de stand van zaken ten aanzien van de suikeronderhandelingen? De voorgestelde tariefreductie lijkt een hoog theoretisch gehalte te hebben. De kennelijk beoogde verruiming van de definitie van wat is toegestaan onder de groene box verontrust hem. Hij acht een moderne vorm van steun aan de landbouw gewenst, maar via een donkergroene box. Er mag niet via een omweg doodleuk worden Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

5 doorgegaan met het subsidiëren van de desastreuze export van Europese landbouwoverschotten. 2013zou het laatste jaar zijn waarin exportsusbsidies zijn toegestaan. De regering zegt «of zoveel eerder als kan», terwijl Mandelson koerst op Steunt de regering Mandelson? In de brief over het non-trade concern dierenwelzijn schrijft de minister van LNV dat hij zich zal beraden op een verdere uitwerking van de aanbevelingen. Zo komen wij niet verder! Hij verwijst naar de jarenlange inspanningen van collega Marijke Vos dat Nederlandse consumenten goed en fout hout in de winkel kunnen herkennen. 10% van de schoenen die in Nederland worden gedragen, zijn gemaakt met slavenarbeid. Dan tut de regering met mogelijk nader onderzoek om de import een beetje te reguleren. Hij verlangt een veel hardere inzet van de Nederlandse regering. Hij suggereert dat de staatssecretaris hierover een rel gaat ontketenen door het uitvaardigen van een importverbod voor foute schoenen. Hij bepleit meer aandacht voor non-trade issues ten koste van de landbouw. Mode 4, migratie, is een pikant ontbrekend onderdeel in de instructie. De Nederlandse regering lijkt zich niets te willen aantrekken van dit interessante aspect van globalisering. Het is een groot belang van de minst ontwikkelde landen om migratie wereldwijd te regelen. Waar blijft een initiatief van de minister van EZ om het debat over arbeidsmigratie aan te gaan? Ook de walvisjacht is een non-trade concern. De dreiging blijft boven de markt hangen. Is het kabinet bereid om, desnoods dwars tegen WTO-regels in, een verbod op de import van walvisproducten te onderzoeken? De heer Van den Brink (LPF) vraagt zich af, waarom de WTO-onderhandelingen steeds maar niet lukken. Naar zijn mening is sprake van naastenliefde die economisch wordt vertaald. Men lijkt alleen naastenliefde te willen betonen, zolang kan worden berekend dat wij er op termijn zelf voordeel van ondervinden. Op de WTO-top moet een stukje armoede worden bestreden. Men doet dat echter niet met het hart, maar met het verstand. Ontwikkelingslanden worden gedwongen hun publieke taken te privatiseren, opdat het bedrijfsleven uit de ontwikkelde landen voor 51% kan deelnemen. Is dat niet een moderne vorm van kolonialisatie? Het slechten van tariefmuren helpt niet, wanneer landen niet eens de producten kunnen produceren of hun producten niet kunnen exporteren ten gevolge van een zeer gebrekkige infrastructuur. Je zou eerst moeten zorgen voor een goede infrastructuur en voldoende productiemiddelen en daarna of tegelijkertijd tariefmuren slechten. Jarenlange WTO-onderhandelingen hebben weinig tot niets opgelost. Hij betwijfelt of de minister van EZ het lef heeft hier diep op in te gaan. Ook hij mist de minister van LNV in dit debat. Hij heeft weinig vertrouwen in de minister van EZ, maar daagt deze uit dit te doen groeien. Hij veronderstelt dat de Amerikanen op de WTO-top niets zullen toegeven, omdat dit het bankroet van Bush zou betekenen, die het van zijn boeren moet hebben. Het ontbreekt aan lef om de non-trade concerns mee te nemen. Het is veel geschreeuw, maar weinig wol. Wil de minister daaraan meedoen? Het zou zijn eer te na moeten zijn. Hij daagt de minister uit ook zijn hart te laten spreken. De maat moet zijn om voor de meest onderontwikkelde landen problemen op te lossen. Op deze manier gebeurt dat niet. Het antwoord van de bewindslieden De minister benadrukt dat de passie die hij bij Kamerleden bespeurt ook de regering beweegt. Arbeidsmigratie, walvisjacht en andere non-trade concerns zijn buitengewoon belangrijk, maar in deze WTO helaas niet aan de orde. Niet de EU maar de ontwikkelingslanden, samen met de VS, Australië en Japan, hebben dit thema van de agenda afgevoerd. Hoezeer ook te betreuren, moet worden geaccepteerd dat dit soort dingen plaats- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

6 vindt in een wereld waarin 148 soevereine landen een akkoord moeten bereiken. Er is geen enkel verschil van mening over de inzet van het kabinet en de wens om de genoemde resultaten te bereiken. De heer Vendrik citeerde een zin dat het rechtstreeks verband tussen handel en armoede niet kan worden aangetoond. In de daarop volgende anderhalve pagina wordt uitvoerig betoogd dat handel kansen biedt voor ontwikkeling en daarmee voor armoedebestrijding. De aandacht voor ontwikkeling en armoedebestrijding staat centraal en mondt uit in het aspect groei; liefst groene groei. Door een wereldwijde handelsliberalisatie zou het wereldwijde BP 0,7% stijgen. Door handelsliberalisatie kan in deze WTO-ronde 100 miljoen mensen een werkelijke armoedereductie worden geboden. Na veertig jaar staatssocialisme in India verkeren, sinds de liberalisering in 1992, ongeveer 100 miljoen Indiërs minder onder de armoedegrens. Ook China heeft onderkend dat het communistische, Maoïstische systeem geen heil heeft gebracht. De stelling dat je eerst hoge tariefmuren moet hebben, acht hij niet juist. De inzet van de EU is gericht op het Everything but arms initiatief (Ebainitiatief). Toen Europa het aanbod deed dat de ronde «for free» moest zijn voor de armste ontwikkelingslanden, protesteerden niet de rijke landen daartegen, maar de rijkere ontwikkelingslanden. Nederland zal de non-trade concerns aan de orde blijven stellen. Een uitruil tussen non-trade concerns en landbouw zit er naar zijn mening niet in, vooral gezien het feit dat de non-trade concerns, gezien hun diversiteit, zeer moeilijk onderhandelbaar zijn. Het ambitieniveau voor Hong Kong is bijgesteld. Dat is teleurstellend, maar het is de politieke realiteit. Hij verwacht in het voorjaar van 2006 een tweede Hong Kong-conferentie. Hong Kong-1 is daarmee niet bij voorbaat een verloren zaak. Nederland zal blijven insisteren op een aantal belangrijke punten. Er zal geen sprake van zijn dat de ronde wordt afgesloten, zonder dat de centrale belangen van de ontwikkelingslanden worden erkend. Ten aanzien van de ontwikkeling van een methodologie is de inzet van de EU gericht op de ambitieuze Zwitserse formule, waarmee de tariefniveaus worden geharmoniseerd door de hoge tarieven sterker te verlagen dan de lage tarieven. Hoe lager de coëfficiënt, hoe hoger de harmonisatie. De efficiënt fungeert tevens als plafond. Een tarief van 90, na toepassing van de coëfficiënt 10, resulteert in een tarief van 9. Voor de landbouwsystematiek zullen waarschijnlijk de aangepaste voorstellen van de G20 worden gevolgd. De G20 en G90 nemen ten opzichte van vorige ronden een totaal andere positie in. Hij acht het van belang voor de ontwikkelingslanden dat er overeenstemming komt over vier punten. Het eerste is het door alle industrielanden aanvaarden van de Eba-formule, die Europa al wel volgt, maar de VS en andere grote landen nog niet. In de tweede plaats moet er een formule komen voor de implementatie van de Trips op het gebied van medicijnen. Het derde is een voortgang op het gebied van katoen. Het vierde overeenstemming over een Aid for trade-pakket. Hong Kong-2 kan dan een verdere cijfermatige invulling geven. Hij meent dat sprake is van een cruciale fase. Indien Hong Kong-1 onverhoopt niet zou slagen, zou dit het einde van het multilateraal handelssysteem kunnen betekenen. Het aantal regionale en bilaterale akkoorden neemt toe. Als grootste in- en exporteur wereldwijd, grootste importeur uit ontwikkelingslanden en grootste landbouwimporteur staat voor de EU niets meer of minder op het spel dan een wereldeconomische orde, waarin de belangen via spelregels en niet via machtsverhoudingen worden beheerd. Dat is van essentieel belang voor de ontwikkelingslanden. De in juli 2004 gemaakte afspraken waren alle gericht op het waarborgen van de belangen van de ontwikkelingslanden. De mols zijn uitgesloten van Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

7 verplichtingen. Van ontwikkelingslanden wordt alleen verwacht «voor zover zij daartoe in staat zijn aanpassingen te doen». Met die flexibiliteit komt de gedifferentieerde behandeling tot uiting. Ten aanzien van de markttoegang zullen ontwikkelingslanden volgens het EU-voorstel slechts tweederde hoeven te leveren, in vergelijking tot de reductie van de ontwikkelde landen. Er geldt een hogere tarieflimiet van 150%, tegenover 100% voor de ontwikkelde landen. Op landbouwgebied ligt het probleem bij de VS, die zich nog niet heeft uitgesproken over een tarieflimiet voor de ontwikkelingslanden, noch over de tariefreductie. Voedselhulp wordt door de VS in feite als dumpingpraktijk benut. De ontwikkelingen ten aanzien van katoen zijn weinig hoopgevend. Hij verwacht dat in Hong Kong weinig vooruitgang zal kunnen worden geboekt, indien geen helderheid ontstaat over de katoensituatie. Waar dat nodig is, wordt regelmatig technische steun gegeven. Oud-ambtenaren, oud-bewindslieden en oud-kamerleden zouden heel goed werk kunnen doen door medewerking te verlenen aan het instituut in Genève, waaraan Nederland heeft bijgedragen. De EU bepleit dat ontwikkelde landen en rijkere ontwikkelingslanden het Eba-initiatief overnemen. Er zou meer aandacht moeten worden gegeven aan de noodzaak dat rijkere ontwikkelingslanden als Brazilië en India hun poorten openen voor producten uit andere ontwikkelingslanden. De zuid-zuidhandel dient meer te worden bevorderd. Hem is niet bekend dat Peter Mandelson 2010 heeft genoemd als einddatum voor de exportsubsidies. Eventuele verkorting van de termijn staat wel op de agenda. Hij kan zich niet voorstellen dat van 2013wordt afgestapt, zolang niet meer inzicht bestaat in de markttoegang, de kwestie van de interne steun in de VS en de VS-exportsubsidies. De discussie over de groene box is zeer precair. Hij onderschrijft de opvatting dat steun aan de groene box niet of hooguit slechts minimaal handelsverstorend is. Ook hij acht het donkergroen, waarvoor de heer Vendrik pleit, wenselijk. De EU heeft een aantal internationale verplichtingen op suikergebied. De uitspraak ten aanzien van de dumping van Europese suiker op de wereldmarkt vereist een aanpassing van de Europese suikermarktordening. Hij verwijst naar de opmerkingen die collega Veerman heeft gemaakt over de noodzakelijke hervorming van de Europese suikermarkt. Lopende de onderhandelingen in Brussel kan hij hierop niet verder ingaan. Hij heeft op dit moment nog niet de beschikking over exacte cijfers met betrekking tot de verlaging van de toegepaste tarieven op basis van het EU-voorstel. Het Europese voorstel leidt echter wel degelijk tot een verlaging van de toegepaste tarieven en niet alleen van de gebonden tarieven. In de voorstellen van de EU, zowel als die van de VS, gaat het om daadwerkelijke markttoegang. Het EU-voorstel zal zeker pijn doen. De VS-cijfers zijn moeilijker te beoordelen. De sterke indruk bestaat dat het aanbod de facto minder verstrekkend is dan het lijkt. Eventuele verlenging van de peace clause moet worden gezien in het kader van de vraag of landen zich aan de afspraken houden en hangt dus direct samen met het gebrekkige notificatiesysteem van de WTO. Ook hij heeft kennisgenomen van het bericht over banenverlies in de vleessector. Het genoemde aantal acht hij aan de hoge kant. Hij vraagt zich af in hoeverre rekening wordt gehouden met de kansen, die ook worden geboden. Er moet geen keuze worden gemaakt voor bepaalde sectoren. Wel moet een level playing field worden gecreëerd. Het nettoeffect hangt af van de winst die elders in de vleessector mogelijk is. Hij verwacht dat het zal meevallen. Hij verheugt zich zeer op de samenwerking met de Kamer in Hong Kong. De staatssecretaris constateert geen verschil van inzicht over de noodzaak van een ambitieuze inzet in Hong Kong. De realiteit heeft de verwachtingen voor de ronde in december verkleind. In Hong Kong moet allereerst Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

8 officieel worden vastgelegd wat al is bereikt, zoals het raamwerkakkoord van zomer Van de Trips is wel iets terechtgekomen, maar ook dat moet nog juridisch worden vastgelegd. Nederland heeft via het octrooirecht geregeld dat het voorlopig al kan. Ook Eba by all moet worden vastgelegd. Daarnaast moeten in ieder geval afspraken worden gemaakt over een ambitieus tijdpad tot voorjaar Het derde en op dit moment meest concrete doel is het ontwikkelingspakket. De minister heeft al genoemd wat de EU daarin in ieder geval opgenomen wil zien. Voor het welslagen van de ronde acht de staatssecretaris een early harvest nodig. Ook Mandelson heeft in Brussel dit minimumeisenpakket genoemd. Zij verwacht dat de ontwerpovereenkomst, die maandag bekend zal worden, meer woorden dan cijfers zal bevatten. Zij verwacht dat hoofdpunten van overeenstemming zullen zijn: de Zwitserse formule, het G20-voorstel als basis voor de landbouwonderhandelingen en het vastleggen van een goede ambitie ten aanzien van de diensten. Er moet een evenwichtig resultaat worden geboekt, waarvan zuid-zuidhandel deel uitmaakt. De verantwoordelijkheid van de rijkere ontwikkelingslanden voor hun armere buren moet in de resultaten van de ronde tot uitdrukking komen, doordat hen betere markttoegang wordt verleend. Er moet ook evenwicht zijn tussen landbouw en de andere dossiers, zowel als binnen de landbouwdossiers. Nederland bepaalt mede de druk die de EU op de VS uitoefent om zijn aanbod te verbeteren. De Amerikaanse landbouwsteun stijgt van 21 naar 22 mrd. terwijl de Europese significant is afgebouwd. Het blijft vreemd dat landen als Israël, Korea en Taiwan ontwikkelingsland zijn. Ook van die landen moet markttoegang worden gevergd. Dit laat onverlet dat de inzet voor de minst ontwikkelde landen buiten kijf staat. De Zwitserse formule impliceert een reductie van de gebonden tarieven. De formule moet simpel zijn. De tarieven moeten ook in werkelijkheid omlaag gaan. Tarieven onder 2% worden afgeschaft, omdat zij niets opleveren behalve last. Het uitgangspunt van Nederland en de EU ten aanzien van publieke dienstverlening is onveranderd. Als een land ervoor kiest een dienst publiek te laten, valt deze buiten de GATT-onderhandeling. Als een land de keuze maakt om de privatiseren, gaat de geprivatiseerde dienst wel mee in de dienstenonderhandeling. Het is dus geen onderdeel van de onderhandeling, welke diensten worden geliberaliseerd. Maar als zij worden geprivatiseerd, maken zij er wel onderdeel van uit. Het is een nationale aangelegenheid te bepalen wat publiek en wat privaat is. In de benchmark wordt een groot verschil gemaakt tussen de G90 van de mols en de groepen van meer en volledig ontwikkelde landen. Voor de middengroep worden afspraken gemaakt over de fasering in de tijd van de markttoegang. Ten aanzien van de dienstenonderhandeling heeft een aantal ontwikkelingslanden onder mode 4 om vergroting van de markttoegang voor dienstverleners gevraagd. Nederland komt hieraan tegemoet voor de bovenkant van de hoogopgeleide arbeidsmarkt. Tegen het licht van de discussie over Poolse werknemers lijkt verruiming van deze discussie binnen de EU haar geen perspectief te bieden. De essentie van het G33-voorstel is dat ontwikkelingslanden, in het kader van het landbouwverdrag, een special differential treatment wensen. Men verlangt hierin maximale flexibiliteit, zonder er elders concessies voor te hoeven doen. De G33 wil aanwijzing van de speciale producten op basis van drie criteria die in hun landen spelen: food security, lifelyhood security en rural development. Nederland en de EU ondersteunen de wens van de G33. De criteria moeten wel verder worden uitgewerkt met heldere indicatoren. Van een mol moet minder worden gevraagd dan van een meer ontwikkeld land. Er moet dus sprake zijn van differentiatie. Zij verleent graag assistentie aan ontwikkelingslanden, waarbij zij een voorkeur heeft voor een multilaterale aanpak, zo veel mogelijk binnen bestaande programma s. Zij zal de mogelijkheden in overleg met ontwikkelingssamenwerking bezien. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

9 In het voorjaar van 2006 zal de reactie van de Europese Commissie op de uitkomsten van het onderzoek met betrekking tot schoenen worden gepubliceerd. Bij de standpuntbepaling spelen sectoroverwegingen en internationale economische bewegingen een rol. De insteek van Nederland is een zo vrij mogelijke wereldhandel, waarbij wij ons willen houden aan de afspraken, die in het kader van de WTO met China en andere landen zijn gemaakt. Zij zal Peter Mandelson erop aanspreken dat de situatie, zoals die zich heeft voorgedaan ten aanzien van textiel, niet zal worden herhaald. Zij acht het een sympathieke gedachte om de arbeidsomstandigheden mee te nemen in de gesprekken over anti-dumpingregelgeving. Nu is dat nog niet mogelijk onder de WTO-regels, die puur van economische overwegingen uitgaan. Zij wil hierover graag nader van gedachten wisselen. Via de OESO-richtlijnen kunnen westerse bedrijven al worden aangesproken op het naleven hiervan in hun vestigingen in andere landen. Nike leed in de VS tientallen procenten omzetverlies, na berichten over wat in hun fabrieken in het Verre Oosten gebeurt. Op handelsmissies spreekt zij haar collega s aan over wat zij in een fabriek heeft gezien. Zij wijst op het belang van goede voorlichting aan het bedrijfsleven, in het bijzonder mvo s, en consumenten. Indien de arbeidsomstandigheden in het kader van de WTO zouden worden ingebracht, vreest zij dat Nederland en de EU snel protectionisme zou worden verweten. Je kunt niet verwachten dat een land van de ene op de andere dag dezelfde arbeidsomstandigheden heeft als Nederland. Maar het blijft de vraag wat nog acceptabel is. Op een aantal gebieden zijn in China wel degelijk veranderingen in gang gezet, zoals milieu, energieverbruik en veiligheid voor werknemers. Dit is mede ingegeven door de normen van de westerse ondernemers die zich er hebben gevestigd. Het ontketenen van een rel is niet haar stijl. Toezeggingen De heer Irrgang (SP) zal de minister informatie doen toekomen over Zuid-Korea dat de economie achter de vergaande bescherming van hoge tariefmuren tot grote hoogte heeft opgebouwd. De voorzitter van de vaste commissie voor Economische Zaken, Hofstra De voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, De Haan De voorzitter van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Schreijer-Pierik De griffier van de vaste commissie voor Economische Zaken, Tielens-Tripels Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr