Inventarisatie en beschouwing van gemeenschapsaccommodaties in het Land van Cuijk

Transcriptie

1 Inventarisatie en beschouwing van gemeenschapsaccommodaties in het Land van Cuijk

2 Inhoudsopgave Aanleiding... 4 Vijf thema s... 4 Waarborging van de Leefbaarheid in de kernen... 5 Probleemdefinitie... 6 Doel... 8 Methodiek... 9 Voorzieningen in het Land van Cuijk Voorzieningen en demografie Voorzieningen per kern Gemeente Boxmeer Boxmeer Beugen Holthees Maashees Oeffelt Overloon Rijkevoort Sambeek Vierlingsbeek en Groeningen Vortum-Mullem Gemeente Cuijk Cuijk Beers Haps Katwijk Linden Sint Agatha Vianen Gemeente Grave Grave (stad) Escharen Gassel Velp Gemeente Mill en Sint Hubert Langenboom Mill Sint Hubert Wilbertoord Gemeente Sint Anthonis Landhorst Ledeacker Oploo Sint Anthonis Stevensbeek Wanroij Westerbeek Conclusies Rijk voorzien en wijd vespreid Constateringen Een interactief proces: Overleg Een interactief proces: Suggesties Bijlage 1: Legenda

3 3

4 Aanleiding De gemeenteraden van de vijf gemeenten van het Land van Cuijk hebben begin 2013 een gezamenlijke Strategische Visie voor het Land van Cuijk gepresenteerd. Dit is gebaseerd op t Graafs Manifest uit In dit manifest worden enkele constateringen gedaan, waarna een aantal streefpunten worden geformuleerd: -De strategische belangen van de vijf gemeenten worden extern als gezamenlijke belangen gepresenteerd -Er wordt één gezamenlijke toekomstvisie opgesteld -Er wordt één beleidsagenda opgesteld voor de onderwerpen uit die toekomstvisie -Er komt één uitvoeringsagenda -Er wordt meer onderling afgestemd en gewerkt aan vertrouwen Deze streefpunten zijn verder uitgewerkt in de strategische visie. Daarin zijn, op basis van een regioanalyse, een aantal sterke en zwakke punten vastgesteld. Zo is er een sterke economische basis in de Agro & Foodsector, wordt de aansluiting op verbindingswegen via land, water en lucht positief gewaardeerd, en is het Land van Cuijk een prettige en rustige woonomgeving. Dit laatste wordt aangevuld met kenmerken als een sterke sociale cohesie en een breed scala aan goed bereikbare voorzieningen. Er zijn ook mindere punten. In de visie wordt vastgesteld dat de verschillende gemeenten slechts een beperkte slagkracht hebben en dat zij onvoldoende bestuurlijke samenhang vertonen. Daarnaast is er een erg matige fysieke en bestuurlijke aansluiting met Brabantstad. Op provinciaal niveau wordt het Land van Cuijk eveneens niet voldoende zichtbaar gemaakt. Verder wordt er geconstateerd dat jongeren wegtrekken uit de regio, terwijl de totale bevolking vergrijst. Tot slot wordt ook geconcludeerd dat er slechts een beperkt (financieel) draagvlak is voor sommige voorzieningen in de kernen. Naar aanleiding van deze sterkte-zwakteanalyse wordt aandacht besteed aan een aantal punten waarop deze gemeenten intensief samen willen werken, zowel met elkaar als met bedrijven, organisaties en burgers. Het uiteindelijke doel van deze samenwerking is om de problemen die in de regio spelen beter aan te kunnen pakken, terwijl de sterke eigenschappen nog meer ontwikkeld worden. In de strategische visie wordt tevens een uitvoeringsplan gepresenteerd. Dit plan bestaat uit vijf kernthema s, ieder met een eigen actieprogramma. Eén van deze thema s is de aanleiding voor dit rapport. De thema s zijn aan elkaar gekoppeld en kunnen niet los van elkaar gezien worden. Voor een beter begrip worden ze daarom eerst uiteengezet. Vijf thema s Het eerste thema is het versterken van de Agro & Foodsector. Hierin wordt getracht om kennisinstituten en bedrijven aan elkaar te koppelen om problemen zoals mestverwerking op te lossen. Op het gebied van duurzaamheid wil de gemeente samenwerken met bedrijven om tot een toekomstbestendig plan te komen. Daarnaast wordt er geprobeerd om in overleg met milieuorganisaties, bewoners en bedrijven te 4

5 zorgen dat wonen en recreatie gecombineerd kunnen worden met de Agro & Food industrie. Er wordt gezocht naar een manier om de kwaliteit van de leefomgeving niet op te hoeven offeren ten gunste van de economie. Tegelijkertijd worden de belangen van het bedrijfsleven niet uit het oog verloren. Deze balans heeft ook te maken met het tweede thema, waarin de nadruk ligt op de groei van recreatie en toerisme. Om dit te bereiken is het Platform Recreatie en Toerisme Land van Cuijk opgericht. In dit platform werken ondernemers en organisaties samen met de gemeente om de toeristische aantrekkingskracht van de regio te vergroten. Het accent wordt gelegd op de unieke cultuur en het bijzondere landschap. Het derde thema is de verbetering van de vestigingsfactoren. Om dit te realiseren is een divers woningaanbod nodig en wordt de toename van recreatieve en culturele voorzieningen ondersteund. Daarnaast wordt onderzocht of er mogelijkheden zijn om de verkeersinfrastructuur en ICT-infrastructuur te verbeteren, zodat dit een speerpunt kan zijn Thema 4: Actieprogramma (aanzet) Leefbaarheid kernen & zorg Inventarisatie voorzieningen Interactief proces met inwoners Toekomstbestendige visie waarmee binnenlandse en buitenlandse bedrijven naar de regio getrokken worden. Verder is de verbetering van de aansluiting van onderwijs en bedrijfsleven een actiepunt. Daartoe is al het Stagebureau Land van Cuijk opgericht. Het vierde thema is leefbaarheid kernen & zorg en dat vormt de aanleiding van dit rapport. De inhoud wordt verderop uitvoeriger beschreven. Het vijfde thema is er op gericht om het Land van Cuijk actief te presenteren in het regioverband Noordoost- Brabant. Dit heeft betrekking op het transitieproces van jeugdzorg, AwBZ en de participatiewet. De vijf thema s vormen samen de uitgangspunten op basis waarvan de gemeenten van het Land van Cuijk in brede zin proberen om de regio op sociaal en economisch niveau toekomstbestendig te maken. Waarborging van de Leefbaarheid in de kernen In de strategische visie is de volgende opdracht geformuleerd met betrekking tot het thema Leefbaarheid kernen & zorg. Aan de strategische woonvisie koppelen wij een strategische visie op de versterking vanuit de samenwerking op het niveau van het Land van Cuijk van de leefbaarheid en de borging van de kwaliteit van voorzieningen vooral in de kleinere kernen. Het gaat om (ook bovenlokale) voorzieningen in de volle breedte: welzijn, (gezondheid)zorg, onderwijs, cultuur, sport. We maken gezamenlijk een inventarisatie en analyse van de financiële draagkracht en bezetting van de voorzieningen die verspreid zijn over de verschillende kernen. Ook bezien we de kwaliteit en kwaliteitswaarborgen van de voorzieningen. Wij gaan met onze burgers het gesprek aan om de kwaliteit te verbeteren, het gebruik te optimaliseren en de draagkracht te versterken, waarbij ook gedacht moet worden aan het concept van zelfsturing binnen de wijken of kernen. Dit leidt tot een beeld van de duurzaamheid en kwaliteit van de 5

6 voorzieningen en van de keuzen die daarbij mogelijk moeten worden gemaakt. Probleemdefinitie Leefbaarheid wordt in deze opdracht specifiek gekoppeld aan de kwaliteit en kwantiteit van voorzieningen in vijf sectoren. Wanneer er in het vervolg van deze notitie over leefbaarheid wordt gesproken dan wordt de leefbaarheid met betrekking tot voorzieningen bedoeld. Dit betekent dat andere verschijnselen die de leefbaarheid beïnvloeden niet worden meegenomen. Men kan hierbij denken aan infrastructuur, veiligheid en wijkaanzicht, maar ook aan winkelvoorzieningen. Dit valt buiten het kader van de geformuleerde opdracht. Om de leefbaarheid in de kernen te kunnen borgen, moet het duidelijk zijn wat er aan voorzieningen is en hoe die gekwalificeerd worden. Daarnaast dient duidelijk te zijn om welke voorzieningen het gaat. Kortom, duidelijk moet zijn op grond waarvan de mate van leefbaarheid wordt bepaald. In de opdracht zijn vijf sectoren geselecteerd, te weten: -Welzijn -Cultuur -Onderwijs -Zorg -Sport Gezien de grote veranderlijkheid in de zorg door de transitie zorg en jeugdzorg, is ervoor gekozen om deze sector pas onder de loep te nemen wanneer de ontwikkelingen stabieler zijn. Dit deel is niet opgenomen in dit rapport. Daarnaast zijn er een aantal voorzieningen die niet in de bovenstaande indeling passen. Onder welzijn wordt hier alles verstaan wat met bijeenkomen en ontspanning te maken heeft. Een sociaal trefpunt dus voor ontmoeting en ontspanning. Het gaat dan bijvoorbeeld over gemeenschapshuizen en jongerencentra. Onder onderwijs worden ook de aan onderwijs gerelateerde voorzieningen geschaard. Dit zijn voorzieningen zoals een peuterspeelzaal of kinderopvang. In bijna ieder basisschoolgebouw wordt dit in meer of mindere mate aangeboden, waardoor ze niet los van het onderwijs gezien kunnen worden. Onder de noemer culturele voorziening wordt alles geplaatst waar culturele activiteiten plaats kunnen vinden. Dit betekent zowel theater en muziek, als tentoonstellingen. Zodoende worden ook musea hieronder geplaatst. Alle sportvoorzieningen worden logischerwijs in de sector sport geschaard. Om de onduidelijke voorzieningen in te kunnen delen is er ook een sector overig toegevoegd. Aangezien het voor de gemeente uiteindelijk vooral van belang is om te weten waar zij zelf bijdraagt aan de leefbaarheid, is als criterium nog toegevoegd dat de gemeente een relatie heeft met de voorziening. Dit kan zijn in de vorm van eigendom, beheer of subsidiëring, maar ook doordat de voorziening taken van de gemeente overneemt. 6

7 Zo bezien wordt leefbaarheid in dit rapport met een werkdefinitie omschreven. Deze enge definitie luidt: De hoeveelheid aan de gemeente gerelateerde voorzieningen van verschillend formaat in een kern, met één of meer functies in de sectoren welzijn, onderwijs, cultuur en sport. Door de precieze definitie worden sommige voorzieningen in- of uitgesloten terwijl dit niet logisch lijkt. Daarom is er een aantal uitzonderingen opgenomen. De belangrijkste uitzondering wordt gevormd door de groep religieuze gebouwen. Deze vervullen nagenoeg altijd een sociale functie in de vorm van bijeenkomsten. De accommodaties worden over het algemeen slechts voor één doel gebruikt en de activiteit kan vaak niet in een ander gebouw gehouden worden, terwijl de accommodatie ook niet geschikt is voor veel andere activiteiten. De gemeente rekent het echter niet tot haar taken om de gemeenschap te voorzien van religieuze onderkomens. Daarom zijn religieuze gebouwen niet opgenomen. De tweede groep zijn geprivatiseerde of commerciële voorzieningen. Op het gebied van sport zijn alle voorzieningen opgenomen. Dit is gedaan omdat het verschil tussen een geprivatiseerde of gemeentelijke sportvoorziening normaliter miniem is voor de gebruiker. Daarbij dient wel opgemerkt te worden dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen binnensport en buitensport. Voor buitensport zijn de verschillende sporten opgenomen omdat daar veelal specifieke eisen aan de voorziening zijn. Er kan op een hockeyveld bijvoorbeeld niet gevoetbald worden. Voor binnensport wordt dit onderscheid niet gemaakt, tenzij er speciale eisen zijn. Te denken valt hierbij aan een jeu-de-boules baan of een zwembad. Wanneer er geen gebouwen aan te pas komen dan blijven de sportlocaties ook buiten beschouwing. Men kan hierbij bijvoorbeeld denken aan een motorcrossbaan. Verder zijn de fitnesscentra niet opgenomen omdat dit uitsluitend om commerciële instellingen gaat en zij dus geen gemeentelijke taken overnemen. Een andere belangrijke uitzondering is het opnemen van commerciële ontmoetingsaccommodaties in kernen waar verder maximaal één accommodatie beschikbaar is met die functie. Dit is bijvoorbeeld het enige café in een dorp waar verder geen voorzieningen zijn. De keuze voor één andere aanwezige accommodatie heeft te maken met concurrentieoverwegingen. In andere gevallen zijn juist meer faciliteiten opgenomen terwijl zij in hetzelfde gebouw gehuisvest zijn. Zo bevat een basisschool vaak een kinderdagopvang of peuterspeelzaal. Deze zijn dan gevestigd op hetzelfde adres maar vallen onder een andere beheerder. Dit betekent dat de voorzieningen niet zonder meer aan elkaar gekoppeld mogen worden. Het kan immers zijn dat de overkoepelende stichting van de kinderopvang besluit om de locatie te sluiten, terwijl de basisschool blijft bestaan. Om die reden zijn er twee voorzieningen opgenomen: een basisschool en 7

8 een kinderopvang. In het vervolg van dit rapport wordt de term accommodatie(s) gebruikt voor gebouwen, terwijl voorziening(en) verwijst naar de geleverde dienst(en). Iedere gemeente heeft een eigen manier om naar haar voorzieningen te kijken en die manier komt, ook in het Land van Cuijk, niet altijd overeen met die van andere gemeenten. Als het al mogelijk is om de kwaliteit en kwantiteit te kunnen beoordelen dan moet er een uniforme manier zijn om dat te doen. Op die manier kan in het gehele Land van Cuijk met dezelfde criteria samengewerkt worden om de leefbaarheid van de kernen te bevorderen. Doel Het doel van dit rapport is om een uniform format te creëren voor het Land van Cuijk, waarin op dezelfde manier de voorzieningen geïnventariseerd zijn. Op basis van deze informatie kunnen verdere stappen op het gebied van leefbaarheidsborging worden gezet. Door het uniforme format wordt het mogelijk voor de vijf gemeenteraden om dit in dezelfde taal te doen. Daarmee wordt het tevens mogelijk om een aantal van de geconstateerde zwaktes aan te pakken. Zo kan er meer bestuurlijke samenhang ontstaan en kan de slagkracht van gemeenten worden vergroot door samen te werken. Daarnaast hebben de gemeenten één totaaloverzicht waarin alle voorzieningen met de belangrijkste informatie zijn opgenomen. Hiermee wordt het in de toekomst gemakkelijker om relevante informatie over voorzieningen op te zoeken. 8

9 Methodiek Op basis van deze definitie van leefbaarheid is een aantal handvatten gecreëerd om de leefbaarheid in de kernen te peilen. De handvatten, zogenaamde indicatoren van leefbaarheid, kunnen dienen als richtlijn om de kwaliteit en kwantiteit van voorzieningen te polsen. Deze indicatoren vormen samen een Leefbaarheidsbarometer. De indicatoren die hier opgenomen zijn, vormen een aanzet. Er is natuurlijk altijd ruimte voor een vrije invulling. Daarnaast zit er geen hiërarchie in. Het is niet zo dat de indicator 1 belangrijker is dan 2 of 10. Het doel van de barometer is om op basis van de aanwezige voorzieningen een idee te kunnen vormen van de staat van de leefbaarheid. Er zijn in dit rapport tien indicatoren opgesteld, aan de hand waarvan het mogelijk wordt om de leefbaarheid te meten. Dit wordt gedaan op vier geografische niveaus, waarbij is uitgegaan van het onderscheid dat ook in de strategische visie is genoemd. Daarnaast is er een overkoepelend restniveau toegevoegd voor voorzieningen die niet op een specifiek geografisch niveau functioneren. In de visie is onderscheid gemaakt tussen het lokale dorpsof wijkniveau, het gemeenteniveau en het regioniveau. Onder dorps/wijkniveau worden voorzieningen verstaan die hoofdzakelijk bedoeld zijn voor inwoners van de wijk of het dorp. Voorzieningen die dienst doen voor de hele gemeente zijn opgenomen in het gemeentelijke niveau. Een voorbeeld is een middelbare school of een grote sporthal. Op het regionale niveau zijn voorzieningen opgenomen die voor het hele Land van Cuijk dienst kunnen doen. Te denken valt aan een MBO, een zwembad of een schouwburg. Het bovenregionale niveau is ook opgenomen in de strategische visie maar is hier wegens praktische redenen buiten beschouwing gelaten. De aanwezigheid van een hogeschool, universiteit of topsportvereniging in een nabije regio draagt ook bij aan de onderwijs- en sportvoorziening in het Land van Cuijk. De schouwburg, een voorziening voor de hele regio. 9

10 De lokale basisschool is één van de indicatoren van leefbaarheid. 1 Schuingedrukte indicatoren zijn in de conclusie van dit rapport niet behandeld Lokaal Schaal I Lokaal Schaal II Gemeente Schaal III Regio Schaal IV Indicatoren van leefbaarheid 1 Indicator 1 De aanwezigheid van een lokale ontmoetingsplaats voor bewoners en sociale of culturele verenigingen Indicator 2 De aanwezigheid van basisonderwijs en de ondersteunende voorzieningen zoals kinderopvang op lokaal niveau Indicator 3 De aanwezigheid van sportvoorzieningen op lokaal niveau Indicator 4 Een actief verenigingsleven op lokaal niveau Indicator 5 Vrije invulling Indicator 6 De aanwezigheid van niet-noodzakelijke lokale voorzieningen zoals een bibliotheek of tennisveld Indicator 7 De aanwezigheid van een aantal minimale zorgvoorzieningen in de directe omgeving Indicator 8 De aanwezigheid van een actieve en functionerende dorps- of wijkraad als indicator voor de betrokkenheid van burgers bij de leefbaarheid in de kern Indicator 9 Vrije invulling Indicator 10 De aanwezigheid van grotere voorzieningen, zoals een groter sportcomplex of een middelbare school, binnen de gemeente Indicator 11 De aanwezigheid van grotere zorginstellingen binnen de gemeente Indicator 12 Vrije invulling Indicator 13 De aanwezigheid van grote voorzieningen, zoals een zwembad ofschouwburg, binnen de regio Indicator 14 Vrije invulling 10

11 Desalniettemin is dit een voorziening waar men binnen het Land van Cuijk weinig invloed op uit kan oefenen. De enige uitzondering hierop is het Nationale Oorlogsmuseum in Overloon. Dit is de enige voorziening in het Land van Cuijk die bovenregionaal functioneert. Behalve het weglaten van het bovenregionale niveau worden er een tweetal niveaus toegevoegd aan de verdeling zoals die in de strategische visie is gemaakt. Allereerst wordt er een onderscheid gemaakt op het lokale niveau. Er is een wezenlijk verschil tussen een lokale voorziening die men in nagenoeg iedere kern treft, en een voorziening die men slechts één per gemeente nodig heeft. Niet in iedere wijk staat een gymzaal maar het voert te ver om te zeggen dat er slechts één gymzaal per gemeente nodig is. Om dit verschil duidelijk te maken is er voor gekozen om het niveau basisplus toe te voegen, als alternatief voor het lokale niveau. In het lokale niveau wordt in ieder geval ieder dorp geschaard. Daarnaast worden de wijken van Boxmeer, Cuijk en Grave apart behandeld, aangezien deze plaatsen omvangrijker zijn in zowel het aantal inwoners als het aantal voorzieningen. Doordat zich hier veel voorzieningen op een relatief klein oppervlakte bevinden is het ook overzichtelijker om deze wijken apart te beschouwen. Voor de geografische afbakening van deze wijken is de indeling volgens het CBS gebruikt. Voor deze wijken geldt het niveau lokaal wanneer zij eenduidig territoriaal zijn afgebakend of wanneer zij historisch aaneengegroeid zijn. Wanneer men bijvoorbeeld naar de wijken van Cuijk kijkt dan valt direct op dat er duidelijk afgebakende grenzen zijn. In Grave is dit echter wat anders. Officieel is de wijk Bikkelkamp opgebouwd uit het sportgebied Bikkelkamp en het gebied dat in de Graafse volksmond Blauw dorp heet, wat onderdeel is van de wijk Zittert. Daarnaast vormt het Boxmeerse Saxe-Gotha officieel een wijk, maar is het in feite een industrieterrein. Dit betekent dat hier waarschijnlijk minder behoefte is aan voorzieningen dan in een woonwijk. Het tweede niveau dat toegevoegd wordt is in feite een restantniveau. Van sommige voorzieningen is niet helder vast te stellen op welk niveau er behoefte aan is. Zo zijn er een aantal jeu-de-bouleshallen in het Land van Cuijk. In andere regio s ontbreekt een dergelijke voorziening. Het is maar de vraag of een jeu-de-boules hal wel bovenregionaal functioneert. Dit wordt daarom gezien als een extra voorziening. Hieruit volgt een classificatie voor de beoordeling van ieder niveau en wordt helder wat het voorzieningenniveau is. Uit het bovenstaande volgt dat voorzieningen op drie manieren worden ingedeeld: -Op de sector: Welzijn (specifiek: bijeenkomstmogelijkheden), sport, onderwijs, cultuur, overig -Op schaal: Lokaal, basisplus, gemeente, regio, extra 11

12 -Op eigendom: Gemeente eigendom (volledig of deels), privaateigendom, commercieel eigendom. 2 Met behulp van de indicatoren wordt per dorp en per sector gekeken of de voorzieningen op de verschillende schalen aanwezig zijn. Aan de hand van de indicatoren en de indeling van voorzieningen kan nu per wijk of dorp een beschouwing worden gegeven van de stand van de leefbaarheid. 2 Commerciële instellingen enkel zoals in de uitzonderingsituaties zijn opgenomen 12

13 Voorzieningen in het Land van Cuijk Wanneer men kijkt naar de aanwezigheid van voorzieningen in de vijf gemeenten dan valt op dat het Land van Cuijk relatief rijk bedeeld is. Zo zijn de basisscholen gemiddeld kleiner (Land van Cuijk leerlingen per school, landelijk ), wat betekent dat er meer scholen zijn voor hetzelfde aantal leerlingen. Gelet op de hoeveelheid buurt- en dorpshuizen valt op dat de regio er sterk voor staat. Hoewel er geen officiële cijfers voor bestaan, schat onderzoeksbureau Stipo het aantal gemeenschapsaccommodaties landelijk rond de Daarvan liggen er 35 in het Land van Cuijk, waardoor er in de regio één gemeenschapsaccommodatie per ±2500 inwoners is. Ter vergelijking: nationaal gezien wordt dit één op 8000 geschat. 5 Wanneer het 3 Per Landelijk gemiddelde in het schooljaar Het CBS heeft verschillende cijfers in omloop gebracht met kleine verschillen. 5 Stipo Kennisbank Voorzieningenscan Land van Cuijk representatief zou zijn voor het land dan zouden er in Nederland op 1 januari 2013 ongeveer 6650 gemeenschapshuizen zijn. Een ander voorbeeld: Ieder van de vijf gemeenten heeft minimaal één eigen jongerencentrum. Landelijk is er één jongerencentrum per jarigen. In het Land van Cuijk is er één voor iedere 2326 inwoners tussen de 10 en 20 jaar oud. 6 Daarnaast is het aantal bibliotheken en biblioservicepunten in de regio ruim boven gemiddeld. Naast deze positieve cijfers zijn er ook sectoren waarop de vijf gemeenten achterblijven bij het landelijk gemiddelde. Het aantal voetbalaccommodaties ligt, net als bij de tennisbanen, ruim onder het gemiddelde. Landelijk is er één voetbalcomplex per ±2400 inwoners, ten opzichte van één per 3530 in onze regio. Dit valt deels te verklaren. In de regio delen enkele clubs sportparken waardoor niet ieder dorp een eigen sportpark heeft. Hetzelfde geldt voor tennis (één tenniscomplex per 3000 inwoners landelijk, 6 CBS: Demografische kerncijfers één per 4000 in het Land van Cuijk) en honkbal (landelijk één per , Land van Cuijk één per ). Een andere verklaring hiervoor is dat de grotere plaatsen Boxmeer, Cuijk en Grave allemaal slechts één voetbalclub hebben voor de hoofdplaats van de gemeente, waardoor de behoefte aan sportparken per inwoneraantal gemiddeld veel lager is. Wanneer deze plaatsen buiten beschouwing worden gelaten dan is het aantal voetbalcomplexen per inwoneraantal gelijk aan het landelijk gemiddelde, terwijl dit voor tennis zelfs hoger ligt. Op het gebied van binnensport lijkt het aanbod in de regio overeen te komen met de landelijke cijfers. Over het hele aanbod kan men stellen dat de inwoners in ons gebied vrij ruim voorzien zijn, met uitzondering van de buitensporten. In tabel 1 staan de kerncijfers van Nederland en het Land van Cuijk. 13

14 Tabel 1: Het aantal voorzieningen (per inwoneraantal) in het Land van Cuijk t.o.v. landelijke gegevens. Nederland Land van Cuijk Zwembaden Overdekte zwembaden Solitair of onderdeel van sportpark/complex binnen/combi Aantal inwoners per solitaire sport binnen- of combibad Het aantal basisschoolleerlingen in het Land van Cuijk is ±8000. Primair onderwijs Aantal leerlingen basisonderwijs Totaal aantal basisscholen Aantal leerlingen per school Aantal instellingen speciaal onderwijs Voortgezet onderwijs Aantal leerlingen voortgezet onderwijs Totaal aantal vestigingen middelbare scholen Aantal leerlingen per school Buurthuizen, dorpshuizen, wijkcentra 12 7 Stipo Kennisbank, Voorzieningenscan, (Cijfers over 2006). 8 CBS: Onderwijsinstellingen; Grootte, soort, levensbeschouwelijke grondslag, CBS: Leerlingen primair onderwijs per gemeente naar postcode, CBS: Leerlingen per vestiging naar postcode en leerjaar, CBS: Onderwijs in Cijfers, Jaarboek Stipo Kennisbank, Voorzieningenscan,

15 Aantal buurthuizen etc. ± Aantal inwoners per buurthuis etc Jongerencentra en poppodia 13 Aantal jongerencentra en poppodia Aantal jarigen per jongerencentrum 4348 Aantal jarigen per jongerencentrum 2326 Peuterspeelzaal/Kinderopvang/BSO 14 Totaal Aantal 0-11 jarigen Aantal kinderen per instelling Bibliotheken 15 Aantal bibliotheken Aantal servicepunten Aantal inwoners per bibliotheek of servicepunt Gymzalen en sporthallen 16 Aantal gymzalen en sporthallen ± Aantal inwoners per gymzaal en sporthal Buitensportaccommodaties Stipo Kennisbank, Voorzieningenscan, Stipo Kennisbank, Voorzieningenscan, (Cijfers 2000, 2008) geraadpleegd Stipo Kennisbank, Voorzieningenscan,

16 Voetbal Tennis Hockey Korfbal Handbal 440? Honkbal/softbal Inwoners per accommodatie Voetbal Tennis Hockey Korfbal Handbal Honkbal/softbal Stipo Kennisbank, Voorzieningenscan,

17 Voorzieningen en demografie Gelet op de demografische ontwikkelingen staan de vijf gemeenten voor een grijze toekomst. Terwijl het aantal 0-20 jarigen afneemt (van gemiddeld 25,42% naar 23,04%) neemt het aantal 65+-ers toe: van 15,52% in 2010 naar 26,9% in Dit is van invloed op de behoefte aan voorzieningen. Door de groei van het aantal ouderen ten opzichte van de rest van bevolking zal er bijvoorbeeld minder verlangen zijn naar traditionele sportvoorzieningen. Hier zal differentiatie op gaan treden. Zo kan men denken aan de vraag naar plaatsen waar men kan koersballen, darten, biljarten of volksdansen. Daar komt ook een groter animo bijr gebruik van sociale voorzieningen die geschikt zijn voor bijeenkomsten en wellicht cultuur. Aan de andere kant van het leeftijdsspectrum vindt juist een krimp plaats. Dit zijn ontwikkelingen die op de lange termijn meegenomen moeten worden. Momenteel beschikt bijna ieder dorp over een basisschool maar in de gemeente Sint Anthonis krimpt de jongste leeftijdscategorie met ongeveer 3% in Dit lijkt weinig, maar het kan een groot verschil maken voor het behoud van een kleine basisschool met enkele tientallen leerlingen. De grootste krimp vindt plaats in de leeftijdscategorie jaar. Juist deze groep heeft lange tijd de dragende kracht achter het traditionele verenigingsleven gevormd. Met name in de traditionele fysieke sporten waren zij de beoefenaars bij uitstek. De krimp betekent dat een verandering eraan zit te komen. Daar staat tegenover dat de 65+-er anno 2014 actiever is dan voorheen. Gepensioneerden zitten niet langer alleen achter de geraniums maar blijven actief bezig. Er zal een ander beeld en een andere behoefte ontstaan. Om een heldere indruk te kunnen geven van de verwachte ontwikkelingen zijn de demografische voorspellingen opgenomen in tabel 2,3,4,5 en 6. 17

18 Tabel 2: Gemeente Boxmeer 18 Gemeente Boxmeer Samenstelling Aantal inwoners ,10% 59,30% 15,50% (afgerond op 100) ,30% 56,60% 21,10% ,20% 51,70% 25,10% ,60% 49,90% 25,50% Bevolkingsgroei (in %) , , ,8 Tabel 3: Gemeente Cuijk Gemeente Cuijk Samenstelling Aantal inwoners (afgerond op 100) ,80% 60,10% 15,00% ,20% 56,70% 21,10% ,20% 53,70% 25,10% ,70% 50,60% 27,70% Bevolkingsgroei (in %) , , ,1 18 Voor alle vijf de gemeenten: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Zorgatlas, geraadpleegd

19 Tabel 4: Gemeente Grave Gemeente Grave Samenstelling Aantal inwoners (afgerond op 100) ,70% 60,50% 14,80% ,10% 56,50% 20,40% ,70% 52,70% 24,60% ,40% 50,90% 26,80% Bevolkingsgroei (in %) ,6 Tabel 5: Gemeente Mill en Sint Hubert Gemeente Mill en Sint Hubert Samenstelling Aantal inwoners (afgerond op 100) ,00% 59,10% 15,90% ,30% 56,40% 21,30% ,30% 51,70% 26,00% ,20% 48,90% 28,00% Bevolkingsgroei (in %) , , ,4 19

20 Tabel 6: Gemeente Sint Anthonis Gemeente Sint Anthonis Samenstelling Aantal inwoners (afgerond op 100) ,00% 58,00% 17,% , ,50% 57,30% 21,20% ,50% 52,40% 27,20% ,20% 48,00% 31,80% Bevolkingsgroei (in %) , , ,2 20

21 Voorzieningen per kern 21

22 Gemeente Boxmeer 19 Voorzieningen op gemeentelijk en regioniveau De gemeente Boxmeer bestaat uit tien dorpen en de hoofdplaats Boxmeer, variërend van 456 inwoners in Groeningen tot in Boxmeer, met in totaal inwoners in de gemeente. In de gemeente Boxmeer zijn een aantal voorzieningen gevestigd die dienst doen voor de gemeente en de regio. Zo zijn er op gemeentelijke schaal voor ontmoeting meerdere jongerencentra (Mannekino, The Unit, Gryphus) en drie scoutingblokhutten (in Boxmeer, Holthees en Overloon). Voor onderwijs zijn er verscheidene middelbare scholen en scholen voor bijzonder basisonderwijs. In de hoofdplaats Boxmeer is een diversiteit aan onderwijsinstellingen gevestigd, variërend van speciaal en vrij basisonderwijs tot middelbaar onderwijs. Het 19 Voor het inwonersaantal zijn de cijfers van de gemeentewebsite gebruikt, gedateerd op , geraadpleegd op kasteel van Boxmeer biedt de gemeente daarnaast een culturele bezienswaardigheid op gemeentelijke schaal, net als het museum dat in het kloosterhuis te Sambeek gevestigd is. Verder biedt het kerkje in Vierlingsbeek een plek om exposities te organiseren. In het hart van Boxmeer is het multifunctionele complex van de Weijer gevestigd, waar sociale en culturele activiteiten plaatsvinden. Op regionaal niveau is er de mogelijkheid om in Boxmeer een middelbare beroepsopleiding te volgen, is er een school voor bijzonder voortgezet onderwijs, evenals een middelbare school voor speciaal onderwijs. Daarbovenop zijn er in Boxmeer een zwembad en een honkbalveld te vinden. Tot slot is in Overloon het grootste Nationale Oorlogsmuseum gevestigd en is er de dierentuin Zoo Parc Overloon. Hoewel zorg in dit rapport niet wordt opgenomen, mag de aanwezigheid van het nieuwe Maasziekenhuis in Boxmeer niet ongenoemd blijven, aangezien zij hiermee een belangrijke plaats inneemt binnen de regio. Daarmee biedt de gemeente Boxmeer op gemeentelijk niveau in alle vier de sectoren voorzieningen aan. Op regionaal niveau draagt de gemeente ook bij aan de sectoren onderwijs en sport. 22

23 Boxmeer 20 Boxmeer dankt de naam aan Jan Boc de Mere en diens nakomelingen. De naam Boxmeer dateert daarmee al uit de 13de eeuw. 20 Zie bijlage 1 voor de legenda van de kaarten. 23

24 De Bakelgeert Bakelgeert-Noord Inwoners: 2465 In de wijk Bakelgeert-Noord zijn de basisvoorzieningen aanwezig. Er is een gemeenschapshuis, een reguliere basisschool met gymzaal (117 leerlingen), een basisschool voor bijzonder onderwijs (Canadas en Peppels samen 326, een deel gevestigd in Bakelgeert-Zuid) en twee instellingen voor kinderopvang. Daarnaast is Fitland er gevestigd. De basisvoorwaarden zijn daarmee geleverd. 24

25 Bakelgeert-Zuid Inwoners: 1045 In de Bakelgeert-Zuid zijn bijzonder veel onderwijsinstellingen gevestigd. De wijk bevat vier basisscholen, waarvan drie voor bijzonder of speciaal onderwijs (totaal 744 leerlingen inclusief Canadas en Peppels). Daarnaast zijn er drie vestigingen van middelbare scholen, waarvan er één voor speciaal onderwijs. Verder staat er een MBO-school en zijn er drie kinderopvanginstellingen. Daarmee is er op het gebied van onderwijs een ruim aanbod. Er is geen buitensportaccommodatie en ook geen voorziening om ontmoetingen te organiseren. Wellicht is dit laatste niet noodzakelijk doordat er veel scholen zijn die deze functie over kunnen nemen. Het ontbreken van buitensportaccommodaties wordt opgevangen doordat er een sportcomplex in de naastgelegen wijk Saxe- Gotha ligt. 25

26 Bedrijventerrein Saxe-Gotha Inwoners: 340 Op bedrijventerrein Saxe-Gotha zijn, naast de industrie, voornamelijk buitensportaccommodaties gevestigd. In de wijk kan men voetballen, tennissen, hockeyen en honkballen. Daarnaast staat de scoutingblokhut van Boxmeer in de wijk, wat de enige voorziening op sociaal gebied is. Gezien het feit dat het hier om een bedrijventerrein gaat kan het ontbreken van enkele voorzieningen niet als een probleem gezien worden. Voor de 340 inwoners van de wijk bieden de naastgelegen wijken Bakelgeert-Noord en Bakelgeert-Zuid voldoende mogelijkheden voor onderwijs. In die zin vullen de wijken Saxe-Gotha en Bakelgeert-Zuid elkaar prima aan. 26

27 Centrum / De Elzen Inwoners: 2960 Het centrum van Boxmeer vormt historisch gezien min of meer één geheel met de wijk de Elzen. Dit is ook aan de voorzieningen te zien. Doordat dit het centrum van de hoofdplaats Boxmeer is, zijn hier voorzieningen aanwezig die voor de gemeente en de regio functioneren. De twee belangrijkste daarvan zijn het sportcentrum t Hoogkoor en het culturele centrum de Weijer. Een andere is het jongerencentrum. Voor de wijkbewoners is er een basisschool (135 leerlingen) met kinderopvang en een bibliotheek. Deze wijk is niet alleen op de eigen inwoners geconcentreerd en daarom nemen grote voorzieningen zoals de Weijer de functies over die elders door kleinere accommodaties worden vervuld. Het ontbreken van een buitensportaccommodatie ligt voor de hand vanwege het gebrek aan ruimte, dat vanwege de centrumfunctie lastig op te lossen is. t Hoogkoor biedt daar een goed alternatief voor. Het centrum van Boxmeer is daarmee voldoende voorzien. 27

28 Hollesteeg / Maasbroeksche Blokken Inwoners: 2050 In de aaneengegroeide wijken Hollesteeg en Maasbroeksche Blokken zijn relatief weinig voorzieningen aanwezig. Slechts een basisschool (116 leerlingen) en kinderopvang zijn hier gevestigd. Er is wel een particuliere manege aanwezig maar dit is geen sportvoorziening die de vraag in beide wijken kan bedienen. In de naastgelegen wijk Bakelgeert-Noord wordt de mogelijkheid geboden voor binnensport. In de Hollesteeg en Maasbroeksche Blokken ontbreekt een ontmoetingsplek, maar er zijn faciliteiten in de aangrenzende wijk Bakelgeert-Noord. 28

29 Luneven Inwoners: 2895 In de wijk Luneven zijn nauwelijks voorzieningen aanwezig. Er is alleen een vestiging voor middelbaar beroepsonderwijs en een kinderdagopvang. Voor al het overige zijn de ca inwoners afhankelijk van voorzieningen in andere wijken, waarbij Bakelgeert-Zuid, Centrum en Saxe-Gotha de dichtstbijzinde zijn. Villapark t Zand / Buitengebied Inwoners: 1155 In de wijk Villapark t Zand en het buitengebied van Boxmeer zijn nauwelijks voorzieningen aanwezig. Nagenoeg alle inwoners van deze twee wijken wonen in t Zand. Het kasteel van Boxmeer is, samen met een kinderopvang, het enige dat men in het oostelijke buitengebied kan vinden. In t Zand zijn geen voorzieningen aanwezig. Voor alle activiteiten zijn de inwoners afhankelijk van de mogelijkheden in andere wijken, voornamelijk in het centrum, Bakelgeert-Noord en Bakelgeert-Zuid. De afstand naar deze wijken is ongeveer 1 tot 2 kilometer. 29

30 Beugen Inwoners: 1735 In het kerkdorp Beugen zijn verschillende voorzieningen te vinden. Er is een basisschool (163 leerlingen), een kinderopvang, een sporthal, een voetbalcomplex, een tennispark, een jongerencentrum, een multifunctioneel dienstencentrum en een gemeenschapshuis. Daarmee kan gezegd worden dat Beugen aan alle lokale indicatoren voldoet. Het dorp ligt slechts op enkele kilometers van Boxmeer en daarmee zijn de grotere voorzieningen niet ver weg. Beugen dankt haar naam waarschijnlijk aan de ligging aan de Maas en het betekent nederzetting in de bocht. 30

31 Holthees Inwoners: 496 In het dorp Holthees zijn de basisvoorzieningen aanwezig. Er is een basisschool (77 leerlingen) en een gecombineerde kinderdagopvang, peuterspeelzaal en buitenschoolse opvang. Daarnaast is er een scoutinggebouw en het voetbalveld van Holthees/De Smakt. Door de ligging van Holthees tussen Boxmeer en Venray in, kan er voor grotere voorzieningen uitgeweken worden naar beide plaatsen. Hoewel er in dit onderzoek niet gekeken is naar de voorzieningen die in Venray gevestigd zijn, mag er vanuit gegaan worden dat hier zowel voorzieningen op gemeentelijk als op regionaal niveau aanwezig zijn. Met iets meer dan inwoners is het dorp Venray immers één van de grotere plaatsen in de regio. 31

32 Maashees Inwoners: 877 Maashees ligt, net als Holthees, aan de rand van de gemeente Boxmeer. Voor de dorpsbewoners is Venray dichterbij dan Boxmeer en daarom zijn gemeentelijke en regionale voorzieningen in zowel Boxmeer als in Venray voorhanden. In Maashees zelf staat een basisschool (73 leerlingen) maar is geen kinderopvang mogelijk. Het is daarmee één van de weinige dorpen in het Land van Cuijk met basisschool maar zonder kinderopvang. Er is ook een sporthal en een dorpshuis dat door een commercieel bedrijf wordt gerund. Daarnaast is er een manege met binnen- en buitenbak. Daarmee lijkt Maashees, met uitzondering van de kinderopvang, te voldoen aan de lokale behoeften. 32

33 Oeffelt Inwoners: 2282 Oeffelt is het meest noordelijke dorp van de gemeente Boxmeer en het ligt precies tussen Cuijk, Boxmeer en Gennep in. Door deze ligging zijn op het gemeentelijke en het regionale niveau voor Oeffelt relatief veel voorzieningen aanwezig. Op het lokale niveau kan men gebruik maken van een biblioservicepunt, een sporthal, een dorpshuis, een jeugdhonk, en een basisschool (216 leerlingen) met kinderopvang. Op het gebied van buitensport zijn er tennisbanen, voetbalvelden en een manege. Daarmee is Oeffelt op het gebied van sociale voorzieningen ruim bedeeld. Dat Oeffelt tot 1994 een zelfstandige gemeente vormde kan daar een rol in gespeeld hebben. In Oeffelt staat de molen De Vooruitgang, die nu nog in werking is. 33

34 Overloon Inwoners: 3760 Overloon is het meest zuidwestelijke dorp van de gemeente en het ligt dichter bij Venray dan bij Boxmeer. Voor gemeentelijke en regionale voorzieningen ligt het voor de hand dat hier in elk geval ten dele voor wordt gereisd naar Venray. Dat neemt niet weg dat Overloon zelf ook een breed palet aan voorzieningen kent. Op alle gebieden van het lokale niveau zijn de inwoners van Overloon voorzien. Naast een dorpshuis, scoutinggebouw en een biblioservicepunt zijn er tennisen voetbalvelden, evenals een gymzaal. Ook voor het basisonderwijs (307 leerlingen) en de bijbehorende kinderopvang kan men in het eigen dorp terecht. Door de aanwezigheid van het Nationaal Oorlogsmuseum en Zoo ParcOverloon zijn bovendien twee instellingen aanwezig die op (boven)regionaal niveau een rol spelen. 34

35 Rijkevoort Inwoners:1615 Rijkevoort telt ongeveer 1600 inwoners en aan hen biedt het dorp een gemeenschapshuis, een basisschool (143 leerlingen) met kinderopvang, een gymzaal, een voetbalveld en een tennisbaan. Dat betekent dat er op lokaal niveau voldoende activiteiten georganiseerd kunnen worden. Voor grotere voorzieningen is Boxmeer de aangewezen plaats, op ongeveer 6 kilometer afstand. 35

36 In Sambeek staat de oudste lindeboom van Nederland, de schattingen lopen uiteen van 350 tot 1000 jaar.* Sambeek Inwoners: 1636 In Sambeek zijn alle basisvoorzieningen aanwezig. Het is mogelijk om binnen- en buitensport te beoefenen, er is een basisschool (132 leerlingen) met opvang en er is een gemeenschapshuis. Daarnaast is er een museum gevestigd in het historische Kloosterhuis. Vanaf Sambeek is het slechts enkele kilometers naar Boxmeer. *Afbeelding: "Linde Sambeek" door Jeroen Philippona op nl.wikipedia. Latere versies door Rasbak. - Eigen werk. 36

37 Vierlingsbeek en Groeningen Inwoners: 3054 Voor de ±3000 inwoners van Vierlingsbeek en Groeningen, ten zuiden van Boxmeer, zijn er bij elkaar tien voorzieningen. De voetbalvelden en tennisvelden zorgen er, samen met de particuliere manege voor dat er verschillende sporten beoefend kunnen worden. Voor de schoolkinderen is er een basisschool (317 leerlingen) met opvangmogelijkheden. Daarnaast is gemeenschapshuis Joffershof beschikbaar. Verder is er een biblioservicepunt en een openbaar jongerencentrum. Tot slot is er via het Koningskerkje de mogelijkheid om exposities te organiseren. Alle voorzieningen zijn in Vierlingsbeek te vinden, mede doordat het tot 1998 een zelfstandige gemeente was. In Groeningen zijn geen sociale faciliteiten aanwezig. 37

38 Vortum-Mullem Inwoners: 677 In Vortum-Mullem vinden ieder jaar op carnavalsmaandag de Metworstrennen plaats. Vortum-Mullem, gesitueerd tussen Sambeek en Vierlingsbeek, biedt voorzieningen die lijken te passen bij de grootte van het dorp. Er is een gemeenschapshuis en een basisschool (66 leerlingen) met kinderopvang. Voor de jeugd is er ook een jeugdhuis gevestigd. Voor al het overige moeten de inwoners uitwijken naar Vierlingsbeek of Boxmeer. 38

39 Gemeente Cuijk 21 Voorzieningen op gemeentelijk en regioniveau De gemeente Cuijk bestaat uit de hoofdplaats Cuijk en zes omringende dorpen. Met ongeveer 250 inwoners is Linden de kleinste plaats in het Land van Cuijk, terwijl Cuijk met ongeveer inwoners juist de grootste van de vijf gemeenten is. In totaal heeft de gemeente Cuijk inwoners. Het is niet verwonderlijk dat het merendeel van de voorzieningen in Cuijk gesitueerd is. Op regionaal niveau levert de gemeente Cuijk een aantal diensten, zoals middelbaar beroepsonderwijs op drie locaties. Verder kan men in Cuijk terecht voor honkbal, softbal en zwemles in sportcentrum de Kwel. Bovendien geeft de schouwburg na de nieuwbouw de gemeente een extra regionaal georiënteerd instituut. Voor de gemeente zelf biedt Cuijk middelbaar onderwijs aan en zijn er de culturele voorzieningen van het Cultureel Hart van Cuijk.Op gemeentelijk niveau bevinden zich ook voorzieningen voor bijeenkomsten, zoals een jongerencentrum, een scoutingblokhut en een kerkcentrum. De hoofdplaats van de gemeente biedt niet alleen op alle gebieden voorzieningen aan die door de gehele gemeente gebruikt worden, maar ook voor plaatsen buiten de eigen grenzen. 21 Voor het inwonersaantal zijn de cijfers van de gemeentewebsite gebruikt, gedateerd op , geraadpleegd op

40 Cuijk In Cuijk woonden al voor onze jaartelling mensen. Er zijn ook tal van Romeinse archeologische vondsten gedaan. 40

41 Cuijk centrum Inwoners: 3525 In het centrum van Cuijk is veel gesitueerd. Er zijn diverse accommodaties voor specifieke groepen, zoals een jongerencentrum, een ouderencentrum en een kerkcentrum. Gemeenschapshuis Den Oeiep heeft een bredere functie. De grootste bibliotheek van de gemeente staat in deze wijk, net als de middelbare school en het ROC. Verder is er een basisschool (246 leerlingen) met genoeg kinderopvangmogelijkheden. Op het gebied van sport kan men in het centrum tennissen en is sportcentrum de Kwel een belangrijke spil. Na het afronden van de bouw van de nieuwe schouwburg heeft Cuijk centrum ook een regionale culturele trekpleister. 41

42 De Heeswijkse Kampen Inwoners: 6030 Voor de ruim 6000 inwoners van de Heeswijkse Kampen zijn relatief weinig voorzieningen aanwezig. Zij hebben de beschikking over één basisschool (481 leerlingen) en drie vormen van kinderdagopvang. Verder is het relatief nieuwe gemeenschapshuis De Nielt in de wijk gevestigd. Voor sport kan men terecht in de gymzaal van de basisschool. Alle buitensport is gecentreerd in de wijk de Valuwe, terwijl het overgrote deel van culturele instellingen in het centrum gevestigd zijn. De voorzieningen in de wijk zijn dan ook alleen gericht op het bedienen van de buurtbewoners. In die context functioneert de Nielt als het hart van het sociale leven in de wijk. 42

43 De Valuwe Inwoners: 3630 De Valuwe is een wijk met veel sportvoorzieningen. Dit komt door de aanwezigheid van sportpark De Groenendijkse Kampen, waar onder andere de honkbalvelden gevestigd zijn. Verder zijn er twee basisscholen (totaal 545 leerlingen) en een middelbare school, terwijl er ook diverse kinderopvanginstellingen zijn. Tot slot staan er de jeu-de-boules hal, de kinderboerderij en de scoutingblokhut. Daarmee is aan de wijk een belangrijke functie toegekend voor de plaats Cuijk. Veel van deze voorzieningen zijn niet uitsluitend gericht op de bewoners van de wijk. 43

44 Padbroek Inwoners: 3685 De wijk Padbroek is een typische woonwijk, waarin weinig grote voorzieningen gevestigd zijn. De basisschool Zevensprong (167 leerlingen) heeft een gymzaal. Verder staat basisschool t Startblok (321 leerlingen) in de wijk. Er zijn twee kinderopvanginstellingen en er is een mogelijkheid voor bijeenkomsten in het Doehuis. Alleen de Wingerd (75 leerlingen) zorgt voor speciaal basisonderwijs binnen de gemeente en heeft meer dan een lokale functie. 44

45 Heiligenberg / De Beijerd en t Riet / Buitengebied Inwoners: 355 In de overige wijken van Cuijk zijn nauwelijks voorzieningen gevestigd. Op het industrieterrein de Beijerd en t Riet zijn twee vestigingen voor middelbaar beroepsonderwijs gevestigd. Verder zijn de bewoners aangewezen op andere wijken in Cuijk. 45

46 Beers Inwoners: 1711 In Beers beschikt men over een basisschool (131 leerlingen) met kinderopvang, een voetbal- en tennisveld en een sporthal. Er ontbreekt weliswaar een gemeenschapsaccommodatie maar dit wordt opgevangen door de ruime mogelijkheden in sporthal het Kloosterhof. Zodoende zijn de inwoners voorzien van de nodige lokale voorzieningen. Door de aanwezigheid van het Nationale Veeteeltmuseum is er in Beers bovendien een culturele instelling gevestigd. 46

47 Haps Inwoners: 2910 Haps is na Cuijk het grootste dorp van de gemeente. Naast de plaatselijke basisschool (233 leerlingen) en de kinderopvang zijn er voetbalvelden en is er een tennispark. Er is ook een jeugdhuis, een apart jeugdgebouw en een biblioservicepunt. Alle voorzieningen in Haps zijn gericht op het gebruik door eigen inwoners. 47

48 Katwijk Inwoners: 417 Linden Inwoners: 266 Katwijk is een klein dorp dat aan Cuijk grenst. Er is nog één café, een private roeivereniging en de handboogschuttersvereniging, op de rand van sportpark de Groenendijkse Kampen. Voor al het overige kunnen inwoners gebruik maken van voorzieningen in Cuijk, met name in de wijk de Valuwe. Het dorp heeft een voetbalvereniging maar die heeft haar onderkomen op het sportpark in Cuijk. Linden, het kleinste dorp van het Land van Cuijk, heeft één voorziening: het pas gerenoveerde gemeenschapshuis de Burcht. Voor het overige kunnen de inwoners terecht in Cuijk. 48

49 Sint Agatha Inwoners: 503 In St. Agatha is het nieuwe multifunctionele centrum de Agaat gevestigd. Hierin is een basisschool (63 leerlingen), podiumzaal, gymzaal, kantine en vergaderruimte gevestigd. Verder kan er getennist worden en is er nog één dorpscafé. Tot slot heeft St. Agatha het historische kruisherenklooster aan de dorpsrand liggen, waarin een museum en het nationale archief van kloosterorden gevestigd zijn. In St. Agatha staat het Kruisherenklooster, waar het Erfgoedcentrum van het Nederlands Kloosterleven is gevestigd. 49

50 Vianen Inwoners: 1248 Vianen ligt midden in de gemeente en men beschikt er over voetbal- en tennisvelden, een gymzaal, een basisschool (110 leerlingen), een café en een gemeenschapshuis. Vianen ligt tegen Cuijk aan en is voor grotere voorzieningen dan ook afhankelijk van de hoofdplaats. Voor alle lokalen activiteiten is Vianen voldoende voorzien. 50

51 Gemeente Grave 22 Voorzieningen op gemeentelijk en regioniveau De gemeente Grave bestaat uit drie dorpen en de vestingstad Grave. Het kleinste dorp is Escharen met 1120 inwoners, terwijl de hoofdplaats Grave ongeveer 8800 inwoners heeft. De hele gemeente telt inwoners. De dorpen in de gemeente Grave zijn over het algemeen goed voorzien en de stad Grave kent ook op regionaal niveau enkele voorzieningen. De belangrijkste daarvan zijn het sportcentrum Op den Ham en de Koninklijke Visio voor speciaal basis- en voortgezet onderwijs. Voor de gemeente zelf zijn ook enkele zaken aanwezig. In Velp wordt in de Oude st. Vincentiuskerk regelmatig een artistieke tentoonstelling georganiseerd en in de Hampoort in de stad Grave is het Graafs museum gevestigd. Met de afronding van de bouw van het Catharinahof beschikt de stad Grave bovendien over een groot complex dat gebruikt wordt voor zorg, wonen en sociale activiteiten. Op gemeentelijk niveau beschikt Grave over een jeu-de-boules hal en een middelbare school. Daarmee zijn er in de gemeente Grave verschillende voorzieningen op gemeentelijk niveau gevestigd in de sectoren welzijn, sport, onderwijs en cultuur. In de regio is er ook een aanbod in de sectoren sport en onderwijs. 22 Voor het inwonersaantal zijn de cijfers van de gemeentewebsite gebruikt, gedateerd op , geraadpleegd

52 Grave (stad) Grave is ontstaan in de 12de eeuw en heeft in de 13de eeuw stadsrechten gekregen. 52

53 Bikkelkamp / Zittert Inwoners: 2390 De Bikkelkamp is in feite het sportpark inclusief de buurt die men in de volksmond Blauwe Dorp noemt. Blauwe Dorp vormt voor het gevoel van de inwoners samen met Rode Dorp, gelegen in de wijk Zittert, veel eerder een eenheid. Daarom wordt dit gebied samen behandeld. De Bikkelkamp bevat voetbalvelden en tennisvelden. In de rest van de wijk treft men nog een basisschool (246 leerlingen) en een kinderopvang. Er is geen gelegenheid om bijeenkomsten te organiseren maar men kan hiervoor naar de nabijgelegen wijk de Stoof of het Catharinahof. 53

54 Binnenstad Inwoners: 1387 In de binnenstad wonen 1387 inwoners maar er zijn nauwelijks voorzieningen aanwezig. Het Graafs museum benadrukt het historische karakter van de stad, terwijl het tegelijkertijd de uitvalsbasis is voor het Cloveniersgilde. Daarnaast bevindt de bibliotheek zich in deze wijk. Dit heeft wellicht te maken met de ruimte in het centrum, dat door de historische indeling en de winkelvoorzieningen weinig ruimte over laat. Voor bijeenkomsten is het multifunctionele centrum Catharinahof op het oude industrieterrein Wisseveld geschikt. Daarnaast zijn er in de wijken de Stoof en Esterveld enkele gemeenschapsaccommodaties en sportgelegenheden. Deze locaties zijn vanuit de binnenstad niet ver weg. 54

55 De Stoof Inwoners 966 In de wijk de Stoof staat onder andere het sportcentrum Op den Ham, waar ook het zwembad in is gehuisvest. Daarnaast staan er een basisschool (157 leerlingen), kinderopvang en een middelbare school. Op het gebied van buitensport zijn er hockeyvelden in de wijk. 55

56 Estersveld Inwoners: 3197 In Estersveld staat de Koninklijke Visio, die belangrijk is voor het speciale onderwijs in de regio. Voor de inwoners van de wijk zijn, naast de basisschool (309 leerlingen) en kinderopvang, een gemeenschapsaccommodatie. Voor sportbeoefening kunnen de inwoners gebruik maken van voorzieningen in de nabijgelegen wijk de Stoof. 56

57 Mars Inwoners: 798 In de wijk Mars is een basisschool (69 leerlingen) gevestigd, een gymzaal en de jeu-de-boules hal. Er is geen gelegenheid om bijeenkomsten te organiseren maar de wijk grenst wel aan het oude industrieterrein Wisseveld, waar ook het Catharinahof gevestigd is. 57

58 Wisseveld Inwoners: 7 Wisseveld is geen woonwijk maar bevat desalniettemin een jongerencentrum en het multifunctionele centrum Catharinahof. Gezien de situatie hoort het industrieterrein niet bij de binnenstad of de naastgelegen wijk Mars maar dient het gebied opgenomen te worden vanwege de aanwezige voorzieningen, die een goede aanvulling vormen op de voorzieningen in Mars en de binnenstad. 58

59 Escharen Inwoners: 1120 Escharen is een dorp met relatief veel voorzieningen. Naast de basisschool (120 leerlingen en kinderopvang zijn er een repetitieruimte voor het harmonieorkest, een dorpshuis, één café, een manege en voetbal- en tennisvelden. Voor de overige voorzieningen zijn de inwoners van Escharen voornamelijk aangewezen op Grave. Na Grave is Cuijk de dichtstbijzijnde grotere plaats. 59

60 Inwoners: 1183 In Gassel beschikt men over basisonderwijs (100 leerlingen) en kinderopvang, een gemeenschapsaccommodatie met gymzaal, een voetbalveld, tennisvelden, een manege en een biblioservicepunt. Voor grotere voorzieningen zijn zowel Grave als Cuijk mogelijkheden. Gassel 60

61 Velp Inwoners: 1660 Velp heeft, net als de overige twee dorpen van de gemeente Grave, de basisvoorzieningen. Er is een basisschool (114 leerlingen) met kinderopvang. Er zijn ook een gemeenschapshuis en een gymzaal. Daarnaast beschikt Velp over de expositieruimte van Kunst in het Kerkje en is er een kinderboerderij. Velp is voor grotere voorzieningen afhankelijk van Grave. Andere grotere plaatsen als Cuijk en Oss liggen op respectievelijk 14 en 17 kilometer reisafstand. In Oud-Velp ligt het voormalig Capucijnerklooster Emmaus, gesticht in

62 Gemeente Mill en Sint Hubert 23 Voorzieningen op gemeentelijk en regioniveau De gemeente Mill en Sint Hubert bestaat uit vier dorpen, waarvan Wilbertoord de kleinste is met 1118 inwoners. Mill is het grootste dorp en telt 6086 inwoners. De gemeente telt in totaal inwoners. De hoofdplaats is beduidend kleiner dan Boxmeer, Cuijk en Grave. Dit heeft ook gevolgen voor het aanbod van voorzieningen op regionaal niveau. Vrijwel alle sociale accommodaties in de gemeente Mill en Sint Hubert zijn gericht op de inwoners van de gemeente. Op regionaal gebied functioneert alleen Fitland als grote voorziening, mede door de aanwezigheid van het ziekenhuis, het hotel, de wellnessboot en het zwembad. Op het gemeentelijk niveau beschikt Langenboom over een scoutingblokhut, terwijl er in Mill meerdere voorzieningen zijn. Zo staat er een middelbare school, een jongerencentrum en een scoutingblokhut. Het nieuwgebouwde multifunctionele centrum Myllesweerd vervult veel functies. Er zit een theaterzaal in, de bibliotheek is er gevestigd en er is een bar. Daarnaast zijn er een aantal welzijnsorganisaties die gebruik maken van de accommodatie. Bovendien heeft Mill met de Mariakapel ten Hove een historisch-culturele trouwlocatie. In alle vier de dorpen zijn de basisvoorzieningen voor primair onderwijs, bijeenkomst en sport 23 Voor het inwonersaantal zijn de cijfers van de gemeentewebsite gehaald, gedateerd , geraadpleegd op aanwezig. Binnen de gemeente kan men in Mill terecht voor activiteiten in de sectoren welzijn, sport, onderwijs en cultuur. 62

63 Langenboom Inwoners: 2257 In Langenboom staat een basisschool (228 leerlingen) en is er kinderopvang. Daarnaast is er een scoutingblokhut en een gemeenschapshuis met gymzaal. Er zijn ook voetbal- en tennisvelden in het dorp aanwezig. Voor gemeentelijke voorzieningen zijn Mill en Grave de dichtstbijzijnde mogelijkheden. Voor regionale voorzieningen ligt Langenboom tussen Grave en Uden in. 63

64 Mill Inwoners: 6086 Mill is de hoofdplaats van de gemeente en dit is aan de voorzieningen ook te merken. Er is een brede school (531 leerlingen 24 ) en kinderopvang. Verder is er een bibliotheek, een sporthal, een middelbare school, het multifunctionele centrum Myllesweerd, een jongerencentrum, een scoutingblokhut, vier typen buitensportvelden (voetbal, tennis, hockey, korfbal) en het commerciële fitness/wellnesscentrumfitland XL. Voor regionale voorzieningen zijn er mogelijkheden in Boxmeer, Cuijk, Grave en Uden. 24 De brede school is er pas sinds Het aantal basisscholieren in 2013 is gebaseerd op het aantal leerlingen van de oude basisscholen: de Kameleon, de Straethof en de Leeuwerik. 64

65 Sint Hubert Inwoners: 1540 In Sint Hubert staat een dorpsbasisschool (98 leerlingen) en zijn er twee instellingen voor kinderopvang. Daarnaast is er een gemeenschapsaccommodatie met een gymzaal. Voor buitensporters zijn er tennisbanen en voetbalvelden. Bovendien is er de commerciële tennishal Kremers met binnen- en buitenbanen. Voor gemeentelijke voorzieningen is Mill nabij. Voor regionale voorzieningen ligt Sint Hubert tussen Boxmeer, Cuijk, Grave en Uden in. De Heimolen in St. Hubert staat sinds 1877 vlak buiten het dorp en is tussen 2007 en 2011 opgeknapt. 65

66 Wilbertoord Inwoners: 1118 In Wilbertoord is er primair onderwijs (124 leerlingen) en kinderopvang, een gemeenschapsaccommodatie, een gymzaal, voetbalvelden en tennisbanen. Voor gemeentelijke voorzieningen kan men uitwijken naar Mill of Sint Anthonis. Regionale voorzieningen bevinden zich in Boxmeer, Cuijk, Grave en Uden. 66

67 Gemeente Sint Anthonis 25 Voorzieningen op gemeentelijk en regioniveau De gemeente Sint Anthonis bestaat uit zeven dorpen waarvan Westerbeek de kleinste is met 556 inwoners. Sint Anthonis is het grootste dorp met 4180 inwoners en is tevens de hoofdplaats. De gemeente heeft inwoners. Voor Sint Anthonis geldt hetzelfde als voor Mill en Sint Hubert. De voorzieningen zijn hoofdzakelijk bedoeld om te functioneren voor de inwoners van de eigen gemeente. De uitzonderingen hierop zijn de middelbare school Korenaer, waar speciaal onderwijs wordt gegeven, en een overdekt zwembad voor zwemles. Over het algemeen zijn de dorpen in Sint Anthonis goed gefaciliteerd. Met uitzondering van Ledeacker heeft ieder een sportaccommodatie. In het multifunctionele centrum de Oelbroeck zit een grote sporthal, een bibliotheek en een jongerencentrum. Daarnaast maken diverse welzijnsorganisaties gebruik van de accommodatie. Via de Oelbroeck is het mogelijk om een aanbod van cultuur en sport op een gemeentelijk niveau aan te bieden. Daarnaast zijn er in Stevensbeek drie middelbare scholen gevestigd, zodat ook op het gebied van educatie op gemeentelijk niveau voldoende voorzieningen zijn. Voor regionale voorzieningen is Boxmeer het dichtstbijzijnd. Andere mogelijkheden zijn Cuijk, Venray en Gemert, alhoewel dit een stuk verder weg is. 25 Voor het inwonersaantal zijn de cijfers van de gemeentewebsite gebruikt, niet gedateerd, geraadpleegd op

68 Landhorst Inwoners: 740 In Landhorst zijn de basisvoorzieningen aanwezig. Er is een basisschool (71 leerlingen) en een kinderopvang, er is een gymzaal, er is een gemeenschapsaccommodatie en men kan er voetballen en tennissen. Voor grotere voorzieningen kan men terecht in Sint Anthonis en Mill Landhorst is het jongste dorp van het Land van Cuijk en bestaat sinds Het landelijke karakter van turfontginning kenmerkt het gebied. 68

69 Ledeacker Inwoners: 742 In Ledeacker zijn een basisschool (50 leerlingen) en een gemeenschapshuisaanwezig. Voor sport en cultuur kunnen inwoners zich wenden tot de nabijgelegen voorzieningen in Sint Anthonis. De bebouwde kom van Ledeacker is direct aangesloten bij de bebouwde kom van Sint Anthonis dus dit is geen probleem. Voor gemeentelijke voorzieningen is Ledeacker afhankelijk van Sint Anthonis. Mill is andere een mogelijkheid,, alhoewel dit minder voor de hand liggend is. Voor regionale voorzieningen kan men terecht in Boxmeer. Cuijk en Venray behoren ook tot de mogelijkheden maar deze plaatsen liggen verder weg. 69

70 Oploo Inwoners: 1806 In Oploo kunnen lokale schoolkinderen terecht op basisschool Matthias (144 leerlingen), waar een aantal kinderopvanginstellingen aanwezig zijn. Daarnaast is er een gemeenschapshuis en kan er zowel binnen als buiten gesport worden in twee gymzalen en op de voetbalvelden. Voor de overige voorzieningen biedt Sint Anthonis een mogelijkheid. Boxmeer is een tweede mogelijkheid. Buiten het Land van Cuijk zijn er mogelijkheden in Gemert en Venray maar dit is verder weg dan Boxmeer. 70

71 Sint Anthonis Inwoners: 4180 Sint Anthonis is de hoofdplaats van de gemeente en voorziet daarmee ook op gemeentelijk niveau. Voor de inwoners van Sint Anthonis zijn de basisvoorzieningen zoals de basisschool (306 leerlingen), kinderopvang, binnen- en buitensport en een gemeenschapsaccommodatie aanwezig. Daarnaast heeft Sint Anthonis een bibliotheek, die gevestigd is in het multifunctionele centrum Oelbroeck. In dit centrum zit de grote sporthal, de basisschool, het kinderopvangcentrum, het jeugdcentrum, een judo-dojo en een aantal welzijnsinstanties. Het is het belangrijkste centrum voor sociale voorzieningen in de gemeente. Voor regionale voorzieningen ligt Sint Anthonis het dichtst bij Boxmeer. Doordat Sint Anthonis de hoofdplaats van de gemeente is, zijn de andere grote plaatsen op een grotere afstand. Na Boxmeer (ongeveer 6,5 kilometer) zijn Cuijk, Gemert en Venray het dichtstbij. Dit is minimaal 17 kilomter. 71

72 Stevensbeek Inwoners: 691 Stevensbeek is een bijzonder dorp wanneer men naar voorzieningen kijkt. De basisvoorzieningen zijn aanwezig, namelijk de basisschool (70 leerlingen), kinderopvang, een gemeenschapsaccommodatie, een voetbalveld en een tennisveld. Daarnaast biedt Stevensbeek zowel op gemeentelijk als op regionaal niveau onderwijsvoorzieningen aan. Allereerst komt dit doordat er twee locaties van de middelbare school Metameer zijn gevestigd. Door de aanwezigheid van de middelbare school Korenaer voor speciaal onderwijs heeft Stevensbeek ook een regionale rol. Daarnaast heeft Stevensbeek een zwembad waar men zwemles kan volgen. Voor andere voorzieningen is er vanuit Stevensbeek de mogelijkheid om naar Sint Anthonis en Boxmeer te reizen. Buiten het Land van Cuijk biedt Venray een uitkomst. 72

73 Wanroij Inwoners: 2863 Wanroij ligt centraal tussen Mill en Sint Anthonis in en kan voor gemeentelijke voorzieningen in beide plaatsen terecht. Lokaal treft men er een basisschool (250 leerlingen) met een aantal mogelijkheden voor kinderopvang. Verder is er een overdekte sporthal en zijn er zowel voetbalvelden als tennisbanen. Er is ook een bilbiotheek en een gemeenschapsaccommodatie. In de gemeenschapsaccommodatie is een kleine zaal voor voorstellingen gesitueerd. Recreatie- en vakantiepark de Bergen van Wanroij geeft Wanroij een extra voorziening op het gebied van welzijn. 73

74 Westerbeek Inwoners: 556 In Westerbeek staat een gemeenschapsaccommodatie, een basisschool (90 leerlingen) met kinderopvang, een gymzaal en is er een voetbalveld. Voor grotere voorzieningen ligt Westerbeek in de buurt van Sint Anthonis. Voor regionale voorzieningen zijn Boxmeer, Gemert en Venray de dichtstbijzijnde plaatsen. Westerbeek vormt een kleine en hechte gemeenschap. Centraal in het dorp vindt men de kerk, de oudste bijeenkomstplaats van het dorp 74

75 Conclusies 75

76 Rijk voorzien en wijd vespreid In het Land van Cuijk zijn veel voorzieningen aanwezig. Ter verduidelijking: in dit rapport zijn er ongeveer 300 opgenomen. Dat valt te verklaren. Onze regio heeft een landelijk karakter en kent weinig grote plaatsen. Dit betekent dat de inwoners verspreid leven en zij daardoor in kleinere gemeenschappen verblijven. In deze gemeenschappen is wel behoefte aan een minimum aantal voorzieningen. Daarom heeft bijna ieder dorp een basisschool, een (buiten)sportaccommodatie en een ontmoetingsplek. Van alle dorpen in het Land van Cuijk ontbreekt één van deze drie alleen in Vortum-Mullem (sport), Beers (ontmoetingsplek), Katwijk (basisonderwijs) en Ledeacker (sport). In het dorp Linden ontbreken sport en basisonderwijs. Alleen het dorp Groeningen heeft geen voorzieningen. Voor Beers, Katwijk en Ledeacker is het ontbreken van deze sectoren ook te verklaren. In Beers is geen ontmoetingsplek maar de centraal gelegen sporthal heeft wel een kantine en een kleine zaal, zodat het qua zaalindeling niet veel anders is dan een gemeenschapsaccommodatie. Katwijk en Ledeacker liggen allebei dicht tegen de hoofdplaats van de gemeente aan. Het beeld van kleine gemeenschappen wordt alleen maar versterkt wanneer men kijkt naar de voorzieningen in de grotere plaatsen in het Land van Cuijk. In de wijken ontbreekt vaker dan in dorpen een voorziening in één van de sectoren. Dat is niet vreemd. In grotere woonplaatsen worden wijken deels op elkaar afgestemd. Zo bevinden sportparken zich doorgaans aan de randen van het dorp of de stad. Zij zijn gecreëerd met het idee dat zij functioneren voor het hele dorp of het stadje. In Boxmeer geldt dat voor Saxe-Gotha, in Cuijk is het de Valuwe, in Grave de Bikkelkamp. In de hoofdplaatsen Mill en Sint Anthonis is dit ook te zien, maar in dit rapport zijn zij als geheel onderzocht. Op gemeentelijk niveau zijn in iedere sector voorzieningen aanwezig in alle vijf de gemeenten. Zo heeft iedere gemeente minimaal één jongerencentrum, één scoutingblokhut en één groter ontmoetingscentrum. In de gemeenten Boxmeer, Cuijk en Grave is er een rijk aanbod aan diverse soorten basisonderwijs en in alle vijf de gemeenten bevindt zich minimaal één middelbare school. In de gemeente Grave, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis zijn geen basisscholen voor Jenaplan of Daltononderwijs. Daarnaast hebben alle vijf de gemeenten een breed scala aan sportvoorzieningen, variërend van voetbal en tennis tot paardrijden en in enkele gevallen honkbal. Tot slot heeft iedere gemeente een aantal cultuurdragende gebouwen, waarbij er in alle vijf minimaal één groter cultureel centrum voor toneel en muziek te vinden is. Het is opvallend dat er de laatste jaren veel locaties voor toneel en muziek gecreëerd zijn, meestal als onderdeel van grotere multifunctionele complexen. Voorbeelden zijn de Agaat (Sint Agatha), Myllesweerd (Mill), de Oelbroeck (Sint Anthonis) en het Catharinahof (Grave). Er zijn ook nieuwe gemeenschapsaccommodaties gebouwd, zoals 76

77 het Dorpshuus (Ledeacker)', gemeenschapshuis de Poel (Rijkevoort) en de Pit (Overloon). Naast nieuwbouw zijn er ook recentlijk grote verbouwingen verricht in 'het Wapen van Wanroij (Wanroij)en de Burcht (Linden). Er zijn tevens een aantal voorzieningen die de gemeentegrenzen overstijgen. In het Land van Cuijk zijn er daar een aantal van. Zo zijn er in de gemeenten Boxmeer en Cuijk scholen voor het MBO en zijn er in Grave en Stevensbeek middelbare scholen voor speciaal onderwijs. In de sector sport kent de regio twee honk- en softbalclubs en is er een aantal zwembaden. In de sector cultuur zal de schouwburg in Cuijk na de opening de enige echte accommodatie zijn die regionaal functioneert.het Oorlogsmuseum in Overloon vervult in essentie een bovenregionale culturele functie als Nationaal Oorlogsmuseum. In het Land van Cuijk zijn er voorzieningen in alle soorten en maten. Deze bevinden zich op veel plaatsen en zij zijn op veel verschillende manieren georganiseerd. Er ontbreken ook zaken. Er zijn in het Land van Cuijk nauwelijks lokale culturele voorzieningen. Dat komt deels door de typering van cultuur. In dit rapport is er voor gekozen om gemeenschapshuizen en gelijksoortige accommodaties te beschouwen als een plaats waar mensen elkaar ontmoeten. Er is daarmee niet gekeken naar de gebruikers ervan. Veel van deze gebouwen worden onder andere gebruikt door een harmonie, een fanfare of een muziekschool. Dit is buiten beschouwing gebleven. In de barometer zijn in de sector cultuur wel musea en expositieruimtes opgenomen, evenals theateren voorstellingsruimtes. Deze bevinden zich niet in ieder dorp maar dit is waarschijnlijk wenselijk noch haalbaar. In de tien indicatoren van de barometer worden daarom op lokaal niveau specifiek de andere drie sectoren genoemd. Naast het ontbreken van lokale cultuuraccommodaties blijkt dat er geen speciaal gebouw is waar bijeenkomsten op regionaal niveau georganiseerd kunnen worden. Alleen de schouwburg in Cuijk heeft na de opening deze functie, maar daarbij gaat het om een bijzonder soort van bijeenkomst. Voor het organiseren van grote evenementen zoals concerten, beurzen en grote markten is geen accommodatie. Dit valt wederom te verklaren. Door de relatief lage bevolkingsdichtheid is het organiseren van dergelijke evenementen in de regio minder voor de hand liggend. Het ontbreken ervan kan daarom even goed liggen aan het gebrek aan behoefte. Desalniettemin is het een constatering die uit het onderzoek naar voren is gekomen. Ondanks deze ontbrekende zaken kan er gesteld worden dat het Land van Cuijk een groot en divers aantal voorzieningen kent. Daarnaast zijn zij niet geconcentreerd op één plek maar zijn zij voor nagenoeg alle inwoners goed bereikbaar. Tot slot blijkt de organisatie 77

78 van deze voorzieningen op verschillende manieren geregeld te zijn. Wanneer leefbaarheid gekoppeld wordt aan voorzieningen dan luidt de conclusie dat leefbaarheid in het Land van Cuijk op dit moment niet onder druk staat. Uiteraard ontbreekt er her en der wel een voorziening maar materieel gezien lijkt de leefbaarheid goed geschraagd te zijn. Dat betekent niet dat dit ook voor de toekomst gegarandeerd is. De demografische ontwikkelingen zullen veranderingen in de vraag naar voorzieningen teweegbrengen. Dat betekent dat er nagedacht moet worden over de behoefte op de lange termijn, maar ook waar in een langer tijdsbestek geen of onvoldoende vraag naar zal zijn. De politiek zal moeten beslissen hoe men hier mee omgaat. Maar de toekomst is niet de enige zorg. Hoewel er nu voorzieningen aanwezig zijn, is het nog niet helder of deze ook de behoeften van de inwoners tegemoet komen. Voorzieningen zijn er immers voor de gebruikers en dat zijn de inwoners. Constateringen -Het Land van Cuijk is goed voorzien. Met de inachtneming van een aantal unieke kenmerken van de regio, kan gesteld worden dat het gebied meer voorzieningen kent dan het landelijk gemiddelde. Over het totale plaatje wordt alleen op buitensport lager dan gemiddeld gescoord. De verklaring hiervoor is dat de drie grootste plaatsen de buitensportactiviteiten geconcentreerd hebben op één locatie in het dorp of de stad. Wanneer deze drie buiten beschouwing worden gelaten dan zijn er meer buitensportvoorzieningen dan het landelijk gemiddelde. -Van de 33 plaatsen in de vijf gemeenten is er slechts één dorp zonder voorzieningen, Groeningen. Er is ook maar één dorp waar voorzieningen in twee van de drie belangrijke sectoren (onderwijs, sport, ontmoeting) ontbreken, namelijk Linden. In de drie dorpen Beers, Katwijk, Linden en Vortum-Mullem ontbreekt een voorziening in één van de drie sectoren. -In alle gemeenten zijn in ieder geval grotere voorzieningen aanwezig voor bijeenkomsten. Daarnaast heeft iedere gemeente een middelbare school en een multifunctioneel centrum. Een aantal van deze centra zijn recent gebouwd. -In de drie grotere gemeenten is het mogelijk om bijzonder (Jenaplan of Dalton, niet naar denominatie) basisonderwijs te volgen. Daarnaast is het mogelijk om in de gemeenten Grave en Sint Anthonis bijzonder of speciaal voortgezet onderwijs te volgen. -Op regionaal gebied zijn een aantal voorzieningen aanwezig in diverse sectoren. Er bevinden zich enkele middelbare beroepsscholen, een aantal bijzondere sporten en twee regionale culturele trekkers. Er zijn geen regionale gebouwen met een brede bijeenkomstfunctie. -Met betrekking tot het eigendom, onderhoud en beheer van voorzieningen bestaan grote verschillen, zowel binnen de gemeente als tussen de gemeenten. 78

79 Een interactief proces: Overleg Voor inwoners kan men leefbaarheid niet één op één gelijkschakelen met de aanwezige voorzieningen, zeker niet enkel de voorzieningen die hier opgenomen zijn. Een bejaarde vrouw zal bijvoorbeeld meer geven om een supermarkt in de buurt dan om een basisschool. Alleen uitgaan van de aanwezige voorzieningen geeft een ernstig beperkt beeld en om dit beeld te verbreden zal er overleg met inwoners moeten komen. Hieruit zullen andere aspecten van leefbaarheid naar voren komen. Er kan gedacht worden aan winkelvoorzieningen, openbaar vervoer, veiligheid of het straatbeeld. Daarnaast is zorg een belangrijke factor in leefbaarheid. De veranderingen in deze sector zullen niet zonder gevolgen blijven. Het beeld dat burgers hebben van leefbaarheid wordt deels bepaald door verwachtingen die zij hebben. Tegelijkertijd worden de mogelijkheden om dit te realiseren begrensd door beperkte financiëen. Politiek is bij uitstek de manier om hier keuzes in te maken en dit zal dan ook van belang zijn. Bij het overdenken van deze keuzes zijn de verwachtingen van inwoners van invloed en daarom is een oriëntatiegesprek met wijk- en dorpsraden een goede manier om dit weloverwogen te doen. Hoewel dit een prima benadering is, zal het ook een intensieve aanpak zijn. Het Land van Cuijk telt (voor zover bekend) ongeveer 40 wijk- en dorpsraden. Een afzonderlijk gesprek met individuele raden zal een langdurig proces zijn waar vele maanden en werkuren voor uitgetrokken moeten worden. Een dergelijke werkwijze lijkt daarom niet aan te raden. Het is wel mogelijk om één overleg met alle wijk- en dorpsraden per gemeente te plannen. Daarin hangt de invulling van dit overleg af van de voorkeur van de gemeente. In een gemeente met slechts enkele raden is een centraal overleg met de voltallige raden minder problematisch. Voor een gemeente met meer raden is dit minder voor de hand liggend. De gemeente Boxmeer heeft 15 wijk- en dorpsraden met ieder zowel leden als een bestuur. Een gesprek met alle volledige raden wordt dan al gauw een grote en onverzichtelijke bijeenkomst. Een oplossing zou kunnen zijn om enkel met de besturen in overleg te gaan. Zo worden de belangrijkste standpunten al voorbereid in een intern overleg van de wijk- of dorpsraad. Overigens is het aan te raden om dit interne overleg met wijkraden aan te bevelen om zo onnodige discussies te voorkomen. Eén agendapunt voor een overleg is in ieder geval belangrijk omdat het de koppeling maakt tussen het uiteindelijke doel van het project Leefbaarheid kernen & zorg en de stand van zaken tot nu toe. Als startpunt is er een inventarisatie gemaakt van de aanwezige voorzieningen in alle wijken en dorpen. De keuze voor de soorten opgenomen voorzieningen moeten aan het begin van een overleg uiteengezet worden. Er is geprobeerd om de inventarisatie zo volledig mogelijk te maken maar niemand kent een wijk of dorp zo goed als de inwoners ervan. Daarom is het verstandig om hen de mogelijkheid te geven om aanvullingen te doen. Vanaf hier is de stap naar het doel van het gesprek gemakkelijk. Na 79

80 een eventuele bijdrage van inwoners aan de basisinventarisatie, kan er gepraat worden over andere zaken die belangrijk worden gevonden. In dit overlegproces staan drie punten centraal: -De afweging tussen willen en kunnen. Het is belangrijk om te weten wat inwoners belangrijk vinden, maar ook wat de problemen zijn bij het realiseren ervan. -De afweging tussen het financiële en de draagkracht: Hier speelt de vraag of een voorziening in stand gehouden moet worden wanneer er in de gemeenschap weinig draagkracht voor is. -De overweging of er alternatieve mogelijkheden zijn: Wanneer er wel draagkracht is maar er zijn geen financiële middelen voor dan kan de gemeente in een constructief gesprek treden met een dorps- of wijkraad over het zoeken naar gezamenlijke alternatieven, eventueel in samenwerking met een (commerciële) organisatie. Een interactief proces: Suggesties Na de eerste oriëntatie is het duidelijk wat er leeft. Zowel de behoeften, de problemen en de beperkingen zijn helder. Daarna kan er gekeken worden naar manieren waarop er zo goed mogelijk aan de behoeften kunnen worden voldaan. De wijk- en dorpsraden zullen hier intern eerst moeten overleggen wat zij bij kunnen dragen aan deze doelstelling. Dit kan in veel vormen. Het kan door de raden verantwoordelijkheid te geven op bepaalde gebieden, of door een samenwerking tussen de raden en de gemeente, of door een taakuitbesteding aan de raden in ruil voor een subsidie, of door. In deze context past maatwerk. Niet ieder dorp of iedere wijk heeft even veel capaciteiten, onder meer doordat er niet overal even veel inwoners zijn. Dat hier wel mogelijkheden liggen kan het beste getoond worden aan de hand van een aantal voorbeelden. Zo is men in Westerbeek bezig om het sportpark te privatiseren en in handen te geven van de plaatselijke dorpscorporatie. Om het te realiseren zijn er een aantal afspraken gemaakt, waaronder een éénmalige bijdrage van de gemeente zodat er grootonderhoud kan worden verricht. Daarnaast ontvangt de dorpscorporatie een vast bedrag per jaar voor exploitatie en kleinonderhoud. Op die manier wordt het sportpark in Westerbeek via maatwerk en samenwerking geprivatiseerd. Een tweede voorbeeld. Tijdens een overleg tussen de gemeente Grave en de dorpsraad van Escharen, werd door de dorpsraad de vraag gesteld of zij het beheer van de lokale accommodatie over konden nemen. 26 Zij doen het klaarblijkelijk liever zelf dan dat het extern geregeld wordt. Er liggen dus mogelijkheden. Deze mogelijkheden staan of vallen met de bereidheid van inwoners om mee te werken. Omdat de behoeften in de ene omgeving niet 26 Overleg college gemeente Grave en dorpsraad Escharen,

81 hetzelfde zijn als in de andere, moet er gekeken worden naar de benodigdheden, problemen en mogelijkheden in iedere afzonderlijke omgeving. Daarom zijn er geen algemene regels te treffen en is maatwerk een passende oplossing. Samenwerking hoeft niet alleen met inwoners te zijn. De gemeenten kunnen fikse kosten besparen door grote projecten gezamenlijk op te pakken. Bij het realiseren van nieuwe voorzieningen die functioneren voor een groter gebied dan de gemeente, kan het wenselijk zijn om samen te werken. Wanneer men bijvoorbeeld het plan opvat om een atletiekbaan te bouwen, dan is het bij voorbaat duidelijk dat dit niet alleen voor de uitvoerende gemeente bruikbaar is. Door de kosten te delen is het eenvoudiger om een groot project te realiseren en kan iedereen in de regio er van profiteren. Niet alleen het realiseren van nieuwe voorzieningen vraagt om intergemeentelijke samenwerking. De huidige stand van zaken vereist in een aantal sectoren gezamenlijk overleg van de gemeenten met uitvoerende organisaties. Zo heeft bijna ieder dorp in het Land van Cuijk op dit moment nog een basisschool. Gezien het aantal leerlingen en de verwachte demografische ontwikkelingen, lijkt het niet reëel dat dit ook in de toekomst nog zo kan zijn. Hierbij spelen vragen zoals 'hoeveel leerlingen moet een school hebben om rendabel te zijn?', 'welke reisafstand tot een basisschool is acceptabel?' en 'kunnen kleine scholen wel aan de minimale kwaliteitseisen blijven voldoen?'. Door het dalende aantal jongeren komt de onderwijssector steeds meer onder druk te staan. Dit geldt niet alleen voor de basisscholen maar ook voor middelbare scholen en MBO's. Naarmate deze druk toeneemt zal samenwerking meer en meer een eis worden. Met name voor secundair en tertiair onderwijs geldt dat het om gemeenteoverstijgende voorzieningen gaat. Desalniettemin blijft gedegen onderwijs een verantwoordelijkheid voor iedere gemeente. Door deze ontwikkelingen wordt het dan ook meer een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Deze problemen moeten, gezien het toekomstbeeld, niet vrijblijvend besproken worden. Hoe eerder hiermee aangevangen wordt, des te beter zijn de vijf gemeenten in staat om de problemen tijdig te signaleren en er een oplossing voor te vinden. Wat betreft basisscholen kan er gedacht worden aan het sluiten van onrendabele scholen en de dorpsbewoners basisschoolvervoer aan te bieden ter compensatie. Voor middelbaar onderwijs en MBO's kan men eraan denken om scholen te laten specialiseren in een bepaalde richting waardoor twee scholen niet langer dezelfde doelgroep bedienen. Welke oplossingen er ook uitkomen, op de lange termijn zal de huidige werkwijze niet langer volstaan. Dit geldt eveneens voor de zorg. In dit rapport is de zorgsector buiten beschouwing gebleven vanwege de recente onduidelijkheden. De toekomst van de zorg is echter duidelijk: er wordt bezuinigd en daarom moet er efficiënter gewerkt worden. In veel gevallen zal dit betekenen dat zorg niet langer gebonden is aan voorzieningen maar dat er ter 81

82 plaatse maatwerk wordt geleverd. In dat geval ligt er ook voor de gemeenten een mogelijkheid om samen te werken, bijvoorbeeld door de zorgverlening in de verschillende gemeenten op elkaar af te stemmen. Op een hoger regionaal niveau wordt zorg al gezamenlijk ingekocht, op het niveau van het Land van Cuijk kan daarin nog efficiënter gekeken worden naar de verdeling van ingekochte zorgverleners. Door dit te koppelen aan bestaande ontmoetingsruimten wordt het mogelijk om het maatwerk ter plaatse toch voor een grotere groep uit te voeren. Zodoende wordt een bestaande voorziening ingezet om de zorg efficiënter uit te voeren. In dit licht is overleg geen overbodige luxe, zowel voor grote voorzieningen, als voor onderwijs, als voor de zorg. 82

83 Bijlage 1: Legenda 83