Studiegids Master. Talenonderwijs en communicatie:

Transcriptie

1 Talenonderwijs en communicatie: Duitse taal en cultuur: educatie en communicatie Engelse taal en cultuur: educatie en communicatie Franse taal en cultuur: educatie en communicatie Spaanse taal en cultuur: educatie en communicatie Nederlandse taal en cultuur: educatie en communicatie Studiegids Master

2 Faculteit Geesteswetenschappen Jaarrooster september oktober november ma ma ma di di di wo wo wo do do do vr vr vr za za za zo zo zo december januari februari ma ma ma di di di wo wo wo do do do vr vr vr za za za zo zo zo maart april mei ma ma ma di di di wo wo wo do do do vr vr vr za za za zo zo zo juni juli augustus ma ma ma di di di wo wo wo do do do vr vr vr za za za zo zo zo Onderwijsperiode 1 Onderwijsperiode 2 Introductieweek Onderwijsperiode 3 Onderwijsperiode 4 Kerst-/zomerreces Feestdagen Onderwijsvrije dagen oorlichtingsactiviteiten Toelichting jaarrooster Officiële feestdagen Op officiële feestdagen is de faculteit gesloten. In collegejaar 2008/2009 zijn dat de volgende dagen: - Kerstmis: 25 en 26 december 08* - Koninginnedag: 30 april 09 - Nieuwjaar: 1 januari 09 - Bevrijdingsdag: 5 mei 09 - Goede vrijdag: 10 april 09 - Hemelvaart: 21 mei 09 - Pasen: 12 en 13 april 09 - Pinksteren: 31 mei en 1 juni 09 * Het kerstreces (onderwijsvrije dagen) is van maandag 22 december 2008 tot en met vrijdag 2 januari anwege collectieve sluitingsdagen zullen de panden gesloten zijn van donderdag 25 december 2008 tot vrijdag 2 januari 2009 en op vrijdag 22 mei Introductie eerstejaars De introductie voor de eerstejaars vindt plaats in de eerste week van het collegejaar. In collegejaar 2008/2009 is dat van 1 t/m 5 september 08. Bachelorvoorlichtingsdagen: 28, 29 november 08 en 21 maart 09 Mastervoorlichting: 2 oktober 08 en 12 februari Semesters Het collegejaar is verdeeld in twee semesters van elk 2 onderwijsperiodes. Semester I - Onderwijsperiode 1: 8 september 08 t/m 7 november 08 Onderwijsperiode 2: 10 november 08 t/m 23 januari 09 Semester II - Onderwijsperiode 3: 2 februari 09 t/m 9 april 09 Onderwijsperiode 4: 20 april 09 t/m 26 juni Meer informatie Bezoek de website van de faculteit Geesteswetenschappen

3 Inhoud Inleiding... 5 Deel I Informatie over het masterprogramma Algemene beschrijving Programmaopbouw Exameneisen rijstellingen Studiebegeleiding... 6 Deel II akinhoudelijk deel van de masteropleiding Talenonderwijs en communicatie.8 1. Duits, Engels, Frans en Spaans Opbouw van de programma s Afstudeerproject Schematisch overzicht van het eerste programmajaar Informatie Shortlist cursusaanbod Nederlands Opbouw van het programma Afstudeerproject Informatie Shortlist Nederlands Deel III akdidactisch deel van de masteropleiding Het 2e jaar van de educatieve masteropleiding Aanmelding 2e jaar, startmomenten en programma Onderwijsonderdelen van het 2e jaar van de Educatieve Master Perspectieven Praktijkgericht Onderzoek, Literatuurconferentie en IL De BITEP-variant (Bilingual and International Teacher Education Programme) Aanmelding 2e jaar, startmoment en programma BITEP-variant Onderwijsonderdelen BITEP Praktijkperiode 1 en akdidactiek Praktijkgericht Onderzoek, Literatuurconferentie en IL Teaching in English en International and Crosscultural Education Examen Exameneisen Examencommissie educatieve masteropleidingen Procedure examenaanvraag en diploma-uitreiking Informatie Deel I Praktische informatie van de masteropleiding Plaats binnen beide faculteiten Opleidingslocaties Secretariaten StudiePunt Letteren Cursusaanbod en inschrijfprocedure Inschrijfprocedure Shortlist cursussen Cursusbeschrijvingen... 30

4 Inleiding Deze studiegids bevat informatie over de tweejarige educatieve masterprogramma s op het gebied van Duits, Engels, Frans, Spaans en Nederlands die worden aan geboden in een samenwerking tussen de faculteit Geesteswetenschappen en het Interfacultaire Instituut voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Studievaardigheden (ILOS). Het eerste jaar van de opleiding wordt verzorgd door de vakopleiding, het tweede jaar door het ILOS. Studentenstatuut Het Studentenstatuut van de faculteit Geesteswetenschappen is een aanvulling op deze studiegids. In het statuut staan de algemene universitaire en facultaire regelingen beschreven, inclusief de rechten en de plichten van zowel de studenten als de Universiteit Utrecht. Het Studentenstatuut is digitaal beschikbaar via de website van het StudiePunt, Onderwijs-en examenregeling (OER) Iedere opleiding van de faculteit Geesteswetenschappen kent een eigen onderwijs-en examenregeling (OER). Daarin worden de doelen en eindtermen per opleiding beschreven en worden de programma s vastgesteld. Tevens worden in de OER de regels ten aanzien van het volgen van cursussen, toetsing en examinering per cursus of opleiding vastgesteld. ia de website van het studiepunt kun je de OER raadplegen voor het cursusjaar Natuurlijk kun je voor nadere informatie altijd terecht bij het StudiePunt, 5

5 Deel I Informatie over het masterprogramma 1. Algemene beschrijving 1.1 Programmaopbouw Binnen het bachelor-mastersysteem bestaat een complete academische opleiding uit twee fasen: de bachelorfase en de masterfase. Bacheloropleidingen duren drie jaar, de lengte van de masters varieert. Er zijn éénjarige masters en tweejarige research- en educatieve masters. Een masteropleiding bestaat uit een of meerdere masterprogramma s. Toelating tot een masterprogramma loopt via de toelatingscommissie van de betreffende masteropleiding. De Faculteit Geesteswetenschappen biedt in samenwerking met het ILOS drie masteropleidingen aan: Talenonderwijs en communicatie, met de programma s Duits, Engels, Frans, Spaans en Nederlands; Kunstonderwijs en communicatie, met de programma s Kunstgeschiedenis en Muziekwetenschap; Mens- en maatschappijonderwijs en communicatie, met het programma Geschiedenis (en vanuit andere faculteiten Geografie, Maatschappijleer, Godsdienst/Levensbeschouwing en Wijsbegeerte). De masteropleidingen op het gebied van educatie en communicatie zijn bedoeld voor studenten met belangstelling voor onderwijs, het docentschap en andere educatieve of voorlichtende functies. Het omvat 120 ECTS, dat overeenkomt met twee jaar studie. Daarvan is ongeveer de helft gevuld met cursorisch onderwijs en onderzoek binnen de vakopleiding, het eerste jaar. Het andere deel bestaat uit stages en deskundige begeleiding waardoor je hands-on ervaring opdoet in het ontwikkelen, voorbereiden, geven en evalueren van onderwijs. Dit is het tweede jaar dat wordt verzorgd door het ILOS. Het afstudeerproject bestaat uit een onderzoeksdeel (de masterthesis) dat onderdeel uitmaakt van het eerste jaar en vervolgd wordt met een praktijkgericht onderzoek in het tweede jaar. Er zijn twee varianten van de educatieve masteropleidingen: de reguliere lerarenopleiding en de BITEP, de tweetalige en internationale variant. Na afsluiting van het programma wordt de graad Master of Arts verleend, tezamen met het getuigschrift voor de eerstegraads onderwijsbevoegdheid. oor de BITEP-variant wordt dat aangevuld met een certificaat waaruit blijkt dat de student zich heeft gespecialiseerd op het gebied van tweetalig en internationaal onderwijs. 1.2 Exameneisen De exameneisen van het programma staan geformuleerd in de Onderwijs- en Examenregeling. Deze regeling is te vinden op > binnenstad > Onderwijs- en examenregelingen (OER). 1.3 rijstellingen Studenten kunnen bij de Examencommissie een verzoek indienen tot vrijstelling van een onderdeel van het programma als zij elders een qua inhoud en niveau overeenkomstig onderdeel van een universitaire of hogere beroepsopleiding hebben voltooid. Een verzoek tot vrijstelling kan eveneens worden overwogen als studenten door werk- c.q. beroepservaring aantoonbaar over voldoende kennis en vaardigheden beschikken met betrekking tot het desbetreffende onderdeel. In de regel zullen deze overwegingen bij het vaststellen van het masterplan reeds in beschouwing zijn genomen en in het eigen masterplan zijn opgenomen. 1.4 Studiebegeleiding Als studenten begeleiding nodig hebben, kunnen zij terecht bij de studieadviseur of hun tutor. 6

6 De studieadviseur De studieadviseur is een onafhankelijk adviseur en een vertrouwenspersoon voor de studenten. Bij de studieadviseur kun je terecht met vragen over je studieplanning en exameneisen. Maar vooral zul je je studieadviseur consulteren als er sprake is van vragen en problemen rond bijvoorbeeld studievertraging, speciale regelingen, vrijstellingen of studiefinanciering. Studenten die door ziekte of andere persoonlijke omstandigheden vertraging oplopen wordt ten zeerste aanbevolen zo spoedig mogelijk contact op te nemen met de studieadviseur. Raadpleeg > studieadviseur om te weten wie jouw studieadviseur is en hoe je hem of haar kunt bereiken. De tutor Tijdens de toelatingsprocedure voor een masterprogramma of direct daarna wordt met studenten overlegd over de invulling die zij zelf aan hun studie willen geven. Neem hiervoor contact op met de programmacoördinator van jouw talenopleiding. Zie paragraaf 1.4 voor zijn/haar gegevens. Daarbij wordt hun individuele programma al grotendeels vastgesteld. Indien zij weten op welk terrein zij hun afstudeeropdracht willen maken, wordt hen een begeleider toegewezen die tevens als tutor optreedt. Aan studenten die nog geen duidelijke ideeën hebben, wordt een docent als tutor toegewezen. Deze is, waar nodig, beschikbaar voor vragen over vakinhoudelijke aspecten van de studieloopbaan. Bij de keuze van vakken is goedkeuring van de tutor noodzakelijk. Alle docenten binnen een masterprogramma treden op als tutor. 7

7 Deel II akinhoudelijk deel van de masteropleiding Talenonderwijs en communicatie 1. Duits, Engels, Frans en Spaans De masterprogramma s in de vreemde talen die onderdeel uitmaken van de opleiding Talenonderwijs en communicatie bereiden voor op educatieve functies op academisch niveau. Hiervoor is enerzijds grondige kennis op het gebied van de vreemde taal en cultuur vereist en anderzijds het vermogen om die inzichten te ontsluiten voor anderen. Deze masteropleiding beslaat grofweg dan ook twee wetenschapsdomeinen: Inhoudelijke verdieping van de vakkennis op terrein van de Duitse, Engelse, Franse of Spaanse taal en cultuur, gericht op het vreemde talenonderwijs. Daarbij gaat het om taal(onderwijs)kunde, letterkunde en cultuurkunde. De communicatieve, didactische en onderwijskundige kennis, inzichten en vaardigheden die van belang zijn in de educatieve sector. Uitgangspunt van deze masterprogramma s is de overtuiging dat het (voortgezet en hoger) onderwijs stoelt op sturing van leerprocessen in een vreemde taal, geplaatst in het kader van een specifiek vak. In de opleiding van leraren leidt dit uitgangspunt tot de integratie van een vakdidactisch en een onderwijskundig perspectief. Een goed begin is het halve werk. Het is dan ook verstandig om reeds in de bachelorfase van de studie rekening te houden met de keuze voor de educatieve master. Ideaal daarvoor zijn cursussen uit de minor taalonderwijskunde. In deze minor kan een keuze gemaakt worden uit zes cursussen: Onderwijs Nederlands als tweede taal ( ), Methoden van communicatiekundig onderzoek ( ), Inleiding taalonderwijskunde ( ), Receptieve en productieve vaardigheden ( ), Georkestreerd spreken ( ), en natuurlijk de Oriëntatiecursus op de educatieve praktijk die door het ILOS verzorgd wordt. Let wel, deze cursussen zijn niet verplicht, maar het is wel aanbevelingswaardig om deze cursussen te volgen, dan wel op een andere manier de vaardigheden en/of competenties te verwerven. In de mastercursussen wordt deze stof goeddeels bekend verondersteld. Daarnaast biedt de bacheloropleiding Engelse taal en cultuur een cursus aan die goed past binnen dit minorprogramma en er ook in opgenomen kan worden: Teaching English in Europe, cursuscode , periode 2, niveau 3. Minor Studielast Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 7,5 ECTS Methoden communicatiekundig onderzoek Inleiding taalonderwijskunde Receptieve en productieve vaardigheden Onderwijs Ned. Als 2 e taal Teaching English in Europe Oriëntatie op de educatieve praktijk Methoden communicatiekundig onderzoek Oriëntatie op de educatieve praktijk Georkestreerd spreken Het onderwijs in de master wordt aangeboden aan kleine groepen en in een variatie aan onderwijsvormen. Het zelfstandig schrijven van essays, individuele opdrachten, projectwerk en peer teaching maken deel uit van de onderwijsvormen. Deelnemers worden daarbij intensief begeleid. Equivalente cursussen kunnen in het buitenland worden gevolgd. Als je deze optie overweegt, overleg dan ruim van tevoren met de programmacoördinator van jouw talenopleiding. Zie paragraaf 1.4 voor zijn/haar gegevens. oor geïnteresseerden - met name voor het vak Engels - bestaat ook een internationale en tweetalige variant (BITEP), gericht op internationaal en tweetalig onderwijs. Zie het tweede deel van deze studiegids voor specifieke informatie over het BITEP-programma. 8

8 1.1 Opbouw van de programma s De beoogde masteropleiding slaat een brug tussen een taal- en cultuuropleiding en de onderwijspraktijk van het aan de studie gerelateerde schoolvak. De twee delen van deze brug kunnen als vakdidactische lijn en onderwijskundige lijn worden aangeduid. In de vakdidactische lijn staat de vraag centraal hoe in het (voortgezet) onderwijs leeromgevingen ontwikkeld kunnen worden die - vakinhoudelijk gefundeerd - het leren van de vreemde taal in kwestie; de literaire en culturele ontwikkeling m.b.t. dat taalgebied; en de diepgaande verkenning van de desbetreffende samenlevingen volgens de eindtermen van het schoolvak naar een bepaald resultaat toe sturen. Het Masterprogramma wordt in het eerste jaar in zes cursussen van in totaal 45 ECTS gerealiseerd: drie taaloverstijgende verplichte cursussen (22.5 ECTS), drie á vier taalspecifieke keuzecursussen (22.5 ECTS). In de onderwijskundige lijn wordt - in nauw verband met stages of met (deeltijd) werk als docent in het onderwijs - de student als leraar opgeleid met alle competenties die voor deze professie kenmerkend zijn. In deze lijn worden in het tweede masterjaar als professionele competenties ontwikkeld: het kunnen analyseren en realiseren van onderwijs-leerprocessen (en wel in het kader van vakdidactisch gefundeerde leeromgevingen); het kunnen analyseren en ontwikkelen van het curriculum waarin de beoogde leerprocessen moeten worden geplaatst; het kunnen evalueren van leerprocessen en leerresultaten (ook in het licht van de geldige examenprogramma s). Het opleiden en begeleiden van studenten in de onderwijspraktijk staat in deze lijn van het masterprogramma centraal. 1.2 Afstudeerproject Onderwerp van het onderzoek De MA Talenonderwijs en Communicatie, kent een afstudeerproject in de omvang van totaal 22.5 ECTS. Dit afstudeerproject is echter gesplitst in twee delen. Deel 1 (15 ECTS) sluit het eerste jaar van het studieprogramma af (periode 2 of 4, afhankelijk van het semester waarin je het masterprogramma gestart bent). Deel 2 (7.5 ECTS) rondt het tweede jaar af. Belangrijk bij de keuze van een afstudeerproject is dan ook de relatie tussen het eerste en het tweede, op de onderwijspraktijk gerichte, deel 2 van het afstudeerproject. Het verdient daarom aanbeveling al in het begin rekening te houden met de aansluiting tussen beide onderdelen van het afstudeerproject. Het afstudeerproject moet op wetenschappelijke wijze inzicht geven in de (door het onderwijs gestuurde) taalontwikkeling van leerlingen. De te leren taal kan het Nederlands zijn, maar ook Duits, Engels, Frans of Spaans. Taalontwikkeling is hierbij uitdrukkelijk bedoeld in brede zin: het omvat uiteenlopende niveaus en alle gebieden van het taalonderwijs, van eerste gesprekken tot werkstukken in de vreemde taal, van de eerste schrijfsels in het basisonderwijs tot luistertoetsen in het Nederlands in het voortgezet onderwijs, van culturele kennis tot literatuur. In elk afstudeerproject kan vooraf een specifieke probleemstelling ontwikkeld worden. In deze probleemstelling moeten één of meer van de onderstaande deelvragen aangeroerd worden: Hoe wordt een (deel van een) onderwijstraject ingericht conceptueel en in de praktijk? Welke theorie ligt hier aan ten grondslag, in termen van de didactiek en/of in termen van taalleren? Wat betekent de theorie voor de daadwerkelijke inrichting van de onderwijssituatie? Welk materiaal wordt gebruikt, welke werkvormen worden gebruikt? En, hoe verhouden deze zich tot de theorie? Wat is de relatie tussen leren communiceren en leren van taal als vorm? Welke opdrachten, welke interactiepatronen (rollen en taken van docent en studenten, samenwerking e.d.), en leer(ling)activiteiten worden gerealiseerd? En, hoe verhouden deze zich tot de theorie? Welke toetsvormen worden gerealiseerd? Welke mogelijkheden biedt ICT in het talenonderwijs? Welke rol speelt interculturaliteit in de klas? Welke mogelijkheden voor verbetering dienen zich aan? Etc. 9

9 Welke doelen worden in het zo ingerichte onderwijs nagestreefd, en in welke mate worden deze bereikt? Welke cognitieve processen worden door middel van gestuurd taalleren ontwikkeld? En, hoe verhouden deze zich tot een adequate taakuitvoering? Wat is de relatie in termen van cognitieve processen, en in termen van kwaliteit van taakuitvoering tussen het uitvoeren van dezelfde taak bij verschillende talen (bij taalleerders van verschillend niveau)? Wat is de validiteit van instrumenten om de vaardigheden van leerlingen te bepalen? Etc. Let wel, de bovenstaande opsomming is vanzelfsprekend verre van volledig. Bovendien wordt met deze opsomming nog op geen enkele wijze vastgelegd hoe het onderzoek vorm gegeven wordt. Dat is onderwerp van overleg met de (eerste) begeleider. Begeleiding In principe is men vrij in de keuze van afstudeeronderwerp, maar de student moet er wel een begeleider voor kunnen vinden. Uiteraard zullen docenten in het algemeen geen begeleiding geven in een onderwerp dat zij niet beheersen. De student wordt begeleid door twee docenten naar keuze, ten minste één daarvan is altijd een docent van haar of zijn eigen vreemde-talenopleiding. Deze begeleider treedt ook in de regel op als eerste begeleider. Als beide begeleiders van de eigen opleiding deel uitmaken treedt een van hen op als eerste begeleider, de ander als tweede lezer. Eisen aan het afstudeerproject Heb je eenmaal een onderwerp en een begeleider, dan geldt globaal dat je afstudeerproject duidelijkheid moet bieden over ten minste de volgende aspecten van je onderwerp: De vraagstelling van het onderzoek en relevantie van deze vraagstelling; De resultaten van het onderzoek en hun betekenis voor het vakgebied; Suggesties voor verder onderzoek aan het gekozen onderwerp. Inhoudelijk moet het afstudeerproject dus inzicht geven in het vakgebied van het desbetreffende masterprogramma en de in de master ontwikkelde competenties weerspiegelen. In het beste geval draagt het afstudeerproject bij aan het actuele wetenschappelijke debat. De vreemde taal die in de scriptie of reflectieve tekst bij de afstudeeropdracht gebezigd wordt moet op het door de master gevraagde taalvaardigheidsniveau zijn. 1.3 Schematisch overzicht van het eerste programmajaar De onderstaande schema s laten per taal zien hoe het onderwijsprogramma in het eerste jaar van de masteropleiding Talenonderwijs en communicatie is opgebouwd; de taaloverstijgende verplichte cursussen zijn vet afgedrukt en individueel begeleide onderdelen (afstudeerprojecten) zijn cursief afgedrukt. De overige cursussen zijn keuzecursussen. Er zijn voor de studenten in een vreemde taal twee instapmomenten: begin september (periode 1) en begin februari (periode 3). Aan het einde van het eerste jaar traject (dus in periode 4 of 2) wordt het eerste deel van het afstudeerproject afgerond (15 van in totaal 22.5 ECTS). Met toestemming van de examencommissie van de masteropleiding kan het taalspecifieke deel van het programma door de opname van relevante andere cursussen worden veranderd. Duits Studielast Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 7,5 ECTS Language Learning Literatuuronderwijs Language Education ,5 ECTS Text und Kontext Leben und Werk Paul Celans ermittlung, Sprache und Kultur ermittlung, Sprache und Kultur ECTS Afstudeerproject I: Master-Arbeit Afstudeerproject I: Master-Arbeit 10

10 7,5 ECTS Concepts of indentity English in the Corporate World L2 Acquisition Research Seminar James Joyce English and Cultural Diversity Perception and Production in L2 Acquisition Gordimer and Coetzee Parameters in L2 Acquisition Shakespeare and Translation Topics in American Diversity ECTS American Cultural Influence American Cultural Influence ECTS Afstudeerproject I Afstudeerproject I 7,5-10 ECTS Compétences et Identités Le Roman Francais d Aujourd hui Décadence et contre-décadence Fable, Fablieux, Farces Sémantique du Francais Lexique et ocabulaire ECTS Afstudeerproject I Afstudeerproject I Engels Studielast Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 7,5 ECTS Language Learning Literatuuronderwijs Language Education Frans Studielast Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 7,5 ECTS Language Learning Literatuuronderwijs Language Education Spaans Studielast Periode 1 Periode 2 Periode 3 Periode 4 7,5 ECTS Language Learning Literatuuronderwijs Language Education Film en drugs in Latin America Pragmática: Enseňanza y aprendizaje La Novela Espaňola actual ariación Lingüística y Contacto de Lenguas La Comunicación intercultural History and Fiction Regiones bilingües y efectos comunicativos ECTS Afstudeerproject I Afstudeerproject I 11

11 1.4 Informatie oor informatie over de inhoud van de cursussen kunt u terecht bij de betreffende cursuscoördinatoren (zie cursuskrant of Onderwijscatalogus). oor algemene informatie over de masterprogramma s kunt u terecht bij de programmacoördinatoren: Duits: dr. E.W. van der Knaap (030) , ewout.vanderknaap@let,uu,nl Engels: dr. W.Z. van den Doel (030) , rias.vandendoel@let.u.nl Frans: prof. dr. M. van Buuren (030) , maarten.vanbuuren@let.uu.nl Spaans: dr. D. Nieuwenhuijsen (030) , dorien.nieuwenhuijsen@let.uu.nl 1.5 Shortlists cursusaanbod Hierna vind je het vakinhoudelijke deel van het vastgestelde cursusaanbod per taal. oor de volledige shortlists (d.i. inclusief het vakdidactische deel) zie pagina s oorbereidende cursussen Cursuscode Cursustitel Niveau ECTS Periode Methoden van communicatiekundig onderzoek 2 7,5 1, Inleiding taalonderwijskunde 2 7,5 2/ Georkestreerd spreken 3 7, ILOS Lees- en schrijfprocessen 3 7,5 4 Onderwijs Nederlands als tweede taal Oriëntatie op de educatieve praktijk 2 7, ,5 1, 3 Algemeen taaloverstijgend - verplicht Cursuscode Cursustitel ECTS Periode Processes and Results of Controlled Language Learning 7, Language Education 7, Literatuuronderwijs 7,5 2 12

12 Taalspecifiek Duits AKINHOUD K Dui-Leben und Werk Paul Celans 7, Dui-Text und Kontext 7, Dui-ermittlung, Sprache und Kultur 7,5 2 3 AFSTUDEERPROJECT Dui-Master-Arbeit Sprachunterricht IMPO04 Praktijkgericht Onderzoek 7, Engels AKINHOUD K Eng-Concepts of Identity 7, Eng-English and Cultural Diversity 7, Eng-English in the Corporate World 7, Eng-Gordimer and Coetzee 7, Eng-James Joyce 7, Eng-L2A Seminar 7, Eng-Parameters in L2 Acquisition 7, Eng-Perception/Production L2 Acquisition 7, Eng-Shakespeare and Translation 7, Eng-Topics in American Diversity 7, Ges-American Cultural Influence AFSTUDEERPROJECT Eng-Scriptie/ afstudeerproject 15-22, IMPO04 Praktijkgericht Onderzoek 7, Frans AKINHOUD K Fra-Compétences et Identités 7, Fra-Décadence et Contre-Décadence 7, Fra-Fable, Fablieux, Farces (Lc9) 7, Fra-Lexique et ocabulaire 7, Fra-Roman Francais d'aujourd'hui (Lc10) 7, Fra-Sémantique du Francais 7, AFSTUDEERPROJECT Fra-Scriptie/ afstudeerproject 15-22, IMPO04 Praktijkgericht Onderzoek 7,

13 Spaans AKINHOUD K Spa-Film and Drugs in Latin America 7, Spa-History and Fiction 7, Spa-La Comunicación Intercultural 7, Spa-La Novela Española Actual 7, Spa-Pragmática: Enseñanza y Aprendizaje 7, Spa-Regiones Bilingües 7, Spa-ariación Lingüística 7,5 1 AFSTUDEERPROJECT IMPO04 Praktijkgericht Onderzoek 7, Spa-Scriptie/afstudeerproject 15-22,

14 2. Nederlands Het masterprogramma Nederlands, dat onderdeel uitmaakt van de opleiding Talenonderwijs en communicatie is bedoeld voor studenten met een bachelordiploma Nederlandse taal en cultuur en belangstelling voor onderwijs, het docentschap en andere educatieve en voorlichtende functies. Het programma bereidt voor op educatieve functies op academisch niveau. Enerzijds vergaart een student grondige kennis op het gebied van Nederlandse taal en cultuur, anderzijds wordt geleerd die inzichten te ontsluiten voor anderen. Studenten verdiepen zich in de vakkennis op het terrein van Nederlandse taal en cultuur. Daarbij gaat het om onderwerpen zoals taalkunde, taalbeheersing en letterkunde (historisch, modern en jeugdliteratuur). erder doen studenten communicatieve, didactische en onderwijskundige kennis, inzichten en vaardigheden op die van belang zijn in de educatieve sector. Een deel van de opleiding bestaat uit een traject waarin onderwijs en werk (stage) bij een onderwijsinstelling worden gecombineerd. Afgestudeerden van dit masterprogramma hebben een eerstegraads onderwijsbevoegdheid Nederlands. Je bent daarmee bevoegd om in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en het hoger beroepsonderwijs te doceren. De arbeidsmarktperspectieven zijn goed. Dit educatieve masterprogramma is ook een goede voorbereiding op andere functies in de educatieve sector zoals bij educatieve diensten en didactische centra, bij uitgeverijen, in vakdidactisch onderzoek, voorlichting en journalistiek. Bovendien zijn afgestudeerden gekwalificeerd voor het geven van onderwijs in Culturele en Kunstzinnige orming (CK) en Nederlands als tweede taal. Ook kun je toegelaten worden tot een PhD-opleiding in de humaniora en vakdidactiek aan een Nederlandse universiteit. Het onderwijs wordt aangeboden aan kleine groepen en in een variatie aan onderwijsvormen. Het zelfstandig schrijven van essays, individuele opdrachten en projectwerk maken deel uit van de onderwijsvormen. Deelnemers worden daarbij intensief begeleid. Equivalente cursussen kunnen in het buitenland worden gevolgd. oor geïnteresseerden - met name voor het vak Engels - bestaat ook een internationale en tweetalige variant (BITEP), gericht op internationaal en tweetalig onderwijs. Zie onder BITEP voor specifieke informatie over dit programma. Een goed begin is het halve werk. Het is dan ook verstandig om reeds in de bachelorfase van de studie rekening te houden met de keuze voor de educatieve master. Ideaal daarvoor zijn cursussen uit de minor taalonderwijskunde. In deze minor kan een keuze gemaakt worden uit zes cursussen: Onderwijs Nederlands als tweede taal ( ), Methoden van communicatiekundig onderzoek ( ), Inleiding taalonderwijskunde ( ), Receptieve en productieve vaardigheden ( ), Georkestreerd spreken ( ), en natuurlijk de oriëntatiecursus op de educatieve praktijk die door het ILOS verzorgd wordt. Let wel, deze cursussen zijn niet verplicht, maar het is wel aanbevelingswaardig om deze cursussen te volgen, dan wel op een andere manier de vaardigheden en/of competenties te verwerven. In de mastercursussen wordt deze stof goeddeels bekend verondersteld. 2.1 Opbouw van het programma Het onderwijsprogramma is opgebouwd rond de vertrouwde driedeling: taalkunde, letterkunde en taalbeheersing. Als verplichte keuzeonderdelen moeten drie cursussen (totaal 22,5 ECTS) worden gevolgd op minimaal twee van deze drie deelgebieden van de Neerlandistiek. Concreet betekent dit dat het eerste jaar van het masterprogramma is opgebouwd uit de volgende cursussen: 15

15 Programma Nederlands Periode 1 Language Instap 1 learning* (Duits/ILOS) Complexiteit van educatieve teksten (taalbeheersing) Instap 2 Language education* (Nederlands) Document structure and cognitive processing (taalbeheersing) * verplicht Literair erfgoed I (letterkunde) Nederlands in Europese context (taalbeheersing) Historische literatuur op school (letterkunde) Tutorial Causality in discourse (taalbeheersing) Nederlands als tweede taal (taalkunde) Literatuurgeschiedschrijving (letterkunde) Discourse structure and text complehension (taalbeheersing) Dutch-English Arthurian Romances (letterkunde) Amsterdam op het toneel (letterkunde) Grondeloze tijd (letterkunde) Literair erfgoed II (letterkunde) Emblemen en liederen (letterkunde) (Afstudeerproject 1; 15 ECTS) Grondslagen Neerlandistiek (Nederlands) (Afstudeerproject 1; 15 ECTS) ereisten met betrekking tot de invulling van het vakdeel Nederlands (60 ECTS), inclusief bijdrage aan gezamenlijke componenten: 7,5 ECTS Taalbeheersing 7,5 ECTS Taalkunde 7,5 ECTS Letterkunde 15 ECTS twee gemeenschappelijke cursussen uit de educatieve master MT 15 ECTS als onderdeel van het eindwerkstuk, dat in totaal 22,5 ECTS zal omvatten. Met dien verstande dat de student keuze heeft om een cursus uit alle drie de richtingen van de Neerlandistiek te volgen, of te kiezen voor twee van de drie richtingen, waarbij dan twee taalbeheersing-, twee letterkunde-, of twee taalkundecursussen gevolgd worden. Zoals al bovenstaande overzicht blijkt zijn er voor Nederlands twee instapmomenten: september en februari. Beide sluiten aan op het tweedejaar bij het ILOS, omdat ook daar twee instapmomenten gebruikelijk zijn. 2.2 Afstudeerproject Onderwerp van het onderzoek De MA Talenonderwijs en Communicatie, kent een afstudeerproject in de omvang van totaal 22.5 ECTS. Dit afstudeerproject is echter gesplitst in twee delen: deel 1 (15 ECTS) sluit het eerste jaar van het studieprogramma af (afhankelijk van het instapmoment periode 4 en periode 2) terwijl deel 2 (7.5 ECTS) het tweede jaar afrondt. Belangrijk bij de keuze van een afstudeerproject is dan ook de relatie tussen het eerste en het tweede, op de onderwijspraktijk gerichte, deel 2 van het afstudeerproject. Het verdient daarom aanbeveling al in het begin rekening te houden met de aansluiting tussen beide onderdelen van het afstudeerproject. Het afstudeerproject moet op wetenschappelijke wijze inzicht geven in de (door het onderwijs gestuurde) taalontwikkeling van leerlingen. De te leren taal kan het Nederlands zijn, maar ook Duits, Engels, Frans of Spaans. Taalontwikkeling is hierbij uitdrukkelijk bedoeld in brede zin: het omvat uiteenlopende niveaus en alle gebieden van het taalonderwijs, van eerste gesprekken tot werkstukken in de vreemde taal, van de eerste schrijfsels in het basisonderwijs tot luistertoetsen in het Nederlands in het voortgezet onderwijs, van culturele kennis tot literatuur. In elk afstudeerproject moet vooraf een specifieke probleemstelling ontwikkeld worden. In deze probleemstelling kunnen één of meer van de onderstaande deelvragen aangeroerd worden: Hoe wordt een (deel van een) onderwijstraject ingericht conceptueel en in de praktijk? Welke theorie ligt hier aan ten grondslag, in termen van de didactiek en/of in termen van taalleren? 16

16 Wat betekent de theorie voor de daadwerkelijke inrichting van de onderwijssituatie? Welk materiaal wordt gebruikt, welke werkvormen worden gebruikt? En, hoe verhouden deze zich tot de theorie? Wat is de relatie tussen leren communiceren en leren van taal als vorm? Welke opdrachten, welke interactiepatronen (rollen en taken van docent en studenten, samenwerking e.d.), en leer(ling)activiteiten worden gerealiseerd? En, hoe verhouden deze zich tot de theorie? Welke toetsvormen worden gerealiseerd? Welke mogelijkheden biedt ICT in het talenonderwijs? Welke rol speelt interculturaliteit in de klas? Welke mogelijkheden voor verbetering dienen zich aan? Etc. Welke doelen worden in het zo ingerichte onderwijs nagestreefd, en in welke mate worden deze bereikt? Welke cognitieve processen worden door middel van gestuurd taalleren ontwikkeld? En, hoe verhouden deze zich tot een adequate taakuitvoering? Wat is de relatie in termen van cognitieve processen, en in termen van kwaliteit van taakuitvoering tussen het uitvoeren van dezelfde taak bij verschillende talen (bij taalleerders van verschillend niveau)? Wat is de validiteit van instrumenten om de vaardigheden van leerlingen te bepalen? Etc. Let wel, de bovenstaande opsomming is vanzelfsprekend verre van volledig. Bovendien wordt met deze opsomming nog op geen enkele wijze vastgelegd hoe het onderzoek vorm gegeven wordt. Dat is onderwerp van overleg met de (eerste) begeleider. Begeleiding Je bent in principe vrij in de keuze van je afstudeeronderwerp, maar je moet er wel een begeleider voor kunnen vinden. Uiteraard zullen docenten in het algemeen geen begeleiding geven in een onderwerp dat zij niet beheersen. De student wordt begeleid door twee docenten naar keuze, ten minste een daarvan is altijd een docent van haar of zijn eigen vreemde-talenopleiding. Deze begeleider treedt ook in de regel op als eerste begeleider. Als beide begeleiders van de eigen opleiding deel uitmaken treedt een van hen op als eerste begeleider, de ander als tweede lezer. Eisen aan afstudeerproject Heb je eenmaal een onderwerp en een begeleider, dan geldt globaal dat je afstudeerproject duidelijkheid moet bieden over ten minste de volgende aspecten van je onderwerp: de vraagstelling van het onderzoek en relevantie van deze vraagstelling; de resultaten van het onderzoek en hun betekenis voor het vakgebied; suggesties voor verder onderzoek aan het gekozen onderwerp. Inhoudelijk moet het afstudeerproject dus inzicht geven in het vakgebied van het desbetreffende masterprogramma en de in de master ontwikkelde competenties weerspiegelen. In het beste geval draagt het afstudeerproject bij aan het actuele wetenschappelijke debat. De vreemde taal die in de scriptie of reflectieve tekst bij de afstudeeropdracht gebezigd wordt moet op het door de master gevraagde taalvaardigheidsniveau zijn. 2.2 Informatie oor informatie over de inhoud van de cursussen kunt u terecht bij de betreffende cursuscoördinatoren (zie cursuskrant of Onderwijscatalogus). oor algemene informatie over het vakinhoudelijke deel van het masterprogramma Nederlands kun je terecht bij de programmacoördinator: Prof. dr. H. van den Bergh, tel (030) , huub.vandenbergh@let.uu.nl 2.3 Shortlist Nederlands Hierna vind je het vakinhoudelijke deel van het vastgestelde cursusaanbod oor de volledige shortlist (d.i. inclusief het vakdidactische deel) zie p

17 oorbereidende cursussen Cursuscode Cursustitel Niveau ECTS Periode Methoden van communicatiekundig onderzoek 2 7,5 1, Inleiding taalonderwijskunde 2 7,5 2/ Georkestreerd spreken 3 7, ILOS Mastercursussen AKINHOUD Lees- en schrijfprocessen 3 7,5 4 Onderwijs Nederlands als tweede taal Oriëntatie op de educatieve praktijk K 2 7, ,5 1, Dui-Literatuuronderwijs 7, Eng-Parameters in L2 Acquisition 7, Fra-Meertalige competenties en mediation 7, Ivt-Bilingual Language Acquisition 7, Ivt-Language Learning 7, Ivt-Morfologische taalontwikkeling 7, Ned-Amsterdam op het toneel 7, Ned-Complexiteit van educatieve teksten 7, Ned-Despoot & antiheld: W.F. Hermans 7, Ned-Discourse Structure & Comprehension 7, Ned-Grondeloze tijd 7, Ned-Grondslagen van de Neerlandistiek 7, Ned-Historische literatuur op school 7, Ned-Language Education 7, Ned-Literair erfgoed I: , Ned-Literair erfgoed II: , Ned-Literatuurgeschiedschrijving 7, Ned-Nederlands als tweede taal 7, Ned-Nederlands in een Europese context 7, Ned-Onderzoeksontwerp 7, Ned-Taal in interactie 7, Ned-Tekst, cognitie en communicatie 7, Ned-Tekst, genre en effect 7, Ned-Teksten en nieuwe media 7, Ned-Tutorial Causality in Discourse 7,5 4 AFSTUDEERPROJECT Ned-Afstudeerproject educatieve Master IMPO04 Praktijkgericht Onderzoek 7,

18 Deel III akdidactisch deel van de masteropleiding Het ILOS verzorgt de opleiding van studenten t.b.v. het 2 e jaar van de educatieve masteropleiding. In paragraaf 1.1 t/m 1.4 wordt een beschrijving gegeven van dit 2 e jaar van de opleiding. De BITEP-variant (Bilingual and International Teacher Education Programme) wordt nader toegelicht in de paragrafen 2.1. tot en met 2.7. De informatie die je in dit document aantreft is een globale beschrijving van het 2 e jaar, uitgebreidere informatie met betrekking tot de onderwijsonderdelen, stages etc. is te vinden op 1. Het 2e jaar van de educatieve masteropleiding 1.1 Aanmelding 2e jaar, startmomenten en programma In verband met de onderwijsorganisatie (o.a. stageplekken) wil ILOS graag op tijd weten welke studenten met het 2 e jaar van de opleiding beginnen. Studenten moeten zich aanmelden voor dit 2 e jaar door middel van het aanmeldformulier, dat te vinden is op evenals de aanmelddata. De Educatieve Master start twee keer per jaar, in september en februari. De startdatum van het 2 e jaar is in het najaar gerelateerd aan de regeling vakantiespreiding voor de regio Midden Nederland, die is vastgesteld door het Ministerie van OC&W. In 2008 is dat op 25 augustus In het voorjaar is de startdatum gerelateerd aan de universitaire jaarkalender. Zie voor meer informatie De studenten beginnen het 2 e jaar met een voltijd startweek op het instituut. Daarna zijn er instituutsbijeenkomsten op maandag van 9.00 tot uur en op dinsdag van tot uur. In de eerste 6 weken van de opleiding maken alle studenten een Persoonlijk Opleidingsplan (POP). Hierin wordt een persoonlijk opleidingstraject van de student vastgesteld. Op deze manier kan iedere student een traject op maat volgen. De studenten maken hun praktijkuren middels twee stages. De triostage vindt plaats op een school voor voortgezet onderwijs. Er wordt gewerkt in groepjes van twee of drie studenten, waarbij een begeleider op school begeleiding geeft. Tijdens de daaropvolgende liostage van vijf maanden geeft de student zelfstandig minimaal zes uur per week les op een school voor voortgezet onderwijs. Parallel aan de stages verdiepen de studenten zich tijdens mentor- en themabijeenkomsten in situaties en problemen die zich in de lespraktijk hebben voorgedaan en doen ze een Praktijkgericht Onderzoek. 1.2 Onderwijsonderdelen van het 2e jaar van de Educatieve Master De lerarenopleiding kent de volgende onderwijsonderdelen: Omschrijving Omvang in ECTS 1. Introductieperiode 3 (inclusief oriëntatie op de perspectieven in mentorgroepbijeenkomsten, themabijeenkomsten en maken POP) 2. Uitvoering POP 1 17 (inclusief praktijkuren, mentorgroepbijeenkomsten, themabijeenkomsten en maken tussenportfolio en POP 2) 3. Uitvoering POP 2 20 (inclusief praktijkuren, mentorgroepbijeenkomsten, themabijeenkomsten en maken eindportfolio) 4. akdidactiek 8,5 5. Praktijkgericht Onderzoek, onderdeel van de afstudeeropdracht 7,5 6. Literatuurconferentie 3 7. ragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag (IL)

19 Het bovenstaande is een geïntegreerd programma en ziet er als volgt uit: onderdelen 1 en 2 worden in de eerste helft van het opleidingsjaar uitgevoerd; onderdeel 3 in de tweede helft van het opleidingsjaar; onderdelen 4, 5, 6 en 7 zijn verspreid over het opleidingsjaar en lopen parallel aan de onderdelen 1, 2 en Perspectieven In de lerarenopleiding wordt een zestal perspectieven onderscheiden van waaruit naar het beroep docent gekeken wordt. Hieronder worden deze perspectieven kort toegelicht. Bij elk perspectief wordt aangegeven in welke opleidingsonderdelen dit perspectief aan bod komt. Docent Buiten de Klas (DBK) Het perspectief DBK houdt zich bezig met de taken van leraren in een bredere context. Naast het lesgeven in de klas (microniveau) heeft een docent immers te maken met de school op meso niveau (bijvoorbeeld het huiswerkbeleid op school of schoolafspraken die er zijn over excursies) en macro niveau (maatregelen vanuit de overheid). Het perspectief DBK heeft als doel om bij studenten een ruim referentiekader en denkkader over het beroep van leraar te ontwikkelen. Bovendien is het belangrijk dat een aankomend docent aandacht besteedt aan hoe het eigen functioneren beïnvloed wordt door de onderwijscultuur. anuit het DBK perspectief wordt ook aandacht besteed aan de vaardigheden die docenten nodig hebben om elkaar collegiaal te professionaliseren. Thema s die bij DBK aan bod kunnen komen zijn: verslaving op school, mentoraat, hoogbegaafdheid, traditionele vernieuwingsscholen, loopbaanontwikkeling, etc. oor de invulling van het DBK perspectief zal je, naast een oriëntatie op literatuur, voornamelijk gebruik maken van de ervaringen die je op je stageschool en eventuele andere scholen opdoet. DBK komt aan bod in de mentorgroepbijeenkomsten en in de themabijeenkomsten DBK 1 (introductie) en DBK 2 (Folder Fair). Daarnaast is het mogelijk om, in overleg met de mentor, voor een individuele invulling van het perspectief DBK te kiezen. Interpersoonlijk Perspectief (IPP) Wanneer je een dag met een klas meeloopt, dan zal je opvallen dat de werksfeer in die klas van lesuur tot lesuur sterk kan veranderen. Het ene uur wordt er prettig gewerkt en is de sfeer vriendelijk en ontspannen, het volgende uur is de werksfeer totaal wanordelijk en in weer een volgend lesuur gedragen de leerlingen zich weliswaar rustig, maar voeren ze helemaal niets uit. Als docent wil je natuurlijk die vriendelijke prettige werksfeer in je klas. Je wilt dat er goed gewerkt wordt, dat leerlingen zich op hun gemak voelen en hun vragen durven te stellen, dat leerlingen jou en elkaar respecteren, dat er een keer vrolijk gelachen kan worden om vervolgens weer hard aan het werk te gaan. Het Interpersoonlijk Perspectief houdt zich met al dit soort zaken bezig. Hoe kun je de werksfeer (en daarmee de relatie tussen de docent en de leerlingen) in een klas beschrijven? Wat zijn kenmerken van een prettige werksfeer en wat doen docenten die zo n prettige werksfeer bereiken? Waarom verstoren leerlingen soms de orde? Hoe komt het dat wanordelijke situaties vaker bij beginnende docenten voorkomen? Hoe hangt de werksfeer samen met de leeropbrengsten bij leerlingen? Welke werksfeer is er nodig voor activerend onderwijs? Welk docentgedrag is bevorderlijk (of juist niet) voor een goede werksfeer? Wat is het effect van regels, hoe introduceer je regels en hoe handhaaf je ze? Hoe meet en beschrijf je de werksfeer in jouw eigen klassen? Het IPP is ontstaan uit langdurig onderzoek in klassen. De vele reeds behaalde onderzoeksresultaten kunnen je helpen om meer te gaan begrijpen van werksferen in klassen. Het IPP kan je helpen om van je onderwijservaringen te leren met behulp van IPP-kennis en om jezelf door de ogen van de leerlingen te leren zien. Het IPP komt aan bod in de mentorgroepbijeenkomsten, in de themabijeenkomsten IPP1, 2 en 3 en in de workshop IPP. Het is ook mogelijk om, in overleg met de mentor, voor een individuele invulling van het perspectief IPP te kiezen. Leerpsychologisch perspectief anuit leerpsychologisch perspectief wordt kritisch gekeken naar de eigen opvattingen van de docenten-in-opleiding over leren en onderwijzen. anuit de eigen subjectieve theorieën wordt toegewerkt naar een opvatting over onderwijs waarin het eigen leren, het leren van leerlingen en het daarop reflecteren centraal staan. Aan de hand van praktische opdrachten krijgen de dio s zicht op leerprocessen van leerlingen en op de wijze waarop je als docent die leerprocessen stuurt en begeleidt. Het doel van deze praktijkopdrachten is dat de studenten een opvatting over onder- 20

20 wijs ontwikkelen waarbij de leerlingen een meer centrale rol spelen. In het verlengde hiervan komt het concept activerende didactiek aan de orde. oor de vormgeving van activerende didactiek zijn de volgende punten van belang: De leeractiviteiten van leerlingen (er wordt een onderscheid gemaakt tussen cognitieve, affectieve en regulatieve leeractiviteiten) die via een variatie aan werkvormen worden uitgelokt; De interactie tussen docent en leerlingen en tussen leerlingen onderling staat centraal (via onderwijsleergesprekken, werken in duo s, teamleren e.d.); Het leren en denken van leerlingen wordt zichtbaar gemaakt (eigen leerweg, portfolio, dossier, individuele verschillen). Het leerpsychologisch perspectief komt in de opleiding aan de orde in de mentorgroepbijeenkomsten, in de themabijeenkomsten Lp1, 2 en 3 en in de workshop leerpsychologie. Het is ook mogelijk om, in overleg met de mentor, voor een individuele invulling van het perspectief leerpsychologie te kiezen. Pedagogisch Perspectief Je oog valt op een leerling die stiller is dan normaal of op een die juist vreselijk zijn best doet om op te vallen en de boel verstoort. Je vraagt je af wat de 'stille' en vervolgens de 'drukke' leerling toch bezighoudt, waarom hij of zij op juist deze de manier reageert en wat je kunt doen om contact met hem of haar te krijgen om te achterhalen wat er precies speelt. Na dit overdacht te hebben houd je je bezig met de vraag hoe je de leerlingen kunt stimuleren respect en zorg voor elkaar te hebben, aangezien tijdens de laatste lessen blijkt dat enkele leerlingen steeds maar weer te horen krijgen van anderen hoe dom ze wel niet zijn. Je hebt je pedagogische bril opgezet. Als je met een pedagogische bril - ofwel: vanuit pedagogisch perspectief - naar een individuele leerling of meerdere leerlingen kijkt, bekommer je je idealiter om het welzijn en de psychosociale ontwikkeling van de leerling, om diens zelfbeeld, zelfgevoel en zelfwaardering, gevoel van identiteit en beeld en inzicht in de wereld. Je vraagt je ook af op welke wijze je bepaalde waarden en normen kunt overdragen, verhelderen, voorleven, stimuleren dan wel ter discussie stellen. Welk schoolvak je ook geeft, je biedt voorwaarden voor de leerlingen om zich te oriënteren op en te verdiepen in vragen en dilemma s, kennis, inzichten en vaardigheden die met het vak te maken hebben. De horizon wordt verbreed. Leerlingen kunnen middels hetgeen je aanreikt meer of minder eigen antwoorden vinden op vragen die te maken hebben met: wat vind ik ervan? Waar sta ik voor? Wat vind ik belangrijk en interessant? Bovendien ga je na hoe je leerlingen kunt leren zelf te kiezen en de verantwoordelijkheid voor die keuzen en - op den duur - voor het eigen leren en leven te nemen. Je stelt je open voor deze persoonlijkheid en individualiteit: dit unieke kind met zijn of haar unieke mogelijkheden en levensweg. Dat leerlingen niet alleen door docenten, maar (vooral ook) door hun medeleerlingen opgevoed worden, is duidelijk. De leeftijdsgenoten spelen een zeer belangrijke rol in het wel en wee en de ontwikkeling van kinderen en zeker jongeren. De groepssamenstelling en de groepscultuur zijn van grote invloed op de leef- en werksfeer die je als docent kunt realiseren. Het begeleiden van de groep is meer dan het initiëren van (samen)werkvormen (het gebruik maken van de mogelijkheid met en van elkaar te leren). De waarden en normen die je voorleeft en stimuleert, je houding, je interventies en je communicatie met de leerlingen in groepsverband, maken een belangrijk deel uit van je pedagogische voorbeeldfunctie. Het pedagogisch perspectief komt aan de orde in de mentorgroepbijeenkomsten, de themabijeenkomsten P1, 2 en 3 en de workshop pedagogiek. Het is ook mogelijk om, in overleg met de mentor, voor een individuele invulling van het pedagogisch perspectief te kiezen. akdidactisch perspectief Tijdens de bijeenkomsten vakdidactiek wordt een vakvertaling gemaakt van de meer algemene onderdelen die in de mentorgroep en de themabijeenkomsten aan de orde worden gesteld. Er is zowel aandacht voor het schoolvak in de basisvorming als in de Tweede Fase van het oortgezet Onderwijs. Door middel van opdrachten wordt de vakdidactiek gedurende het hele jaar verbonden met praktijkervaringen. Thema s zijn onder andere: vakvaardigheden, toetsing, onderwijsprogramma s, methodeanalyse en visie op het vak. Het vakdidactisch perspectief komt aan bod in de bijeenkomsten vak- en clusterdidactiek, in de opleiding geprogrammeerd op de maandagmiddag. De verhouding tussen vak- en clusterdidactiek is voor elk cluster verschillend. Het is ook mogelijk om, in overleg met de mentor en de vakdidacticus, voor een gedeeltelijke individuele invulling van het vakdidactisch perspectief te kiezen. Zelfontwikkelingsperspectief Het onderwijs is complex, verscheiden en onvoorspelbaar. Dat heeft te maken met het feit dat lesgeven een interactief gebeuren is. Er is een continu samenspel (van invloeden) tussen leraar en 21