Minder zout in uw voeding

Transcriptie

1 Minder zout in uw voeding Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

2 Inleiding U heeft het advies gekregen om minder zout in uw voeding te gaan gebruiken. In deze folder leggen we uit waarom dit nodig is en hoe u dit het beste kunt doen. Ook kunt u lezen hoe u eventueel meer hulp kunt inschakelen en waar u meer informatie kunt vinden. Wat is zout? Zout is een mineraal dat van nature in de voeding en in het lichaam voorkomt. Eén van de functies van zout is het regelen van de vochtbalans van het lichaam. Keukenzout is de meest bekende en meest gebruikte soort zout. In spreektaal wordt met zout dan ook meestal keukenzout bedoeld. De wetenschappelijke naam voor keukenzout is natriumchloride. Keukenzout bestaat uit twee delen: natrium en chloride. In 1 gram zout zit 400 mg natrium. Zout wordt vaak gebruikt als smaakmaker en om de houdbaarheid van producten te verlengen. Veel fabrikanten voegen zout toe aan hun producten. Soms kunt u dit proeven, zoals bij chips of een kant-en-klare maaltijd. Vaak merkt u hier echter niets van, zoals bij koekjes en groente uit pot. Waarom minder zout in de voeding? Voor gezonde volwassene geldt het advies om niet meer dan zes gram zout per dag binnen te krijgen. Zes gram lijkt best veel, maar omdat er veel zout verborgen zit in producten, krijgen de meeste mensen ongemerkt veel meer zout binnen. Gemiddeld is dat zo n tien tot twaalf gram zout per dag, bijna het dubbele van wat nodig is. 1

3 Vrijwel alle producten bevatten zout. Het komt zelden voor dat iemand te weinig zout binnen krijgt. Hier hoeft u zich dan ook geen zorgen over te maken. Teveel zout daarentegen komt wel vaak voor. Het lichaam gaat daardoor teveel vocht vasthouden, waardoor het hart harder moet pompen. De bloeddruk zal hierdoor omhoog gaan. Minder zout, maar hoe? Ongeveer tachtig procent van het zout dat we binnen krijgen, zit in ons eten en drinken. Dit kan zijn doordat het van nature voorkomt in het product of dat het door de fabrikant is toegevoegd. Het is moeilijk om hier iets aan te doen. Toch zijn er manieren om uw zoutgebruik te verminderen. Gebruik uw zoutvaatje minder of niet Twintig procent van het zout dat we gebruiken voegen we zelf toe. Door uw zoutvaatje niet of minder te gebruiken kunt u dus al veel bereiken. Enkele tips hoe u dit het beste aan kunt pakken: Veel zout wordt toegevoegd uit gewoonte, nog voor het eten geproefd is. Door eerst even te proeven, kunt u de hoeveelheid zout beter doseren en gebruikt u minder. Ook door niet meer automatisch zout toe te voegen aan het kookwater, kunt u de hoeveelheid zout die u binnenkrijgt verminderen. Zet het zout(vaatje) niet op tafel. Dan is de verleiding om extra zout over het eten te strooien kleiner. Gebruik andere smaakmakers om het eten op smaak te brengen. Denk aan kruiden of specerijen zoals nootmuskaat, peper, paprikapoeder, basilicum of peterselie. Ook het meebakken van bijvoorbeeld ui, knoflook of paprika kan voor extra smaak zorgen. Er zijn ook kruidenmixen te koop zonder zout. 2

4 Gebruik varianten met minder zout Bij veel producten wordt in de fabriek al zout toegevoegd. U kunt het er niet meer uithalen of het verminderen. Deze producten kunt u het beste zoveel mogelijk vermijden. Sommige producten die zout bevatten, passen toch in een gezonde voeding, zoals kaas of ander hartig beleg. Daarom is het belangrijk om te kijken naar varianten die minder zout bevatten. Dit kan door op het etiket van het product te kijken naar de hoeveelheid zout die het product bevat. Ook vermelden veel producten het duidelijk op de verpakking als er minder zout toegevoegd is. Dat kunt u zien aan de blauwe band of een blauw etiket. Er is zout op de markt met minder natrium. Denk bijvoorbeeld aan Jozo bewust of low salt. Als eten zonder zout echt niet lukt, kunt u beter dit zout kiezen. *) Kies hier echter niet te snel voor, probeer even de tijd te nemen om uw smaak te laten wennen aan eten met minder zout. Als u dit zout toch wil gebruiken, doe dit dan met mate. Andere soorten zout, zoals zeezout en kruidenzout, bevatten evenveel natrium als keukenzout en zijn dus geen goed alternatief! Kaas Bij de bereiding wordt de kaas in een zoutbad gestopt om het langer houdbaar te maken. Hierdoor bevat de kaas veel zout. Er is ook kaas te koop die minder zout is, bijvoorbeeld Milner, cottage cheese, hüttenkäse en Maaslander. Op de verpakking staat dan Met minder zout, meestal in een blauw vlak. U kunt ook uw kaasboer vragen om een kaassoort met minder zout. *) Kies hier niet voor als u een verminderde nierfunctie heeft. Dit zout bevat namelijk kalium, wat voor u geen goede vervanging is. Het is dan beter om helemaal geen zout te gebruiken. 3

5 Groente U kunt alle verse groenten gebruiken. Groente uit een pot of blik bevat zout. Er zijn ook potjes groente zonder toegevoegd zout die u kunt gebruiken. Dit ziet u aan de blauwe band op de verpakking en deze staan vaak bij de dieet- en gezondheidsproducten in de schappen. Aan diepvriesgroente is geen zout toegevoegd, behalve als ze op smaak zijn gebracht, zoals bij a la crème. Dan is er wel zout toegevoegd! Ook zuurkool bevat veel zout, gebruik dit daarom liever niet. Vleeswaren Veel vleeswaren voor op brood zijn gezouten om ze langer houdbaar te maken. Let bijvoorbeeld op met spek, worst, bacon, salami, ham, corned beef en gerookt vlees. Kies liever voor rosbief, fricandeau, kipfilet, kiprollade, kalkoenfilet, filet américain en vleeswaren waarop vermeld staat dat ze geen of minder zout bevatten. Vlees, vis, gevogelte of vleesvervangers Kant- en klare vlees of visproducten of vlees- en visproducten die gemarineerd en/of gepaneerd zijn bevatten veel zout. Denk hierbij aan hamburgers, slavinken, schnitzels of lekkerbekjes. Het is beter te kiezen voor ongemarineerde en ongepaneerde vleessoorten zoals ongekruid gehakt, karbonades of een kipfilet. Ook kant-en-klare vegetarische producten zijn vaak bereid met veel zout. Het is beter om tahoe of tempé zelf te bereiden zonder zout. Brood U kunt alle soorten brood gebruiken. Probeer producten met veel zout te vermijden Veel zoute producten kunnen vermeden worden of in ieder geval met mate gebruikt worden. Onderstaande producten bevatten veel zout: Kant-en-klare sauzen en dressings Kant-en-klare kruidenmengsels, sausmixen en boemboes Pizza Kant-en-klare maaltijden 4

6 Chips, zoutjes en snacks Smaakmakers zoals maggi, ketjap, aromat en sambal Soep, bouillon, cup-a-soup, opkikkertje en bouillonblokjes Buitenlandse voedingsmiddelen en eetpatronen Let ook op bij het gebruik van buitenlands eten, zoals Aziatisch, Surinaams, Italiaans of Afrikaans eten. Deze bevatten vaak veel zout en zoute smaakmakers. Vaak wordt ook gebruik gemaakt van de smaakversterker ve-tsin, deze bevat veel natrium. Als u Chinees eten bestelt of bij een Chinees restaurant gaat eten, kunt u vragen of ze de maaltijd zo zoutarm mogelijk kunnen bereiden. Ze kunnen dan bijvoorbeeld geen zout en ve-tsin gebruiken. Als u zelf buitenlandse maaltijden maakt, gebruik dan zoveel mogelijk zoutarme producten. U kunt deze gerechten op smaak maken met kruiden en specerijen. Zelf kruidenmengsels maken Onderstaande kruidenmixen kunt u gebruiken om vlees, vis, soep, saus, rijst- en pastagerechten op smaak te maken. Meng alle kruiden goed en bewaar ze in een gesloten pot op een donkere plaats. Algemene (vlees)kruidenmix 1 eetl. paprikapoeder 1 theel. (vers)gemalen peper 1 theel. uienpoeder 1 theel. knoflookpoeder 1 theel. mosterdpoeder 1 theel. nootmuskaat 1 theel. gemalen ketoembar (korianderzaad) Pittige viskruidenmix 1 theel. gemalen peper 1 theel. paprikapoeder 1 theel. knoflookpoeder 1 theel. dille 5

7 Italiaanse mix 1 theel. oregano ½ theel. knoflookpoeder ½ theel. uienpoeder ¼ theel. basilicum ½ theel. gedroogde peterselie Kruidige pepermix 3 eetl. (vers)gemalen peper 1 theel. gemalen tijm 1 theel. paprikapoeder ½ theel. knoflookpoeder ½ eetl. uienpoeder Mexicaanse mix 1 theel. chilipoeder 1 theel. djinten ½ theel. paprikapoeder ½ theel. fijngestampte gedroogde rode pepertjes ¼ theel. knoflookpoeder ¼ theel. uienpoeder Indiase kruidenmix 1 theel. gemalen kardemon 1 theel. gemalen djinten 1 theel. kerriepoeder ½ theel. kaneel ½ theel. gemalen ketoembar ¼ theel. nootmuskaat ¼ theel. kruidnagel En verder Geef uw smaakpapillen even de tijd om te wennen aan maaltijden met minder zout. In het begin lijkt al het eten smaakloos en flauw, maar u zult merken dat u er steeds beter aan went. Na enkele weken zult u merken dat uw eten met minder zout net zo goed smaakt. Dit komt doordat uw smaakpapillen ongeveer zeven tot tien dagen nodig hebben om zich te vernieuwen. Lees in de winkel de etiketten om te zien hoeveel zout of natrium een product bevat. Er zijn verschillende kookboeken beschikbaar met recepten zonder zout. Een voorbeeld Alles over lekker eten met minder zout van het Voedingscentrum. Ook via internet zijn veel recepten te vinden. 6

8 Vochtbeperking Naast het beperken van de hoeveelheid zout in de voeding kan het nodig zijn ook de hoeveelheid vocht in de voeding te beperken. Bijvoorbeeld als de pompfunctie van het hart verminderd is. Teveel vocht in het lichaam leidt tot vochtophoping bij bijvoorbeeld enkels, handen, hart en longen en/of een hoge bloeddruk. Vrijwel alle voedingsmiddelen bevatten vocht. We kunnen onderscheid maken in vocht uit vaste voedingsmiddelen zoals groente en fruit en drinkvocht, zoals thee, koffie, sap, yoghurt, etc. Bij een vochtbeperking bedoelen we in het algemeen alleen het drinkvocht. De mate van vochtbeperking hangt af van uw situatie en de behandeling. Meestal gaat het om een vochtbeperking van 1500 ml per dag. Volg hierin de adviezen van uw arts/diëtist. U doet er goed aan de inhoudsmaten van uw servies eenmalig te meten, zodat u weet met welke hoeveelheden u moet rekenen. Inhoudsmaten Mok Gewoon kopje Klein kopje Glas Wijnglas Borrelglas Diep bord Soepkop Dessertschaaltje Sauslepel IJsklontje Portie fruit 200 ml 125 ml 75 ml 150 ml 100 ml 35 ml 250 ml 200 ml 150 ml 25 ml 15 ml 100 ml 7

9 Praktische tips Zout eten veroorzaakt dorst en kan vocht vasthouden. Dat is dan ook de reden dat een zout- en vochtbeperking altijd gecombineerd worden. Een gemiddelde warme maaltijd (portie groente, 3 aardappelen, stukje vlees en jus) bevat ongeveer ml vocht. Als u in plaats van de warme maaltijd een gelijke hoeveelheid soep of pap eet, hoeft u daarvoor geen vocht te laten staan. Zoete dranken lessen de dorst minder dan (koud) water of thee. Gebruik kleine kopjes/glazen en neem kleine slokjes. U kunt het vocht dan beter over de dag verdelen. Houd daarbij rekening met bijzonderheden als bezoek of uit eten gaan. Een ijsklontje is niet zo snel op en het helpt langer tegen de dorst. Verdeel fruit in partjes/stukjes. Wanneer u dorst heeft kunt een stukje nemen. Vul een kan met uw totale hoeveelheid toegestane vocht. Vul het (lege) kopje, schaaltje of bord dat u heeft gebruikt elke keer met water uit de kan. U ziet dan meteen wat u nog overhoudt voor de rest van de dag. Neem, als dat is toegestaan, uw medicijnen bij de maaltijd (bijv. met een lepel appelmoes of vla) of bij het drinken dat u gepland heeft. Dan heeft u geen extra vocht nodig. Samengevat Gebruik geen zout tijdens of na het koken, maar verse of gedroogde kruiden. Pas op met kruidenmixen, deze bevatten vaak veel toegevoegd zout. Zet geen zout op tafel, zo komt u niet in de verleiding. Er is speciaal zout op de markt met minder natrium, maar dit is niet geschikt voor patiënten met een verminderde nierfunctie of hartfalen. Vermijd zoveel mogelijk producten die teveel zout bevatten door weinig kant-en-klare producten te gebruiken. Gebruik liever verse producten. 8

10 Sommige producten kunt u beter niet weglaten, zoals kaas of vleeswaren. Deze passen in een volwaardige voeding. Kies dan voor een variant met minder zout. Geef uw smaakpapillen de tijd om te wennen aan minder zout. Lees goed de etiketten in de winkel om te ontdekken of een product veel zout bevat. Een zoutbeperking wordt vaak gecombineerd met een vochtbeperking. Volg hierbij de instructies van uw arts en diëtist. Meer informatie Hier vindt u actuele informatie over gezonde voeding. Ook is er informatie verkrijgbaar over een zoutbeperkte voeding. Hier kunt u terecht met vragen over hart- en vaatziekten en vragen over een gezonde levensstijl. Probeer eens een gezond recept van de Hartstichting. De recepten zijn eenvoudig en snel te bereiden. Bekijk de recepten op Ook kunt u zich via de Hartstichting aanmelden voor de Gezond Online Nieuwsbrief. Dan ontvangt u elke maand een met tips en lekkere recepten voor een gezond en vitaal leven. Wilt u weten hoeveel zout u nu gebruikt? Op deze website kunt u zien of u na alle tips nog steeds teveel zout gebruikt. Aan het einde van de test krijgt nu nog enkele tips om het zoutgebruik (verder) te verminderen. Websites die recepten en informatie geven over koken met minder zout: (een persoonlijk blog) 9

11 Kookboek Spice Wise In dit boek laat SVH Meesterkok Michel Hanssen stap voor stap zien hoe hij magische kruidenmixen maakt en gebruikt. Alle recepten in dit boek zijn zonder toegevoegd zout. Tot slot Als u begeleiding wilt van een diëtist bij het verminderen van uw zoutgebruik, kunt u terecht bij een zelfstandig gevestigde praktijk of een diëtist van de thuiszorg. Wilt u uw mening geven over deze folder? Dat kan hier: 10

12 Albert Schweitzer ziekenhuis september 2017 pavo 922