Stadsgids Nijmegen. inclusief Historische Stadswandeling

Transcriptie

1 Stadsgids Nijmegen inclusief Historische Stadswandeling

2 2 3 G Station E Historische Stadswandeling Bijzonder gebouw Bioscoop Hotel Parkeergarage Parkeerplaats Fietsenstalling Fietsenstalling, overdekt Voetgangersgebied; afgesloten voor (auto)verkeer Weg met eenrichtingsverkeer

3 H 6 7 F 4 B C D A Bezienswaardigheden Horeca Waaggebouw Protestants Weeshuis Synagoge Commanderie van St. Jan St. Stevenskerk Brouwershuis Besiendershuis Valkhofkapel Barbarossaruïne Kronenburgertoren Rondeel Bedriegertjes Arsenaalpoort Mariënburgkapel Keuperstoren Belvédère Luisterplek Spannende Geschiedenis Romeinen Luisterplek Spannende Geschiedenis Middeleeuwen Luisterplek Liberation Route 17 Café in de Blaauwe Hand 18 Café Daen 19 Plaats1 20 Pannenkoekenrestaurant t Hoogstraatje 21 Koffiehuis de Heerlijckheid Winkels 22 Stippels 23 SmartTrash 24 Capello 25 Anamorfosa Musea A Natuurmuseum B De Stratemakerstoren C Fietsmuseum Velorama D Museum Het Valkhof E muzieum F Museumschip en B&B Opoe Sientje G Museumbrouwerij De Hemel H Informatiecentrum Nijmegen omarmt de Waal

4 Welkom in Nijmegen Welkom in Nijmegen, de oudste stad van Nederland! Ga mee op een reis door de tijd. Ontdek hoe de Romeinen en Bataven hier al leefden en laat u meevoeren naar de Middeleeuwen met de spannende legende van Mariken van Nieumeghen tot u aankomt in het heden waar u lekker kunt gaan shoppen in een van de leuke speciaalzaakjes of moderne winkelcentra die de stad rijk is. En natuurlijk sluit u de dag af op een terrasje, bijvoorbeeld langs de druk bevaren Waal waar u kunt nagenieten van al het moois dat deze dag u gebracht heeft. Dat moet zeker lukken want Nijmegen heeft de grootste terrasdichtheid per inwoner van Nederland. Ook op cultureel gebied heeft Nijmegen veel te bieden. De bezienswaardigheden en musea zijn zeker een bezoek waard. En voor fietsers en wandelaars vormt de omgeving van Nijmegen een waar eldorado. Wij wensen u een mooie ontdekkingstocht! INHOUD Cultuur & Historie in Nijmegen Historische Stadswandeling Musea in Nijmegen Winkelen in Nijmegen Uitgaan in Nijmegen Ontdek het Rijk van Nijmegen Tip: ontdek meer bijzondere locaties via de mobiele website m.vvvnijmegen.nl.

5 Cultuur & Historie in Nijmegen Grote Markt Nijmegen heeft als oudste stad van het land een rijke historie. De geschiedenis wordt in de stad niet vergeten, maar gekoesterd in prachtige historische gebouwen, parken en musea. Wie zichzelf verwent met een wandeling door Nijmegen, maakt een reis door het verleden. De rijke cultuurhistorie van Nijmegen gaat tweeduizend jaar terug, toen de Romeinen hier neerstreken en Nijmegen uitgroeide tot de grootste stad van het toenmalige Nederland. Enkele eeuwen later koos keizer Karel de Grote het Valkhof uit om er een paleis te bouwen, en werd het een van de belangrijkste plaatsen van zijn rijk. In de eeuwen daarna kozen ook vele andere vorsten, hertogen en keizers Nijmegen als domicilie. Vanwege de strategische ligging was de stad vaak het brandpunt van strijd. De laatste keer gebeurde dat tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen de geallieerden per ongeluk de stad bombardeerden. Behalve honderden doden werd ook een groot deel van de binnenstad weggevaagd. Dankzij een geslaagde wederopbouw heeft Nijmegen haar gezellige, levendige karakter kunnen behouden. De stad ademt een gemoedelijke sfeer uit. Als u oog heeft voor het verleden, kunt u ruimschoots genieten van de rijke afwisseling aan cultuurhistorie die Nijmegen u te bieden heeft. Spannende Geschiedenis en Liberation Route Nijmegen heeft een rijke geschiedenis. Een historie die ver terug gaat in de tijd en haar sporen heeft achtergelaten. Van belangrijke plekken uit de Romeinse tijd, Middeleeuwen en de Tweede Wereldoorlog zijn audio- en videoverhalen gemaakt. Die spannende verhalen kunt u met uw mobiel gratis downloaden op of op Luisterplek Liberation Route in Valkhofpark

6 Historische Stadswandeling tijdsduur circa 2 uur Start: VVV Rijk van Nijmegen, Keizer Karelplein 32h (Stadsschouwburg). Lange tijd lag de stad opgesloten binnen haar eigen vestingmuren. Pas in 1874 mochten de muren worden gesloopt en kon aan uitbreiding worden gedacht. Bovenop de dichtgegooide stadsgrachten werd een stelsel van statige, brede singels aangelegd. Het Keizer Karelplein vormde daarin het knooppunt. Te midden van het drukke plein ziet u een bronzen Karel de Grote op zijn eeuwig steigerende paard. Bij het verlaten van de VVV via de hoofduitgang, ziet u op de Nassausingel vier beelden, welke de vier jaargetijden uitbeelden. Links, schuin aan de overzijde van de Nassausingel ligt het Kronenburgerpark. Steek de Nassausingel over en loop naar dit park. U bevindt zich hier in het prachtige stadspark, het Kronenburgerpark bekend van het liedje van Frank Boeijen. De grote variatie aan boomsoorten (meer dan 150!) en de hoogteverschillen maken het park uniek voor Nederland. Hier is een gedeelte van de stadsmuur bewaard gebleven, wat een goed idee geeft van de indrukwekkende vestingwerken die eens de stad hebben omgeven. Van rechts naar links zijn te zien: de nooit afgebouwde St. Jacobstoren (1525), het Rondeel (1527) 11 en de imposante Kruittoren (1425) 10. Loop het park door richting de vijver en houd de vijver aan uw rechterzijde. Aan het einde bent u aangekomen op het Joris Ivensplein. De sculptuur op het plein is een monument voor de in Nijmegen geboren, internationaal bekende cineast Joris Ivens. Kruittoren in het Kronenburgerpark zie plattegrond

7 Historische stadswandeling Ga rechtsaf de winkelstraat in (Lange Hezelstraat). De Lange Hezelstraat was in de Romeinse tijd al een belangrijke doorvoerweg. In de middeleeuwen groeide hij uit tot de belangrijkste handelsroute in de regio. Daarmee mag de Hezelstraat zich met recht de oudste winkelstraat van Nederland noemen. Als één van de eerste Nederlandse steden verschenen hier in de dertiende eeuw al stenen huizen. De panden op nummers geven hun middeleeuwse geheimen prijs. De meeste gevels zijn daarentegen redelijk nieuw en stammen uit de periode rond Wanneer u omhoog kijkt ontdekt u hier boven de gemoderniseerde winkelpuien een rijke en gevarieerde architectuur. Lange Hezelstraat Ga na ongeveer 200 meter linksaf (Begijnenstraat). U loopt de Benedenstad in. Dat de naam refereert aan hoogteverschillen is hier nog niet zo te merken, maar zal straks duidelijk worden. In de Begijnenstraat wordt de middeleeuwse sfeer voelbaar. Links ziet u het voormalige Arme Borgeren Kinderen Weeshuis. Het dateert uit de 16e eeuw en kreeg in 1644 zijn huidige vorm. In 1817 veranderde de naam in Protestants Kinderen Weeshuis 2. Het pand tegenover het weeshuis is de voormalige Gereformeerde Kerk. In de nieuwe gevel van pand nummer 30 is een originele plaquette met een bierton gemetseld, die herinnert aan de tijd dat er veel brouwerijen in de Benedenstad gevestigd waren. Ga aan het einde van de weg rechts (Oude Haven / Lage Markt). De naam verwijst naar de haven die hier binnen de stadsmuren lag. Bij de afbraak van de muren is de haven gedempt. Als u de straat oversteekt en terugkijkt op de gevelrij ziet u dat in deze straat meerdere oude koopmanswoningen bewaard zijn gebleven. Als de Oude Haven overgaat in de Lage Markt gaat u nog verder terug in de tijd. De meeste huizen hebben een bouwgeschiedenis die teruggaat tot de 16e eeuw. Aan de linkerzijde ziet u na vijftig meter de St. Anthonispoort. Dit is de enige overgebleven grote stadspoort van Nijmegen. Stadsgids Nijmegen 3

8 Historische stadswandeling Sla rechtsaf de Priemstraat in en loop naar boven naar een pleintje (Kitty de Wijzeplaats) Op het pleintje staat een monument voor de in de oorlog omgekomen Joodse Nijmegenaren. Sla op het pleintje linksaf (Nonnenstraat). Synagoge en Joodse School In de Nonnenstraat bevindt zich aan de linkerzijde de voormalige Joodse synagoge 3 uit Eén van de voorgangers was Isaac Presburg, die u later op de wandeling nog tegen zult komen. De synagoge is in onopvallende stijl gebouwd, omdat deze uiting van Joodse religie niet als zodanig herkenbaar mocht zijn. Links naast de synagoge staat een Joodse school in oosterse stijl uit Sinds 1913 heeft de synagoge verschillende functies gehad. Tegenwoordig wordt het gebouw weer gebruikt als synagoge. Keer om en loop rechtdoor richting de Ganzenheuvel. Na ongeveer 50 meter gaat u linksaf de trappen op richting het St. Stevenskerkhof. U loopt langs de machtige muren van de Stevenskerk 5. Al in 1254 is met de bouw ervan begonnen. Tot in de 16e eeuw is men bezig geweest om de kerk te verbouwen en uit te breiden. Als u om de kerk heen loopt zult u dan ook verschillende bouwstijlen kunnen herkennen. De kerk en de toren zijn in de Tweede Wereldoorlog flink beschadigd en later gerestaureerd. Zowel van binnen als van buiten is de Stevenskerk een waardig monument voor de stad. Stevenskerk zie plattegrond

9 Historische stadswandeling Als de kerk open is, loop gerust naar binnen Tevens ziet u het monument voor de burgerslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en komt u langs het moderne beeld van Moenen. Dit is de duivel uit het beroemde middeleeuwse mirakelspel Mariken van Nieumeghen. Mariken liet zich door Moenen verleiden en leefde met hem zeven jaar in zonde. Op de Nijmeegse Grote Markt kwam ze tot inkeer. Na een zevenjarig verblijf in het klooster werden haar alle zonden vergeven en leidde zij voortaan een deugdzaam en vroom bestaan. Moenen zit symbolisch met zijn rug naar de kerk. Recht voor u ligt het fraaie laat-gotische kerkportaal bij de ingang van de kerk. Moenen 5 Stevenskerk - 13e eeuw Gezichtsbepalend voor Nijmegen Inspirerend Trefpunt Voor meer informatie en openingstijden zie Stadsgids Nijmegen 5

10 Twaalf apostelen op het Stevenskerkhof Naast Moenen staat de Latijnse School. Deze voorloper van het gymnasium is in 1546 gesticht door de Apostelenkerk van Keulen. Jongens van goede huize kregen hier onderwijs. De katholieke inbreng verdween echter al snel door de overname van het Nijmeegse stadsbestuur en, in 1591, door de protestanten. Wat wel nog herinnert aan de Apostolische stichters zijn de beelden van de twaalf apostelen, de tekst van de tien geboden tussen de vensters en de beelden van de vier kerkvaders boven de ingang. Ook ziet u vlak onder de dakrand gebeeldhouwde schedels en gekruiste knoken die verwijzen naar de oorspronkelijke bestemming van deze plek: het kerkhof. Loop eventueel nog iets verder rondom de Stevenskerk. Aan de noordzijde bevindt zich een schilderachtige rij huizen die waarschijnlijk vroeger onderdak boden aan de kanunniken, geestelijken die verbonden waren aan de kerk. Ook deze huizen waren veertig jaar geleden totaal verkrot, en deden in het beste geval nog dienst als pakhuis. Rond 1970 zijn ze in oude stijl opnieuw opgebouwd. 1 6 zie plattegrond

11 Historische stadswandeling Loop onder de Kerkboog door, de Grote Markt op. Let op het verschil in bouwstijl tussen het pand boven de Kerkboog en de Kerkboog zelf. De Kerkboog dateert uit 1542 en bevat nog veel gotische elementen, zoals natuurstenen pilaren, een kruisbooggewelf en gebeeldhouwde kopjes. Het pand erboven is amper een halve eeuw ouder en ziet er totaal anders uit. In de topgevel zijn speelse, klassieke elementen te herkennen. Met deze dramatische verschuiving van gotiek naar Hollandse renaissancestijl is in een halve eeuw tijd voorgoed afscheid genomen van de middeleeuwen. Niet geheel toevallig valt deze verschuiving ook samen met de bevrijding van de Spaanse overheersing in de Tachtigjarige Oorlog. In de middeleeuwen lag over de volle breedte van de huizenrij op de eerste verdieping de Laeckenhal. Deze ruimte was 54 meter lang en vormde het centrum van de textielhandel en de ontmoetingsplaats voor het gilde. De begane grond was aan de kant van de markt open en vormde op deze manier een zuilengalerij. Pas in 1542 werd de galerij dicht gebouwd. Enkele natuurstenen pijlers van de voormalige galerij zijn nog in de gevelrij zichtbaar. Loop wat verder de Grote Markt op. Er zijn diverse cafés en restaurants te vinden. Het Waaggebouw op de Grote Markt stamt uit In het rechtergedeelte hing de officiële weegschaal, waarmee alle marktwaar werd gewogen. Door de grote poort kwamen de kooplui met hun kar naar binnen. Door eenzelfde poort aan de achterkant reden ze weer naar buiten. In de linkerhelft van het Waaggebouw was het officiële Vleeshuis ondergebracht. Ter plekke werden de dieren geslacht en ter verkoop aangeboden. Het onverkochte en inmiddels niet zo fris ruikende vlees moest na twee dagen worden afgevoerd. Buiten de stadspoorten werd het verkocht aan de minder bedeelden. Midden op de Grote Markt staat Mariken gescheiden van Moenen, haar zonden te overdenken. Het steegje even verderop, naast Café Marktzicht, heet Vijfringengas. Dit verwijst naar de ringen die Mariken als boete om haar hals moest dragen. Pas bij de vergeving van haar zonden vielen ze af. De vijf ringen zijn terug te vinden om het paaltje dat de steeg afsluit. Mariken van Nieumeghen

12 Historische stadswandeling 17 Achter de Hoofdwacht VA Nijmegen Tel. (024) Lunch-Diner-Drinks Wij serveren meer dan 25 speciaalbieren van de tap en van fles! Uiteraard is bij ons van fust een heerlijk Nijmeegs biertje van brouwerij De Hemel te verkrijgen! G stads brouwerij brouwerij D museum Hemel Stadsbrouwerij De Hemel is een levend museum, gevestigd in een sfeervol 12 e -eeuws voormalig kloostergebouw, de Commanderie van St. Jan. Franseplaats 1, 6511 VS Nijmegen info@brouwerijdehemel.nl zie plattegrond

13 Sla op de Grote Markt links van de Waag (Achter de Hoofdwacht). 1 Café In De Blaauwe Hand het steegje in U loopt langs café In De Blaauwe Hand. Dit is het oudste café van Nijmegen. De naam heeft te maken met de Laeckenhal. Vooral het indigo-blauwe pigment was voor de lakenververs moeilijk van de handen te krijgen. Met blauwe handen kwamen ze daarom na het werk het café binnen. U komt uit bij een parkeerplaats op de Korenmarkt. Links ziet u de Commanderie van St. Jan 4. Het oorspronkelijke gebouw stamt uit 1196 en ontleent zijn naam aan de kloosterorde der Johannieters, die er in 1214 introk. Deze legendarische orde van ridderbroeders legde zich vanaf de Kruistochten toe op de ziekenzorg. Het gebouw is in de Tweede Wereldoorlog flink beschadigd en in de jaren 70 van de vorige eeuw in zijn geheel gereconstrueerd. Momenteel biedt de Commanderie van St. Jan onder andere onderdak aan Brouwerijmuseum de Hemel, Restaurant Plaats1 en Koffiebranderij en Proeverij Coffyn. Sla bij de Commanderie van St. Jan rechtsaf het steegje naar de Pepergas. Vervolgens komt u uit op de Grotestraat. Let op: de Grotestraat heeft een flink hoogteverschil. Als u slecht ter been bent kunt u ervoor kiezen in de Bovenstad te blijven en via de Burchtstraat richting het Valkhofpark te lopen (zie plattegrond). Commanderie van St. Jan

14 Historische stadswandeling Op nummer 33 woonde vroeger Isaac Presburg, voorganger in de synagoge aan de Nonnenstraat. Zijn dochter Henriëtte trouwde in 1814 met de Duitser Heinrich Marx. Hun zoon Karl werd wereldberoemd. Een andere dochter van Isaac, Sophie, trouwde in 1820 met Leon Philips. Hun zoon Philip stichtte samen met kleinzoon Gerard in 1891 een gloeilampenfabriek in Eindhoven. Het Marxisme en de multinational Philips hebben dus dezelfde Nijmeegse wortels! Beneden aan de Grotestraat ziet u een nieuwe moderne waterkering, gebouwd in Bij hoog water kan de Benedenstad worden afgesloten. Zo houdt de Benedenstad altijd droge voeten. In vroeger tijden maar ook nog in de jaren 90 werd de kade bij dit punt afgesloten met keermuurschotten met paardenmest ertussen; een eeuwenoud beproefd middel werkte nog prima. Bijna onder aangekomen gaat u rechtsaf (Steenstraat). De naam Steenstraat wijst op een zeer oude herkomst. Oud zijn in ieder geval het Brouwershuis 6 en het Besiendershuis 7. Het Brouwershuis stamt uit de 16e eeuw (hoewel op de gevel het jaartal 1621 vermeld staat) en heeft een mooie trapgevel. Even verder staat het eveneens met trapgevels getooide Besiendershuis uit Rond 1900 was de Steenstraat lang niet zo statig als deze twee huizen doen vermoeden. Het was er een luidruchtige bedoening van bordelen, verdachte logementen en tapperijen. Ter hoogte van het Besiendershuis gaat u linksaf, de Waalkade op. In de jaren tachtig van de vorige eeuw is de Waalkade flink onder handen genomen en heeft een forse toeristische impuls gekregen. Dat is onder andere te zien aan de vele cafés, restaurants en terrasjes op de kade. Rechts om de hoek zit in de pui van het café een gedenksteen ter nagedachtenis aan de watersnood van Even verder zijn in een vitrine van het Holland Casino de resten te zien van een Romeinse vloerverwarming. Waarschijnlijk maakte het huis deel uit van een kleine nederzetting uit de laat-romeinse tijd (3e - 4e eeuw). Tip: rust even uit met een drankje aan de Waalkade. Het gezicht van Nijmegen zal de komende jaren ingrijpend veranderen door een aantal grote Waalprojecten. Meer informatie hierover is te verkrijgen bij het informatiecentrum Nijmegen omarmt de Waal in restaurant De Nijmeegse Boot aan de Waalkade zie plattegrond

15 Besiendershuis Aan de achterkant van het Holland Casino is uit dezelfde periode een tientallen meters lange muur gevonden. Een klein stukje daarvan is nog zichtbaar. Nog verder op de Waalkade staat, tussen enkele statige 17e-eeuwse huizen, de Stratemakerstoren. Deze maakte deel uit van de middeleeuwse ommuring. Sinds 1995 is de toren een museum. In de onderaardse gangen ziet u nog de nissen waarin de kanonnen stonden die de nabije stadspoort moesten verdedigen tegen de Spanjaarden. info@gildenijmegen.nl tel: , maandag en donderdag uur Wilt u eens door de oude Nijmeegse binnenstad zwerven? De St. Stevenstoren beklimmen? Of het Romeinse aquaduct volgen van bron tot kraan? De enthousiaste gidsen van Gilde Nijmegen nemen u graag mee in een wandeling door 2000 jaar geschiedenis. B Museum De Stratemakerstoren Waalkade XR Nijmegen tel (0) di t/m vr uur za en zo uur Stadsgids Nijmegen 11

16 F

17

18 St. Nicolaaskapel Loop terug richting Holland Casino Nijmegen. Ga links de brede trap op (Veerpoorttrappen). Bovenaan de trappen slaat u linksaf het Valkhofpark in via een trap. U betreedt nu het beroemdste en belangrijkste stuk grond van Nijmegen: het Valkhof. De Romeinen stichtten hier het Oppidum Batavorum (de hoofdstad der Bataven ), dat rond het jaar 70 door de Bataafse opstandeling Julius Civilis in brand werd gestoken. In de laat-romeinse tijd (3e-4e eeuw) lag hier een militaire versterking. Keizer Karel de Grote bouwde hier aan het eind van de 8e eeuw een palts (paleis), dat uitgroeide tot één van zijn belangrijkste residenties. Zelfs de Noormannen hadden het Valkhof een winter in hun bezit. Ook latere keizers van het Rooms-Duitse Rijk waren regelmatig te vinden op het Valkhof. Keizer Frederik Barbarossa breidde de burcht in 1155 flink uit. Deze burcht heeft vele eeuwen stand gehouden, maar viel in 1796 ten prooi aan de slopershamer. De protesterende Nijmeegse burgerij heeft kunnen bedingen dat in ieder geval de twee kapellen gespaard werden. De St. Nicolaaskapel 8 ook wel Valkhofkapel genoemd, stamt voor een deel uit 1030 en is daarmee een van de oudste, nog bestaande stenen gebouwen van Nederland. Het is bovendien een zeldzaam voorbeeld van Byzantijnse architectuur in Noord-West Europa. Normaal hebben kerken in onze streken een kruisvormige plattegrond. Byzantijnse kerken hebben daarentegen meestal een vierkante, ronde of veelhoekige grondvorm. 8 SINT NICOLAASKAPEL IN NIJMEGEN ( ca ) Het oudste stenen gebouw in Nederland, dat nog voor dezelfde functie gebruikt wordt. Bezichtiging en rondleiding Huwelijk Recital Expositie info@valkhof.nl SINT N Het oudste stene Bezichtigin Huwelijk Recital Expositie zie plattegrond

19 Historische stadswandeling Steek het park over naar de ruïne. De St. Maartenskapel (of Barbarossaruïne) 9 is gebouwd in 1155 en zat aan de burcht vast. Als u van deze plek af in de richting van de St. Nicolaaskapel kijkt en in gedachte de tussenliggende ruimte opvult, krijgt u een indruk van de grootte van de toenmalige burcht. Aan uw rechterzijde, rechts van de twee bankjes, stond de ruim dertig meter hoge woontoren of donjon. Wat van de St. Maartenskapel rest, is eigenlijk alleen maar de halfronde apsis en een klein deel van het koor. In de binnenmuur ziet u een aantal bogen waar een tussenvloer op rustte. Dat was de scheidslijn tussen een relatief lage benedenkerk en een hoge bovenkerk. Ook voor deze kapel is ouder bouwmateriaal hergebruikt. Zo zijn de marmeren hoekzuilen Romeins en de daarop liggende kapitelen uit de tijd van Karel de Grote. Ook op het Valkhof is in de Tweede Wereldoorlog flink gevochten. De bezetter had er stellingen aangebracht om de Waalbrug te verdedigen. Wonder boven wonder zijn de twee kapellen in het strijdgewoel gespaard gebleven. Verlaat het Valkhofpark via de brug in de richting van Museum Het Valkhof. In het onder architectuur gebouwde Museum Het Valkhof vindt u één van de belangrijkste collecties Romeinse kunst- en gebruiksvoorwerpen van ons land. Voor het museum staat een Godenpijler. Een eigentijds monument gebaseerd op de in 1980 gevonden brokstukken van een Romeinse Godenpijler, welke in het jaar 17 in de buurt van Kelfkensbos stond. De vondst van de brokstukken van de Godenpijler betekende voor Nijmegen de definitieve erkenning als oudste stad van Nederland. De granieten zuil bestaat uit tien delen met teksten die verwijzen naar het verleden, citaten die door de eeuwen heen over de stad zijn geschreven. De zuil werkt tevens als Romeinse zonnewijzer. Boven op de zuil ziet u een bronzen schildpad. Zijn schaduw wandelt langzaam over het plein en staat symbool voor een lang leven. Zijn vier poten staan voor de vier windrichtingen, zijn schild voor bescherming. Godenpijler voor Museum Het Valkhof Stadsgids Nijmegen 15

20 Historische stadswandeling Sla na Museum Het Valkhof twee keer linksaf het Hunnerpark in. U loopt hier over de stadswal. Door de uitvinding van het buskruit was de stadsmuur uit de 15e eeuw kwetsbaar geworden en moest deze aan de stadskant worden verstevigd met een dikke aarden wal. Daar loopt u nu op. Halverwege de walmuur is in de afgebroken Keuperstoren 15 nog de trap te zien, die naar de verdwenen weergang leidde. Even verderop ziet u nog een deel van de massieve muren met gewelfbogen voor de weergang. Aan het eind van de stadswal ziet u aan de linkerkant een kiosk. Dit is een voormalig tramhuisje uit 1911 en is een van de weinige overblijfselen van het Nijmeegse tramverleden. De Nijmeegse tram werd beroemd door lijn 2, die via Beek naar Berg en Dal liep en een hoogteverschil van tachtig meter overbrugde. Vlak voor en na de oorlog was dit zogeheten Bergspoor een nationale toeristische attractie. U kunt vanaf hier op het midden van het verkeersplein een standbeeld zien staan van keizer Traianus. Deze Romeinse keizer schonk Nijmegen rond het jaar 104 het officiële marktrecht. Daardoor werd Nijmegen de eerste stad op Nederlands grondgebied. Ook verleende hij zijn familienaam (Ulpius) aan de stad, die vanaf dat moment Ulpia Noviomagus ging heten. Ulpia Noviomagus lag enkele honderden meters ten westen van het huidige stadscentrum. Waalbrug Houdt links aan richting Belvédère 16. De oorspronkelijke 15e-eeuwse waltoren is halverwege de Gouden Eeuw (± 1650) vervangen door deze toren in renaissancestijl. U heeft vanaf de Belvédère de naam zegt het al een schitterend uitzicht over de omgeving. Aan de voet van de Belvédère ziet u een Duits kanon, dat na de Tweede Wereldoorlog is blijven staan en zijn loop nog altijd op de felbevochten Waalbrug heeft gericht. De Waalbrug stamt uit Enkele jaren na de opening werd de brug vanwege de oorlogsdreiging opgeblazen. In de oorlog werd hij opnieuw opgebouwd. Tijdens de bevrijdingsactie van de geallieerden (operatie Market Garden) in 1944 bleef de brug miraculeus behouden, volgens de verhalen door toedoen van de verzetsstrijder Jan van Hoof zie plattegrond

21 Historische stadswandeling Loop via dezelfde weg het Hunnerpark weer uit. Sla rechtsaf (St. Jorisstraat) en rechtsaf Kelfkensbos op tot aan de Burchtstraat. Loop een stukje de Burchtstraat in tot het Stadhuis. Het stadhuis aan uw linkerzijde stamt in deze vorm uit In die tijd was het een erg modern gebouw met opmerkelijk veel elementen uit de vroege renaissance. Zo ziet u klassieke beelden van keizers die Nijmegen groot hebben gemaakt. Op grote medaillons staan allegorische voorstellingen van deugden: hoop, liefde, geloof, moed, voorzichtigheid, eendracht en rechtvaardigheid. De toegangsdeur is rijk versierd met houtsnijwerk. Naast het stadhuis ligt een tweede poort. Dit is de Gedeputeerdenpoort uit 1663, die toegang gaf tot de vergaderruimte van de Gedeputeerden van het gewest Gelre. De poort is duidelijk bedoeld om te imponeren en vooral ook om af te steken bij zijn stadse buurman. Het stadhuis is in de Tweede Wereldoorlog weliswaar ontkomen aan het bombardement, maar is bij de bevrijding alsnog in brand gestoken. In de jaren vijftig is het grondig gerestaureerd. A Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag: uur Weekenden en feestdagen: uur NATUURMUSEUM NIJMEGEN Wie binnen kijkt, ziet buiten meer! Een dagje uit in de natuur rond Nijmegen start in het Natuurmuseum. Daar maakt u kennis met het Nationaal Landschap de Gelderse Poort. Met verrassende, interactieve tentoonstellingen en activiteiten zoals de ganzenexcursies wil het museum mensen enthousiast maken voor de natuur. Ook voor kinderen is er veel te beleven. Gerard Noodtstraat ST Nijmegen Telefoon: info@natuurmuseum.nl Stadsgids Nijmegen 17

22 Marikenstraat met Huis van de Nijmeegse Geschiedenis Loop een stukje terug en sla rechtsaf (Marikenstraat). De Marikenstraat vormt samen met de Moenenstraat dé nieuwe winkelstraten van Nijmegen. Door gebruik te maken van het natuurlijke hoogteverschil in de binnenstad heeft de Marikenstraat twee niveaus. De Marikenstraat komt uit op het Mariënburgplein. Daar ligt de eeuwenoude Mariënburgkapel 14 waarin u het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis vindt. Na een grondige facelift in 2000 is Mariënburg tot stand gekomen. Kenmerkend zijn de gebouwen die naar voren hellen, met uitstekende wanden, gekleurde gevels en aparte ramen. Sla aan het einde van de Marikenstraat rechtsaf (Koningsplein). Na de Bedriegertjes 12 slaat u links (Ziekerstraat) en vervolgens neemt u de tweede straat rechts (van Welderenstraat). Bij de Bisschop Hamerstraat slaat u linksaf en komt u uit op het Keizer Karelplein. Aan de overkant van het plein, staat Concertgebouw De Vereeniging. Het is in 1915 gebouwd door Oscar Leeuw, die op zijn beurt is geïnspireerd door de beroemde architect Berlage (o.a. bekend van het Amsterdamse Beursgebouw). Het overwegend bakstenen gebouw oogt massief, maar is tegelijk ook speels door de levendige afwisseling van vormen. Loop rechts over het Keizer Karelplein terug naar de VVV. U bent aan het einde gekomen van deze wandeling B C 4 A E zie plattegrond

23 Musea in Nijmegen Nijmegen is rijk aan musea en galerieën, met vaak toonaangevende (wisselende) collecties. Bezoek één van de volgende locaties: Museum Het Valkhof D biedt een grootse collectie Romeinse archeologie, oude en moderne kunst. Museum De Stratemakerstoren B is een unieke vestingtoren uit het begin van de 16e eeuw met onderaardse gangen. Een paar deuren verder bevindt zich het Nationaal Fietsmuseum VELORAMA C met een collectie van circa 250 historische fietsen. In de Commanderie van St. Jan 4 vindt u Koffiebranderij & Proeverij Coffyn en Museumbrouwerij de Hemel. De stad Nijmegen ligt te midden van een prachtige natuur. Meer informatie is te verkrijgen bij het Natuurmuseum Nijmegen en Bezoekerscentrum de Gelderse Poort A. Museum Het Valkhof In het muzieum E kunt u op bijzondere wijze kennismaken met het wonder van zien en de onbekende wereld van het niet-zien. Maak met een blinde gids een wandeling door het absolute donker. Bij informatiecentrum Nijmegen omarmt de Waal H (in De Nijmeegse Boot) kunnen bezoekers terecht voor informatie over projecten langs beide oevers van de Waal. Het Museumschip Opoe Sientje F en Gastenschip Orca liggen in de Lindenberghaven. Heeft u interesse in kunst, bezoek dan één van de galerieën, bijvoorbeeld Galerie Marzee (Lage Markt 3) of Galerie Wit Licht (Grotestraat 48). D Stadsgids Nijmegen 19 Adv_VVV_Gids_2013_MHV.indd :11:09

24 22 23 SmartTrash nieuw & tweedehands kleding en accessoires In de Betouwstraat 20, 6511 GC Nijmegen 0031-(0) g cappello HoedeN - tassen - sjaals nl Houtstraat JN NiJmegeN tel

25 Winkelen in Nijmegen De Brocanterie in de Lange Hezelstraat Gezellige terrassen, moderne winkelcentra en knusse winkeltjes maken Nijmegen, samen met de gemoedelijke sfeer, tot een stad waar het goed toeven en winkelen is. De stad laat zien hoe goed oud en nieuw samen kunnen gaan. Zo koopt u modern design in de oudste winkelstraat van Nederland om daarna in een hip loungecafé wat te drinken. Moenenstraat Waar Nijmegen de oudste stad van Nederland is, mag de Hezelstraat Neerlands oudste winkelstraat heten. Meer dan 100 winkels vindt u in deze van oorsprong Romeinse en nu nog als zodanig herkenbare middeleeuwse centrumstraat die uitkomt op de Grote Markt. Breng ook een bezoek aan de nieuwste winkelstraten van Nijmegen. Met de Moenenstraat is er een nieuwe looproute door het centrum van Nijmegen ontstaan. In de Marikenstraat vindt u het nieuwste van het nieuwste op het gebied van mode, vrije tijd en media. 25 Stadsgids Nijmegen 21

26 Bekende modemerken zijn grotendeels te vinden in de Broerstraat en Burchtstraat. Maak liever een ommetje door de Benedenstad waar u tal van winkeltjes met curiosa vindt. Hier treft u van alles, van antiek tot culinair kookgerei, van design woonartikelen tot prachtige hoeden en van snuisterijen tot handgemaakte sieraden. En wat dacht u van de ringstraten zoals de Van Welderenstraat en de In de Betouwstraat die Nijmegen een onderscheiding opleverden voor het meest diverse winkelaanbod. Wanneer het weer u in de steek laat, kunt u uiteraard ook overdekt winkelen. In hartje centrum ligt winkelcentrum Molenpoort met zo n 50 winkels. Markten in Nijmegen Grote Markt: maandag en zaterdag van uur (16.00 uur in oktober t/m maart). Kelfkensbos: een groente- en biologische boerenmarkt op maandag en zaterdag van uur (zaterdag vanaf 8.30 uur). Mariënburgplein: zaterdag van uur een boekenmarkt en regelmatig een kunst- en boekenmarkt. Rond de Stevenskerk: een hele bijzondere markt is de Nijmeegse Lusemert (Vlooienmarkt) op maandag van uur. 20 Op zoek naar de lekkerste pannenkoek? Hoogstraat 3 Nijmegen (024) Koffiehuis De Heerlijckheid Tijdens uw wandeling vindt u in het hartje van de Oude Stad deze unieke zaak, waar sfeer, warmte en gezelligheid hoog in het vaandel staan. De Heerlijckheid, altijd iets extra s bij de koffie en dé plek voor een goede lunch. Verder serveren wij een heerlijke high tea. Stikke Hezelstraat 54 tel

27 Uitgaan in Nijmegen Panorama van Nijmegen Als s avonds de zon ondergaat, bruist het avond- en nachtleven van Nijmegen. Keukenchefs uit de hele wereld openen gastvrij hun gezellige restaurants. Op het Koningsplein, Mariënburg en Grote Markt kunt u in de schaduw van historische gebouwen gezamenlijk een glas drinken bij een van de vele gezellige kroegen of cafés. In deze stad vol terrasjes is elke dag van het jaar een ander café bezoeken geen enkel probleem. Aan de Waalboulevard kunt u heerlijk langs de rivier flaneren of genieten van een etentje of drankje met uitzicht op de Waal. Het Holland Casino Nijmegen mag u zeker niet missen. Een sfeervolle ontmoetingsplaats waar spanning en ontspanning hand in hand gaan. Precies op de plek waar ooit de Romeinen dobbelden, kunt u nu het geluk in het spel beproeven. HET GROOTSTE EVENEMENT VAN NEDERLAND! 7 DAGEN 30 PODIA 2750 ARTIESTEN VRIJ TOEGANKELIJK Stadsgids Nijmegen 23

28 Romeinenfestival Door de grote variëteit in theaters en podia kan elke avond een heerlijk avondje worden. De schouwburg, het concertgebouw en verschillende kleine theaters en podia laten u genieten van avondvullend vermaak. Naast de grote bioscopen vertoont arthouse LUX bijzondere film-, theater, dans en muziekproducties. Evenementen Het hele jaar door kunt u kennismaken met de vele evenementen welke voor jong en oud worden georganiseerd. Het bekendst is natuurlijk de Vierdaagse, maar ook buiten deze week bruist de stad. Wie de verschillende evenementen zoals Go Short Film Festival (maart), Internationaal Tangofestival (maart), Music Meeting (mei), Marikenloop (mei), Romeinenfestival (juni), Gebroeders van Limburgfestival (augustus), Sambafestival (september) en Zevenheuvelenloop (november) bezoekt krijgt een goede indruk van de diversiteit van het aanbod. Nijmegen is jaarlijks in de derde week van juli even dé stad van Nederland als de Internationale Wandelvierdaagse Nijmegen, met ca deelnemers uit 46 landen het grootste wandelevenement ter wereld, er plaatsvindt. Rondom de wandelvierdaagse worden de Vierdaagsefeesten Nijmegen, het grootste muzikale feest van Nederland, georganiseerd. Kijk voor een uitgebreid overzicht op Inspiratie nodig? Met de VVV komt u verder! VVV Rijk van Nijmegen, Keizer Karelplein 32h (Stadsschouwburg) T ( 0,45 p.m.) Uitgave: Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen Beeld: Jurjen Drenth en Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen Met dank aan: Ulpia Tekst Producties, Paul van der Heijden, Gemeente Archief Grafische verzorging: Mastarte Nijmegen Lithografie en druk: Thoben Offset Nijmegen De inhoud van deze brochure is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Alle informatie is aan wijzigingen onderhevig. Aansprakelijkheid t.a.v. onvolledigheden of wijzigingen kan niet worden aanvaard 24

29 Ontdek het Rijk van Nijmegen Het Rijk van Nijmegen heeft prachtige natuur. Enerzijds het rivierenlandschap tussen Maas en Waal, Wijchen, Beuningen, de Ooijpolder en Millingerwaard. Anderzijds het fascinerende heuvellandschap waarin Beek-Ubbergen, Berg en Dal, Groesbeek en Plasmolen-Mook verscholen liggen. Wilt u een uitstapje over de grens maken, ontdek dan Kranenburg op de draisine, een fietslijn op een oud spoor. Het Rijk van Nijmegen is een ideaal gebied om te fietsen. Ga op ontdekking met één van de vele fietsroutes in de omgeving. De regio Arnhem Nijmegen heeft een fietsroutenetwerk dat u de mogelijkheid biedt een route op maat uit te stippelen. Zo bepaalt u zelf de gewenste afstand. Dat is dus grenzeloos genieten op de fiets! Voor meer informatie over het fietsroutenetwerk, fietsarrangementen, routes of het downloaden van kaarten ga naar In het Rijk van Nijmegen zijn ook veel bezienswaardigheden en musea te vinden. Bezoek bijvoorbeeld een van de drie musea in Groesbeek: Nationaal Bevrijdingsmuseum , Afrika Museum of Museumpark Orientalis. Ontspannen genieten van de regio? Er zijn veel mogelijkheden, zoals een dagje in de thermaalbaden van Sanadome of een wijnproeverij bij één van de wijnhoeves uit Wijndorp Groesbeek.

30 ELK EERSTE WEEKEND VAN DE MAAND H U I S V O O R D E B I NNE N S T A D