Het Bergerbos. Wandelen. Fietsen. Afwisseling in het groene Maasdal

Transcriptie

1 Staatsbosbeheer Regio Zuid Spoorlaan CH Tilburg T Wandelen Fietsen Het Bergerbos Afwisseling in het groene Maasdal

2 Verrassende bossen, heide en duinen in het Bergerbos Struinend door het loofhout staat u op een onverwachte open plek opeens in het volle zonlicht. Een ree langs de bosrand kijkt verbaasd op en gaat er dan met een paar geruisloze sprongen vandoor. Het water van een verstild vennetje weerspiegelt wolken en takken. Even verderop hangt tussen de donkere dennen een intense stilte. Zelfs de vogels lijken hier de adem in te houden. Dan breekt het bos weer open en stuit u op een bloeiend heideveld, een kleine akker of de resten van een glooiende zandverstuiving. Grote kans dat u hier een kudde vreedzaam grazende geiten, paarden of schotse hooglanders tegen het lijf loopt. Saai is een bezoek aan het Bergerbos nooit.

3 Stuifzand, heide en bomen Het Bergerbos ligt midden in het Nationaal Park De Maasduinen, een gordel van bossen en natuurgebieden tussen Nijmegen en Venlo. Het bos, dat zich uitstrekt tussen het Limburgse dorpje Afferden en de Duitse grens, is 800 hectare groot. Moeilijk te geloven dat het uitgestrekte en gevarieerde woud pas een eeuw geleden is aangelegd. Het gebied bestond ooit grotendeels uit zandverstuivingen en heide. Deze zogeheten paraboolduinen, zoals nu nog te vinden in het Quin en de Cockse Heide, ontstonden aan het einde van de laatste ijstijd, zo n jaar geleden. Rijn en Maas zetten grote hoeveelheden klei en zand af. Tijdens droge periodes blies de wind het rivierzand op tot stuifduinen. Op sommige plaatsen werd het zand opgevangen door planten en zo ontstonden langgerekte zandruggen, kopjesduinen en hoefijzervormige duinen. De boeren aan de rand hadden veel last van het stuifzand. Telkens weer dreigden hun akkers eronder te verdwijnen. Daarom werden de stuifzanden vanaf 1890 beplant met bomen. Dat gebeurde vooral met grove dennen, een typische pioniersboom die goed gedijt op arme zandgronden en bovendien veel hout oplevert. In de loop van deze eeuw breidde het bos zich steeds verder uit. Maar ook nu nog is het stuifzandlandschap met hoge koppen en ruggen karakteristiek voor Het Bergerbos. Een landgoed uit 1400 De geschiedenis van het gebied is nauw verbonden met die van het landgoed Bleijenbeek dat voor het eerst in 1400 wordt vermeld. Het landgoed, dat bestond uit een kasteel, bos, landbouwgrond en een heidegebied met vennen, was eeuwenlang in het bezit van de familie Schenck van Nijdeggen. In 1996 kocht Staatsbosbeheer het deel van het landgoed waar zich onder meer de voormalige boomkwekerij bevindt. Sinds enige tijd is er een golfbaan aangelegd die de naam Bleijenbeek draagt. De ruïne en de slotgracht van het kasteel zijn naast dit terrein nog goed herkenbaar. Gevarieerde bossen Staatsbosbeheer geeft de monotone productiebossen de laatste 25 jaar een natuurlijker aanzien. Overal in Nederland worden productiebossen omgevormd tot afwisselende bossen met meer variatie in boomsoorten, leeftijd en hoogte. Zulke bossen bieden het planten en dierenleven meer kansen en zijn bovendien aantrekkelijker om te zien. Dat geldt ook voor Het Bergerbos. Bron van nieuw leven Op diverse plekken zijn de resultaten van die omvorming al zichtbaar. Tussen de oudere dennen verschijnen steeds meer loofbomen en struiken. En hier en daar verjongt het bos zich al vanzelf. Omgewaaide bomen en afgevallen takken worden niet meer opgeruimd, maar blijven liggen. Zij zijn een vestigingsplaats voor talloze soorten mossen, schimmels, paddenstoelen, torren, vliegen, spinnen, kevers en andere insecten. Die verteren het dode hout tot voedselrijke grond voor nieuwe planten en bomen. Vermolmd hout is bovendien een gedekte tafel voor veel vogels die zich tegoed doen aan de insecten. En holenbroeders zoals spechten, kunnen er prachtige nestholtes in maken. De afgewaaide takken bieden kleine zoogdieren onderdak en bescherming.

4 Begrazingsgebied de Afferdense duinen Verspreid over het begrazingsgebied de Afferdense duinen liggen diverse fraaie heideterreintjes, zoals het Quin, de Cockse Heide en de Duvelskuul. Ze bestaan zowel uit droge als vochtige delen. Op de droge gronden groeit vooral struikheide, terwijl de vochtige delen voornamelijk bedekt zijn met dopheide. Staatsbosbeheer is er zuinig op, want de heideveldjes herbergen veel bijzondere planten en dieren. Om de variatie in het gebied te bevorden heeft Staatsbosbeheer een open verbinding gemaakt tussen diverse heidevelden. Hierdoor kunnen insecten, vlinders en kikkers en hagedissen eenvoudig van het ene gebied in het ander komen. Het behoud van de heide vraagt om een specifiek beheer. Daarom laat Staatsbosbeheer de heide begrazen door runderen, paarden en geiten. De dieren blijven het hele jaar buiten en kunnen uitstekend voor zichzelf zorgen. Ze eten niet alleen grassen, maar ook struiken en boompjes die de heide dreigen te overwoekeren. De geiten behoren tot een zeldzaam Nederlands huisdierras: de Nederlandse landgeit. Zeldzame zandverstuivingen Zandverstuivingen zijn tegenwoordig erg zeldzaam. Ze komen in West-Europa bijna alleen nog in ons land voor. In de bodem zitten nauwelijks organische stoffen en s zomers kan de temperatuur er flink oplopen. Dat maakt het voor planten niet gemakkelijk. Alleen echte pioniersoorten, zoals zandzegge en buntgras, kunnen zich handhaven.

5 Diekendaal g we os B se Erf eg kw er ek rfs ee uw Broeders bos e Ni Jodenberg Esven g kwe rlui e sum Has al en rk Be e le dela Hei N271 t raa eg ndw lst pe Ka Afferden (bij horeca) Legenda Rivierduinenroute Duvelskuul Broedersbosroute Duvelskuulroute Fietspad Berkenkamp Raster ew ald se we g Ingerasterd gebied Honden los gebied be Sie Parkeerplaats a Ma Parkeerplaats + info ng Golfbaan s Natuurkampeerterrein De Cokse Heide Ruiter/menroute zie aparte folder Heukelomse heide Nieuw Bergen

6 In een later stadium, wanneer het zand is gaan liggen, ontstaat vaak een tapijt van korstmossen. Het vocht dat de korstmossen vasthouden, biedt andere planten levenskansen. Verborgen vennen Bijzonder in Het Bergerbos zijn de vennen. Ze zijn er in soorten en maten. Het Quin en het Zevenboomsven zijn ontstaan in oude afzettingen van rivierklei. Voor hun watervoorziening zijn ze geheel afhankelijk van neerslag. Deze vennen kenmerken zich door een voedselarm milieu en worden omringd door dikke veenmostapijten en pitrus. Daartussen groeien zeldzame planten, zoals lavendelheide, kleine en ronde zonnedauw en witte snavelbies. De Duvelskuul is een groep vennen in de uitgestoven kommen van rivierduinen van de Maas. Vroeger werd in dit moerasgebied turf gestoken waarbij je soms kon wegzakken in het veen. Een enkele reis naar de duivel. Vandaar de naam. Er leven bijzondere planten, zoals het vleesetende kleine zonnedauw, lavendelheide en kleine veenbes. Deze planten voelen zich thuis bij de natte dopheide. Libellen als de zwarte heidelibel en de zeldzame koraaljuffer jagen rond het water op insecten. Ook salamanders en kikkers doen zich daaraan tegoed. bijzondere planten te vinden, zoals wateraardbei, moerashertshooi en waterdrieblad. Vogels te kust en te keur Door de grote afwisseling leven er in Het Bergerbos veel verschillende vogels. Er broeden typische bosvogels, zoals de zwarte specht, de holenduif, de havik en de sperwer. s Zomers laten vele zangvogels zich horen, waaronder de boompieper, de fluiter en de goudvink. En boven de heidevelden zweeft regelmatig de boomvalk. De nachtzwaluw behoort tot de zeldzaamste vogels van Het Bergerbos. Het is een onopvallende, schuwe vogel die zonder nest op de grond broedt. Zoogdieren Ook zoogdieren voelen zich goed thuis in Het Bergerbos. Bijzonder is de De heide wordt begraasd door runderen en vooral geiten. De geiten behoren tot een zeldzaam Nederlands huisdierras: de Nederlandse landgeit en kunnen het gehele jaar buiten blijven. Het Lange Ven en het Suikerven zijn oude stukken van de Maas. De waterstand is er afhankelijk van het grondwater. Het water is voedselrijk en er leven kikkers, padden en salamanders. Langs de oevers groeien wilgen, elzen en berken. Ook hier zijn

7 das, een typisch nachtdier dat zich overdag zelden laat zien. Meer kans maakt u op een ontmoeting met een ree, konijn of eekhoorn. Wandelen en Fietsen Het Bergerbos heeft veel te bieden. Fietsers en wandelaars vinden er altijd wel iets van hun gading. Fietsers kunnen gebruik maken van de fietspaden die gedeeltelijk door Het Bergerbos lopen en een onderdeel zijn van het fietsknooppuntensysteem. Wandelaars zijn voorlopig nog niet klaar. Door het bos zijn drie routes uitgezet die aan elkaar gekoppeld zijn, zodat er 15 wandelvarianten ontstaan van 3,1 tot 21 km. lengte. De Rivierduinenroute (paars) Deze route is 3,1* of 6,2 km lang. De route loopt door het heidegebied Quin en over oude rivierduinen met mooie uitzichten. * alleen vanaf de parkeerplaats aan de kapelstraat. De Broedersbosroute (blauw) Deze route is 5 of 8 km lang. De route loopt grotendeels door het Broedersbos, maar ook de Paterskapel wordt niet vergeten. De Duvelskuulroute (rood) Deze route is 7 km lang. De route loopt door het landgoed Bleijenbeek rondom de ruïne en de golfbaan en over het heidegebied de Duvelskuul. Ruiter en Menroutes Ook ruiters kunnen hier uit de voeten. Een ruiterpadennet van 12 km biedt ruime mogelijkheden. Alle ruiterpaden zijn geschikt voor het rijden met aanspanningen tot max. 150 cm breed. Buiten de ruiterpaden is paardrijden niet toegestaan. Kamperen kan ook Liefhebbers van rust en ruimte kunnen tussen 1 april en 1 november kamperen op natuurkampeerterrein De Cockse Heide waar geen stroom en douche aanwezig is. Wilt u luxer kamperen dan zijn er in de omgeving diverse mogelijkheden. Nog meer mogelijkheden Minstens zo leuk zijn de wandelingen onder begeleiding van de boswachter. Vergunninghouders mogen vissen in het Lange Ven. In de overige vennen mag dat niet. Meer weten? Neem dan contact op met Staatsbosbeheer in Sint Anthonis, T U kunt ook bellen met het centraal servicenummer, T Of kijk op Staatsbosbeheer auteursrechten voorbehouden Tekst: Staatsbosbeheer Redactie: J. Nebbeling Fotografie: Staatsbosbeheer, J. van de Bos