2. BELEIDSAGENDA. 2.1 Het werkterrein van het ministerie van Financiën op hoofdlijnen

Transcriptie

1 2. BELEIDSAGENDA 2.1 Het werkterrein van het ministerie van Financiën op hoofdlijnen Het ministerie van Financiën draagt de verantwoordelijkheid voor de voorbereiding en uitvoering van onder meer: a. het algemeen financieel-economische en (internationale) monetaire beleid; b. het begrotingsbeleid en doelmatig beheer van s Rijks financiën; c. het beheer van materiële eigendommen van het Rijk; d. het heffen, controleren en innen van de belastingen; e. het vormgeven van het fiscale beleid en f. het financieringsbeleid. Voor de toelichting op het financieringsbeleid wordt verwezen naar de IX-A begroting Nationale Schuld. Het begrotingsbeleid wordt toegelicht in de Miljoenennota, maar komt in tegenstelling tot voorgaande jaren vanwege de invoering van VBTB beknopt aan de orde in de IX-B begroting. Voor het algemeen financieel-economische beleid geldt eveneens dat een groot deel in de Miljoenennota wordt toegelicht. De financiën van decentrale overheden, waarvoor de minister van Financiën medeverantwoordelijk is, komen aan de orde in de Miljoenennota en in de begrotingen van het Gemeente- en Provinciefonds. Het beleid ter zake wordt wel kort toegelicht in de begroting IX-B. 2.2 Beleidsprioriteiten In deze paragraaf worden de beleidsprioriteiten en de daarvoor te ondernemen activiteiten beschreven die van belang zijn om de geformuleerde beleidsdoelstellingen bij de beleidsartikelen te realiseren. Deze prioriteiten zijn over het algemeen niet gekoppeld aan de inzet of uitgave van programmagelden, omdat veel werkzaamheden van het ministerie van Financiën liggen op het gebied van ontwikkeling van regelgeving en wetten, coördinatie en uitvoering. Hiermee is met name de inzet van het apparaat gemoeid, namelijk 82% van de geraamde uitgaven voor 2002 op de IXB-begroting Fiscaliteit Met ingang van 1 januari 2001 is een nieuw belastingstelsel, waarvan de Wet Inkomstenbelasting 2001 de kern vormt, van kracht geworden. De Verkenning belastingen premieheffing bevat als vervolg op de invoering van deze belastingherziening een analyse van de wijze waarop de structuur van het nieuwe belastingstelsel verder kan worden benut om een bijdrage te leveren aan de oplossing van maatschappelijke vraagstukken. In relatie tot de fiscaliteit zijn de volgende thema s uitgewerkt: «arbeidsmarkt en armoedeval», «inkomenspolitiek» en «grondslagverbreding- en verschuiving». In het rapport van de Studiegroep vennootschapsbelasting in internationaal perspectief dat in juni 2001 is uitgebracht staat de vraag centraal of Nederland op het gebied van de vennootschapsbelasting Europees gezien nog in de pas loopt of dat er aanleiding is tot bijsturing. De werkgroep Vergroening van het fiscale stelsel II heeft onder meer het licht laten schijnen op het invoeren van een energiebelasting voor het grootverbruik, het belasten van het parkeren en nieuw in te voeren maatregelen op het terrein van de bestelwagen, drankverpakkingen en geluidsoverlast. Persexemplaar 7

2 In het kader van het fiscale beleids- en wetgevende programma voor 2002 zullen de activiteiten op het gebied van de directe belastingen, naast de hiervoor genoemde onderwerpen rond de Verkenning belasting- en premieheffing en de Studiegroep vennootschapsbelasting, in het teken staan van een forse beleidsinzet op het gebied van het formele fiscale recht. Ook het tweede deel van de integrale herziening van de successiewetgeving, fiscale wetgeving rond de uniformering van het loonbegrip en de afronding van diverse wijzigingen in de vennootschapsbelasting in het belang van het Nederlandse vestigingsklimaat staan centraal in het wetgevend programma. Ten slotte zal ook de verdere vervolmaking van de Belastingherziening 2001 nog de nodige aandacht vragen in Wat betreft de verbruiksbelastingen zullen de activiteiten in 2002 op milieugebied onder andere zien op de inbedding van het groencertificatensysteem in de Wet belastingen op milieugrondslag in het kader van de liberalisering van de markt voor groene stroom. Ten aanzien van het mobiliteitsbeleid zullen de werkzaamheden in het bijzonder zijn gericht op de wetgeving inzake de kilometerheffing en de daaraan te verbinden verlaging van de indirecte belastingen zoals bijvoorbeeld de motorrijtuigenbelasting. Met betrekking tot de BTW zal in EU-verband aandacht worden besteed aan een aantal voorstellen tot wijziging van de zogenoemde 6e BTWrichtlijn. Daarnaast zal de huidige tijdelijke regeling voor het verlaagde BTW-tarief voor arbeidsintensieve diensten worden geëvalueerd om in EU-verband te kunnen beslissen over het al dan niet voortzetten van de regeling. Op douanegebied zal in 2002 een belangrijke rol zijn weggelegd voor de aanpassing van de Europese wetgeving aan de uitbreiding van Europa. Enerzijds zal de rol van de Europese Commissie door middel van specifieke wetgeving en maatregelen worden verduidelijkt en versterkt opdat zij ook in het grotere Europa haar verantwoordelijkheid als beheerder van de buitengrenzen kan dragen. Anderzijds zal in de Raad een besluit voor een nieuw actieprogramma tot stand moeten worden gebracht dat zal dienen als leidraad en communautair kader voor het beleid van de lidstaten voor de jaren 2002 tot In internationale kaders zal een aantal verdragen inzake bestuurlijke bijstand tussen douane-administraties onderling en tussen de EU en derde landen tot stand worden gebracht. Tevens zal in dit kader worden gewerkt aan een wereldomvattend verdrag voor bestuurlijke bijstand dat in de loop van 2002 zal worden uit onderhandeld in het kader van de Wereld Douane Organisatie. Mede naar aanleiding van bovengenoemde ontwikkelingen zal tevens een aantal nationale wettelijke aanpassingen plaatsvinden. Ten slotte zal in 2002 op internationaal gebied worden gewerkt aan de verdere uitbreiding van het netwerk van belastingverdragen en een actieve participatie in OESO- en EU-verband. Belangrijk onderdeel van de werkzaamheden in 2002 zal zijn de herziening van het belastingverdrag met het Verenigd Koninkrijk, de gedeeltelijke herziening van het belastingverdrag met de Verenigde Staten van Amerika en de uitdrukkelijke parlementaire goedkeuringsprocedure van het belastingverdrag met België. Voorts zal een verdere verdieping van de fiscale relatie met de Nederlandse Antillen (BRK) plaatsvinden en in OESO-verband de discussie inzake schadelijke belastingconcurrentie worden voortgezet. Persexemplaar 8

3 2.2.2 Dienstverlening Belastingdienst Het verbeteren van de bereikbaarheid heeft prioriteit bij de inrichting van de organisatie van de Belastingdienst. De één-loketgedachte vormt hierbij één van de uitgangspunten. Streven is dat de klant die naar de Belastingdienst belt, voor zijn gevoel in 95% van de gevallen zonder omwegen iemand aan de lijn krijgt die daadwerkelijk zijn probleem oplost. Voorts wordt voorzien dat steeds meer vragen via andere communicatiekanalen zoals , afgehandeld zullen worden. Ten slotte wordt het gebruik van internet aangemoedigd, doordat het mogelijk wordt alle transacties (aangiften, verzoeken, bezwaren, vergunningen en betalingen) via internet te doen. De uitgaven worden zichtbaar gemaakt bij operationele doelstelling 3 van het beleidsartikel Belastingen Invoering euro Om een soepele overgang van de Nederlandse samenleving op de euro te bevorderen worden diverse activiteiten ondernomen. Gestreefd wordt om de omschakeling begin 2002 binnen twee weken goeddeels te laten plaatsvinden. Hiervoor wordt gewerkt aan de uitwerking en uitvoering van een scenario voor een adequate distributie van euromunten en -biljetten naar bedrijfsleven en publiek, alsmede voor het uit roulatie nemen van guldenmunten en -biljetten. Guldens dienen zoveel mogelijk vóór te worden afgestort bij de banken (of anders na ) en banken en toonbankinstellingen dienen te worden voorzien van voldoende euromunten en -biljetten. Dit moet er toe leiden dat in de winkels vanaf zo snel mogelijk met euro s wordt betaald en alleen euro s als wisselgeld worden gegeven. Ter gewenning zullen alle Nederlandse ingezetenen van zes jaar en ouder aan het einde van 2001 op vertoon van een eerder opgestuurde afhaalcoupon een gratis eurokit kunnen afhalen met daarin van alle euromunten een exemplaar. Tevens biedt dit de mogelijkheid om de aandacht te vestigen op de bij de eurokit meegeleverde schriftelijke informatie over de euro Vormgeving toezicht Het toezicht op de financiële markten is thans verdeeld over De Nederlandsche Bank, de Stichting Toezicht Effectenverkeer en de Pensioen- en Verzekeringskamer. De dynamische financiële markt en het voorkomen van overlap en lacunes in het toezicht alsmede toezichtsarbitrage stellen een continue aandacht voor een slagvaardig en effectief toezichtsmodel voor de financiële markt centraal. De toegenomen vervlechting van financiële instellingen en hun producten en diensten hebben het noodzakelijk gemaakt de institutionele vormgeving van het toezicht aan te passen. In juli 1999 is daartoe de Raad van Financiële Toezichthouders (RFT) opgericht als samenwerkingsverband voor de verschillende toezichthouders. Prioriteit is thans om het toezicht gelijkvormiger te maken waardoor lacunes en overlap worden voorkomen. Activiteiten hiervoor zijn een evaluatie van de RFT en implementatie van het wetsvoorstel tot introductie van een niet-sectorspecifieke toezichtsdimensie in de financiële toezichtswetgeving Publiek-private samenwerking Begin 1999 is het Kenniscentrum PPS opgericht met als doel publiek private samenwerkingsverbanden te initiëren en stimuleren. Begonnen is met onderzoek of pps-projecten gerealiseerd konden worden in de Persexemplaar 9

4 «harde» infrastructuur. Dit heeft er onder meer toe geleid dat in juni 2001 het definitieve pps-contract met de HSL-infraprovider is getekend en naar verwachting worden ook binnen afzienbare tijd de eerste pps-contracten voor één of meer wegen getekend. In 2001 is besloten te proberen pps te verbreden naar andere sectoren en is begonnen met onder andere de groene infrastructuur en de nutssector. Voorts zal waarschijnlijk in de loop van 2001 een aanvang worden gemaakt met proefprojecten in de sectoren zorg en overheidsgebouwen. Wat betreft de rol van het kenniscentrum is ervoor gekozen het kenniscentrum niet langer alleen als adviseur te betrekken bij rijksprojecten, maar ook als adviseur van de opdrachtgevende overheid. Dit betekent dat het kenniscentrum ook kan optreden als adviseur van gemeentes, provincies en andere overheden Anticiperende aankopen Om als Rijk versneld grond aan te kunnen kopen en tegen zo laag mogelijke kosten vastgoed beschikbaar te hebben voor het realiseren van publieke doelstellingen is het beleid gericht op het mogelijk maken van anticiperende aankopen. Het Rijk neemt hierbij een risico want de latere locatiebeslissing kan anders uitvallen. In 2002 zal aan de Tweede Kamer een beleidsbrief worden aangeboden waarin de kaders voor het programma van anticiperende aankopen worden geschetst. Daarbij zal ook worden ingegaan op de wijze waarop de Tweede Kamer wordt geïnformeerd en de verdeling van de verantwoordelijkheden voor anticiperende aankopen tussen de vakministers en de minister van Financiën. Voor de uitvoering van het anticiperend aankopen zal een interdepartementaal systeem worden opgezet. De in 2001 ingestelde Raad voor Vastgoed Rijksoverheid (RVR), gaat als een vorm van interdepartementale bestuursraad functioneren voor de vastgoedorganisaties binnen het Rijk, namelijk die van Financiën, VROM, VenW, LNV en Defensie Inrichting benzinemarkt Een aantal jaren geleden werd geconstateerd dat de Nederlandse benzinemarkt niet goed functioneert, onder andere omdat de toetredingsmogelijkheden beperkt zijn en er niet voldoende op prijs wordt geconcurreerd. Het kabinet heeft naar aanleiding daarvan besloten maatregelen te treffen om prijsconcurrentie te bevorderen en toetredingsmogelijkheden voor nieuwkomers te stimuleren. Een daaropvolgend MDW-traject leverde een aantal aanbevelingen op, zowel ten aanzien van het voorzieningenbeleid als ten aanzien van het uitgiftebeleid, om te komen tot een herordening van de benzinemarkt. Deze aanbevelingen leidden tot grote weerstand bij de zittende partijen. Er bleken echter wel mogelijkheden aanwezig om langs een alternatief onderhandelingstraject de beoogde doelstellingen te realiseren. De Tweede Kamer heeft met het ingaan van dit traject ingestemd. Voor wat betreft het hoofdwegennet wordt beoogd meer prijsconcurrentie en betere toetredingsmogelijkheden te realiseren langs de hierna volgende lijnen van het uitgiftebeleid. Alle langs het hoofdwegennet door de Staat uitgegeven locaties voor benzinestations worden in een periode van 21 jaar geveild. Daarbij worden contracten voor een bepaalde duur, zijnde 15 jaar, afgesloten. Alle huidige contracten worden op minnelijke wijze beëindigd. In ruil voor een minnelijke beëindiging krijgen de zittende partijen de eerste veilingopbrengst. Om op korte termijn tot een herschikking van een deel van de markt te komen vindt inlevering plaats van 50 stations («vlaggen») door Persexemplaar 10

5 de grote maatschappijen in drie jaar. Over de wijze waarop met exploitanten wordt omgegaan, worden specifieke afspraken gemaakt. Eenieder kan in principe toetreden tot de veiling, ook de zittende partijen. Om te voorkomen dat de zittende partij voordeel zou hebben (aangezien zij de eerste veilingopbrengst ontvangt), wordt een specifieke bepaling ontworpen. Dit is de zogenaamde topdeelbepaling, die alleen in werking treedt als de zittende partij de hoogste bieder is. Ten slotte wordt de vergoeding voor het gebruik van staatsgrond op een meer marktconforme wijze vastgesteld. Naar verwachting wordt de voorbereiding voor de uitvoering in 2001 afgerond. Het beleid zal uiteindelijk in wetgeving worden verankerd. In het jaar 2002 is de eerste veiling voorzien. Gemiddeld zullen 10 stations per jaar worden geveild. De nieuwe vergoedingsystematiek zal worden ingevoerd met ingang van Invoering baten-lastenstelsel Op 24 juli jl. is het rapport Eigentijds Begroten, van de beleidsgroep Begrotingsstelsel aan de Tweede Kamer gezonden. Deze beleidsgroep diende het kabinetsbesluit uit de Miljoenennota 2001 om op termijn integraal over te stappen op een baten-lastenstelsel nader uit te werken. Doel, het verbeteren van de besluitvorming over de doelmatigheid en de doeltreffendheid van de overheidsuitgaven, het verbeteren van de allocatie en een duurzame en eenduidige begrotingsnormering. In het rapport wordt geschetst hoe een baten-lastenstelsel bij het Rijk, waaronder zeker ook de gevolgen voor het budgetrecht van de Staten-Generaal, vormgegeven zou kunnen worden. Tegelijkertijd met de ontwerpbegrotingen ontvangt de Tweede Kamer het kabinetsstandpunt over betreffend rapport. De invoering van het baten-lastenstelsel vergt voor alle departementen een omvangrijk veranderproces, onder regie van het ministerie van Financiën. Dit najaar zal een meer diepgaande inventarisatie van de te ondernemen activiteiten en de kosten worden gemaakt. Het nieuw ontworpen begrotingsstelsel zal in de volgende kabinetsperiode worden ingevoerd. Hiervoor zal in 2002 al veel werk moeten worden verricht. Belangrijk aandachtspunt daarbij is zeker ook de samenhang (zowel inhoudelijk als capacitair) met de verdere invoering van de operatie Van beleidsbegroting tot beleidsverantwoording, die zowel op de vakdepartementen als op het ministerie van Financiën nog de nodige inzet vergt. 2.3 De begroting op hoofdlijnen In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen een inzicht gegeven in de samenstelling en ontwikkeling van de uitgaven, niet-belastingontvangsten en belastingontvangsten op de IXB-begroting. Voorts wordt stilgestaan bij de belangrijkste wijzigingen (kasuitgaven en ontvangsten) die verwerkt zijn in de begroting 2002 ten opzichte van de begroting De ontwikkeling van de uitgaven en een uitsplitsing naar een viertal categorieën, wordt in navolgende grafiek gepresenteerd. Persexemplaar 11

6 Grafiek 2.1. Ontwikkeling uitgaven ,0 3,5 (bedrag x EUR 1 mld.) 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0, jaren Apparaats uitgaven Programma uitgaven Heffings- en invorderingsrente Overige uitgaven De apparaatsuitgaven in grafiek 2.1 zijn voor 2002 geraamd op 2,5 mrd euro. De verwachting is dat deze uitgaven zich stabiel zullen ontwikkelen in de daarop volgende jaren. De programma-uitgaven zullen in 2002 in totaal naar verwachting 533 mln euro bedragen. Voor de periode 2003 tot 2006 wordt een daling van de programma-uitgaven verwacht. Deze daling hangt samen met incidenteel in 2002 geraamde uitgaven voor eurovoorlichting (EUR 33 mln), publiekssets euromunten (EUR 44 mln) en de uitgaven aan anticiperende aankopen (EUR 34 mln). Zie voor nadere toelichting van deze posten beleidsartikel 2 respectievelijk 7. Grafiek 2.2. Ontwikkeling niet-belastingontvangsten ,0 3,5 (bedrag x EUR 1 mld.) 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0, jaren Heffings- en invorderingsrente Winstuitkering DNB Apparaatsontvangsten Overige ontvangsten De ontvangsten uit heffings- en invorderingsrente in grafiek 2.2 zijn hoger geraamd vanwege een hogere rentestand, alsmede door een toename in de omvang van de voorlopige en definitieve positieve aanslagen vennootschapsbelasting. De apparaatsontvangsten dalen door overboeking van de bijdrage EU inningskosten douane naar de begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De winstuitkering DNB bedraagt in 2002 EUR 1,0 mld. Persexemplaar 12

7 Grafiek 2.3. Ontwikkeling belastingontvangsten (bedragen x EUR 1 mld.) jaren Vennootschapsbelasting Loon- en inkomstenbelasting Omzetbelasting Overige belastingopbrengsten De belastingontvangsten (na aftrek van invoerrechten) zijn voor 2002 geraamd op 109,1 mld euro. Als gevolg van de sterke stijging van de particuliere consumptie is de omzetbelasting de laatse jaren relatief sterk toegenomen, hetgeen in 2001 wordt versterkt door de belasingherziening. Tevens blijkt dat de lasten op arbeid de afgelopen jaren zijn gedaald door de lastenverlichting in de loon- en inkomstenbelasting. Onderstaande tabellen bevatten de belangrijkste wijzigingen (kasuitgaven en niet-belastingontvangsten) die verwerkt zijn in de begroting 2002 ten opzichte van de begroting Een volledig overzicht van de mutaties is opgenomen in de verdiepingsbijlage. Overigens is een aantal mutaties al in de 1e suppletore begroting 2001 verwerkt. Tabel 1: Overzicht belangrijkste uitgaven mutaties begroting 2002 (x EUR1000) Uitgaven artnr. Stand ontwerpbegroting Beleidsmatige mutaties Bereikbaarheid Belastingdienst Uitvoeringskosten fiscale wetsvoorstellen Anticiperende aankopen Overige mutaties Heffings- en invorderingsrente Loon- en prijsbijstelling t/m 10 Overig Stand ontwerpbegroting In paragraaf is de intensivering Bereikbaarheid Belastingdienst nader toegelicht. De geraamde uitgaven hebben tot doel de bereikbaarheid van de Belastingdienst te verbeteren. De verhoging van de uitvoeringskosten fiscale wetsvoorstellen is bestemd voor de uitvoering van het Belastingplan 2001, de Uitvoeringswet aanpassingskosten 2001 en Persexemplaar 13

8 de kinderkorting 12 tot 16-jarigen. De ramingsbijstelling voor anticiperende aankopen heeft betrekking op de continuering van de voorfinancieringsfaciliteit voor anticiperende aankopen en het in portefeuille houden van vastgoed (zie ook paragraaf 2.2.6). Deze mutatie is ook bij de ontvangsten verwerkt. De overige mutaties betreffen ramingsbijstellingen bij onder meer loon- en prijsbijstelling en heffings- en invorderingsrente. Tabel 2: Overzicht belangrijkste niet-belastingontvangsten mutaties begroting 2002 (x EUR1000) Niet-belastingontvangsten artnr. Stand ontwerpbegroting Verkopen Domeinen Staatsloterij Exportkredietverzekering Ontvangsten muntwezen Anticiperende aankopen Winst DNB Heffings- en invorderingsrente Inningskosten douane naar BuZa Overige mutaties Stand ontwerpbegroting De mutaties verkopen Domeinen hebben betrekking op de verkoop van door departementen overgedragen roerende en onroerende zaken, de verkoop van inbeslaggenomen zaken welke verbeurd zijn verklaard alsmede de verkoop van agrarische domeinen. De negatieve mutatie voor 2002 is het gevolg van een verlaging van de raming van de middelenafspraak met het ministerie van Defensie. De ramingsbijstelling van de afdracht staatsloterij is een gevolg van een door de Stichting Exploitatie Nederlandse Staatsloterij gerapporteerde omzetontwikkeling over De exportkredietverzekering heeft hogere ontvangsten onder meer door het bereiken van een akkoord in de Club van Parijs, waardoor uit Nigeria een groter dan verwacht bedrag aan provenu s is ontvangen. De wijziging van de raming ontvangsten muntwezen heeft betrekking op de opbrengsten van de verschrotting van munten. Mutaties van de heffings- en invorderingsrente en van de winstuitkering DNB zijn een gevolg van ramingsbijstellingen. Ten slotte is de bijdrage van de EU in de inningskosten douane overgeheveld naar de begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Persexemplaar 14