Technische nota. Brussel, december 2011

Transcriptie

1 Technische nota Werkbaar werk en de inschatting van werknemers om hun huidige job al dan niet tot hun pensioen verder te kunnen zetten? Resultaten uit de werkbaarheidsmetingen 2007 en Brussel, december 2011 Technische nota s verstrekken bijkomende en gedetailleerde informatie uit de werkbaarheidsmonitor over een specifiek thema. Technische nota s zijn enkel op de website beschikbaar. Meer resultaten van de werkbaarheidsmonitor zijn te raadplegen en downloaden op de website Ria Bourdeaud hui Stephan Vanderhaeghe

2 2

3 Inhoud Inhoud... 3 Inleiding Kunnen werknemers doorwerken tot hun pensioen? Kunnen doorwerken naar leeftijd en geslacht Kunnen doorwerken naar sector en bedrijfsgrootte Kunnen doorwerken naar type job Kunnen doorwerken en werkbaar werk Kunnen doorwerken naar jobkenmerken Kunnen doorwerken en werktijd Kunnen doorwerken en arbeidsbelasting Kunnen doorwerken, taakvariatie en autonomie Kunnen doorwerken en relatie met de leidinggevende Wat maakt doorwerken moeilijk? Bijlage 1: Doorwerken tot pensioen naar geslacht, leeftijd, job, bedrijfsgrootte en sector,

4 Inleiding Deze nota bespreekt de resultaten van de werkbaarheidsmonitor met betrekking tot de inschatting van de werknemers om hun job al dan niet tot hun pensioen verder te kunnen zetten. We gaan na of deze inschatting verschilt voor verschillende deelpopulaties en vergelijken ook de gegevens van 2007 met de gegevens van Verder kijken we ook welke factoren in de arbeidssituatie een verklaring kunnen bieden waarom werknemers denken het niet tot hun pensioen vol te houden in hun huidige job. Het is niet onze bedoeling de hele problematiek in deze nota uit te klaren. Wij willen met deze nota enkel illustratief materiaal uit de werkbaarheidsmonitor ter beschikking stellen aan de geïnteresseerde lezer. 1. Kunnen werknemers doorwerken tot hun pensioen? In de werkbaarheidsenquête wordt volgende vraag gesteld over het kunnen werken tot pensioenleeftijd 1 : Denkt u in staat te zijn om uw huidige job voort te zetten tot uw pensioen? Ja Nee Bij een nee antwoord wordt volgende bijvraag gesteld: Zou aangepast werk (lichter werk, deeltijds werk ) u wel in staat stellen tot uw pensioen te werken? (ja/nee) 1 Kunnen doorwerken betekent in deze nota eigenlijk dat een werknemer zich in staat acht om de huidige job tot zijn pensioen voort te zetten. Omwille van de leesbaarheid kiezen we soms voor de term kunnen doorwerken. 4

5 Figuur 1: Kunnen doorwerken tot pensioen ja 66,9 68,4 nee, tenzij aangepast werk 28,0 26,7 nee 5,1 4, In 2007 acht 66,9% zicht in staat om de huidige job tot het pensioen verder te zetten. In 2010 is die groep met 1,5 p.p. licht (maar significant) gestegen tot 68,4%. De neegroep die aangeeft niet in staat te zijn de job tot het pensioen verder te zetten, ook niet indien aangepast werk zou aangeboden worden, blijft stabiel rond 5% van de werknemerspopulatie. Opvallend is dat een zeer grote groep (resp. 28% en 26,7% in 2007 en 2010) stelt alleen te kunnen verder werken tot het pensioen indien het werk zou aangepast worden. Hieruit kan uiteraard nog niet geconcludeerd worden dat deze werknemers effectief ook tot de pensioenleeftijd zullen verder werken maar het geeft wel aan dat bepaalde factoren in de huidige werksituatie het langer werken moeilijk maken en een risico op vervroegde uitval vormen. We komen hier verder op terug Kunnen doorwerken naar leeftijd en geslacht. Zowel in 2007 als in 2010 zien we (zie figuur 2) dat (verhoudingsgewijs) iets meer mannen dan vrouwen aangeven dat ze kunnen doorwerken tot hun pensioen. In 2010 geeft 65,5% van de vrouwelijke werknemers aan te kunnen doorwerken, bij de mannelijke werknemers is dat aandeel ongeveer 5 procentpunt hoger (70,7%). Noch bij de mannen, noch bij de vrouwen is het aandeel dat stelt te kunnen doorwerken significant toegenomen tussen 2007 en Als we naar het verschil kijken tussen mannen en vrouwen in 2010 (figuur 3) dan stellen we vast dat het verschil zich situeert bij de jongeren (minder dan 25 jaar) en de 45+ers. In de leeftijdsgroep jaar is er geen significant verschil tussen mannen en vrouwen. Naar leeftijd zien we dat het aandeel dat zich in staat acht om door te werken toeneemt met de leeftijd. Bij de jongeren, minder dan 30 jaar, gaat het 61,2% (in 2010) en dat percentage neemt toe tot 72,5% bij de leeftijdsgroep en 82,5% bij de 55+ers. In 2007 was het beeld gelijkaardig. Op het eerste gezicht lijkt dat een merkwaardige vaststelling omdat verwacht zou kunnen worden dat de baananciënniteit en dus ook de duur van de blootstelling aan de 5

6 Geslacht leeftijd Werknemers en pensioen belasting van het arbeidsproces een negatieve impact zullen hebben op het kunnen doorwerken. Men zou dan eerder verwachten dat meer jongere dan oudere werknemers aangeven dat ze zich in staat achten om tot hun pensioen te werken. Dat (verhoudingsgewijs) meer jongeren aangeven niet te kunnen doorwerken in de huidige baan kan er mogelijks op wijzen dat zij, meer dan oudere werknemers, nog plannen om van job te veranderen. Wellicht beschouwen ze hun huidige job dan eerder als een opstap naar ander en/of beter werk. In de jongste leeftijdsgroep hebben ook veel meer werknemers een tijdelijk contract (15% tegenover gemiddeld 3% in de andere leeftijdsgroepen). Als deze werknemers aangeven dat ze zich niet in staat achten om tot hun pensioen door te werken in de huidige job dan heeft dat wellicht niet te maken met het volhouden, maar wel met het feit dat hun job tijdelijk is. Een deel van de verklaring voor de betere cijfers in de oudere leeftijdsgroepen houdt verband met het healthyworker-effect. Doordat een deel van de werknemers reeds uitgestroomd zijn (omdat zij niet meer in staat zijn om door te werken) vormt de oudere leeftijdsgroep een selecte groep. Mogelijks achten werknemers zich, ongeacht de belasting van het werk of de persoonlijke gezondheidstoestand, ook meer in staat om tot hun pensioen door te werken naarmate ze zich dichter bij de pensioenleeftijd bevinden. Voor geen enkele leeftijdsgroep is er een significant verschil tussen 2007 en Figuur 2: Kunnen doorwerken naar persoonskenmerken, ,6 82, ,4 72,5 67,2 67,3 63,2 64,2 58,9 61,2 vrouw man 63,7 65,5 69,1 70,

7 Figuur 3: Kunnen doorwerken tot pensioen naar geslacht en leeftijd, jaar jaar jaar 53,5 76,3 69,7 65,7 63,4 67, man vrouw 7

8 1.2. Kunnen doorwerken naar sector en bedrijfsgrootte De sector met het hoogste percentage van de werknemers dat in 2010 aangeeft te kunnen doorwerken tot het pensioen is het openbaar bestuur (81,5%). Het laagste percentage (56,5%) vinden we in de horeca (zie figuur 5). Dat was ook zo in 2007 (figuur 4). In geen enkele sector is het aandeel dat aangeeft te kunnen doorwerken tussen 2007 en 2010 significant gewijzigd. Figuur 4: Kunnen doorwerken naar sector, 2007 horeca post- en telecom zakelijke diensten bouw handel voeding gezondheid/welzijnszorg metaalindustrie transport textiel, confectie onderwijs financiële sector chemie openbaar bestuur 56,4 59,5 59,8 60,7 61,6 61,9 62,3 64,3 64,3 66, ,9 73,2 79,

9 Figuur 5: Kunnen doorwerken naar sector, 2010 horeca zakelijke diensten gezondheid/welzijnszorg textiel, confectie voeding bouw post- en telecom handel metaalindustrie transport chemie onderwijs financiële sector 56,5 61,2 61,4 61,8 62,9 64,3 65,0 66,2 66,6 68,4 70,6 73,5 74,5 openbaar bestuur 81, Naar bedrijfsomvang zien we, zowel in 2007 als 2010, dat in de grotere ondernemingen (50 of meer werknemers) een (iets) groter deel van de werknemers zich in staat acht om de huidige job tot het pensioen voort te zetten. Bij de kleinere ondernemingen is het percentage dat aangeeft te kunnen doorwerken tussen 2007 en 2010 wel significant toegenomen van 63,2% tot 66,4%. Dat is niet het geval bij de grotere ondernemingen waar het aandeel ongeveer 68% blijft. Figuur 6: Kunnen doorwerken naar bedrijfsomvang, minder 50 63,2 66,4 50 of meer 68,5 68,

10 1.3. Kunnen doorwerken naar type job Op basis van de gegevens van de werkbaarheidsenquête kunnen we voor de volgende types van jobs nagaan in welke mate ze het zien vol te houden in de huidige job: arbeiders/technici, uitvoerend bedienden, werknemers met een zorgfunctie, werknemers met een onderwijsfunctie, kader- en directieleden/professionals. Voor 2007 en 2010 zien we een gelijkaardig beeld. Bij kader- en directieleden/professionals, uitvoerend bedienden en onderwijsmedewerkers treffen we een grotere groep dan gemiddeld (68,4%) die aangeeft te kunnen doorwerken tot het pensioen. Bij de arbeiders/technici en zorgmedewerkers vinden we een lager percentage dan gemiddeld dat aangeeft te kunnen doorwerken. Opvallend is dat werknemers met een zorgfunctie het laagste cijfer optekenen, zowel in 2007 als in Dat spoort ook met het sectorbeeld uit punt 1.2. waar de gezondheids- en welzijnszorg een van de laagste cijfers noteert voor het kunnen doorwerken. Voor geen enkele beroepsgroep is het aandeel dat aangeeft te kunnen doorwerken significant gestegen of gedaald tussen 2007 en Figuur 7: Kunnen doorwerken naar jobsoort, 2007 arbeider/technicus 61,7 uitvoerend bediende 69,4 onderwijsmedewerker 71,0 zorgmedewerker 55,6 kader/directie/professional 73,

11 Figuur 8: Kunnen doorwerken naar jobsoort, 2010 arbeider/technicus 63,7 uitvoerend bediende 71,4 onderwijsmedewerker 72,6 zorgmedewerker 57,3 kader/directie/professional 72,

12 1.4. Kunnen doorwerken en werkbaar werk In de werkbaarheidsmonitor worden vier werkbaarheidsfacetten onderscheiden: werkstress, motivatie, leermogelijkheden in de job en werk-privé-balans. Een werkbare job is gedefinieerd als een job die voor elk van deze vier facetten niet-problematisch gekenmerkt wordt 2. In 2007 konden 54,1% van de jobs in Vlaanderen werkbaar genoemd worden. In 2010 was dat 54,3%. Zowel voor 2007 als 2010 zien we dat ongeveer 82% van de werknemers met een werkbare job aangeven dat ze kunnen doorwerken tot hun pensioen. Dat percentage daalt naar ongeveer 20% bij werknemers die met 3 of 4 werkbaarheidsknelpunten geconfronteerd worden. Figuur 9: Kunnen doorwerken en werkbaar werk, werkbaar werk 82,1 82,5 1 werkbaarheidsknelpunt 61,7 63,2 2 werkbaarheidsknelpunten 40,1 43,6 3 of 4 werkbaarheidsknelpunten 19,9 21,0 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100, Kunnen doorwerken naar jobkenmerken De werkbaarheid of de kwaliteit van de job bepaalt duidelijk in sterke mate of een werknemer zich al of niet in staat acht om zijn job verder uit te oefenen tot de pensioenleeftijd. Van de werknemers met een werkbare job zeggen 8 op 10 dat ze kunnen doorwerken tot het pensioen. Van de werknemers die geen werkbare job hebben is dat slechts de helft. Het is daarom interessant om een aantal jobkenmerken onder de loep te nemen en te kijken welke impact ze hebben op het al dan niet kunnen doorwerken. Hieronder kijken we naar het verband tussen het al dan niet kunnen doorwerken en een reeks jobaspecten die verband houden met de arbeidstijd, de arbeidsbelasting, de 2 De afbakening van problematische versus niet-problematische situaties is beschreven in de Methodologische nota, Vlaamse werkbaarheidsmonitor, Bourdeaud hui R. en S. Vanderhaeghe, SERV,

13 aantrekkelijkheid van het werk (afwisseling, zelfstandigheid) en de relatie met de directe leiding. De resultaten zijn gebaseerd op de recentste cijfers van Het beeld voor 2007 is analoog Kunnen doorwerken en werktijd Arbeidstijd Er is een significant verschil voor het al dan niet kunnen doorwerken naargelang het aantal uren werknemers per week presteren. Naarmate de wekelijkse arbeidstijd toeneemt daalt het percentage dat aangeeft te kunnen doorwerken. Van de werknemers die maximum 38u per week werken stelt 70,2% te kunnen doorwerken. Bij werknemers die 39 à 40u werken is dat 67% en bij werknemers die meer dan 40u per week werken is dat 65,1%. Overwerk Bij werknemers die frequent overwerken is het aandeel dat aangeeft te kunnen doorwerken kleiner (64,6%) dan bij de werknemers die vrijwel nooit of slechts soms overwerken (69,9%). Nachtwerk Bij werknemers die nooit s nachts werken is het percentage dat aangeeft te kunnen doorwerken groter (69,5%) dan bij werknemers die wel s nachts werken (63,8%). (On)regelmatig uurrooster Er is een groot verschil tussen werknemers met onregelmatige en regelmatige uurroosters. Bij de laatsten is de groep die aangeeft te kunnen doorwerken veel groter (69,8% versus 57,2%). 13

14 werktijd per week overwerk nachtwerk wijzigingen uurrooster Werknemers en pensioen Figuur 10: Kunnen doorwerken en werktijden, 2010 frequent (vaak, altijd) 57,2 niet frequent (geen, soms) 69,8 ja (soms, vaak, altijd) 63,8 nee (nooit) 69,5 vaak/altijd overuren 64,6 nooit/soms overuren 69,9 > 40 u 65, u 67,0 max 38 u 70, Kunnen doorwerken en arbeidsbelasting In de werkbaarheidsmonitor worden drie facetten van arbeidsbelasting in beeld gebracht: de werkdruk, of de mate van arbeidsbelasting vanuit kwantitatieve taakeisen zoals het werkvolume, het werktempo en de tijdslimieten, de emotionele belasting, of de mate van arbeidsbelasting vanuit contactuele taakeisen (bijv. contact met klanten, patiënten, leerlingen, medewerkers), de (fysieke) arbeidsomstandigheden, of de mate waarin men tijdens het werk blootgesteld wordt aan fysische inconveniënten in de werkomgeving en de lichamelijke belasting. Voor elk van de drie facetten is duidelijk dat een belastende (problematisch) situatie maakt dat een veel kleiner aandeel van de werknemers aangeeft te kunnen doorwerken tot het pensioen: Van de werknemers die een job hebben met een problematische werkdruk geeft 49% aan te kunnen doorwerken in die job tot het pensioen. Bij werknemers met een niet-problematische werkdruk is dat 76,1%. 14

15 Van de werknemers die een job hebben met een problematische emotionele belasting geeft 53,8% aan te kunnen doorwerken in die job tot het pensioen. Bij werknemers met een niet-problematische emotionele belasting is dat 76,3%. Van de werknemers die een job hebben met problematische (fysieke) arbeidsomstandigheden geeft 43,5% aan te kunnen doorwerken in die job tot het pensioen. Bij werknemers met niet-problematische fysieke arbeidsomstandigheden is dat 71,6%. Figuur 11: Kunnen doorwerken en arbeidsbelasting, 2010 arbeidsomstandigheden 43,5 71,6 emotionele belasting werkdruk 49,0 53,8 71,3 76,1 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 niet-problematisch problematisch Over de arbeidsomstandigheden worden in de werkbaarheidsenquête verschillende vragen gesteld. Een drietal aspecten die duidelijk een fysiek belastingsrisico indiceren houden verband met de fysieke inspanning die bij het werk verreist is, de werkhouding en de bewegingsrepetitiviteit. Werknemers die al dan niet frequent zwaar werk moeten uitvoeren of geconfronteerd worden met repetitieve handelingen schatten het kunnen doorwerken duidelijk anders in, zoals blijkt uit de onderstaande figuur: Figuur 12: Kunnen doorwerken en zwaar, inspannend, repetitief werk 2010 repetitieve hand/armbewegingen 59,1 73,3 ongemakkelijke/inspannende werkhoudingen lichamelijk zware taken 45,8 46,2 73, nooit/soms vaak/altijd 15

16 Kunnen doorwerken, taakvariatie en autonomie Werknemers die afwisselend werk hebben en/of voldoende zelfstandigheid toegemeten krijgen bij de taakuitvoering schatten de kans dat ze tot hun pensioen hun werk kunnen voortzetten duidelijk positiever in dan werknemers die routinematig werk hebben en/of onvoldoende autonomie. Figuur 13: Kunnen doorwerken, taakvariatie en autonomie 2010 autonomie 54,1 71,1 taakvariatie 56, niet-problematisch problematisch Kunnen doorwerken en relatie met de leidinggevende Van de werknemers die voldoende steun krijgen van hun directe leiding schat 71,1% in te kunnen doorwerken in de huidige job tot het pensioen. Bij werknemers die onvoldoende steun ervaren van hun directe leiding is dat slechts 48,5%. Figuur 14: Kunnen doorwerken en steun door de directe leiding 2010 ondersteuning leiding 48,5 71, niet-problematisch problematisch 16

17 1.6. Wat maakt doorwerken moeilijk? In 2010 geeft 68,4% van de werknemers aan dat ze in hun huidige job zouden kunnen doorwerken tot het pensioen. Ongeveer een kwart (26,7%) stelt dat ze dat enkel zouden kunnen indien hun werk zou aangepast worden en 5% schat dat ze het sowieso niet tot het pensioen volhouden in de huidige job. In het vorige deel hebben we gezien dat niet alle werknemers het kunnen doorwerken op dezelfde manier inschatten. De kans om te kunnen doorwerken wordt bijvoorbeeld veel lager ingeschat bij werknemers in de horeca of de zakelijke diensten. Verhoudingsgewijs zijn er bijvoorbeeld ook meer kader- en directieleden die aangeven te kunnen doorwerken dan werknemers met een zorgfunctie. Het is duidelijk dat vooral de kwaliteit van de job een belangrijke rol speelt. Zo zien we dat ongeveer 8 op 10 werknemers met een werkbare job inschatten dat ze tot het pensioen in hun job kunnen doorwerken terwijl dat bij de werknemers die met 1 of meerdere werkbaarheidsknelpunten geconfronteerd worden, slechts de helft is. Naast persoonskenmerken en jobkenmerken zal uiteraard ook de gezondheidstoestand van de werknemer een rol spelen. We kunnen aannemen dat werknemers met gezondheidsproblemen het moeilijker zullen zien vol te houden dan gezonde werknemers. Over de gezondheid van de werknemer hebben we via de werkbaarheidsenquête helaas geen informatie, zodat we het belang van het gezondheidsaspect hier niet kunnen duiden. Het is dus niet duidelijk hoe arbeidsomstandigheden, arbeidsvoorwaarden en gezondheid met elkaar samenhangen en hoe belangrijk die factoren (elk op zich) eigenlijk zijn als het gaat om langer te kunnen doorwerken. Volgens een recent Nederlands rapport dat gebaseerd is op enquêtegegevens waarbij die informatie wel verzameld werd, zijn de jobkenmerken de beste voorspeller voor het kunnen doorwerken en is de invloed van gezondheid op het kunnen doorwerken beperkt. 3 In deze paragraaf breiden we de bevindingen uit de vorige paragrafen uit aan de hand van een multivariate (logistische regressie)analyse die ons inzicht biedt in de specifieke impact van de verschillende factoren (persoons- en jobkenmerken) zonder dat deze door andere elementen vertekend worden. 4 In de analyse werd rekening gehouden met het effect van: geslacht, leeftijd, soort job, aantal werkuren per week, nachtwerk, regelmaat van het dienstrooster, werkdruk, emotionele belasting, taakvariatie, autonomie, steun van de directe leiding, (fysieke) arbeidsomstandigheden. 5 3 Arbobalans Kwaliteit van de arbeid, effecten en maatregelen in Nederland, Hooftman W. e.a., TNO, De auteurs relativeren deze stelling dan wel terug in hun conclusies waar ze aangeven dat de beperkte rol van gezondheid voor een deel moet toegeschreven worden aan het healthy worker effect. Het werknemersbestand dat bevraagd werd is een selectieve groep van relatief gezonde mensen (die nog niet uitgestroomd zijn) waardoor de invloed van gezondheid op het langer doorwerken kleiner lijkt dan deze in werkelijkheid is. 4 In de analyse werd ook getoetst of de meting (2007/2010) zelf een rol speelt. Dat bleek niet het geval en bijgevolg werd de analyse uitgevoerd op het totaalbestand De variabelen zijn gecategoriseerd zoals aangegeven in figuren 2, 7, 10, 11, 13 en 14. Het te voorspellen gegeven in het model is het nee antwoord op de vraag: denkt u in staat te zijn om uw huidige job voort te zetten tot uw pensioen?. De variabele overwerk wordt in het regressiemodel niet opgenomen wordt om ze reeds verdisconteerd is in de variabele arbeidstijd. 17

18 Uit de resultaten blijkt het jobkenmerk nachtwerk geen significante voorspeller te zijn. De andere jobkenmerken zijn dat wel en de impact ervan wordt geïllustreerd in figuur 15. Figuur 14: leeswijzer voor figuur 15 WERKDRUK geen hoge werkdruk 1,00 hoge werkdruk 2, Odds Ratio Het 95% betrouwbaarheidsinterval rond de oddsratio omvat 1 niet en bijgevolg verschilt de kansverhouding van de groep hoge werkdruk significant van de groep geen hoge werkdruk De odds ratio is 2,5 of de kansverhouding nee/ja doorwerken tot pensioen is voor mensen met hoge werkdruk 2,5 keer deze van werknemers met geen hoge werkdruk Figuur 15: Invloed van jobkenmerken op haalbaarheid om tot het pensioen in de huidige job door te werken WERKDRUK geen hoge werkdruk hoge werkdruk 1,00 2,50 EMOTIONELE BELASTING geen emotioneel belastend werk emotioneel belastend werk 1,00 1,50 TAAKVARIATIE voldoende onvoldoende 1,00 1,60 AUTONOMIE voldoende onvoldoende 1,00 1,40 ONDERSTEUNING LEIDING voldoende onvoldoende 1,00 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN niet belastend belastend ROOSTERWIJZIGINGEN niet frequent frequent 1,00 1,00 1,20 1,90 2,10 WERKTIJD PER WEEK tot 38 uur uur meer dan 40 uur 1,00 1,20 1, Odds Ratio 18

19 De belangrijkste voorspellers voor het niet kunnen doorwerken zijn de hoge werkdruk en de belastende arbeidsomstandigheden. Bij werknemers die onder een hoge werkdruk presteren is de kans dat ze inschatten niet tot hun pensioen in die job te kunnen werken, 2,5 keer zo groot als bij werknemers die een job hebben waarbij de werkdruk niet problematisch hoog is. 6 De kans om niet door te werken is bij werknemers die fysiek belastend werk hebben 2,1 keer deze van werknemers waarbij de fysieke arbeidsomstandigheden niet problematisch zijn. Ook het gebrek aan voldoende steun door de leiding blijkt een belangrijke voorspeller voor het niet kunnen doorwerken. Verder zien we ook dat emotioneel belastend werk, routinematig werk, frequente roosterwijzigingen en /of langere werkweken maken dat werknemers het risico om af te haken hoger inschatten 7. 6 Strikt genomen mag de odds ratio niet als kans gelezen worden, maar kan wel als zodanig geïnterpreteerd worden. Een odds ratio is een verhouding van twee odds die elk de kansverhouding ja/nee doorwerken weergeven van een deelpopulatie. Voor de leesbaarheid gebruiken we het woord kans. 7 De referentiegroep bij wekelijkse werktijd zijn de werknemers met een werkweek van maximum 20 uur. De andere variabelen zijn dichotoom en bijgevolg is het de tegenovergestelde groep (bv geen hoge werkdruk bij werkdruk) die als referentiepunt geldt in de analyse. 19

20 Bijlage 1: Doorwerken tot pensioen naar geslacht, leeftijd, job, bedrijfsgrootte en sector, Denkt u in staat te zijn om uw huidige job voort te zetten tot uw pensioen? nee, tenzij nee, tenzij ja aangepast werk nee ja aangepast werk nee % % % % % % 2007/2010 verschil % ja/nee Vlaanderen 66,9 28 5,1 68,4 26,7 4,9 s geslacht man 69,4 25,2 5,4 70,9 24,0 5,1 ns vrouw 64,2 30,9 4,9 65,9 29,3 4,8 ns leeftijd -30 jaar 59,4 28,5 12,1 61,5 26,9 11,6 ns jaar 63,8 30,9 5,3 64,7 29,8 5,5 ns jaar 67,6 30,1 2,3 67,7 29,7 2,6 ns jaar 71,8 24,8 3,4 72,8 23,8 3,4 ns 55+ jaar 82,7 14,4 2,8 82,7 14,3 3,0 ns job arbeider/technicus 62,2 32,6 5,2 64,1 30,5 5,3 ns uitvoerend bediende 69,9 24,0 6,1 71,8 22,3 5,9 ns onderwijsmedewerker 71,5 26,1 2,4 72,7 26,1 1,2 ns zorgmedewerker 56,4 39,0 4,6 57,7 37,9 4,3 ns directie/kader/professional 73,9 21,2 4,9 72,7 22,4 4,9 ns bedrijfsgrootte < 50 werknemers 63,7 30,3 6,1 66,9 27,9 5,2 s 50 of meer werknemers 68,9 26,6 4,5 69,1 26,1 4,8 ns sector textiel, confectie 66,3 30,9 2,8 61,8 34,1 4,1 ns metaalindustrie 64,7 29,3 6,0 66,9 28,0 5,1 ns bouw 60,9 33,7 5,5 64,5 30,2 5,3 ns voeding 62,4 31,7 5,9 63,2 30,0 6,9 ns chemie 73,4 24,0 2,6 71,0 21,8 7,2 ns groot- en kleinhandel 61,8 29,8 8,4 66,9 26,4 6,6 ns horeca 57,9 33,2 8,9 56,5 33,8 9,7 ns zakelijke diensten 60,7 29,9 9,3 61,8 30,7 7,5 ns transport 64,8 30,4 4,7 68,8 26,7 4,5 ns post- en telecom 59,8 35,4 4,9 65,0 27,6 7,5 ns financiële sector 72,9 22,6 4,5 74,9 19,9 5,2 ns openbaar bestuur 79,9 17,8 2,3 81,8 15,5 2,7 ns gezondheids- en welzijnszorg 62,8 32,8 4,4 61,8 33,8 4,4 ns onderwijs 72,6 24,3 3,1 73,6 24,7 1,6 ns 20