[UNAWARENESS VOOR ] HYPOGLYKEMIE

Transcriptie

1 [UNAWARENESS VOOR ] HYPOGLYKEMIE

2 Dr.Th.F. Veneman [ UNAWARENESS VOOR] HYPOGLYKEMIE Bohn Stafleu van Loghum Houten 2012

3 2012 Bohn Stafleu van Loghum, Houten, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveel voudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprake lijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden. ISBN NUR 863 Boekvormgeving: Designworks, Breda Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 INHOUD Voorwoord 7 Inleiding 9 1 Wat is hypoglykemie Inleiding Wat is het probleem van hypoglykemie op fysiologisch niveau? Hoe vaak komt hypoglykemie eigenlijk voor in de dagelijkse praktijk? De gevolgen van hypoglykemie 15 2 De fysiologie van de glucosehuishouding Inleiding Daling van plasmaglucoseconcentratie Klinische tekenen van hypoglykemie Symptomen passend bij hypoglykemie Lichamelijke tekenen van hypoglykemie De verdediging tegen hypoglykemie Onderdrukking van uitscheiding van glucagon, adrenaline, groeihormoon en cortisol 32 3 De complete glucosetegenregulatie Inleiding Het werkingsmechanisme van de tegenregulerende respons Impulsen van het perifere zenuwstelsel Beschermende mechanismen tegen aankomende hypoglykemie 38 5 INHOUD

5 4 Glucosetegenregulatie bij diabetes Inleiding De klinische definitie van hypoglykemie bij diabetes Plasmaglucoseconcentratie Classificatie van hypoglykemie Meten van het tekort aan endogene insuline Medicatie Hypoglykemie bij toename ziekteduur Gestoorde glucosetengenregulatie 47 5 Unawareness voor hypoglykemie Inleiding Hypoglycemia Associated Autonomic Failure (HAAF) Vaststellen van de ernst van unawareness van hypoglykemie Oorzaken van HAAF 55 6 De risicofactoren voor het ontstaan van hypoglykemie bij diabetespatiënten Inleiding Insulineoverschot als oorzaak van hypoglykemie Stoornissen in de hormonale tegenregulatie 62 7 Voorkomen en behandelen van hypoglykemie bij diabetes Risicofactoren in beeld brengen Het probleem van hypoglykemie niet bagatelliseren Adequate glykemische behandeling Conventionele risicofactoren herkennen en erkennen De factoren die kunnen wijzen op de aanwezigheid van HAAF herkennen en erkennen Onderzoek 71 8 De behandeling van hypoglykemie Inleiding Behandeling van hypoglykemie 74 Nawoord 77 Referenties 81 6 INHOUD

6 VOORWOORD Goede metabole regulatie is van groot belang voor patiënten met diabetes mellitus. Onder andere uit de UKPDS-studie werd duidelijk dat een afname van het HbA1c gepaard gaat met een afname van het risico op langetermijncomplicaties. Tegelijkertijd werd duidelijk dat het streven naar lagere plasmaglucoseconcentraties onlosmakelijk gepaard gaat met een groter risico op het ontstaan van hypoglykemie. Hypoglykemie is vanuit medisch technisch perspectief weliswaar niet het moeilijkste diagnostisch en therapeutisch probleem, maar vanuit fysiologisch standpunt een buitengewoon interessant fenomeen. Bovendien heeft (het risico op) hypoglykemie grotere gevolgen voor de patiënt en zijn omgeving dan in eerste instantie vaak wordt gedacht. Met de komst van nieuwe middelen voor de behandeling van diabetes kan goede metabole controle worden nagestreefd met een lager risico op hypoglykemie. In dit boek wordt het fenomeen hypoglykemie en unawareness voor hypo - glykemie uitvoerig beschreven. Daarbij wordt aandacht besteed aan de gevolgen van hypoglykemie in de dagelijkse praktijk. De inhoud van dit boek is gebaseerd op een grote hoeveelheid wetenschappelijke literatuur. Ook is gebruik gemaakt van de beschrijving van hypoglykemie door dr. Philip E. Cryer, een vooraanstaand Amerikaans diabetoloog in dienst van de University of Saint Louis. Cryer heeft een groot deel van zijn wetenschappelijke carrière besteed aan onderzoek naar 7 VOORWOORD

7 hypoglykemie dat bij beschreef in zijn boek Hypoglycemia in diabetes (2010). Door de beschrijving van het fenomeen hypoglykemie in dit boek zal het inzicht in de mogelijkheden en risico s van strikte metabole regulatie toenemen. Nijverdal, november 2012 Th.F. Veneman 8 VOORWOORD