Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Transcriptie

1 Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak biologie havo, eerste tijdvak (2017). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus behandelde kennis & vaardigheden? Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën. I. Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden II. Alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag III. Een-stapje-extra-vraag. IV. Niet voorgekomen in de cursus De eerste categorie doet een beroep op algemene basisvaardigheden, welke we bekend veronderstellen. Categorie II en III zijn vragen die op te lossen zijn met de kennis en vaardigheden die je op de cursus geleerd hebt. De laatste categorie vragen is op de cursus niet aan bod gekomen. In bijlage 1, achteraan dit document, vind je een nadere toelichting op deze categorieën. Het is belangrijk om te beseffen dat deze categorieën niets zeggen over de moeilijkheidsgraad van een vraag. Een vraag die rechtstreeks op te lossen valt met kennis en vaardigheden uit de cursus (categorie II) kan best een pittigere opgave zijn dan een vraag die niet is voorgekomen tijdens de cursus (categorie IV). Mocht je vragen of opmerkingen hebben naar aanleiding van dit examenverslag, dan horen we dit uiteraard heel graag! Je mag ons hier altijd over mailen op info@sslleiden.nl. Met vriendelijke groet, Hans Huibregtse 1 van 5

2 vraag aantal punten categorie vraag toelichting categorie keuze: I Benodige algemene kennis & vaardigheden: In het woordenboek kon je vinden dat gisten micro-organismen zijn. Met deze kennis kon je de vraag beantwoorden. 2 2 II Welke stof kon je gebruiken? In het blok 'Vaardigheden' zijn rekensommen geoefend. Bij deze vraag moest je een rekensom maken: hoe verhoudt de hoeveelheid jood die in de tekst genoemd is zich tot de aanbevolen hoeveelheid? 3 2 II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Dissimilatie' is besproken dat schimmels (gisten) anaeroob dissimileren, waarbij alcohol en koolstofdioxide vrijkomen. 4 2 I Benodige algemene kennis & vaardigheden: Deze vraag kon je goed beantwoorden door de wegstreepmethode te gebruiken. Uit de tekst kon je halen dat de koolstofdioxide zorgt voor het rijzen (en dus nog aanwezig is). Er is geen sprake van vertering bij bakken en het delen van gistcellen zorgt niet voor een gewichtsafname. 5 2 III Welke stappen moest je zetten? Deze vraag is op te lossen met het leesstappenplan. In de uitleg 'Dissimilatie' is behandeld hoe anaerobe dissimilatie gaat en welke producten daarbij ontstaan. De extra stap die je moest zetten was dat je de organismen zoals genoemd in de tekst moest linken aan de anaerobe dissimilatie. 6 2 II Welke stof kon je gebruiken? Deze vraag kon je beantwoorden met je kennis zoals behandeld in de uitleg 'Proefopzet'. Je moest de begrippen grootheid en eenheid kennen, om vervolgens uit de tekst te halen welke je hier kon gebruiken III Welke stappen moest je zetten? De definitie van systole en diastole hebben we op de cursus behandeld als het samentrekken en ontspannen van het hart. Deze informatie is ook te vinden in Binas 84D1. De extra stap die je hier moest zetten, is dat je moest beredeneren dat de bovendruk veroorzaakt wordt door de systole en de onderdruk door de diastole zoals weergeven in binastabel 84E II Welke stof kon je gebruiken? Deze vraag is op te lossen door het leesstappenplan te volgen. Uit Binas kon je halen dat de normale bloeddruk ongeveer 16/11 kpa is. Uit de tekst moest je halen dat de druk lager moet zijn dan de standaard bloeddruk uit Binas, omdat de spieren in de wanden van de bloedvaten ontspannen. 9 2 II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Dissimilatie' is besproken dat bij dissimilatie energie vrij komt om te bewegen of in de vorm van warmte. Je had bij deze vraag moeten bedenken dat rillen een vorm van bewegen is, omdat spieren samentrekken II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Cel' is besproken dat dierencellen geen celwand hebben. Ook in Binas is te vinden dat dierencellen geen celwand hebben en bacteriën wel. Met deze informatie had je kunnen beredeneren dat de kleurstof aan dit organel zal binden, om bacteriën te kunnen onderscheiden II Welke stof kon je gebruiken? Op deze vraag kon je het leesstappenplan toepassen. Daarnaast kon je hier de eigenschappen zoals besproken in de uitleg 'Vaten' gebruiken. Deze eigenschappen moest je toepassen op de situatie in de tekst II Welke stof kon je gebruiken? Deze vraag lijkt op vragen over bloedarmoede waarmee in de cursus is geoefend: door je kennis over de functie van rode bloedcellen uit de uitleg 'Bloed' te gebruiken, kon je beredeneren op welke manier het hebben van meer rode bloedcellen tot meer energie leidt II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Hormonen' is besproken dat je binastabel 89A kunt gebruiken om op te zoeken welk hormoon de concentratie rode bloedcellen verhoogt en op welk doelwitorgaan dit hormoon werkt. Waar rode bloedcellen gemaakt worden is besproken in de uitleg 'Bloed' II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'hormonen' is het principe van negatieve terugkoppeling behandeld. Dit principe moest je hier toepassen op de afgifte van LH en testosteron. Ook moest je in Binas opzoeken dat LH de afgifte van testosteron stimuleert II Welke stof kon je gebruiken? De uitleg 'Piramide van Biomassa' bood hier uitkomst over de definities 'producent' en 'consument'. In de tekst stond voor de zijderups en gouden zijdespin beschreven onder welke categorie zij vallen II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Eiwitsynthese' is besproken dat eiwitten bepaalde eigenschappen geven en dat verschillende eiwitten bestaan uit verschillende aminozuren, die weer bestaan uit verschillende nucleotiden. In de uitleg 'cel' is beschreven dat eiwitten gemaakt worden op ribosomen. Met deze kennis kon je de vraag beantwoorden II Welke stof kon je gebruiken? Deze vraag kon je goed oplossen door het plaatje te vergelijken met de afbeelding in binastabel 71M. Ook had je de kennis uit de uitleg 'Aanpassingen DNA' kunnen gebruiken IV Niet voorgekomen op de cursus: Tijdens de cursus hebben we niet geoefend met het omzetten van een nucleotidenvolgorde in aminozuren, aangezien dit in de syllabus niet benadrukt wordt. Met Binas 71G had je dit af kunnen leiden III Welke stappen moest je zetten? In Binas zijn de eigenschappen van bacteriën te vinden. In de uitleg 'Aanpassingen (DNA)' hebben we behandeld hoe je een organisme genetisch kunt modificeren. De extra denkstap die je hier moest zetten was dat je moest bedenken welke eigenschappen handig zijn bij genetische modificatie. 2 van 5

3 II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag moest je beredeneren onder welke omstandigheden een organisme optimaal kan overleven (algemene kennis). In de uitleg 'Definities (Ecologie)' is de definitie van biotisch behandeld II Welke stof kon je gebruiken? In deze opgave moest je een rekensom maken met de informatie uit de tekst en de figuur. Dit is geoefend bij het blokje 'Vaardigheden' III Welke stappen moest je zetten? Bij deze opgave moest je grafieken aflezen zoals besproken bij het blokje 'Proefopzet'. Nadat je de assen had afgelezen, was het stapje extra dat je moest zetten dat je moest beredeneren wat de vorm van de grafiek van de populatieontwikkeling zou zijn II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Dissimilatie' is besproken dat bij aerobe dissimilatie uit vetzuren, water en koolstofdioxide worden vrijgemaakt. Bij de andere processen komen andere stoffen vrij III Welke stappen moest je zetten? Hier kon je het leesstappenplan toepassen. In de uitleg 'Verteringstelsel' is besproken dat waterabsorptie plaatsvindt in de dikke darm. De extra denkstap die je moest zetten was dat je moest beredeneren in welke situatie waterabsorptie nog meer plaatsvindt, door de figuren te vergelijken II Welke stof kon je gebruiken? Deze vraag kon je beantwoorden door de afbeelding te vergelijken met figuren uit Binas. In Binas 85A staat bij welke onderdelen de cijfers horen. In Binas 85C staat waar waterabsorptie plaatsvindt II Welke stof kon je gebruiken? Uit 'Definities Evolutie' en 'Definities Ecologie' kon je de definities van populatie, soort en ecosysteem halen. Deze definities moest je toepassen op de context van de vraag. 1 IV Niet voorgekomen op de cursus: De definitie van genus (geslacht) en welk deel van de Latijnse naam het geslacht geeft, valt onder de grote-bak-stof II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Piramide van Biomassa' is besproken dat dieren (wants) consumenten zijn en daarmee heterotroof ('Definities Ecologie'). Wat bast- en houtvaten doen stond beschreven in de voorbereidende opgaven II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Relaties Ecologie' is besproken dat bij symbiose (mutualisme), planten stikstof krijgen van knolletjesbacteriën. Dit is een vergelijkbare situatie II Welke stof kon je gebruiken? In Binas 78 kon je de verschillen tussen planten (berk) en schimmels (vliegenzwam) vinden III Welke stappen moest je zetten? In de uitleg 'Signaaloverdracht' is besproken dat neurotransmitters worden afgegeven in de synapsspleet en werken op de volgende zenuw. De extra denkstap die je hier moest zetten is dat je uit de afbeelding moest halen dat nummer 3 'zenuw A is en nummer 4 'zenuw B' II Welke stof kon je gebruiken? Deze vraag was te beantwoorden door het leesstappenplan te volgen. Uit de tabel kon je afleiden dat verschillende soorten planten op verschillende tijdstippen bloeien. Uit de tekst kon je halen dat hooikoorts een reactie op bepaalde planten is II Welke stof kon je gebruiken? Deze vraag was op te lossen met het leesstappenplan. Uit de tekst kon je halen dat de afgifte van mediatoren de laatste stap is. Uit de figuur kon je afleiden dat mediatoren worden vrijgegeven als het allergeen hecht aan de IgEantistoffen van de mestcellen. Deelproces 2 moest de laatste zijn, waardoor alleen antwoord B overblijft II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag kon je de examentip uit de uitleg 'Eiwitsynthese' gebruiken. Ook kon je de andere drie opties wegstrepen omdat deze niet onderbouwd konden worden m.b.v. de tekst of de kennis die is besproken tijdens de cursus II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Definities (Genetica)' is besproken wat allelen, chromosomen en fenotypes zijn II Welke stof kon je gebruiken? In de examentip bij de aantekening 'x-chromosomale kruisingen' is besproken wat het gevolg is als een ziekte x-chromosomaal is II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'eiwitsynthese' is besproken dat genexpressie het onstaan van een eiwit/eigenschap is en dat in verschillende cellen andere eigenschappen actief zijn. Met deze kennis kon je de vraag beantwoorden. Als je niet wist wat genexpressie was, kon je met de eerste examentip de overige antwoorden wegstrepen III Welke stappen moest je zetten? Bij deze vraag had je de kennis over eutrofiëring zoals besproken in de uitleg 'Milieu en Kringlopen' kunnen gebruiken. De extra denkstappen die je hier had moeten zetten zijn dat mineralen voedingsstoffen zijn en dat algen voor minder licht en daarmee voor troebeler water zorgen II Welke stof kon je gebruiken? In de uitleg 'Milieu' is besproken welke gevolgen eutrofiëring heeft. Met deze kennis had je de vraag kunnen beantwoorden II Welke stof kon je gebruiken? Deze vraag kon je beantwoorden met het leesstappenplan. In de uitleg 'Enzymen' is behandeld hoe een optimumkromme eruit ziet. Vervolgens moest je uit de tekst halen wat de optimumwaarden voor zout waren. Verder moest je weten dat rivierwater zoet is II Welke stof kon je gebruiken? Bij deze vraag kon je de foute antwoorden wegstrepen. De foute opties zijn behandeld in de uitleggen 'Ecologie', 'Kringlopen & Milieu' en 'Hormonen' van 5

4 verdeling per categorie: categorie aantal punten percentage I 3 4% II 58 77% III 11 15% IV 3 4% % In hoeverre was het examen te maken met behulp van de op de cursus opgedane kennis & vaardigheden? Dit gold voor: 96% van de vragen (namelijk categorie I, II en III). 4 van 5

5 Bijlage 1: Toelichting categorieën Categorie I: Algemene (niet vakgerelateerde) kennis & vaardigheden Dit betreft de volgende vragen: vragen waarbij een beroep wordt gedaan op algemene kennis & vaardigheden. Dit zijn kennis & vaardigheden die niet zijn opgenomen in de eindtermen in de syllabus en niet in Samengevat staan (zo ja: dan behoren de vragen tot één van de drie andere categorieën). Categorie II: alleen-kennis/aanpak-uit-de-cursus-vraag Dit betreft de volgende vragen: Vragen die letterlijk voorkomen in de uitleg (in de uitleg of in een klassikaal voorbeeld); Vragen die letterlijk met een stappenplan op te lossen zijn; Vragen die vergelijkbaar zijn met opgaven uit de opgavenbundel die vrijwel altijd worden opgegeven door de hoofddocent; Theorievragen die niet worden behandeld op de cursus, maar die we je van tevoren via de vakkenpagina geadviseerd hebben te leren (uit bijv. Samengevat); Vragen die vergelijkbaar zijn met vragen uit de voorbereidende opgaven. Categorie III: een-stapje-extra-vraag Dit betreffen vragen waarbij je, de naam zegt het al, een stapje extra moet zetten. Oftewel: je moest je kennis en vaardigheden behandeld tijdens de cursus combineren met een stukje inzicht. Bijvoorbeeld: Je moet net even buiten het stappenplan om denken; Je moet informatie uit de tekst halen om een bepaalde variabele voor een formule of berekening uit te rekenen. Categorie IV: niet voorgekomen op de cursus Dit betreft de volgende vragen: Vragen over begrippen die niet voorkomen in de uitleg, de standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, en waarbij het woordenboek ook geen soelaas biedt; Vragen over grote-bak-stof die niet voorkomen in standaard opgegeven opgaven door de hoofddocent, de voorbereidende opgaven of opgegeven stof op de vakkenpagina. Vragen waarvan je redelijkerwijs niet kon vaststellen dat het om een (op de cursus behandeld) concept in een andere context gaat. 5 van 5