Natuurbeheerplan Limburg 2018

Transcriptie

1 Natuurbeheerplan Limburg 2018 Tevens partiële POL-herziening Maastricht, 19 september

2 Voor u ligt het Natuurbeheerplan Limburg Het natuurbeheerplan vormt het beleidskader voor de realisatie van het Europese, rijks- en provinciale natuur- en landschapsbeleid. Dit plan vormt tevens het kader voor subsidieverlening vanuit het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL) en enkele natuur-, landschaps-, milieu- en wateronderdelen van de Subsidieverordening Inrichting Landelijk Gebied (SILG). Gedeputeerde Staten van de provincie Limburg Maastricht, 19 september

3 Inhoudsopgave Inhoud 1. Wat is het Natuurbeheerplan? Inleiding Doel en status Natuurbeheerplan Leeswijzer Beleidskader Europees kader natuur en landschap Rijksbeleid natuur en landschap Provinciaal beleid Subsidiestelsel Natuur en Landschap De Index Natuur en Landschap Natuurbeheerplan: de Beheertypenkaart en de Ambitiekaart Beheertypenkaart - Beheersubsidie voor natuur en landschap binnen natuurterrein Beheertypenkaart- Beheersubsidie voor Agrarische natuur en agrarisch landschap Ambitiekaart-Investeringsubsidies; functieverandering, inrichting en kwaliteitsimpuls op grond van de SkNL Methodiek van de Ambitiekaart Beschikbaarheid van het Provinciaal Natuurbeheerplan en kaartmateriaal Monitoring Natuur- en Landschapsdoelen Beleidsdoelen voor ontwikkeling van natuurterreinen Beleidsdoelen en criteria voor natuur- en landschapsbeheer Beleidsdoelen en criteria voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer en agromilieu en klimaat diensten Beleidsdoelen voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer Beleidsdoelen voor agrarisch waterbeheer Beoordelingscriteria gebiedsaanvragen en jaarlijkse beheerplannen Subsidiemogelijkheden en openstelling van de subsidieregelingen Beheersubsidies voor natuur en landschap Agrarisch natuur- en landschapsbeheer en agromilieu en klimaat diensten Kwaliteitsimpuls: investeringen en functieverandering

4 5.4 Het openstellingsbesluit Wijziging van het Provinciaal Natuurbeheerplan Wijziging van het Provinciaal Natuurbeheerplan op basis van verzoeken Relatie tussen het POL en het Provinciaal Natuurbeheerplan Procedure en rechtsbescherming Aanvullende bepalingen Toeslag schaapskudden Openstelling van beheersubsidie SVNL Cultuurhistorie Areaaluitbreiding natuur met mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer Meer informatie en contactgegevens Bijlagen 1 Natuurdoelentabel 2 Protocol aanpassing beheertypenkaart 3 Tabel doelen agrarisch natuur- en landschapsbeheer 4 Formulier verzoek om begrenzing van een locatie als areaaluitbreiding goudgroen 5 Toelichting op leefgebieden voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer en agrarisch waterbeheer 4

5 1. Wat is het Natuurbeheerplan? 1.1 Inleiding Voor u ligt het Provinciaal Natuurbeheerplan Limburg Dit plan beschrijft de beleidsdoelen en de subsidiemogelijkheden voor ontwikkeling en beheer van (agrarische) natuur en landschap binnende Provincie Limburg. Het natuurbeheerplan is verankerd in het Subsidiestelsel Natuur en Landschap 2016 (SNL). Dit stelsel bestaat uit twee onderdelen, namelijk: 1 de Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer 2016 (SvNL2016); voor het beheer van natuur en landschap; 2 de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap 2016 (SkNL2016) voor ontwikkelingsmaatregelen ten behoeve van natuur en landschap, zoals functieverandering van landbouwgrond naar natuur en inrichting (herstel, aanleg, omvorming en kwaliteitsverbetering). De provincie stelt in dit Natuurbeheerplan de kaders voor de uitvoering van het natuur- en landschapsbeheer. Het Natuurbeheerplan geeft aan waar welke beheerwaardige gebieden aanwezig zijn en welke beheerdoelen hiervoor gelden. Daarnaast financiert de provincie een aanzienlijk deel van de kosten voor de ontwikkeling en het beheer van deze gebieden door middel van subsidies. Het Natuurbeheerplan vormt het toetsingskader voor de aanvraag van deze subsidies. Het plan is geen statisch document. De provincie kan de inhoud van de plantekst en de kaarten, indien nodig aanpassen; dit gebeurt in periodieke herzieningen van het Natuurbeheerplan. Hoewel het Natuurbeheerplan meestal met een jaarlijkse frequentie wordt aangepast, kan het plan voor meerdere jaren gelden tot GS weer een nieuw Natuurbeheerplan vaststellen. 1.2 Doel en status Natuurbeheerplan Beleidskader Het natuurbeheerplan is een beleidskader om het Europese, rijks- en provinciale natuur- en landschapsbeleid te realiseren. Het gaat daarbij om bestaande natuurgebieden, gebieden waar nieuwe natuur aangelegd wordt, landbouwgebieden worden ingericht en beheerd volgens agrarisch natuurbeheeren en de Natura 2000-gebieden.Het Natuurbeheerplan beschrijft per (deel)gebied welke natuur- en landschapsdoelen nagestreefd worden. Het plan bevat de begrenzing van de natuur- en agrarische gebieden, met name toegespitst op de internationale biodiversiteitsdoelen en de internationale natuurgerichte agromilieu, water en klimaat doelen. Het plan is het beleidskader voor het provinciale natuur- en landschapsbeleid en ook voor de implementatie van artikel 28 van het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3). Het plan is verankerd in de SvNL en SkNL en daarmee kaderstellend voor de SNL-subsidies. 5

6 Bepalen van huidige en gewenste beheerdoelen van natuurgebieden Het Natuurbeheerplan geeft de natuur- en landschapsdoelen weer binnen het Limburgse Natuur Netwerk en de agrarische gebieden met natuurwaarden. In dit plan begrenst en beschrijft de provincie de gebieden waar subsidiëring van beheer en ontwikkeling van natuur, agrarische natuur en landschapselementen plaats kan vinden. De begrenzing is aangeduid op twee kaarten: de beheertypenkaarten de ambitiekaart In planologisch opzicht is het Limburgse Natuur Netwerk vastgesteld in de goudgroene natuurzone van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg-2014 (POL) en de daaraan gekoppelde omgevingsverordening. Ten opzichte van het POL geeft het natuurbeheerplan een nadere onderverdeling van de goudgroene zone in verschillende subcategorieën, alsmede een gedetailleerde invulling van de binnen de goudgroene natuurzone aanwezige actuele en potentiële natuurwaarden; de zogenaamde wezenlijke kenmerken en waarden van de goudgroene natuurzone. Het natuurbeheerplan heeft geen planologische consequenties of consequenties voor bestemmingsplannen en heeft dus geen invloed op eigendomsrechten of bestaande gebruiksmogelijkheden. Het Natuurbeheerplan bevat geen bindende regels of verplichtingen voor burgers. Ook kunnen er geen rechten aan worden ontleend. Opname van een terrein in het Natuurbeheerplan leidt dus niet vanzelfsprekend tot een positief besluit over subsidiëring van het beheer of de ontwikkeling van natuur. 1. Leeswijzer In dit Natuurbeheerplan wordt achtereenvolgens beschreven: Hoofdstuk 2: Het beleidskader Hoofdstuk 3: Subsidiestelsel Natuur en Landschap 2016 Hoofdstuk 4: De nadere uitwerking van provinciale doelen voor natuur- en landschapsbeheer Hoofdstuk 5: Subsidiemogelijkheden Hoofdstuk 6: Aanvullende bepalingen en informatie binnen het Provinciaal Natuurbeheerplan Limburg 6

7 2. Beleidskader 2.1 Europees kader natuur en landschap Het Natuurbeheerplan is gebaseerd op het vigerend beleid voor het landelijk gebied ten aanzien van natuur, landschap, water, milieu, klimaat en ruimtelijke ordening van de Europese Unie, het Rijk en de provincie. In dit hoofdstuk lichten wij de belangrijkste onderdelen van het vigerend beleid en de recente ontwikkelingen toe. De lidstaten van de EU hebben gezamenlijk specifieke wetten en beleidsdoelen vastgesteld voor het instandhouden van bepaalde plant- en diersoorten en natuurlijke habitats van internationale betekenis via de Vogel- en Habitatrichtlijn (VR/HR) en Natura 2000, voor de instandhouding van gezonde watersystemen (Kaderrichtlijn water) en voor een schoon milieu (Nitraatrichtlijn). De Europese Commissie(EC) ziet er op toe dat de lidstaten deze afspraken nakomen. Voor de instandhouding van het landschap is de Europese Landschapsconventie opgesteld, die in 2005 door Nederland is geratificeerd. Als uitvloeisel hiervan zijn op Rijks, provinciaal en gemeentelijk niveau visies en plannen opgesteld voor de instandhouding van waardevolle landschappen. De conventie hecht veel waarde aan het subsidiariteitsbeginsel, hetgeen ertoe heeft geleid dat provincies en gemeenten verantwoordelijk zijn voor de coördinatie en uitvoering van het behoud en herstel van waardevolle landschappen. Voor het platteland zijn door de EC beleidsdoelen en regels vastgesteld met betrekking tot de verduurzaming en vergroening van de landbouw. Dit wordt concreet geëffectueerd in de vorm van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) waarin verdergaande regels en subsidies zijn opgenomen voor duurzame landbouw, vergroening en agrarisch natuurbeheer. Het kabinet heeft in 2014 haar keuze gemaakt ten aanzien van de Nederlandse invulling van de vergroening in pijler 1 van het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB). Voor de volgende GLB-periode van moet de verdere vergroening leiden tot een effectieve, duurzame, omgevingsgerichte bedrijfsvoering. De invoering van de vergroening voor de eerste GLBperiode is van invloed op de stelselherziening van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer Duidelijk is inmiddels dat de vergroening uit pijler 1 van het GLB en het agrarisch natuur- en landschapsbeheer uit pijler 2 van het GLB naast elkaar kunnen worden ingezet en elkaar kunnen versterken. Ook is het mogelijk om ze beiden in te zetten mits zogenaamde double funding wordt voorkomen. De uitvoering van het plattelandsbeleid van de EU (GLB, pijler 2) krijgt gestalte via het Plattelandsontwikkelingsprogramma POP dat landsdelig zal worden uitgevoerd. Landelijk zijn afspraken gemaakt dat provincies, waterschappen en het Rijk (in volgorde van financiële bijdrage) dit Europese programma zullen cofinancieren. Binnen het programma ziet artikel 28 toe op subsidiëring van agromilieu- en klimaatdiensten. Dit vormt daarmee het financiële kader voor deze diensten binnen het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. De bijdrage die de Nederlandse lidstaat levert aan het agromilieu en klimaat is vastgelegd in het POP3 fiche (art. 28), waarin de ambitie van Nederland is aangeduid. Het agrarisch natuurbeleid en het ecologisch waterbeheer gekoppeld aan het ANLb2016 worden deels gefinancierd met Europees geld. Daarmee moet de uitvoering van het agrarisch natuurbeheer inclusief natuurgerelateerde waterdoelen voldoen aan het POP3+ fiche. In het POP3+ fiche (fiche voor goedkeuring van het ANLb2016 in Brussel) zijn vier leefgebieden (open grasland, open akkerland, droge en natte dooradering) en de categorie water opgenomen. 7

8 2.3 Rijksbeleid natuur en landschap Het Rijk stelt in het kader van de internationale verplichtingen op hoofdlijnen de ambities voor de agromilieu- en klimaatdiensten vast en geeft de kaders aan waarbinnen die ambities gerealiseerd kunnen worden. In 2014 is de Rijksnatuurvisie 2014 verschenen ( Natuurlijk verder, Rijksnatuurvisie Ministerie van Economische Zaken, 2014). Het Rijk zet zich in om de natuur te versterken mét de samenleving. Hiermee wil het Rijk een effectieve invulling bereiken van de natuurdoelen die Nederland internationaal heeft afgesproken. Instandhouding van planten- en diersoorten en natuurlijke habitats en van gezonde watersystemen en een schoon milieu zijn daarbij het uitgangspunt. Het Rijk wil de natuurinstandhoudingsdoelen bereiken door middel van regelgeving (Boswet, Flora- en faunawet, Natuurbeschermingswet 1998, WABO, Waterwet, Wet ammoniak en veehouderij) en door middel van een stimuleringsbeleid gericht op het Natuur Netwerk Nederland(NNN) en een vitaal platteland. Het rijk legt hierover verantwoording af aan de EC. De uitvoering van het stimuleringsbeleid voor natuur en platteland is met ingang van 2014 gedecentraliseerd naar de provincies en vastgelegd in een decentralisatieakkoord en een Natuurpact van overheden en maatschappelijke organisaties. Dit is op 18 september 2013 door staatssecretaris Dijksma aangeboden aan de Tweede kamer. In dit Natuurpact zijn de ambities vastgelegd met betrekking tot ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland voor de periode tot en met Het Rijk draagt bij aan de realisatie van deze ambities door jaarlijks extra te investeren in natuur. De onderdelen van deze ambities zijn: - Ontwikkeling Robuust Natuurnetwerk Nederland (NNN; voorheen EHS) inclusief Natura gebieden. Het NNN moet een robuuste ruggengraat van de natuur in Nederland zijn. Dat gaat gebeuren door hem te vergroten, te verbeteren en belangrijke natuurlijke verbindingen te realiseren tussen natuurgebieden onderling en tussen natuurgebieden en hun omgeving. - Soortenbescherming; Bescherming van afzonderlijke plant- en diersoorten en habitats is nodig vanwege Europese verplichtingen en afspraken waaraan Nederland zich in internationaal verband heeft gecommitteerd (VR/HR). Soortenbescherming vindt plaats binnen en buiten het NNN door het nemen van juridische en/of fysieke maatregelen, die instandhouding, vestiging of uitbreiding van een soortenpopulatie stimuleren. - Natuur buiten het NNN; er zal een extra impuls gegeven worden aan het beheer van natuur en landschap buiten het NNN. Het is belangrijk dat er meer samenhang komt tussen de natuur in het NNN en daarbuiten. - Agrarisch natuurbeheer; er komt een vernieuwd stelsel voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb2016) dat buiten en binnen het NNN kan worden toegepast. De uitvoering van het agrarisch natuurbeheer moet eenvoudiger en met minder kosten, en zal een duidelijke meerwaarde voor natuur, landschap en agrarisch ondernemerschap moeten opleveren. Agrarisch natuur- en landschapsbeheer moet vooral worden ingezet voor het beschermen en verbeteren van internationale soorten. - Natuur en water; Er zijn diverse mogelijkheden om de ontwikkeling van de natuur, de vergroting van het NatuurNetwerk Nederland en de aanpak van de Natura 2000-gebieden optimaal te laten samengaan met het verbeteren van de condities van de kwantiteit en de kwaliteit van het water. Er wordt daarbij maximale synergie gezocht met maatregelen om te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Nitraatrichtlijn. 8

9 2.4 Provinciaal beleid De provincies zijn op grond van het decentralisatieakkoord natuur volledig verantwoordelijk voor de uitvoering van het natuurbeleid. De doelen en middelen worden door de provincies vastgelegd in onder andere dit natuurbeheerplan. In dit provinciale Natuurbeheerplan, dat de kaders en ambities bevat waarbinnen een subsidieaanvraag kan worden ingediend, is aangegeven in welke gebieden bepaalde natuur-, agromilieu- en klimaatdiensten ingezet kunnen worden. Het provinciale beleid geeft invulling aan het Europese en Rijksbeleid en voegt daar provinciale doelen aan toe. Provincies houden bij de uitvoering van het natuurbeleid, conform de door Nederland geratificeerde Europese Landschapsconventie, rekening met beleidsdoelen van andere overheden en activiteiten in het landelijk gebied, zoals het landschapsbeleid, waterbeleid, recreatiebeleid en milieubeleid, zodat synergie kan worden bereikt. De basis van het provinciaal beleid voor natuur en landschap is vastgelegd in de provinciale omgevingsvisie POL-2014 en in de provinciale natuurnota Natuurbeleid: Natuurlijk Eenvoudig, programma natuur- en landschapsbeleid De waterdoelen zijn in 2009 door de provincie Limburg vastgesteld in het provinciaal waterplan De waterdoelen worden naar verwachting ongewijzigd voortgezet voor de tweede planperiode in Als de Limburgse waterschappen voor waterbeheerdiensten gebruik willen maken van EUcofinanciering dan kan dit uitsluitend via gebiedsaanvragen van het agrarisch collectief Natuurrijk Limburg op basis van het Natuurbeheerplan 2016 en de gewijzigde Subsidieverordening Natuur en Landschap. In het gebiedsproces en via bilaterale overleggen met de provincie hebben de waterschappen aangegeven voor welke waterdoelen welke waterbeheerdiensten nodig zijn, inclusief randvoorwaarden en prioriteiten (dit geldt ook voor de doelen van het waterbeleid ten aanzien van wateren die grenzen aan agrarische gronden). In overleg met de provincie zijn deze opgenomen in dit Natuurbeheerplan De provincie vindt het van belang dat voor heel Limburg gewerkt wordt aan behoud, herstel en beheer van de cultuurhistorische waarden en het vergroten van de beleving en toegankelijkheid daarvan. In het POL 2014 is dit daarom als generieke opgave voor heel Limburg vastgelegd. De provinciale landschapsdoelen zijn uitgewerkt in de landschapsvisie Zuid Limburg (2007) en het Landschapskader Noord- en Midden-Limburg (2006). Als doorwerking van deze visies is in 2011 als stimuleringsinstrument voor het realiseren van de gewenste doelen de provinciale regeling groenblauwe diensten Limburg gestart voor de vergoeding van landschapsmaatregelen op agrarisch gebied buiten het Limburgse Natuur Netwerk. Per gaat deze regeling over in het nieuwe collectieve agrarisch natuur- en landschapsbeheer. De landschappelijke maatregelen staan vanaf 2016 vooral in het teken van de instandhoudingsdoelstellingen voor Europees beschermde soorten en maatregelen ten behoeve van de Kader Richtlijn Water en de Nitraatrichtlijn. De provincie biedt via het agrarisch natuur- en landschapsbeheer echter ook een mogelijkheid voor de subsidiëring van maatregelen die alleen landschapsdoelen realiseren en de toegankelijkheid en beleving van het agrarisch landschap vergroten. Voor één gebied in Limburg: het Nationaal Landschap Zuid-Limburg geldt een aparte status. Deze is vastgelegd in het POL-2014 en uitgewerkt in de provinciale omgevingsverordening. 9

10 3. Subsidiestelsel Natuur en Landschap2016 Het beschermen van dieren en planten is belangrijk voor de mens. Deze bescherming vindt plaats om ecologische, economische en ethische redenen. De diversiteit van dieren en planten verhoogt de spankracht van de natuur (ecologie). Daarnaast is de biodiversiteit een belangrijke productiefactor (economie). Ten slotte worden dieren en planten vanwege hun intrinsieke waarde beschermd (ethiek). De provincie hecht veel belang aan het behoud en de ontwikkeling van de provinciale natuur. Daarom verleent zij daarvoor subsidie via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL). De provincie bepaalt in het Natuurbeheerplan binnen welke gebieden natuurbeheerders en agrarische collectieven subsidie kunnen krijgen voor (agrarisch) natuur- en landschapsbeheer. In het Natuurbeheerplan liggen de verschillende beheertypen van de Index Natuur en Landschap voor percelen en/of terreinen vast. Subsidie is alleen mogelijk voor het beheertype dat in het natuurbeheerplan is aangegeven en begrensd. Subsidie voor beheer en kwaliteitsimpulsen In het Subsidiestelsel Natuur en Landschap 2016 wordt een onderscheid gemaakt tussen financiering van het beheer van de bestaande natuur en landschap en eenmalige investeringen ter verbetering van de (agrarische) natuurkwaliteit (kwaliteitsimpulsen). De subsidie voor het beheer van natuur, agrarische natuur en landschapselementen is geregeld in de Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer 2016 (SvNL2016) en subsidie voor de kwaliteitsimpulsen is geregeld in de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap 2016 (SkNL2016). Voor meer informatie over de subsidieverordeningen en subsidiemogelijkheden zie of De Index Natuur en Landschap 2016 De basis voor het Natuurbeheerplan 2016 vormt de Index Natuur en Landschap Deze Index is een landelijk uniforme en sterk gestandaardiseerde natuurtaal waarin de Nederlandse natuur- en landschapselementtypen worden vastgelegd. De Index is van belang voor de aanduiding van de natuur- en landschapsdoelen door de overheid en voor de monitoring en bevordert ook een goede afstemming tussen beheerders en overheden. De Index Natuur en Landschap 2016 bestaat uit de onderdelen natuur, agrarische natuur en landschapselementen. In de Index worden twee niveaus onderscheiden: de natuurtypen voor de sturing op landelijk niveau en de beheertypen voor de operationele aansturing van het beheer op regionaal en lokaal niveau. Voor de begrenzing in het natuurbeheerplan en de subsidieverlening wordt het niveau van de beheertypen gebruikt. De natuurtypen zijn bedoeld als sturings- en verantwoordingsinstrument op landelijk niveau. Daarbij valt te denken aan afspraken en rapportages tussen rijk en Europa en tussen het rijk en de provincies. De beheertypen zijn geschikt voor de aansturing van het beheer op interprovinciaal, provinciaal en lokaal niveau. Zij vormen de basis voor afspraken over doelen en middelen tussen provincie en beheerder. Er bestaan 17 natuurtypen. Binnen elk van de natuurtypen worden één of meerdere natuurbeheertypen onderscheiden. In totaal zijn er 47 natuurbeheertypen. Voor landschap zijn er 4 landschapselementtypen met daaronder 20 beheertypen. Voor het agrarisch natuurbeheer zijn er vijf agrarische natuurtypen (de vier leefgebieden: open grasland, open akkerland, droge dooradering, natte dooradering en de categorie water, met daaronder een aantal agrarische (sub)beheertypen). 10

11 Voor meer informatie over de Index Natuur en Landschap zie thema Index Natuur en Landschap. 3.2 Natuurbeheerplan: de Beheertypenkaart en de Ambitiekaart Het natuurbeheerplan kent een beheertypenkaart en een ambitiekaart. Zij vormen met de beschrijving van de doelen de kern van het plan. De beheertypenkaart geeft alle bestaande, beheerwaardige (agrarische) natuur en landschap weer met de benamingen volgens de landelijk uniforme systematiek van de Index Natuur en Landschap. Met de beheertypenkaart stimuleert de provincie de instandhouding van de op die kaart aangegeven en begrensde beheertypen. Deze kaart vormt ook de basis voor het verlenen van beheersubsidies op grond van de SvNL. Voor een deel van de natuurgebieden en agrarische gebieden met natuurwaarden bestaat een ambitie om het huidige gebruik of beheer te veranderen. De mogelijkheden hiertoe zijn vastgelegd in de ambitiekaart. Het verschil tussen de beheertypenkaart en de ambitiekaart laat zien waar een verbetering van de natuurkwaliteit mogelijk en wenselijk is. De ambitiekaart vormt de basis voor de(subsidiering van) kwaliteitsimpulsen op grond van de SkNLen de POP3 verordening. Het verstrekken van subsidies voor beheer en voor kwaliteitsimpulsen draagt bij aan de realisatie van het in hoofdstuk 2 bescheven beleid en de in hoofdstuk 4 beschreven provinciale natuur- en landschapsdoelen Beheertypenkaart - Beheersubsidie voor natuur en landschap binnen natuurterrein Voor natuurbeheer staat op de beheertypenkaart aangegeven welke gebieden voor subsidie in aanmerking komen. Op de beheertypenkaart wordt alle bestaande natuur weergegeven. Per natuurterrein is één beheertype toegekend en een beheerder komt alleen voor financiering van het aangewezen beheertype in aanmerking. Indien er nog geen bestaand beheertype aanwezig is betekent dit dat hier ontwikkeling tot een gewenst beheertype uit de ambitiekaart nodig is. Deze gronden komen niet direct, maar pas na functieverandering (d.w.z. de omvorming van landbouwgrond naar natuur) en in inrichting voor beheersubsidie in aanmerking. Voor het bepalen van het dan gewenste beheertype moet vaak nog aanvullend onderzoek plaatsvinden. Op bestaande natuur kan ook subsidie voor landschapsbeheer worden verstrekt. Op de beheertypenkaart is aangegeven voor welke landschapselementen subsidies landschapsbeheer kunnen worden verstrekt. Individuele landschapselementen die in natuurbeheergebied liggen en door de provincie als zodanig worden erkend, zijn op de beheertypenkaart aangegeven. De beheertypenkaart volgt de ontwikkeling van de natuurtypen die in het veld voorkomen. Dit houdt in dat de provincie de kaart kan actualiseren, bijvoorbeeld op basis van een recente vegetatiekartering. Beheerders dienen er daarom rekening mee te houden dat de beheertypen op hun percelen kunnen wijzigen. Beheersubsidie kan enkel worden aangevraagd voor het beheertype dat op de beheertypenkaart staat weergegeven. Indien een beheerder constateert dat het weergegeven beheertype niet correct is dient de beheertypenkaart eerst te worden gewijzigd alvorens beheervergoeding wordt aangevraagd. Beheerders worden hierom geadviseerd de beheertypenkaart regelmatig te controleren, ook tijdens een lopende subsidietermijn. Indien zij dit nodig achten kunnen beheerders bij een herziening van het natuurbeheerplan een verzoek indienen voor wijziging van de beheertypenkaart. Dit geldt vooral in de jaren voorafgaand aan een nieuwe aanvraag voor beheersubsidie. Verzoeken tot wijzing van de beheertypenkaart dienen het protocol aanpassing beheertypenkaart te volgen, dit protocol is vormt een bijlage van het natuurbeheerplan. 11

12 Let op: De beheerder/aanvrager is nadrukkelijk zelf verantwoordelijk voor het (tijdig) laten actualiseren/aanpassen van de beheertypenkaart alvorens beheersubsidie aan te vragen Beheertypenkaart- Beheersubsidie voor Agrarische natuur en agrarisch landschap Voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer onderscheiden de provincies vanaf 2016 de volgende vier leefgebieden: open grasland, open akkerland, droge dooradering, natte dooradering. Deze vier leefgebieden en de categorie water vormen de vijf agrarische natuurtypen van de nieuwe Index Natuur en Landschap Daarnaast hanteert provincie Limburg vanuit het onderdeel landschap van de nieuwe Index Natuur en Landschap 2016 de categorie landschap, bestaande uit 3 Index landschapselemententypes en 4 Index landschapsbeheertypes. In het Provinciaal Natuurbeheerplan Limburg 2016 worden ter realisering van deze 6 agrarische hoofddoelen op 7 kaarten in totaal 18 beheertypen, met 21 verschillende typen zoekgebieden aangeduid. Deze 7 kaarten vormen tezamen de zogenaamde beheertypenkaart voor het agrarisch gebied. Alleen binnen de begrenzing van deze zoekgebieden is subsidie voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer mogelijk. De begrenzing van de zoekgebieden is via overleg in het gebiedsproces tot stand gekomen. Kerngebieden en potentieel kansrijke (suboptimale) gebieden zijn niet apart op de kaart gezet. Zij maken onderdeel uit van het grotere begrensde zoekgebied. Voor elk type zoekgebied zijn ook subsidiecriteria meegegeven. Deze criteria beschrijven de minimale instapeisen voor een ecologisch effectieve subsidieaanvraag. Bij de begrenzing van de zoekgebieden in het Natuurbeheerplan en de keuze voor op welke doelsoorten wordt ingezet, is rekening gehouden met de aanwezige waarden in het aangrenzende Limburgse Natuur Netwerk, aangrenzende provincies en het buitenland (o.a. om een goede soortenbeleidsverdeling over de provincies te garanderen). Er is gestreefd om het agrarisch natuur- en landschapsbeheer in te zetten in de meest kansrijke gebieden voor stabiele populaties. Hierbij is de versterking, buffering en/of verbinding van het Limburgse Natuur Netwerk een belangrijk uitgangspunt. Op de beheertypenkaart worden de doelstellingen voor specifieke soorten of soortengroepen binnen de agrarische beheertypen niet aangeduid. Welke specifieke doelstellingen de provincie heeft m.b.t. soorten of soortengroepen wordt beschreven in hoofdstuk 4. Voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer staat op de beheertypenkaart aangegeven welke gebieden in potentie voor subsidie in aanmerking komen. In het openstellingsbesluit zal exact worden aangegeven welk budget voor welk zoekgebied maximaal beschikbaar is Ambitiekaart-Investeringsubsidies; functieverandering, inrichting en kwaliteitsimpuls op grond van de SkNL De investeringsubsidies op grond van de SkNL kunnen gericht zijn op: a. maatregelen voor verbetering van de (agrarische) natuurkwaliteit in een bestaand natuurterrein waarbij het beheertype niet verandert; b. omvormingsmaatregelen in een bestaand natuurterrein waarbij van het aanwezige beheertype wordt overgestapt naar het gewenste beheertype; 12

13 c. inrichtingsmaatregelen waarbij landbouwgrond wordt omgevormd naar natuurterrein (functieverandering); d. inrichtingsmaatregelen op landbouwgrond om de kwaliteit van een aanwezig agrarisch beheertype te verhogen; e. inrichtingsmaatregelen op landbouwgrond met als doel om nieuwe landschapselementen aan te leggen. Subsidie functieverandering Landbouwgronden die binnen de ambitiekaart in de categorie "areaaluitbreiding natuur" vallen, en waarop nog geen natuurontwikkeling heeft plaatsgevonden, kunnen definitief worden omgevormd tot natuur, waarbij de waardevermindering van de grond aan de eigenaar wordt vergoed. Ook particulieren (of samenwerkingsverbanden van particulieren) komen voor deze vergoeding in aanmerking via de subsidie functieverandering. De particulieren zijn en blijven in dat geval eigenaar van de gronden. Voor deze functieverandering bestaat sinds 2005 een fiscale vrijstelling. Particulier natuurbeheer is een belangrijk middel voor de realisatie van het Limburgse Natuur Netwerk. Subsidie voor investering(inrichting en kwaliteitsverbetering) Op de ambitiekaart is aangegeven in welke gebieden gebruik kan worden gemaakt van een subsidie voorinrichting van landbouwgronden tot natuur, of een kwaliteitsimpuls van bestaande natuur en agrarische natuur. Op de beheertypenkaart kan nu bijvoorbeeld bos zijn aangegeven, terwijl het de bedoeling is om hier heide te ontwikkelen. De subsidie voor kwaliteitsimpuls kan worden gebruikt voor de verandering van bos naar heide. Na het toekennen van de subsidie (vanuit SkNL) en het uitvoeren van de inrichtingsmaatregelen zal de beheertypenkaart en daarmee het natuurbeheerplan moeten worden aangepast zodat er voor heide beheersubsidie kan worden verkregen op basis van de SvNL. Voor de specifieke voorwaarden en mogelijkheden tot de verlening van een investeringssubsidie wordt verwezen naar de subsidiekaarten en het openstellingsbesluit Methodiek van de Ambitiekaart De deelgebieden Het vanuit de SKNL subsidiabele gebied binnen het Provinciaal Natuurbeheerplan is opgedeeld in deelgebieden. Deze deelgebieden worden weergegeven op de Ambitiekaart. Voor elk van de deelgebieden zijn specifieke subsidiemogelijkheden geformuleerd. Alle deelgebieden binnen het Provinciaal Natuurbeheerplan hebben een unieke code, deze codering kent een bepaalde systematiek. De codes van de deelgebieden zijn opgebouwd uit een aantal onderdelen die informatie geven over de ligging van het deelgebied en over het subsidieonderdeel binnen de SKNL waarvoor het deelgebied in aanmerking komt. De deelgebiedcodes zijn opgebouwd uit drie onderdelen, te weten: 1 De Regio waarin het deelgebied gelegen is; 2 Een uniek gebiedsnummer; 3 De gebiedscategorie waartoe het deelgebied behoort. 13

14 Een voorbeeld: in de deelgebiedcode ZLZ9.64C staat ZLZ voor de regio waarin het deelgebied gelegen is, in dit geval Zuid Limburg Zuid (voor de overige regio s met hun afkortingen zie de legenda van de Ambitiekaart). Het nummer 9.64 is een uniek nummer dat aan het deelgebied is toegekend. Het achtervoegsel C geeft de gebiedscategorie aan waartoe het deelgebied behoort, in dit geval Areaaluitbreiding natuur. Gebiedscategorieën De deelgebieden zijn ingedeeld in een aantal gebiedscategorieën. De gebiedscategorie bepaalt voor welk subsidieonderdeel binnen het SKNL het deelgebied in aanmerking komt (functieverandering, inrichting, kwaliteitsimpuls). De verschillende gebiedscategorieën zijn gegroepeerd onder de noemers Bestaande Natuur, Areaaluitbreiding Natuur, Agrarisch Natuurbeheer en aanvullende categorieën. Onder Bestaande natuur vallen gebieden waar al natuur aanwezig is. Onder Areaaluitbreiding Natuur vallen gebieden welke binnen het Provinciaal Natuurbeheerplan zijn aangewezen ten behoeve van natuurontwikkeling. Binnen deze gebieden is omzetting van landbouwgronden naar natuur mogelijk. De gebieden onder Agrarisch Natuurbeheer zijn aangewezen ten behoeve van het agrarisch natuurbeheer vallen binnen het Limburgs Natuurnetwerk en liggen binnen of grenzen aan Natura De subsidiemogelijkheden voor de agrarische beheergebieden worden weergegeven in de beheertypenkaart voor agrarische beheertypen. Onder aanvullende categorieën vallen gebieden waarvoor geen subsidiemiddelen beschikbaar zijn binnen de SKNL, realisatie van deze gebieden dient uit andere bronnen dan het SNL te worden gefinancierd, bijvoorbeeld vanuit natuurcompensatie. Bovenstaande indeling (bestaande natuur, nieuwe natuur, beheersgebied) komt grotendeels overeen met de opbouw van de Goudgroene natuurzone in het POL-2014, waarvan het Provinciaal Natuurbeheerplan een nadere uitwerking is. Tabel 1 geeft een overzicht van alle gebiedscategorieën binnen het Provinciaal Natuurbeheerplan. Methode voor de bepaling van mogelijkheden voor SkNL-subsidies i.h.k.v. natuurbeheer Inrichtingsubsidie/Subsidie kwaliteitsimpuls: Voor het bepalen van de mogelijkheden voor inrichtingsubsidie o.b.v. de ambitiekaart kan het volgende stappenplan worden gebruikt: 1) Bepaal de ligging van het perceel in de Ambitiekaart. 2) Bepaal a.d.h.v. de Ambitiekaart de code van het deelgebied waarin het perceel gelegen is. Zoek de code van het deelgebied op in de Natuurdoelentabel (de Natuurdoelentabel is een bijlage van het Natuurbeheerplan). In de kolom Natuurdoeltype staan de na te streven natuurdoeltypen voor het betreffende deelgebied vermeld, het bijbehorende percentage staat in de kolom percentage NDT. De pakketten die in het betreffende deelgebied kunnen worden afgesloten cq ingericht staan in de kolommen pakketcode en pakketnaam. Subsidie functieverandering: Deelname aan Particulier Natuurbeheer door middel van subsidie functieverandering is mogelijk op landbouwgronden binnen gebieden in de categorieën C en Ca. 14

15 Gebiedscategorieën binnen het Provinciaal Natuurbeheerplan Gebiedscategorie Omschrijving Agrarisch Natuurbeheer A Agrarisch natuurbeehergebied binnen of grenzend aan Natura-2000 Bestaande natuur B Bestaand natuurterrein Areaaluitbreiding natuur C/Ca Areaaluitbreiding natuur: Regulier/ met mogelijkheden voor agrarisch beheer Aanvullende categorieën (financiering uit andere bronnen dan SNL) Cm Co Areaaluitbreiding natuur: Binnen grensmaasgebied Areaaluitbreiding natuur: Vanuit natuurcompensatieprojecten. Tabel 1: Beschrijving van de gebiedscategorieën binnen het Provinciaal Natuurbeheerplan Beschikbaarheid van het Provinciaal Natuurbeheerplan en kaartmateriaal De teksten, tabellen en het kaartmateriaal van het Natuurbeheerplan zijn enkel digitaal te raadplegen via de provinciale website (zie hieronder). Voor bekijken van het kaartmateriaal is een speciale kaartviewer beschikbaar. In deze viewer zijn de kaarten van het natuurbeheerplan, alsmede diverse andere topografische ondergronden en beleidskaarten te raadplegen. Het Natuurbeheerplan is te raadplegen via onderstaande website: Monitoring Monitoring is een essentieel onderdeel van de beheercyclus. De uitvoering van het beleid en het beheer dient onderzocht te worden om te weten of de afgesproken doelen ook gehaald en zo nodig bijgesteld moeten worden. Behalve informatie over de gerealiseerde hectares en het daarvoor benodigde geld (output), is ook informatie nodig over de resultaten in termen van bijv. aantallen dieren en planten (outcome). Er wordt momenteel in samenwerking met de beheerders gewerkt aan een provinciaal monitoringplan. Gegevens moeten namelijk beschikbaar en niet ouder dan 6 jaar zijn op het moment dat wordt gerapporteerd aan Brussel. Op basis van het monitoringsprogramma wordt jaarlijks de monitoring voor zowel de natuur in de natuurgebieden als de natuur in de agrarische gebieden uitgevoerd. Voor de monitoring van het natuurbeheer is een uniforme landelijke systematiek ontworpen en voor het vernieuwde agrarisch natuur- en landschapsbeheer is die nog in ontwikkeling. 15

16 4. Natuur- en Landschapsdoelen Dit Natuurbeheerplan geeft invulling aan het in hoofstuk 2 beschreven natuur- en landschapsbeleid van de Europese Unie, het Rijk, de provincieen overige gebiedspartijen. In dit hoofdstuk worden de beleidsdoelen en criteria beschreven. Hieraan zullen de subsidieaanvragen van natuurbeheerders en de gebiedsaanvraag van het collectief worden getoetst. 4.1 Beleidsdoelen voor ontwikkeling van natuurterreinen De Provinciale visie op de ontwikkeling van natuurterreinen is vastgelegd in de ambitiekaart van het Provinciaal Natuurbeheerplan. Binnen de ambitiekaart zijn de (beoogde) natuurterreinen onderverdeeld in deelgebieden waarvoor separate doelen voor natuurontwikkeling zijn geformuleerd. De deelgebieden worden beschreven in de Stimuleringsplannen natuur, bos en landschap, welke te raadplegen zijn via de provinciale website. In paragraaf 3.2 staat een toelichting op de interpretatie en werkwijze van de ambitiekaart. N.b.: Als gevolg van de recente omvangrijke aanpassingen in het Provinciaal Natuurbeheerplan zijn de teksten en coderingen in de Stimuleringsplannen natuur, bos en landschap niet meer actueel. De provincie werkt momenteel aan een actualisatie van deze plannen, en zal de geactualiseerde plannen t.z.t. op de website beschikbaar maken. Indien u in de tussentijd vragen heeft over de Stimuleringsplannen natuur, bos en landschap kunt u contact opnemen met het cluster natuur en water van de Provincie Limburg (zie hoofdstuk 7). 4.2 Beleidsdoelen en criteria voor natuur- en landschapsbeheer De doelen voor het beheer van bestaande natuurterreinen zijn vastgelegd op de beheertypenkaart. In paragraaf 3.2 staat een toelichting op de interpretatie en werkwijze van de beheertypenkaart. 4.3 Beleidsdoelen en criteria voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer en agromilieu en klimaat diensten Vanwege ratificatie van de Europese Landschapsconventie door Nederland en uitgaande van het in deze conventie vastgelegde subsidiariteitsbeginsel, hebben provincie en gemeenten een gezamenlijke verantwoordelijkheid om het Limburgse landschap kwalitatief in stand te houden en zo nodig verder te ontwikkelen. Dit heeft geresulteerd in: twee belangrijke landschapsstudies (de Landschapsvisie Zuid-Limburg en het Landschapskader Noord- en Midden Limburg). De provinciale doelen op het gebied van Landschap zijn verder uitgewerkt in het Nationaal Landschap Zuid-Limburg en de bronsgroene zone in het POL-2014 (inclusief de hierbij horende omgevingsverordening). Sinds 2016 vindt het landschapsbeleid buiten het Limburgse Natuur Netwerk voor een aanzienlijk deel plaats via het collectieve agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb-2016). De landschapsdoelen zoals zullen via maatregelen voor de 4 leefgebieden (open akker, open grasland, natte dooradering en droge dooradering) en de categorie water worden gerealiseerd. De natuur- en watermaatregelen zorgen dus tevens voor doelbereik van de landschapsdoelen. Speerpunt van het landschapsbeleid binnen het ANLb-2016 vormt de instandhouding van de doelsoorten voor het agrarisch natuurbeheer. Deze soorten zijn opgenomen in de tabel met doelen voor het agrarisch natuurbeheer die als bijlage bij dit document is gevoegd. 16

17 In de volgende paragrafen worden de beleidsdoelen van de provincie aangegeven, de begrensde gebieden beschreven, aangegeven hoe de begrenzing tot stand is gekomen en waar de begrensde gebieden idealiter aan moeten voldoen. Doelen Op globaal niveau heeft de selectie in Limburg geleid tot drie hoofdcategorieën: de categorie agrarische natuur (met leefgebied open grasland, leefgebied open akker, leefgebied natte dooradering en leefgebied droge dooradering), de categorie water (met natuurgericht waterbeheer en milieugericht waterbeheer) en de categorie landschap (met groenblauwe landschapselementen,omgeving historische gebouwen en recreatieve landschapselementen). De vier leefgebieden, het natuurgericht en milieugericht waterbeheer en de categorie landschap zijn apart op kaart gezet. Deze 7 kaarten vormen samen de zogenaamde beheertypenkaart. Er zijn in totaal 18 verschillende beheertypen en 21 verschillende soorten zoekgebieden begrensd. Dit houdt in dat de minder kansrijke leefgebieden dus afvallen en niet behoren tot de zoekgebieden. Alleen binnen de zoekgebieden kan subsidie voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer en agromilieu en klimaat diensten worden aangevraagd. Selectie en begrenzing van de gebieden Om de gewenste ecologische effectiviteit te bereiken zijn bij het begrenzen van de agrarische leefgebieden keuzes gemaakt. Hierbij heeft Provincie Limburg de landelijke eisen gehanteerd met betrekking tot de aanwezigheid van doelsoorten, terrein eigenschappen (zoals bv. voldoende openheid), omvang en connectiviteit, draagvlak en synergie met andere doelen (volgens Alterra, 2014). Het Limburgse collectief kan alleen voor deze begrensde gebieden een gebiedsaanvraag doen. Ecologische toets gebiedsaanvraag Daarnaast zijn ecologische kwaliteitscriteria opgesteld om de gebiedsaanvraag van het collectief te kunnen beoordelen op doelbereik. Het zijn kwaliteitscriteria die gesteld worden aan het habitat/leefgebied van het te beheren oppervlakte. Deze criteria zijn van belang bij het uitwerken van de gebiedsaanvraag door de collectieven. Er is onderscheid tussen de criteria in deze paragraaf en die in paragraaf 4.5. Hier gaat het om welke kwaliteit de provincie nastreeft in welke gebieden en deze zijn richtinggevend bij de uitwerking van de gebiedsaanvraag van het collectief. De in paragraaf 4.5 geschetste criteria worden door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO; het vroegere DR) gebruikt om de gebiedsaanvraag te toetsen. Hieronder wordt een overzicht van de begrensde zoekgebieden weergegeven, met als samenvatting een tabel met de ecologische kwaliteitscriteria Beleidsdoelen voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer De vier leefgebieden van de categorie agrarische natuur vervullen een functie als kerngebieden voor agrarisch natuurbeheer. Dat betekent dat ze aan de voorwaarden moeten voldoen voor de instandhouding van vitale populaties van soorten in het agrarische gebied zoals opgesomd in het rijksdoelenkader. Sommige kerngebieden kunnen van voldoende omvang en kwaliteit zijn om op zichzelf een brongebied voor de verspreiding van deze soorten te zijn. Andere beheerde gebieden functioneren in samenhang met (en in aansluiting op) reservaten, of hebben vooral een buffer- of verbindingsfunctie. Een nadere toelichting op de vier leefgebieden en de daarbinnen geldende beheertypen wordt gegeven in de bijlage bij dit natuurbeheerplan. 17

18 4.3.2 Beleidsdoelen voor agrarisch waterbeheer Beleid vanuit het POL-2014, het Provinciaal Waterprogramma Limburg en de Waterbeheerplannen van het Waterschap Limburg valt globaal uiteen in drie onderdelen: 1 Klimaat robuuste beekdalen en natuurgebieden: Het klimaat verandert naar meer en langere droogteperioden én extremere hoeveelheden neerslag in kortere tijd. Vandaar dat momenteel landelijk wordt gewerkt aan klimaatscenario s. Beide ontwikkelingen vragen om een aanpak in het landelijk gebied, zowel in de omgeving van natuurgebieden als in beekdalen. In de beken en beekdalen wordt gewerkt aan het structureel toestaan van hogere waterpeilen én ruimte geven aan water voor opvang van hogere debieten. Door structurele hogere waterpeilen wordt het drainage-effect van beken verkleind waardoor de verdroging zowel in natuurgebieden als landbouwgebieden wordt verminderd. Hogere structurele waterpeilen in combinatie met extreme afvoeren vraagt om een aangepast grondgebruik met name op de flanken van het beekdal waarbij hogere grondwaterpeilen en/of inundaties zullen moeten worden geaccepteerd. 2 Gezonde beken en natuurgebieden: De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) kent ecologische en chemische doelen. Verwachting is dat er meer moet gebeuren dan de wettelijke maatregelen om de KRW doelen te kunnen halen en te behouden. Met name maatregelen op het gebied van voorkómen van afstroming en uitspoeling en het beter benutten van voedingsstoffen in de bodem vragen om bovenwettelijke maatregelen. 3 Normering Waterbeheer 21 ste Eeuw (WB21): Om de 6 jaar wordt een toetsing uitgevoerd naar overstromingsrisico s. Als de norm wordt overschreden kiest men vaak voor de oplossing van technische maatregelen. Een alternatief is dat grondgebruikers accepteren dat de norm niet wordt gehaald en daar hun gebruik/bedrijfsvoering op afstemmen. Dit is vaak maatschappelijk gezien een goedkoper alternatief. De komende jaren zal worden uitgetest of deze alternatieve benadering werkt in de praktijk. Een nadere toelichting op de gebieden voor agrarisch waterbeheer wordt gegeven in de bijlage bij dit natuurbeheerplan. 4.5 Beoordelingscriteria gebiedsaanvragen en jaarlijkse beheerplannen De in deze paragraaf geschetste criteria worden door RVO gebruikt om de gebiedsaanvraag en de jaarlijkse beheerplannen te toetsen op een EU-conforme wijze. In een gebiedsaanvraag worden meerdere zoekgebieden (oftewel deelgebieden) opgenomen. De toetsing vindt plaats op: de begrenzing van de zoekgebieden (zie kaarten zoekgebieden voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer en agromilieu- en klimaatdiensten) de criteria zoals opgenomen in onderstaande tabel (percentages zijn oppervlakte-percentages van het te voeren beheer) 18

19 Leefgebied en de in het leefgebied aanwezige deelgebieden Keuze uit één of meerdere van onderstaande beheerfuncties Keuze uit één of meerdere van onderstaande clusters van beheeractiviteiten Criteria Deelgebied weidevogels in open grasland Optimaliseren fourageer-, en broed en opgroeimogelijkheden 1.7 Weidevogelgraslanden 2.2 Overgang nat-droog 6.1 Waterberging Creëren nat biotoop 6.2 Toekomstbestendige, duurzame waterlopen 6.3 Duurzaam peilbeheer Deelgebied zomeropvang grauwe gans in open grasland Optimaliseren fourageer-, en broed en opgroeimogelijkheden 1.7 Weidevogelgraslanden Deelgebied akkervogels open broedende in akker Creëren foerageergebied 1.1 Akkers 1.2 Akkerranden Optimaliseren voortplantingsmogelijkheden 2.1 Opgaande begroeiing 2.2 Overgang nat-droog 6.2 Toekomstbestendige, duurzame waterlopen Deelgebied kraanvogel in open akker Deelgebied overwinterende akkervogels in open akker Deelgebied hamster in open akker Creëren foerageergebied Optimaliseren voortplantingsmogelijkheden Creëren foerageergebied Optimaliseren voortplantingsmogelijkheden Creëren foerageergebied Optimaliseren voortplantingsmogelijkheden 1.1 Akkers 1.2 Akkerranden 2.2 Overgang nat-droog 6.2 Toekomstbestendige, duurzame waterlopen 1.1 Akkers 1.2 Akkerranden 2.1 Opgaande begroeiing 2.2 Overgang nat-droog 6.2 Toekomstbestendige, duurzame waterlopen 1.1 Akkers 1.2 Akkerranden 19

20 Deelgebied nat mozaïek van watergangen in natte dooradering Deelgebied donker pimpernelblauwtje in natte dooradering Optimaliseren fourageer-, en broed en opgroeimogelijkheden Verschralen Optimaliseren fourageer-, en broed en opgroeimogelijkheden Verschralen 2.1 Opgaande begroeiing 2.2 Overgang nat-droog 2.3 Natte begroeiing 1.7 Weidevogelgraslanden 1.5 Graslandranden 1.4 Soortenrijk grasland 2.4 Randen en ruigte 1.1 Akkers 1.2 Akkerranden 6.2 Toekomstbestendige duurzame waterlopen 1.7 Weidevogelgraslanden 1.5 Graslandranden 1.4 Soortenrijk grasland Deelgebied nat mozaïek van poelen in natte dooradering Deelgebied droog mozaïek van struwelen en ruigten in droge dooradering Deelgebied amfibieën in een droog biotoop in droge dooradering Optimaliseren fourageer-, en broed en opgroeimogelijkheden Verschralen Optimaliseren fourageer-, en broed en opgroeimogelijkheden Optimaliseren fourageer-, en broed en opgroeimogelijkheden 2.1 Opgaande begroeiing 2.2 Overgang nat-droog 2.3 Natte begroeiing 1.7 Weidevogelgraslanden 1.5 Graslandranden 1.4 Soortenrijk grasland 2.4 Randen en ruigte 1.1 Akkers 1.2 Akkerranden 6.2 Toekomstbestendige duurzame waterlopen 2.1 Opgaande begroeiing 2.4 Randen en ruigte 2.2 Overgang nat-droog 2.3 Natte begroeiing 1.7 Weidevogelgraslanden 1.4 Soortenrijk grasland 1.1 Akkers 1.2 Akkerranden 1.5 Graslandranden 6.2 Toekomstbestendige duurzame waterlopen 20

21 Deelgebied droog mozaïek van bomenrijen en singels in droge dooradering Optimaliseren fourageer-, en broed en opgroeimogelijkheden 2.1 Opgaande begroeiing 2.4 Ruigte en randen Deelgebied vermindering uitspoeling naar natuurgebieden in categorie water Waterberging Verbeteren waterkwaliteit Vernatting Water vasthouden 6.1 Waterberging 6.2 Toekomstbestendige, duurzame waterlopen 6.3 Duurzaam peilbeheer Tenminste: 70% van clusters van beheeractiviteiten bestaat uit duurzaam bodembeheer Deelgebied vermindering afstroming naar natuurgebieden in categorie water, helling < 2 procent 6.5 Duurzaam bodembeheer Tenminste: 70% van beheerfuncties bestaat uit functie water vasthouden Deelgebied vermindering afstroming naar natuurgebieden in categorie water, helling 2-18 procent Deelgebied vermindering afstroming naar natuurgebieden in categorie water, helling > 18 procent Deelgebied vermindering verdroging van natuurgebieden in categorie water Tenminste: 70% van beheerfuncties bestaat uit functies vernatting, water vasthouden en waterberging Deelgebied vermindering uitspoeling naar waterlopen in categorie water Waterberging Verbeteren waterkwaliteit Vernatting 6.1 Waterberging 6.2 Toekomstbestendige, duurzame waterlopen Tenminste: 70% van clusters van beheeractiviteiten bestaat uit duurzaam bodembeheer Water vasthouden 6.3 Duurzaam peilbeheer Deelgebied vermindering afstroming naar waterlopen in categorie water 6.4 Groene zuivering 6.5 Duurzaam bodembeheer Maximaal: 10% van clusters van beheeractiviteiten bestaat uit het cluster groene zuivering 21