mrs. G.J. van Muijen, P.A.M. Pijnenburg en T.A. Gladpootjes met noot van mr. R.T. Wiegerink Belastingblad 2017/ januari 2017 Hof s-hertogenbosch

Transcriptie

1 Auteurs: Verschenen in: Datum: Gerechtshof: mrs. G.J. van Muijen, P.A.M. Pijnenburg en T.A. Gladpootjes met noot van mr. R.T. Wiegerink Belastingblad 2017/ januari 2017 Hof s-hertogenbosch Hoogte leges omgevingsvergunning mocht worden berekend op basis van normbedragen; overschrijding redelijke termijn. Hoogte aanslag leges omgevingsvergunning. Het legesbedrag wordt berekend op basis van door gemeente vastgestelde normbedragen (eenheidsprijzen). Belanghebbende maakt aanzienlijk lagere bouwsom niet aannemelijk. Geen schending gelijkheidsbeginsel. Immateriële schadevergoeding vanwege overschrijding redelijke termijn in bezwaar- en beroepsfase. Uitspraak op het hoger beroep van [belanghebbende], gevestigd te [plaats], hierna: belanghebbende, tegen de uitspraak van de Rechtbank Zeeland- West-Brabant (hierna: de Rechtbank) van 9 september 2015, kenmerk AWB 14/2210, in het geding tussen belanghebbende, en de heffingsambtenaar van de gemeente Alphen-Chaam, hierna: de Heffingsambtenaar, betreffende na te noemen factuur leges omgevingsvergunning. 1 Ontstaan en loop van het geding 1.1. Belanghebbende heeft bij formulier van 28 september 2012 bij de gemeente Alphen- Chaam een omgevingsvergunning aangevraagd in verband met de uitbreiding van zijn vleeskalverenhouderij. Aan belanghebbende is daarvoor bij factuur van 3 juni 2013 een bedrag aan leges in rekening gebracht van Het daartegen gemaakte bezwaar is bij uitspraak van de Heffingsambtenaar van 26 februari 2014 ongegrond verklaard Belanghebbende is van deze uitspraak in beroep gekomen bij de Rechtbank. Ter zake van dit beroep heeft de griffier van de Rechtbank van belanghebbende een griffierecht geheven van 328. Bij genoemde uitspraak heeft de Rechtbank het beroep ongegrond verklaard Tegen deze uitspraak heeft belanghebbende hoger beroep ingesteld bij het Hof. Ter zake van dit hoger beroep heeft de griffier van het Hof van belanghebbende een griffierecht geheven van ( ) 2 Feiten 2.1. Belanghebbende is gevestigd op het perceel [adres] 2 te [plaats] (NB). Belanghebbende heeft op 28 september 2012 een aanvraag voor een omgevingsvergunning milieu en bouw voor uitbreiding vleeskalverenhouderij ingediend. Bij deze aanvraag heeft belanghebbende als geschatte kosten voor de bouwwerkzaamheden een bedrag vermeld van (exclusief omzetbelasting) Ten tijde van het indienen van de aanvraag gold in de gemeente Alphen -Chaam de Legesverordening 2012 (hierna: de Verordening). Ingevolge onderdeel van de bij de Verordening behorende Tarieventabel (hierna: de Tarieventabel), bedraagt het tarief voor het in behandeling nemen van een

2 aanvraag tot het verstrekken van een omgevingsvergunning, indien de aanvraag betrekking heeft op een bouwactiviteit als bedoeld in 2.1, eerste lid, onder a, van de Wabo (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht), 2,20 % (van de bouwkosten), met een minimumbedrag van Ingevolge onderdeel van de Tarieventabel wordt onder de term bouwkosten verstaan: de eenheidsprijzen voor de bouwkostenberekening, exclusief BTW, zoals vastgesteld volgens bijlage 1, zijnde bouwkosten ten behoeve van de berekening voor de bouwleges-toets. De vermelde eenheidsprijzen gelden per eenheid van oppervlak, inhoud, lengte of plaats In Bijlage 1 bij de Legesverordening, zijnde het Overzicht bouwkosten ten behoeve van de bouwleges-toets m.i.v (hierna: de Bijlage) is bij onderdeel 9.4, met de omschrijving Stal voor vleeskalveren systeembouw (bv beton en staalwanden), het bedrag van 316 per m² vermeld In onderdeel van de Tarieventabel Leges 2013 behorende bij de Legesverordening van de gemeente Alphen -Chaam voor het jaar 2013 (hierna: de Tarieventabel 2013) wordt het begrip bouwkosten als volgt gedefinieerd: de aannemingssom exclusief omzetbelasting, bedoeld in paragraaf 1, eerste lid, van de Uniforme administratieve voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012 ( UAV 2012 ), voor het uit te voeren werk, of voor zover deze ontbreekt, een raming van de bouwkosten, exclusief omzetbelasting, bedoeld in het normblad NEN 2631, uitgave 1979, of zoals dit normblad laatstelijk is vervangen of gewijzigd. Indien het bouwen geheel of gedeeltelijk door zelfwerkzaamheid geschiedt wordt in deze titel onder bouwkosten verstaan: de prijs die aan een derde in het economisch verkeer zou moeten worden betaald voor het tot stand brengen van het bouwwerk waarop de aan vraag betrekking heeft Aan belanghebbende is blijkens de factuur voor de leges aanvraag omgevingsvergunning van 3 juni 2013 een bedrag aan leges in rekening gebracht van , bestaande uit: voor het in behandeling nemen van de aanvraag, en voor de afwijking van het bestemmingsplan. Voor de bepaling van het bedrag van , voor het in behandeling nemen van de aanvraag, is ingevolge onderdeel van de Tarieventabel uitgegaan van 2.20 % van de (totale) bouwkosten. De bouwkosten zijn ingevolge onderdeel van de Tarieventabel, in samenhang met onderdeel 9.4 van de Bijlage, berekend aan de hand van de eenheidsprijs van 316 voor in totaal m², resulterend in een bedrag van Geschil, alsmede standpunten en conclusies van partijen Tussen partijen is in geschil het antwoord op de vraag of de legesfactuur tot een te hoog bedrag aan belanghebbende is opgelegd. Belanghebbende beantwoordt deze vraag bevestigend en concludeert tot een gegrond hoger beroep, vernietiging van de uitspraken van de Rechtbank en de Heffingsambtenaar en vermindering van de legesfactuur tot een behorend bij het bedrag aan bouwkosten van De Heffingsambtenaar beantwoordt deze vraag ontkennend en concludeert tot bevestiging van de uitspraak van de Rechtbank. 4 Gronden Ten aanzien van het geschil 4.1. Belanghebbende heeft zijn in 2.1 genoemde aanvraag gedaan in het jaar In dat jaar was (de onder 2.2 genoemde) Verordening van toepassing. Gesteld noch gebleken is dat de Verordening onjuist is toegepast of dat de onder 2.6 vermelde berekening onjuist is Belanghebbende stelt dat toepassing van de Verordening tot een aanzienlijk te hoge legesheffing leidt, omdat de Verordening gebaseerd is op normbedragen voor de bouwkosten die veel hoger zijn dan de feitelijke bouwkosten. Belanghebbende is van mening dat de

3 Heffingsambtenaar de legesheffing had moeten baseren op de bouwkosten zoals deze blijken uit de door hem overgelegde offerte en dat de Tarieventabel onverbindend dient te worden verklaard. Belanghebbende verwijst hierbij tevens naar de uitspraak van Hof s-hertogenbosch van 17 december 2010, ECLI:NL:GHSHE:2010:BP8392 (Red.: Belastingblad 2011, p. 583); in deze uitspraak verklaarde het Hof de Tarieventabel van de Legesverordening van de gemeente Baarle- Nassau onverbindend, omdat de in deze tabel opgenomen normbedragen 50% hoger lagen dan de werkelijke bouwkosten De uit de Verordening voorvloeiende bouwkosten bedragen in onderhavig geval , terwijl uit de door belanghebbende overgelegde offerte van aannemersbedrijf [E] B.V. een begroot bedrag van (afgerond) (exclusief omzetbelasting) blijkt. Ter onderbouwing van de stelling dat deze offerte een reëel bedrag noemt, heeft belanghebbende nog een stuk overgelegd van [F] B.V. De Heffingsambtenaar heeft een rapport van een extern adviesbureau, [G], overgelegd, uitkomende op een bouwsom van (exclusief omzetbelasting) Nu belanghebbende stelt dat de Tarieventabel onverbindend dient te worden verklaard, is het aan hem om aannemelijk te maken dat de betreffende Verordening, dan wel de daaraan verbonden Tarieventabel, in strijd is met enig algemeen rechtsbeginsel of dat de Tarieventabel leidt tot een legesheffing die de wetgever bij het toekennen van de bevoegdheid tot het heffen van leges niet op het oog kan hebben gehad (conform Hoge Raad 8 oktober 2004, nr , ECLI:NL:HR:2004:AR3495, BNB 2005/22 (Red.: Belastingblad 2004, p m.nt. P. de Bruin)). Naar het oordeel van het Hof heeft belanghebbende met hetgeen hij heeft overgelegd niet aannemelijk gemaakt dat de werkelijke bouwkosten of bedragen en daarmee 50 à 60% lager liggen dan de op de normbedragen uit de Verordening gebaseerde bouwkosten van Het Hof baseert dit oordeel op het feit dat belanghebbende geen bindende aannemingsovereenkomst heeft overgelegd en op het feit dat uit het rapport van het extern adviesbureau dat door de Heffingsambtenaar is overgelegd, blijkt dat de door belanghebbende overgelegde offerte van [E] B.V. niet volledig is. Gelet op dit oordeel acht het Hof geen gronden aanwezig om de betreffende Verordening, dan wel de Tarieftabel onverbindend te verklaren. De verwijzing naar de in 4.2 genoemde uitspraak kan belanghebbende evenmin baten, nu (derhalve) niet is gebleken dat in casu de in de Tarieventabel genoemde normbedragen 50 % hoger liggen dan de werkelijke bouwkosten Belanghebbende stelt dat reeds uit het feit dat de Legesverordening 2013 is aangepast ten opzichte van de Verordening blijkt dat de in de Verordening en de daaraan verbonden Tarieventabel de normbedragen aanzienlijk hoger liggen dan de werkelijke bouwkosten. De Heffingsambtenaar heeft ter zitting gemotiveerd weersproken dat de in 2013 ingevoerde, gewijzigde, opzet is ingegeven doordat de in 2012 gehanteerde opzet zou leiden tot te hoge bouwkosten. De reden voor de wijziging is ingegeven door het feit dat het niet mogelijk was om alle typen bouwwerken op de Bijlage te omschrijven en omdat het lastig was om voor alle typen bouwwerken een juiste eenheidsprijs vast te stellen, aldus de Heffingsambtenaar. Het Hof is van oordeel dat uit de raadstukken niet kan worden afgeleid dat de Legesverordening is gewijzigd omdat de in de Verordening genoemde normbedragen aanzienlijk hoger waren dan de werkelijke bouwkosten; ook deze stelling kan belanghebbende niet baten Belanghebbende stelt dat er sprake is van strijd met het gelijkheidsbeginsel en voert daartoe een tweetal gevallen aan waarin bij een aanvraag in 2012 de bouwkosten zijn vastgesteld op basis van de Legesverordening Het door de Heffingsambtenaar gevoerde beleid houdt in dat, indien het verschil tussen de door een legesplichtige aangegeven aan-

4 neemsom en de op grond van de normbedragen berekende bouwkosten minder dan 10 % bedraagt, de legesnota voor een in 2012 ingediende bouwaanvraag berekend wordt naar de tarieven van de Legesverordening Eén van de twee door belanghebbende in het kader van zijn beroep op de schending van het gelijkheidsbeginsel aangevoerde gevallen betreft een situatie waarbij het verschil tussen de aanneemsom en de volgens de normbedragen berekende bouwkosten minder dan 10 % bedroeg; de legesnota is in dat geval derhalve in overeenstemming met het gevoerde beleid berekend naar de tarieven van de Legesverordening Van het andere door belanghebbende aangevoerde geval heeft de Heffingsambtenaar geloofwaardig verklaard dat dit geval rechtstreeks viel onder de Legesverordening De situatie van belanghebbende is niet te scharen onder de gevallen ten aanzien waarvan de Heffingsambtenaar beleid heeft gevoerd, te weten de gevallen waarbij de door een legesplichtige aangegeven aanneemsom minder dan 10 % afwijkt van de door de Heffingsambtenaar gehanteerde normbedragen. Gelet hierop is er naar het oordeel van het Hof geen sprake van enige schending van het gelijkheidsbeginsel, zodat ook belanghebbendes beroep hierop dient te worden verworpen. Slotsom 4.7. De slotsom is dat de legesnota niet tot een te hoog bedrag is opgelegd. Gronden ten aanzien van de immateriële schadevergoeding 4.8. Ter zitting heeft belanghebbende verzocht om een immateriële schadevergoeding wegens overschrijving van de redelijke termijn in eerste aanleg Voor de berechting van een zaak in eerste aanleg heeft als uitgangspunt te gelden dat deze niet binnen een redelijke termijn is geschied indien de Rechtbank niet binnen twee jaar nadat de Heffingsambtenaar het bezwaarschrift ontvangt uitspraak doet. In onderhavig geval is deze termijn aangevangen op 2 juli 2013 en is uitspraak gedaan door de Rechtbank op 9 september Daarmee is bij de afdoening van de zaak in eerste aanleg de redelijke termijn overschreden. Van bijzondere omstandigheden die verlenging van de redelijke termijn rechtvaardigen, is niet aan het Hof gebleken In onderhavig geval is de redelijke termijn van twee jaar pas verstreken na afloop van de termijn van zes weken voor het doen van uitspraak voor de Rechtbank; in dat geval wordt geen verzoek om vergoeding van immateriële schade van belanghebbende verlangd. De Rechtbank had ambtshalve moeten beoordelen of de redelijke termijn was overschreden en ambtshalve een vergoeding van immateriële schade moeten toekennen (vergelijk Hoge Raad 19 februari 2016, nr. 14/03907, ECLI:NL:HR:2016:252, BNB 2016/140, rechtsoverweging ). Doende wat de Rechtbank had dienen te doen, kent het Hof aan belanghebbende een vergoeding van immateriële schade toe van (éénmaal) 500. Het Hof verklaart, gelet op het voorgaande, het hoger beroep van belanghebbende gegrond. Gronden ten aanzien van het griffierecht Aangezien het hoger beroep gegrond is, dient de Heffingsambtenaar aan belanghebbende het door hem ter zake van de behandeling van het hoger beroep betaalde griffierecht ten bedrage van 497 te vergoeden. Gronden ten aanzien van de proceskostenvergoeding Aangezien het door belanghebbende ingestelde hoger beroep gegrond is, acht het Hof termen aanwezig de Heffingsambtenaar te veroordelen tot betaling van een tegemoetkoming in de kosten die belanghebbende in verband met de behandeling van het hoger beroep redelijkerwijs heeft moeten maken. De te vergoeden kosten van de hogerberoepsfase moeten, gelet op de gedingstukken en het Besluit proceskosten bestuursrecht, worden gesteld op 2 (punten) x 495 x 1 (wegingsfactor) is 990.

5 5 Beslissing. Het Hof: verklaart het hoger beroep gegrond wegens het niet toekennen van een immateriële schadevergoeding aan belanghebbende door de Rechtbank; bevestigt voor het overige de uitspraak van de Rechtbank; gelast dat de Heffingsambtenaar aan belanghebbende een vergoeding wegens immateriële schade betaalt ten bedrage van 500; gelast dat de Heffingsambtenaar aan belanghebbende het door deze ter zake van de behandeling van het hoger beroep bij het Hof betaalde griffierecht van 497 vergoedt; veroordeelt de Heffingsambtenaar in de kosten van het geding bij het Hof aan de zijde van belanghebbende, vastgesteld op 990. Aldus gedaan op: 20 januari 2017 Noot Leges omgevingsvergunning Bij de bepaling van de hoogte van de legesaanslag ter zake van de aanvraag van een omgevingsvergunning is de heffingsambtenaar uitgegaan van de forfaitaire bouwkosten, zoals die volgen uit de Tarieventabel. Belanghebbende meent echter dat moet worden uitgegaan van de werkelijke bouwkosten omdat die veel lager zouden zijn en daardoor zou de Tarieventabel onverbindend zijn. Het hof legt de bewijslast voor de stelling dat de werkelijke bouwkosten aanzienlijk lager zijn dan de forfaitaire bouwkosten terecht bij belanghebbende en acht hem niet geslaagd in het bewijs. Het feit dat de Legesverordening in het volgende belastingjaar is aangepast, brengt het hof niet tot het oordeel dat de normbedragen in het jaar waarop de heffing betrekking heeft aanzienlijk hoger waren dan de werkelijke bouwkosten. De heffing van leges op basis van een forfaitair systeem roept vaker weerstand op (zie bijv. Hof Arnhem-Leeuwarden 10 januari 2017, Belastingblad 2017/106 met mijn noot). Zolang de verhouding tussen de normbedragen en de werkelijke bouwkosten enigszins in verhouding is, is een dergelijke wijze van heffing in principe aanvaardbaar. Het hanteren van een forfaitair tarief is voor gemeenten vaak eenvoudiger dan het eenduidig vaststellen van de werkelijke kosten. Dat neemt niet weg dat er soms aanleiding kan bestaan om van het forfaitaire systeem af te stappen, zoals de gemeente Alphen-Chaam ook heeft gedaan. De reden voor die wijziging is ingegeven door het feit dat het niet mogelijk was om alle typen bouwwerken te omschrijven en omdat het lastig was om voor alle typen bouwwerken een juiste eenheidsprijs vast te stellen (zie r.o. 4.5). Immateriële schadevergoeding Bij de beslissing om belanghebbende een schadevergoeding toe te kennen vanwege de overschrijding van de redelijke termijn in de beroepsfase geeft het hof op juiste wijze toepassing aan het overzichtsarrest HR 19 februari 2016, Belastingblad 2016/134 m.nt. S. Bosma. Dat arrest bevat nuttige beslissingen over de immateriële schadevergoeding wegens overschrijding van de redelijke termijn in belastingzaken. Daartoe behoort de regel dat geen verzoek om vergoeding van immateriële schade wordt verlangd indien de redelijke termijn pas verstrijkt na afloop van de termijn van zes weken voor het doen van uitspraak. De rechtbank had in dit geval dus ambtshalve een schadevergoeding moeten toekennen. De rechtbank kon van deze regel overigens niet op de hoogte zijn omdat haar uitspraak dateert van voor het overzichtsarrest. De immateriële schadevergoeding en het griffierecht en de proceskosten in hoger beroep moeten volgens het hof door de heffingsambtenaar aan belanghebbende worden vergoed. Ik betwijfel echter of dat juist is en of deze vergoedingen gelet op het overzichtsarrest (r.o en ) niet (in ieder geval voor de helft) voor rekening van de Staat (de Minister van Veiligheid en Justitie) dienen te

6 komen. De overschrijding van de redelijke termijn is immers aan zowel de heffingsambtenaar als aan de rechtbank te wijten (de bezwaarfase heeft iets langer dan een half jaar geduurd en de beroepsfase iets langer dan anderhalf jaar wanneer de datum van de uitspraak op bezwaar als startpunt wordt genomen). Verder had het mijns inziens in de rede gelegen als belanghebbende ook het bij de rechtbank betaalde griffierecht vergoed had gekregen. R.T. Wiegerink 1 1 Advocaat bij Van der Feltz advocaten