Preek van de week: zondag 10 september Predikant: Arend Linde. De Vredehorst. Lezing: 2 Kronieken 28:8-15 Lucas 10: Verhaal.

Transcriptie

1 Preek van de week: zondag 10 september 2017 Predikant: Arend Linde De Vredehorst Lezing: 2 Kronieken 28:8-15 Lucas 10: Verhaal. Ontmoeting. Veel jaren later ontmoetten toevallig de priester, de Leviet, de barmhartige Samaritaan, de overvallen man en de rover elkaar. Ze weten niet van elkaar wie ze zijn. Ze zitten op een terrasje in Jeruzalem en raken in gesprek. De overvallen man vertelt: Er is iets in mijn leven gebeurd, dat ik nooit vergeten ben. Ik was onderweg van Jeruzalem naar Jericho. En daar werd ik overvallen door een rover en helemaal uitgeschud. Zwaar gewond liet hij mij achter. Er kwamen een priester en een Leviet voorbij. Ik dacht: gelukkig, volksgenoten, die helpen mij wel. Maar wat denk je? Juist van zulke mensen zou je hulp verwachten. Maar ze liepen met een grote boog om mij heen. Alsof ze mij helemaal niet zagen. En toen kwam er een Samaritaan, en die hielp mij wel! Ik ben de man nog steeds diep dankbaar. Maar ik heb hem nooit meer gezien. De priester reageert: Dat is toch frappant. Die priester, dat was ik. Ik schaam me nog steeds heel diep, dat ik je niet geholpen heb. Ik heb er mijn hele verdere leven last van gehad. Ik heb mijn hart niet voldoende laten spreken. 1

2 Ik dacht dat ik belangrijker zaken te doen had. Wil je mij alsnog vergeven? Ik heb hard aan mijzelf gewerkt om het volgende keer beter te doen. Dan reageert ook de Leviet: Dat is ook toevallig! Die Leviet, dat was ik. Ik liep snel door, toen ik je zag liggen. Want kort ervoor hielp ik wel iemand. En toen heeft die rover ook mij in elkaar geslagen. Er was bij mij natuurlijk niets te halen maar ik was wel de klos. Ik was echt heel bang en daarom liep ik door. Wil je mij vergeven. En de Samaritaan zegt: En die Samaritaan, dat was ik! Maar weet je, zo bijzonder was het niet wat ik deed. Het ging eigenlijk vanzelf. Ik had diep medelijden. Het kwam van binnenuit. Ik kon niet net doen of er niets aan de hand was. Maar later werd het allemaal bekend. Maar ik hoop niet dat jullie nu menen dat ik beter ben dan andere mensen. Want dat is echt niet zo, ik hoop niet dat jullie dat denken. De overvallen man bekent nog iets: Ik moet nog iets bekennen. Ik heb er veel last van gehad, dat ik niet beter had nagedacht. Ik wist wel dat het gevaarlijk was op die weg. Maar ik was zo eigenwijs om me er niets van aan te trekken. Het was roekeloos van mij om alleen te reizen. Ik vraag jullie om vergeving. Ik heb jullie moeilijkheden bezorgd. (tegen de Samaritaan): En jou ben ik diep dankbaar dat je mij geholpen hebt. Tenslotte komt ook de rover met zijn verhaal: Ik vind het heel bijzonder wat jullie vertellen. Jullie denken misschien dat het jullie verhaal is. Maar ik moet jullie iets bekennen. Die rover, dat was ik! De anderen roepen: Dat meen je niet, dat kan niet waar zijn. De rover zegt: Echt waar. Het ging in die tijd heel slecht met mij. Iedereen had mij verstoten. Ik kon nergens terecht. Ik dacht dat niemand van mij hield. 2

3 De mensen vonden mij vies en slecht. Ik was een zwerver. Ik was verslaafd. Ik trok me nergens wat van aan. Maar ik moest wel leven. Daarom beroofde ik mensen. Maar het was fout. Later heb ik mij bekeerd. Ik hoop dat jullie mij kunnen vergeven. (Bewerking naar Stephen Mitchel) 2. Wie ben jij? Zou jij de gewonde man helpen? En waarom zou je dat doen? Er zijn genoeg argumenten om het niet te doen. Want misschien is het wel zijn eigen schuld dat hij daar terecht gekomen is. Misschien is het wel een valstrik en liggen de rovers klaar om ook jou te pakken. Misschien ben je werkelijk doodsbang voor de situatie. Misschien is hij wel een terrorist die toeslaat zodra hij weer kan lopen. Misschien denk je wel: begin er niet aan, je weet niet waar het eindigt. Zou jij de gewonde man helpen? Jezus vertelt niets over de motieven van de priester en de Leviet. We weten niet wie ze zijn. De overvaller in de tafereeltje van zonet was niet perse een slecht mens. Ook al deed hij slechte dingen. Wie ben jij? De priester of de Leviet die de andere kant opkijken? De andere kant opkijken, dat komt veel voor bij allerlei problemen. 3

4 3. De wetgeleerde. De wetgeleerde die Jezus op de proef stelt. zou jij dat kunnen zijn? De wetgeleerde vraagt hoe hij deel kan krijgen aan het eeuwige leven. Niet omdat hij dat niet weet. Maar omdat Hij Jezus op de proef wil stellen. Hij wil weten of Jezus wel het juiste antwoord geeft. Je weet toch wel, wat je moet doen, zegt Jezus. Jawel, God liefhebben met alles wat in je is en de naaste liefhebben als jezelf. Het grote gebod! Doe dat, zegt Jezus, en je zult leven! Maar de man wil zich rechtvaardigen, staat er dan, hij wil zijn gelijk halen. Daarom vraag hij: Wie is mijn naaste? Het is toch wel gemakkelijk als er een goede definitie is van de naaste. Dan weet je tenminste wie wel en wie niet. In die tijd was dat een discussiepunt. De naaste, is dat alleen de volksgenoot? Dat was een bekende opvatting: de naaste dat is de volksgenoot en degene die zich tot het Jodendom heeft bekeerd, de proseliet. Dat maakt het leven wel zo overzichtelijk. Waarom moet je het leed van de hele wereld op je schouders nemen? Nee, we hebben duidelijke definities nodig. Wie is vluchteling, wie is asielzoeker, wie is gelukszoeker, wie komt uit een veilig land, wie is eerst in een ander land geweest, wie is economisch vluchteling, wie heeft recht op kinderpardon en wie niet. Alleen de volksgenoot, dat was in de oudheid heel normaal om zo te denken. Hoewel in Israël ook altijd wel de vreemdeling in beeld is geweest. Maar Jezus geeft geen definitie van wie de naaste is. Hij draait de zaak om. Jezus zegt: ben jij een naaste geweest! Wie ben jij, als je oog in oog staat met de mens die aangewezen is op jouw hulp. Bij een definitie kun je andere kant opkijken. Dan weet je van tevoren wie je moet helpen en wie niet. Want zoveel mensen die hulp zoeken, dat is veel te groot en veel te abstract. Maar die omkering die Jezus maakt zie ik ook. Wanneer die mensen er eenmaal zijn en als we oog in oog met hen komen te staan, als we ze leren kennen als mensen, dan zijn er ineens duizenden vrijwilligers om te helpen. Dan valt de angst weg en dan heb je geen definities meer nodig. 4

5 4. De Samaritaan. Vincent van Gogh. Het meest comfortabel is het nog om de Barmhartige Samaritaan te zijn. De kerk kruipt graag in de rol van de Barmhartige Samaritaan! De diaconale kerk, de pastorale kerk, die zonder oordelen en zonder aanzien des persoons helpt. De kerk als een netwerk van liefde, de agapè van God voor de wereld. Zeker, dat is een mooie rol in deze wereld! Ik dacht hier aan de Franse filosoof Levinas. Als de wetgeleerde nu geleefd had, had hij Levinas moeten lezen. Levinas is een Jood die de oorlog overleefd heeft. Hij heeft onnoemelijk veel ellende en hardheid meegemaakt. Hij schrijft over het menselijk gelaat. Het gelaat van de ander, van een kwetsbaar en hulpeloos mens. Daardoor word je geraakt. Zo doet de naaste een appel op mij. Levinas heeft niets met definities. Definities staan het leven in de weg. Het punt waar het om gaat is het medelijden. De Samaritaan vraagt niet naar definities. Hij kreeg medelijden, staat er. Maar dat is wat vlak vertaald. Er staat zoiets als: hij werd diep geraakt, hij voelde de pijn van de ander in zijn lijf. Hij heeft geen definities nodig, hij laat zijn lichaam spreken. We kennen dat vast wel, je lichaam als bron van informatie. Het lichaam als bron van informatie Je kunt angst voelen, of onbehagen, verdriet, je kunt je ongewenst voelen, opgelaten, enz. Je weet niet waarom, definities heb je niet, je voelt het, je lichaam zegt het. Het gelaat van de ander, zegt Levinas. Zijn blik komt rechtstreeks bij je binnen. Volksgenoot of vijand of niet, dat maakt niet meer uit. De Joden hadden geen respect voor de Samaritanen. In Sirach 50 staat: 25 Twee volken verfoei ik en het derde is geen volk: 26 de bewoners van het gebergte van Samaria, de Filistijnen en het dwaze volk dat in Sichem woont. 5

6 Maar ze kennen ook het verhaal dat we lazen uit Kronieken. Daar komen we de Samaritanen tegen als barmhartige mensen. Als naasten! De vijand kan dus ook iemand zijn met een menselijke kant. 5. Conclusies. Drie dingen laat Jezus dus zien. 1. De wetgeleerde moet zijn hart laten spreken. 2. De mensen die je minacht hebben ook een menselijke kant. 3. Dit verhaal is een bron en bouwsteen van ons morele bewustzijn. 1. De wetgeleerde moet zijn hart laten spreken. Hij moet luisteren naar zijn lichaam. 2. De mensen die je minacht hebben ook een menselijke kant. 3. De grenzen van eigen volk eerst worden hier doorbroken. Het verhaal van de Barmhartige Samaritaan is een van de bouwstenen van ons moderne, universalistische morele bewustzijn. Dat we niet moeten kijken naar afkomst, paspoort, kleur of wat dan ook. Jezus is zelf de naaste geworden van alle mensen. Daarom! Amen. Liederen. Lied 212 Lied 463: 6, 7 en 8 Psalm 146: 1, 3 en 4 Lied 996 Lied 339a Lied 320 Lied