Emma Procee Marijne Nijenhuis Worldschool Dubbel D
|
|
- Marina Vermeiren
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Emma Procee Marijne Nijenhuis Worldschool Dubbel D
2 Inhoudsopgave: Inleiding Blz. 3 Wat zijn de doelstellingen voor een duurzaam Duitsland? Blz. 4 Wat heeft Duitsland de afgelopen jaren bereikt? Blz. 8 Wat wil Duitsland in de komende jaren bereiken Blz. 11 en op welke manier? Op welke manier spelen Duitse bedrijven in op Blz. 13 de inzet van duurzame energiebronnen in Duitsland? Welke duurzame energiebronnen heeft Nederland en Blz. 16 welke factoren spelen hierbij een rol? Conclusie Blz. 19 Bronnen Blz. 21 Wetenschappelijk artikel Blz. 22 2
3 Inleiding Duitsland ligt ver voor als het gaat om duurzame energievoorzieningen tegenover andere Europese landen. Maar hoe is dit nu eigenlijk mogelijk? Wat is hun geheim? En wat kan Nederland hiervan leren? Begin dit schooljaar werden wij op school benaderd dat we de mogelijkheid hadden mee te doen aan een nieuw project, Worldschool, ook wel YES genoemd. YES staat voor Young European Students. Het leek ons gelijk leuk om mee toen, aangezien we het product dat we zouden afleveren voor YES, ook konden gebruiken als profielwerkstuk. We hebben meerdere universiteiten, een ministerie en een parlement bezocht. Onze eerste ontmoeting was in januari. We zijn toen bij de Wageningse Universiteit begonnen en de volgende dag zijn we doorgereden naar het Europees parlement in Brussel. In februari hadden we onze volgende ontmoeting, dit was in Tilburg. Clingendael was onze bestemming in maart. En de laatste studiedag was in april, we zijn toen naar het Ministerie van Infrastructuur en Milieu geweest. De YES conferentie, waar we onze producten zouden moeten presenteren, was gepland in juni. Veel scholen zaten op dat moment in de proefwerkweek en konden niet komen, daarom is de datum verplaatst naar 14 oktober. Aan de hand van de informatie die we op deze dagen hebben gekregen was het de bedoeling dat we een hoofdvraag met deelvragen zouden samenstellen. Het leek ons leuk wat met Duitsland en duurzaamheid te doen, daarom luidt onze hoofdvraag: Wat kan Nederland leren van de aanpak die Duitsland kiest t.a.v. duurzame energievoorzieningen? Maar voordat we deze vraag konden beantwoorden moesten we informatie verzamelen en deelvragen beantwoorden. Onze vijf deelvragen zijn: 1) Wat zijn de doelstellingen voor een duurzaam Duitsland? 2) Wat heeft Duitsland de afgelopen jaren bereikt? 3) Wat wil Duitsland in de komende jaren bereiken en op welke manier? 4) Op welke manier spelen Duitse bedrijven in op de inzet van duurzame energiebronnen in Duitsland? 5) Welke duurzame energiebronnen heeft Nederland en welke factoren spelen hierbij een rol? 3
4 Wat zijn de doelstellingen voor een duurzaam Duitsland? Duitsland heeft in de afgelopen jaren heel wat ideeën voor een duurzaam Duitsland verzameld, hieronder zetten we alle doelstellingen onder elkaar en laten we zien dat niet alleen de regering wat aan een duurzaam Duitsland doet maar ook de bedrijven en verschillende regio s. In de afgelopen jaren heeft Duitsland een nationale strategie opgezet, hiermee heeft Duitsland doelen opgesteld die ze nastreven. Hieronder staat de nationale strategie uitgelegd en de doelen die Duitsland nastreeft. Nationale strategie. Perspektiven für Deutschlan is de nationale strategie voor duurzame ontwikkeling van Duitsland. Deze strategie is gepresenteerd in 2002 in Johannesburg door de toenmalige bondskanselier Schröder. De kern van deze strategie houdt in dat 21 indicatoren en de daaraan gekoppelde doelen moeten zorgen voor een duurzaam Duitsland in de 21e eeuw. Zo wil Duitsland een balans bereiken tussen de behoeftes van de huidige generatie en de vooruitzichten voor toekomstige generaties. De strategie is berust op een viertal waarden: Generatie gerechtigheid, zoals zuinig omgaan met natuurlijke hulpbronnen, duurzaam ondernemen. Kwaliteit van leven, zoals een schoon milieu, goede scholen en leefbare steden. Sociale cohesie, zoals het bestrijden van sociale uitsluiting, splijting maatschappij in winnaars en verliezers. Internationale verantwoordelijkheid, zoals armoedebestrijding, humanitaire hulp en ontwikkelingssamenwerking. Naast deze vier waarden heeft de regering ook nog 21 indicatoren gedefinieerd, deze zijn te zien aan het einde van deze deelvraag (Blz. 7). Elk van deze indicatoren vallen onder één van de bovenstaande waarden. De indicatoren zijn de oriëntatiepunten voor zowel de overheid als de maatschappij. De overheid verwacht dat alle maatschappelijke groepen actief handelen en verantwoordelijkheid nemen. Een voorbeeld is dat in het jaar 2020 de energieproductiviteit moet worden verdubbeld ten opzichte van Dit betekent dat een bepaalde hoeveelheid energie in het jaar 2020 ongeveer twee keer zo veel geproduceerd moet kunnen worden als in Ook belangrijk zijn de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling, in 2005 was dit 2,46 procent van het bruto binnenlands product. Het plan was om dit in 2010 te verhogen naar 3 procent. Met de 21 indicatoren wil de Bondsregering op vaste momenten laten zien waar Duitsland staat op de weg naar duurzame ontwikkeling, welke voortgang is bereikt en waar er behoefte is aan verder handelen. Naast de 4 waarden en de 21 indicatoren heeft de Bondsregering de duurzaamheidstrategie aangevuld met vier zwaartepuntthema s. 4
5 De vier zwaartepuntthema s: Het centrale zwaartepunt is een breed opgezette strategie voor alternatieve brandstoffen en aandrijvingen. Hiermee zullen alternatieven worden vastgesteld, zodat stapsgewijs de fossiele brandstoffen kunnen worden vervangen. Welke randvoorwaarden zijn er nodig zodat het potentieel van oudere mensen in het bedrijfsleven en de samenleving beter benut kan worden? Dit voorkomt dat er een tekort komt aan gekwalificeerde vakmensen. Optimale integratie van duurzame energie in de bestaande energiehuishouding. De manieren waarop het landschapsverbruik verminderd kan worden. Het verlies van natuurlijke levensruimte moet tot een minimum beperkt worden door zo min mogelijk ongeordend te bouwen en het landschap in stukken te knippen. Omdat Duitsland een federale staat is, spelen de deelstaten een belangrijke rol bij de formulering en uitvoering van duurzaamheidpolitiek. Je ziet dat Duitsland door deze strategie denkt aan de toekomst, vanaf 2002 zijn ze bezig met het zoeken van alternatieven en het zoeken van gekwalificeerde vakmensen. Dit vordert de ontwikkeling van duurzaamheid. Deze strategie heeft in het verleden geholpen, werkt nu nog steeds en zorgt dus ook voor de ontwikkeling van duurzame energie in de toekomst. Klima und Energiepaket Meseberg. In 2007 is een maatregelenpakket opgesteld, het Klima und Energiepaket Meseberg. Hierin staat onder andere: Er komt een belastingverhoging op auto s met een hoog benzineverbruik. Het gebruik van nieuwe energievormen wordt gestimuleerd. Voor huiseigenaren zal de overgang naar verwarming met nieuwe energievormen door verhoging van de subsidies worden bevorderd. Daarvoor is een budget met 150 miljoen tot 500 miljoen verhoogd. Om verbetering van de isolatie van huizen te bereiken, zullen de energienormen met bijna een derde worden aangescherpt. En hierboven op komen verplichtende energiebesparende maatregelen. Dit maatregelenpakket omvat 30 maatregelen ter reductie van de CO 2 in 2020 met ongeveer 36,6%. Uiteindelijk moet dit 40% worden. Alle onderdelen van de Duitse economie zullen hierdoor ingrijpend worden beïnvloed. De Duitse regering stelt enorme budgetten beschikbaar en hieruit blijkt dat ze het klimaatprobleem uiterst serieus neemt. In vergelijking met 2005 zullen de budgetten met 200% omhoog gaan. Maar het financiële voordeel van dit pakket wordt geschat op een voordeel van 36 miljard euro. Met dit pakket bereikt Duitsland inkomsten via een eerlijke weg, en besparingen. Er gaat vrij veel energie verloren door slechte isolatie en inwoners van hun huis zouden niet snel zelf hun huis laten isoleren aangezien het nog al duur is. Als dit wordt gesubsidieerd door de overheid stimuleert dit de inwoners weer en zien ze hoe belangrijk goed isoleren is. Naast dit pakket heeft Duitsland ook strengere regels voor nieuwbouw en bestaande bouw. Deze nieuwe verordening zorgt er voor dat Duitsland kan voldoen aan de EU regels op het gebied van CO 2 reductie en de efficiëntie van warmteboilers. De bouwkosten zullen hiermee met 1,2% stijgen maar het zal tussen de 100 en 200 euro per huis aan energiekosten besparen. 5
6 Een Duits duurzaamheids systeem. Niet alleen de Duitse regering kan wat aan de duurzaamheid doen, maar ook de inwoners van Duitsland en de bedrijven in Duitsland. Zo heeft Duitsland een systeem waarin een investeerder in duurzame energie een vast prijs voor geleverde stroom krijgt. Hierdoor gaat er minder stroom verloren en kan de duurzame stroom goed gebruikt worden en krijgt de investeerder hier een prijs voor. Wanneer de investeerder hier geen prijs voor krijgt, zou deze het niet snel laten gebruiken door anderen. De Duitse markt. De Duitse markt heeft een grote inbreng van het duurzaam ontwikkelen van producten en ook het stimuleren van het kopen van energiebesparende producten. Zo is de Duitse markt van vloerverwarming omvangrijk en volop in beweging, en ook de markt van wind en zonne energie groeit. Daarnaast heb je bouwbedrijven die door de regering worden verplicht om duurzaam te bouwen, hierbij moeten ze rekening houden met de ramen, de vloer, etc. De markt van de bestaande bouw zal de komende jaren een enorme stimulans krijgen door de invoering van het Energie label. Dit werd ingevoerd op 1 juli Zoals je ziet past de Duitse markt zich op allerlei vlakken aan op een duurzaam Duitsland. De Erneuerbare Energien Gesetz of de Einspeisegesetz. De EEG is de duurzame energie wet en is ingevoerd op 17 maart Deze wet verlaagt de investeringsdrempel bij het opwekken van duurzame energie. Banken vragen normaal gesproken hoge rentes en veel zekerheden bij het verschaffen van kredieten voor investeringen in innovatieve installaties. Je ziet dat de maatregelen ervoor zorgen dat duurzame energie gestimuleerd wordt. Door het duurzaamheidssysteem zorgt de regering ervoor dat er weinig duurzame energie verloren gaat en dat inwoners van Duitsland sneller in duurzame energie gaan investeren. De Duitse markt heeft veel invloed op hoe mensen leven en wonen. Een van de belangrijkste maatregelen is de Einspeisegesetz, dit zorgt ervoor dat investeerders niet bergen met geld hoeven te investeren en dus meer mensen in duurzame energie kunnen investeren. Hieronder zie je een tabel van de uitstoot van Duitsland, in deze tabel zie het verschil tussen 2008 en 2009 en de vermeden CO 2 uitstoot. 6 Bron:
7 De 21 indicatoren. Als de pijl naar boven wijst dan is het doel dichterbij gekomen, als de pijl recht vooruit wijst dan is het niet dichterbij gekomen, en is ongeveer gelijk gebleven. En als de pijl naar onder wijst dan is het doel verder weg dan eerst. 7
8 Wat heeft Duitsland de afgelopen jaren bereikt? Duitsland heeft een voorsprong in de energievoorziening van Europa, sinds 1986 zijn groepen bezig het energieverhaal ernstig te nemen en wat aan het energieprobleem te doen. In datzelfde jaar is er ook een boek uitgekomen met de titel: De energie ommekeer is mogelijk. Sommige mensen hebben daar hun levenswerk van gemaakt. Makkelijk is het nooit geweest, er blijven altijd discussies over en er ontstaan tegengestelde belangen. Duitsers & kernenergie. Sinds een paar jaar zijn zeven kerncentrales stilgelegd en deze centrales blijven ook dicht. Duitsland heeft besloten om in 2021 nog zes kerncentrales te sluiten en in 2022 de laatste drie. Dan is het gedaan met de productie van nucleaire stroom in Duitsland. Maar er is een nadeel, het nucleair afval is er nog steeds. En dat baart Duitsland grote zorgen, kernenergie leek zo mooi. Toch is Duitsland tot het besluit gekomen om de kerncentrales stil te zetten, het lijkt zo mooi en goedkoop maar in werkelijkheid zijn de kosten erg hoog. De prijzen per kilowattuur zijn goedkoper, maar de kosten zitten nog niet in die prijs. Dus al met al zijn het alleen maar kosten. De Duitsers hebben het licht gezien en het stop gezet. Door het stop zetten van zeven kerncentrales is er 23% minder CO 2 uitstoot dan in Andere factoren hiervoor zijn de crisis, het zuiniger maken van de overgebleven centrales en de groei van het aantal windmolens. Zonne energie. Zonne energie, het is beter voor het milieu dan energie uit aardgas of steenkool. Er komen bij de productie geen schadelijke stoffen in de atmosfeer, maar de productie is wel tien keer duurder dan met gas of kolen. Toch stellen de Duitsers hoge waarden aan het plaatsen van zonnepanelen, zo is er in Duitsland al heel veel energie opgewekt door de zon (zie figuur 1). Overal in Duitsland staan zonnepanelen op huizen en schuren, de groei van zonne energie heeft vooral te maken met de toevoerwet (Einspeisegesetz). Deze wet verplicht energiebedrijven om de met zonnepanelen opgewekte stroom tegen een vast tarief af te nemen. En die wet heeft gewerkt (zie figuur 3). In figuur 2 staat uitgelegd hoeveel procent energie door iedere bron wordt opgewekt. Duitsland heeft de doelstelling uit Kyoto ruim gehaald, het doel was om 12,5% van alle energie duurzaam op te wekken en uit cijfers blijkt dat ze eind 2009 al op 16% zaten. Niet alleen het doel is gehaald ook heeft de bouw van zonnepanelen en windmolens in Duitsland arbeidsplaatsen opgeleverd, wel plaatsen. Het landelijke Duitse beroepsverbond maakte in 2007 resultaten bekend die ze in dat jaar hadden geboekt: Duitse daken werden voorzien van zonnepanelen, in totaal nu , dit is omgerekend 1100 megawatt. De omzet van deze industrietak kwam op 5,5 miljard euro. Er kwamen hierdoor nieuwe arbeidsplaatsen, wat in totaal plaatsen in 2007 maakte. Ook bedrijven dragen een steentje bij. Op het dak van de in Regensburg en in Freiburg gevestigde IKEA zijn zonnepanelen geplaatst. De jaarlijks verwachte opbrengst is in Regensburg kwh en in Freiburg een opbrengst van kwh per jaar. Duitsland wordt steeds minder afhankelijk van fossiele en nucleaire centrales, door de ramp in Japan zijn veel Duitse kerncentrales stilgelegd voor een stresstest. Afgelopen 24 mei hebben maar vier van de zeven stroom geleverd aan het net, en niemand heeft iets gemerkt. Wat Duitsland heeft bereikt komt door het stilzetten van de kerncentrales en prioriteit stellen aan zonne energie en hierdoor zorgt Duitsland ervoor dat ze minder CO2 uitstoten en procentueel meer duurzame energie opwekken. 8
9 Figuur 1: Bron: content/uploads/2011/05/duitse zonnestroom op 2 mei 2011.jpg Figuur 2: bron: content/uploads/2010/01/duurzame energiebronnen1.gif 9
10 Figuur 3: bron: content/uploads/2010/01/zonne energie Duitsland1.gif Het verschil tussen 2008 en 2009 in verschillende sectoren. Je ziet dat Duitsland alleen maar positieve veranderingen heeft meegemaakt. Bron: 10
11 Wat wil Duitsland in de komende jaren bereiken en op welke manier? Duitsland is nog niet klaar met het streven naar zoveel mogelijk duurzame energie te produceren, elk jaar kijken ze hoever ze staan in het proces en soms veranderen ze hun doelstellingen weer. Een onderzoek heeft uitgewezen dat Duitsland in 2050 in theorie volledig kan draaien op duurzame energie. En dat is niet alleen maar goed voor het milieu, Duitsland gaat er ook financieel op vooruit. Duitsland streeft naast de doelstellingen van de Europese Unie, ook haar eigen doelstellingen na. Dit is goed zichtbaar in figuur 1. In deze figuur is per land overzichtelijk weergeven wat het land wil bereiken en waar het land per. staat. Doelstellingen EU strategie Dit is de langetermijnstrategie van de Europese Unie voor een sterke en duurzame economie met veel werkgelegenheid. De doelstellingen: Meer onderzoek en ontwikkeling Investeringen in onderzoek van overheid en bedrijven moeten stijgen tot drie procent van het bbp. Meer werkgelegenheid In 2020 moet 75 procent van de Europeanen van 20 t/m 64 jaar betaald werk verrichten. Groene economische groei De uitstoot van broeikasgassen moet met 20 procent worden verminderd ten opzichte van De energie efficiëntie moet met 20 procent zijn verhoog en 20 procent van de energie moet op duurzame wijze worden opgewekt. Naast deze doelstellingen heeft Duitsland ook nog haar eigen maatregelen. Er moet een enorme uitbreiding komen van het aandeel duurzame energie. Voor de elektriciteitsproductie geldt een doelstelling van 25 30% aandeel duurzaam voor het jaar Voor de warmteproductie geldt een doelstelling van 14% in Er komt een wet om de toepassing van biogas te stimuleren. Er komt een enorme uitbreiding van milieuvriendelijke en efficiënte productie van elektriciteit en warmte in warmte kracht koppeling installaties. Een uitbreiding van warmwater distributienetten moeten oplopen tot 20%. Energieprestatie eisen voor nieuwbouw, voor 2012 moeten ze met 30% verhoogd worden. Zonne energie. Ook heeft Duitsland de verwachtingen dat de productie van zonnepanelen gaat stijgen met twee cijfers wat mogelijk gemaakt wordt door voortgang bij massafabricage en productverbeteringen, er komt een hogere kwaliteit. En er komen uiteindelijk lagere prijzen door steeds grotere afzetmogelijkheden. Daarnaast moedigt de Duitse politiek verdere aanzetten aan, hierdoor kan de technologie worden uitgebouwd en de industrie zou sneller groeien. Waardoor Duitsland nog steeds een leidende marktpositie in de wereld krijgt. De auto industrie. De Duitse overheid wil één miljard euro extra uittrekken om een elektrische auto te ontwikkelen, zodat de groene auto een extra duwtje in de rug krijgt en meerdere autobedrijven aan groene auto s gaan denken. In de afgelopen jaren reden er maar 2300 elektrische auto s op de Duitse wegen, maar in 2020 moeten dat er één miljoen zijn. Duitse automobilisten zouden belastingvoordelen krijgen als ze in een elektrische auto rijden. Een aantal leidende energiebedrijven en de Duitse minister van transport hebben een verklaring ondertekend, ze gaan gezamenlijk werken aan de opbouw van een waterstof infrastructuur. Hierdoor wordt de verkoop van auto s voorzien van een brandstofcel die de waterstof omzet in elektriciteit 11
12 ondersteund. Busproducent Daimler heeft bewezen dat het mogelijk en succesvol is, dit bedrijf heeft één miljard geïnvesteerd en dat heeft geleid tot 100 testvoertuigen. Duitsland vindt het erg belangrijk om naast de doelstellingen van de EU zelf maatregelen te nemen, de EU heeft als doelstellingen meer werkgelegenheid, meer onderzoek en ontwikkeling en meer groene economische groei. Maar Duitsland vult dit aan door hun maatregelen. Zonne energie moet een nog grotere rol gaan spelen en Duitsland hoopt op productverbetering. Daarnaast is Duitsland bezig met een groene auto. Figuur 1. Op de x as staat wat het land wil bereiken, en op de y as staat wat ze hebben bereikt. Je ziet dat Duitsland rond de 75% al bereikt heeft. Bron: 12
13 Op welke manier spelen Duitse bedrijven in op de inzet van duurzame energiebronnen in Duitsland? Bedrijven spelen een belangrijke rol in het leven van vele mensen. Neem bijvoorbeeld de productie en de uitstoot van afval. Sommige bedrijven stimuleren de inzet van duurzame energiebronnen. Maar op welke manier doen bedrijven dit in Duitsland? Energiebronnen die in Duitsland worden gebruikt: isolatie van huizen vloerverwarming windenergie > windmolens/windturbines zonne energie > zonnepanelen biogas elektrische auto s waterstofauto Enkele belangrijke energiebedrijven die in Duitsland actief zijn: E.ON, RWE, het Franse EnBW, het Deense Dong Energy en het Nederlandse bedrijf: Anode. Ook het Zweedse bedrijf Vattenfall (dat NUON heeft opgenomen) is actief. Isolatie van huizen Het isoleren van huizen is erg belangrijk. Het zorgt ervoor dat als het buiten koud is, en je zet de verwarming aan, de warmte binnen blijft en andersom. Dit zorgt ervoor dat het sneller warm wordt en dat de verwarming niet vol aan hoeft. Er zijn veel bedrijven die zich bezig houden met de isolatie van huizen. Er zijn bedrijven die zich bezig houden met de isolatie van al bestaande huizen, maar ook bedrijven die zich bezig houden met de isolatie van nieuwbouw. Er zijn in Duitsland door de overheid strengere regels doorgevoerd bij de isolatie van huizen. De isolatie moet aan strengere eisen voldoen. Enkele isolatiebedrijven zijn: H.J. Crombach BV., Pluimers Isolatie en Grozema. Opvallend is dat deze bedrijven in zowel Nederland als Duitsland vestigingen hebben en soms zelfs in meerdere landen actief zijn. Vloerverwarming Vloerverwarming is een manier van verwarmen via de vloer. Het voordeel hiervan is dat het een laag energieverbruik heeft. Het huis heeft een grote warmtebuffer, zodat veel regelmatiger verwarmd kan worden. Het is wel zo dat de leidingen onder de vloer gelegd moeten worden. Maar als je eenmaal vloerverwarming hebt, zijn radiatoren en dergelijke meer nodig. Een van de bedrijven die vloerverwarming in Duitsland aanlegt is J. Tummer naturstein selfkant. Een ander bekend Duits bedrijf is OMT, de leverancier van dit bedrijf is het Nederlandse bedrijf Comfy Floor. Hierbij wordt dus gebruik gemaakt van een Nederlands bedrijf. Windenergie Windenergie is een energie die wordt gewonnen door de bewegingsenergie van lucht (wind) om te zetten in een bruikbare vorm, bijvoorbeeld in elektriciteit. Dit kan met behulp van windmolens en windturbines. Tegenwoordig wordt vooral gebruik gemaakt van windturbines die elektrische energie uit wind winnen. Essent is een belangrijk bedrijf op de markt van windenergie in Duitsland. Het heeft een groot deel van de Duitse exploitant van windparken Winkra Energie overgenomen. Het heeft/krijgt hierdoor een leidende positie op het gebied van windenergie in Duitsland. 13
14 Zonne energie Zonne energie is energie die wordt opgewekt vanuit zonnestralen. Dit kan met thermische zonneenergie, waarbij zonlicht wordt omgezet in warmte. Er wordt gebruik gemaakt van een zonneboiler, maar licht kan ook gelijk omgezet worden in energie, dit heet zonnestroom. Hierbij wordt gebruik gemaakt van zonnepanelen en fotovoltaïsche cellen. Masdar Future Energy is een bedrijf dat door de overheid van de Verenigde Arabische Emiraten gesubsidieerd wordt. Het bedrijf richt zich op de productie en leverantie van duurzame energie. Het bedrijf is begonnen met de bouw van een grote fabriek in Duitsland. Ze gaan zonnepanelen produceren. Maar ook als het gaat om zonnepanelen zijn veel Nederlandse bedrijven actief. Biogas Biogas is een gas dat gewonnen wordt uit biomassa en/of biologisch afbreekbare afvalresten. Het bestaat grotendeels uit Methaan en Kooldioxide. Na het verwijderen van de CO 2 wordt het methaan samengeperst en is het als aardgas te gebruiken. Ook kan het omgezet worden in elektriciteit. Wat erg opvallend is, is dat kleinere installaties in Duitsland een hogere vergoeding per kwh krijgen dan grote installaties. PlanET is wereldwijd het belangrijkste en grootste bedrijf dat zich bezig houdt met het opwekken van energie als het gaat om biogas. Ook in Duitsland is het bedrijf erg actief. Elektrische auto s Een elektrische auto is een wegvoertuig dat wordt aangedreven door een elektromotor. De auto maakt gebruik van elektriciteit die afkomstig is van chemische energie die wordt opgeslagen in accu s. Er zijn nog niet heel veel bedrijven die bezig zijn met elektrische auto s. De bedrijven Daimler en Bosch wel, zij gaan werken aan de elektromotoren voor auto s. De Duitse overheid vindt het erg belangrijk de elektrische auto s te promoten. Mede daarom is het Deutscher Elektro Mobil Kongress georganiseerd. In juni dit jaar was alweer de derde editie van dit congres. Op dit congres worden elektrische auto s gepromoot en de nieuwste innovaties worden laten zien. Waterstofauto Een waterstofauto is een auto die rijdt op waterstof in plaats van fossiele brandstoffen. De waterstof kan dienen als brandstof in een gewone, traditionele verbrandingsmotor. Bij een brandstofcelmotor wordt de waterstof met zuurstof uit de lucht omgezet in water. Het enige restproduct is waterdamp. September 2009 is in Duitsland een verklaring ondertekend door bedrijven waarmee de weg is vrijgemaakt voor een introductie van een technologie voor waterstofauto s. Bedrijven die deze verklaring hebben ondertekend zijn: Linde, Daimler, EnBW, OMV, Shell, Total, Vatenfall en de Nationale Organisatie voor Brandstofceltechnologie. Elektriciteitsbedrijven In november 2010 zijn de elektriciteitsmarkten van Duitsland, België, Frankrijk, de Scandinavische landen, Nederland en Luxemburg aan elkaar gekoppeld. Met deze koppeling zijn de Nederlandse en Duitse hoogspanningsnetwerken van TenneT (een elektriciteitstransporteur) tot één markt gekoppeld. Hierbij levert TenneT een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van een Europese energiemarkt die geïntegreerd is. Deze koppeling heeft veel voordelen, bijvoorbeeld dat er stabiele marktprijzen ontstaan binnen de regio en dat het leidt tot een beter marktwerking. 14
15 Groene stippen: Gele stippen: Blauwe stippen: Paarse stippen: Kristallijnpanelen. Kristallijncellen. Dunnefilmzonnecellen. Dunnefilmfabrieken in aanbouw. Hierboven zie je een kaartje van duurzame producenten in Duitsland. Wat opvalt is dat deze vooral in het noordoosten gevestigd zijn en niet verspreid over het hele land. In Duitsland wordt dus veel gebruik gemaakt van duurzame energiebronnen. Om dit allemaal te realiseren worden veel bedrijven ingeschakeld. Voor de bedrijven is het natuurlijk een goed teken dat de overheid duurzaamheid stimuleert. Hierdoor willen meer gezinnen hiervan gebruik maken en krijgen de bedrijven meer opdrachten, wat voor meer winst zorgt. Opvallend is dat veel bedrijven zowel in Nederland als Duitsland werkzaam zijn, ondanks dat er in Nederland veel minder gebruik wordt gemaakt van duurzame energie. 15
16 Welke duurzame energievoorzieningen heeft Nederland en welke factoren spelen hierbij een rol? Nederland loopt erg achter als het gaat om duurzame energie. Binnen de EU behoort Nederland zelfs tot de vijf minst presterende landen. Slechts 3,9% van de energie in Nederland wordt duurzaam opgewekt. Maar om welke duurzame energiebronnen gaat het hier? En welke factoren zorgen ervoor dat wij zo weinig duurzame energie produceren? Verloop duurzame energie We beginnen in Het percentage duurzame energieverbruik van het totale energieverbruik was in Nederland 0,7% in dat jaar. In de jaren tot 2003 steeg dit percentage tot 1,5%. Dit is nog geen 0,1% per jaar. In de jaren daarna steeg het gemiddeld 0,4% per jaar. Vervolgens maken we een stap naar Het percentage steeg in dit jaar van 3,3% (2008) naar 3,9%. Dit kwam doordat het aandeel biobrandstoffen van het wegverkeer toenam van 2,4% naar 3,4%. Daarnaast was er een groei van de productie van hernieuwde elektriciteit. Deze nam toe van 7,5% naar 8,9%, dit van het totale elektriciteitsverbruik. 16
17 In 2010 daalde het aandeel duurzame energie van 4,2% (2009) naar 3,8%. Dit komt doordat: het totale verbruik van energie is gestegen; er een afname was van het verbruik van biobrandstoffen voor het verkeer. Duurzame energievoorzieningen In Nederland maken we dus wel gebruik van duurzame energie, maar veel minder dan zou moeten. De duurzame energiebronnen in Nederland: Bio energie Zonne energie Wind energie Waterkracht Aardwarmte Hoeveelheid duurzame energie uit binnenlandse energiebronnen, procentueel gezien van het totale elektriciteitsverbruik in Nederland. 17
18 Factoren Nederland is niet gewend vooruit te kijken en vooruit te plannen als het gaat om duurzame energie. Nederland is niet gewend veel te betalen voor elektriciteit en warmte. Nederland had lange tijd vrijwel gratis gas uit het Groningse gas. Nederland moet meer visie en durf tonen Ad van Wijk Overheid in Nederland moet meer stimuleren en een beter beleid voeren voor duurzame energie. Nederland investeert steeds minder in duurzame energie. versoberen van stopzetten van overheidssubsidies en andere maatregelen. In Nederland was een lange tijd dus wel stijging van het aandeel duurzame energievoorzieningen. Echter afgelopen jaar daalde dit percentage weer. Hier zijn een aantal factoren verantwoordelijk voor. Zo moet Nederland een plan maken en vooruit kijken. Wat ook een erg belangrijke factor is, is dat in Nederland duurzaamheid niet genoeg gestimuleerd wordt. Dit moet wel, en hierbij moeten ze een beter beleid voren voor duurzame energie. 18
19 Conclusie Nu we al onze deelvragen hebben beantwoord, kunnen we onze hoofdvraag beantwoorden. Bij iedere deelvraag hebben we de kern kort samengevat, deze stukjes kunt u vinden onder de uitgewerkte deelvragen. Uit deze stukjes hebben wij onze uiteindelijke conclusie getrokken. Duitsland loopt dus ver voor op andere landen als het gaat om duurzame energievoorzieningen. Belangrijk bij de aanpak van duurzaamheid zijn de doelstellingen. Ook Duitsland heeft doelstellingen. Door de nationale strategie denken ze aan de toekomst. Vanaf 2002 zijn ze bezig met het zoeken naar alternatieven en zijn ze op zoek naar gekwalificeerde vakmensen. Dit vordert de ontwikkeling van duurzaamheid. Deze strategie heeft in het verleden geholpen, werkt nu nog steeds en zorgt dus ook voor de ontwikkeling van duurzame energie in de toekomst. Met het Klima und Energiepaket Meseberg bereikt Duitsland inkomsten en besparingen via een eerlijke weg. Er gaat vrij veel energie verloren door slechte isolatie en inwoners van de huizen laten niet snel hun huis isoleren aangezien het nog al duur is. Als dit wordt gesubsidieerd door de overheid stimuleert dit de inwoners en zien ze hoe belangrijk isoleren eigenlijk is. Naast dit pakket heeft Duitsland ook strengere regels voor nieuwbouw en bestaande bouw opgesteld. Deze nieuwe verordening zorgt er voor dat Duitsland kan voldoen aan de EU regels op het gebied van CO 2 reductie en de efficiëntie van warmteboilers. Alle maatregelen die Duitsland neemt, bevorderen het gebruik van duurzame energie. Op deze wijze wordt alle opgewekte energie nuttig gebruikt en zullen inwoners van Duitsland sneller in duurzame energie gaan investeren. De Duitse markt heeft veel invloed op hoe de mensen leven en wonen. Één van de belangrijkste maatregelen is de Einspeisegesetz, deze maatregel zorgt ervoor dat investeerders niet veel geld hoeven te investeren en hierdoor kunnen meer mensen in duurzame energie investeren. Wat Duitsland allemaal heeft bereikt komt vooral door het stilzetten van de kerncentrales en daarnaast door het stellen van prioriteiten aan zonne energie. Hierdoor zorgt Duitsland ervoor dat ze minder CO 2 uitstoten en procentueel gezien meer duurzame energie opwekken. Duitsland vindt het erg belangrijk om naast de doelstellingen van de Europese Unie zelf maatregelen te nemen. De Europese Unie heeft als doelstellingen meer werkgelegenheid, meer onderzoek en ontwikkeling en meer groene economische groei. Duitsland vult dit aan met zijn eigen maatregelen. Zonne energie moet een nog grotere rol gaan spelen en Duitsland hoopt op productverbetering. Daarnaast is Duitsland bezig met een groene auto. Duitse bedrijven spelen in op de inzet van duurzame energiebronnen in Duitsland. Er wordt in Duitsland veel gebruik gemaakt van duurzame energievoorzieningen. Maar om dit te realiseren moeten veel bedrijven worden ingeschakeld. Het is een goed teken voor de bedrijven dat de overheid duurzaamheid stimuleert. Meer gezinnen willen hierdoor gebruik maken van duurzame energievoorzieningen en zo krijgen de bedrijven meer opdrachten. Hoe meer opdrachten de bedrijven krijgen, hoe meer winst er ontstaat. Wat opvalt is dat veel bedrijven zowel in Nederland als in Duitsland werkzaam zijn, terwijl er in Nederland veel minder gebruik wordt gemaakt van duurzame energievoorzieningen. 19
20 Nederland maakt wel gebruik van duurzame energievoorzieningen, maar te weinig. Er was zelfs lange tijd een stijging van het aandeel duurzame energievoorzieningen. Afgelopen jaar daalde dit percentage weer. Er zijn een aantal factoren die hiervoor verantwoordelijk zijn. De belangrijkste hiervan: Nederland moet meer visie en durf tonen. Nederland kijkt niet vooruit en maakt niet genoeg plannen. De duurzaamheid in Nederland wordt niet goed genoeg gestimuleerd. Er moet meer geïnvesteerd worden in duurzame energie. In Duitsland zie je heel goed dat de stimulering werkt, als de overheid dit in Nederland ook zou doen, zou dit ervoor kunnen zorgen dat veel Nederlanders hierover gaan nadenken. Sommigen weten niet eens wat de mogelijkheden op dit moment zijn. Daarnaast zou het een idee zijn als de overheid ervoor zorgt dat er meer geïnvesteerd wordt in duurzame energie. Dit percentage moet weer omhoog. Ze kunnen hiervoor zorgen door zelf te investeren en door voorlichting te geven over de mogelijkheden. Als laatste moet een plan opgesteld worden met doelstellingen. Duitsland heeft veel doelstellingen en men wil deze doelstellingen bereiken. Dit heeft ervoor gezorgd dat Duitsland nu zo ver voorloopt. Door te kijken naar doelstellingen, ga je vanzelf ook vooruit kijken. 20
21 Bronnen blijft flink achter bij duitsland betreft duurzaamopgewekte energie/ _DNB_laat_onze_euro_s_drukken_in_Duitsland_en_Engeland.xml +Duitse+Samenwerking/Bedrijfsleven bij de duitse buren.html ondernemen.nl/detail_press.phtml?act_id= werkbezoek duurzame energie aan noord duitsland_95_14.html energievoorzieningduitsland in de lift.html 15%20Volledige%20duurzame%20energievoorziening%20in%20Duitsland%20mogelijk.pdf neemt duitse exploitant windparken over.aspx online.de/ energie en bosch bouwen elektromotoren in duitsland beloven opbouwwaterstof infrastructuur 2798.html e_energie regelingen/duurzame energie nederland den energie opwekking innederland is gedaald.html ga werk maken van duurzame energie/ regelingen/kenmerken stimulering duurzameenergieproductie sde info.nl/nieuws/nieuwe zonnepanelen fabriek in duitsland/ - Nederland: SDE (Stimuleringsregel Duurzame Energie) 21
Insights Energiebranche
Insights Energiebranche Naar aanleiding van de nucleaire ramp in Fukushima heeft de Duitse politiek besloten vaart te zetten achter het afbouwen van kernenergie. Een transitie naar duurzame energie is
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2014, Vito, januari 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2014 bedraagt 5,7 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieElektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto
Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in
Nadere informatieGroep 8 - Les 4 Duurzaamheid
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen
Nadere informatieMaak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo
Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieMen gebruikt steeds meer windenergie in Nederland. Er wordt steeds meer windenergie gebruikt in Nederland.
Herhalingsoefeningen De sprong, thema 8 Vocabulaire Oefening 1 Vul het goede woord in. Verander de vorm als dat nodig is. Kies uit: bewegen, bijdragen aan, biologisch, duurzaam, energiebronnen, energierekening,
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 17 juli 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De productie van hernieuwbare elektriciteit
Nadere informatie1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen
achtergrond Afscheid van fossiel kan Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Energie(on)zekerheid ook. Dat betekent dat een transitie naar een veel duurzamere economie noodzakelijk is. Het recept
Nadere informatieDuurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018
Duurzaamheid Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018 Duurzaamheid Duurzaamheid Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige
Nadere informatieAlternatieve energiebronnen
Alternatieve energiebronnen energie01 (1 min, 5 sec) energiebronnen01 (2 min, 12 sec) Windenergie Windmolens werden vroeger gebruikt om water te pompen of koren te malen. In het jaar 650 gebruikte de mensen
Nadere informatieOntwerp Gezonde Systemen
Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, september 2014 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,9% Figuur 1 bio-elektriciteit
Nadere informatieDocentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)
Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van
Nadere informatieRol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening
Indicator 12 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energie speelt een cruciale
Nadere informatieEEN. De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD
EEN De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD De nieuwste generatie gashaarden zijn praktisch, mooi, duurzaam en klaar voor de toekomst! Met de huidige discussies kunt u zich afvragen
Nadere informatieAttitude van Nederland, Zeeland en Borsele ten aanzien van verschillende energiebronnen. Energiemonitor 2010
Attitude van Nederland, Zeeland en Borsele ten aanzien van verschillende energiebronnen Energiemonitor 2010 Index 1. Inleiding 2. Populariteit energievormen 3. Bouwen tweede kerncentrale 4. Uitbreiding
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieSamenvatting NaSk 1 Hoofdstuk 5
Samenvatting NaSk 1 Hoofdstuk 5 Samenvatting door R. 956 woorden 12 oktober 2015 7,4 4 keer beoordeeld Vak NaSk 1 Paragraaf 1 De belangrijkste energiebronnen in huis zijn elektriciteit en aardgas. De meeste
Nadere informatieTegenwind Alblasserdam. De onjuiste voorstelling van beleidsmakers
Tegenwind Alblasserdam De onjuiste voorstelling van beleidsmakers Stelling 1) De aan de gemeenteraad gepresenteerde Lokatiestudie is niet correct. De studie geeft een volledig vertekend beeld van de werkelijkheid.
Nadere informatie2016-04-15 H2ECOb/Blm HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling
HOE KAN DE ENERGIETRANSITIE WORDEN GEREALISEERD? Probleemstelling Op de internationale milieuconferentie in december 2015 in Parijs is door de deelnemende landen afgesproken, dat de uitstoot van broeikasgassen
Nadere informatieProf. Jos Uyttenhove. E21UKort
Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven
Nadere informatieFactsheet: Dong Energy
Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9
Nadere informatieWindenergie in Wijk bij Duurstede
Windenergie in Wijk bij Duurstede J.H. Fred Jansen Nationaal Kritisch Platform Windenergie (NKPW) www.nkpw.nl Bruto opbrengst windenergie in Nederland en Wijk bij Duurstede Netto opbrengst Geluid windturbines
Nadere informatieDe Energiezuinige Wijk - De opdracht
De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien
Nadere informatieBasisles Energietransitie
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Energietransitie Werkblad Basisles Energietransitie Werkblad 1 Wat is energietransitie? 2 Waarom is energietransitie nodig? 3 Leg in je eigen woorden uit wat het Energietransitiemodel
Nadere informatie1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening
1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, februari 2015 1 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,8 % Figuur 1 zon-elektriciteit
Nadere informatie4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting
5,2 Samenvatting door Syb 763 woorden 4 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Natuurkunde Methode Pulsar Natuurkunde H6 Samenvatting PARAGRAAF 1 Er zijn veel verschillende soorten energie: Bewegingsenergie
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 14 maart 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2011 is 12 miljard kwh elektriciteit
Nadere informatieDit dossier bestaat uit verschillende fiches, waar jullie in de klas mee aan de slag kunnen.
INTRODUCTIE Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen; koken, onszelf warm houden, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel
Nadere informatieEnergie: inleiding en beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (
Indicator 11 augustus 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energiedragers De economie
Nadere informatieLessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 6, 7, 8
Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW Groep 6, 7, 8 Eindhoven, 8 september 2011 In het kort In deze lesbrief vind je een aantal uitgewerkte lessen waarvan je er één of meerdere kunt uitvoeren.
Nadere informatieHernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA
Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor
Nadere informatieToets_Hfdst10_BronnenVanEnergie
Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:10 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
Nadere informatieIntersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting
Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting DUTCH Wedstrijd Correspondentie en notuleren De wedstrijdtekst bevindt zich in de derde kolom van de lettergrepentabel in art. 19.1 van het Intersteno
Nadere informatieDuurzame energie in balans
Duurzame energie in balans Duurzame energie produceren en leveren binnen Colruyt Group I. Globale energievraag staat onder druk II. Bewuste keuze van Colruyt Group III. Wat doet WE- Power? I. Globale energievraag
Nadere informatieDoor: Vincent Damen Ninja Hogenbirk Roel Theeuwen
Door: Vincent Damen Ninja Hogenbirk Roel Theeuwen 31 mei 2012 INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 1. Totale resultaten... 4 1.1 Elektriciteitsverbruik... 4 1.2 Gasverbruik... 4 1.3 Warmteverbruik... 4 1.4 Totaalverbruik
Nadere informatieBruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers,
Bruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers, 1998-2017 Indicator 29 januari 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatieGegevens stroometikettering 2004
CE CE Oplossingen voor Oplossingen voor milieu, economie milieu, economie en technologie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 2611 HH Delft tel: 015 2 150 150 fax: fax: 015 015 2 150 150 151 151
Nadere informatieZelf Duurzaam Stroom opwekken
Zelf Duurzaam Stroom opwekken De meest efficiënte thuiscentrale ter wereld Gas wordt stroom Innovatieve Brandstofcel-technologie De BlueGEN wordt op uw gasaansluiting aangesloten en wekt vervolgens stroom
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Biobased economy keuzekaart
Praktische opdracht ANW Biobased economy k Praktische-opdracht door een scholier 1807 woorden 26 juni 2011 4,7 3 keer beoordeeld Vak ANW Keuzeopdracht ANW Jan H. 4V SGL 09-06-2011 Biobased Economy Het
Nadere informatie1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd
1E SCHOOL duurzaam gerenoveerd DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST INHOUD PRESENTATIE 1 Niet duurzame school 2 Duurzaam bouwen & leven 3 Duurzame energie, kleinschalig opgewekt 4 Passief
Nadere informatieVerbruik van duurzame energie,
Indicator 28 april 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel duurzaam in het binnenlandse
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatiehttp://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03
1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten
Nadere informatie1. Ecologische voetafdruk
2 VW0 THEMA 7 MENS EN MILIEU EXTRA OPDRACHTEN 1. Ecologische voetafdruk In de basisstoffen heb je geleerd dat we voedsel, zuurstof, water, energie en grondstoffen uit ons milieu halen. Ook gebruiken we
Nadere informatieOverzicht lessenserie Energietransitie. Lessen Energietransitie - Thema s en onderwerpen per les.
1 Lessen Energietransitie - Thema s en onderwerpen per les. 2 Colofon Dit is een uitgave van Quintel Intelligence in samenwerking met GasTerra en Uitleg & Tekst Meer informatie Kijk voor meer informatie
Nadere informatieBrandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw
Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw Leo de Ruijsscher Algemeen directeur De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs Docent TU Delft faculteit Bouwkunde Inleiding Nu de brandstofcel langzaam
Nadere informatieNuon Helianthos. Een doorbraak in zonne-energie.
Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. 2 Nuon Helianthos Een doorbraak in zonne-energie. Nuon Helianthos 3 Een duurzame samenleving staat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Een wezenlijke
Nadere informatieVisie op Windenergie en solar Update 2014
Visie op Windenergie en solar Update 2014 De vooruitzichten voor hernieuwbare energie zijn gunstig Succes hangt sterk af van de beschikbaarheid van subsidies Naast kansen in Nederland kan de sector profiteren
Nadere informatieBruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers,
Bruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers, 1998-2016 Indicator 6 juli 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt
Nadere informatieEnergie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Nadere informatieHartelijk welkom! Uniek nieuw initiatief Transition Town Breda Energie coöperatie: Brabants Eigen Energie (BREE)
Hartelijk welkom! Uniek nieuw initiatief Transition Town Breda Energie coöperatie: Brabants Eigen Energie (BREE) Peter Nuijten Mob: 06-22811585 E-mail: peter.nuijten@hotmail.nl 1 Concept Energie coöperatie
Nadere informatieWATER- SCHAPPEN & ENERGIE
WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld
Nadere informatiePresenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014. Energie in Beweging
Presenta/e door Jan de Kraker - 5 mei 2014 Energie in Beweging Wat is Well to Wheel Met Well to Wheel wordt het totale rendement van brandstoffen voor wegtransport uitgedrukt Well to Wheel maakt duidelijk
Nadere informatie28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs
28 november 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de
Nadere informatieINLEIDING Bovendien vervuilen diezelfde energiebronnen onze planeet!
INLEIDING Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen: koken, verwarmen, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel verschillende
Nadere informatiewhitepaper zakelijke zonnepanelen
whitepaper zakelijke zonnepanelen zonnepanelen zakelijk de zon onze meest krachtige natuurlijke energiebron De zon straalt in 45 minuten voldoende energie op de aarde om te voorzien in de totale energiebehoefte
Nadere informatieEnergie Rijk. Lesmap Leerlingen
Energie Rijk Lesmap Leerlingen - augustus 2009 Inhoudstafel Inleiding! 3 Welkom bij Energie Rijk 3 Inhoudelijke Ondersteuning! 4 Informatiefiches 4 Windturbines-windenergie 5 Steenkoolcentrale 6 STEG centrale
Nadere informatieVerbruik van duurzame energie,
Indicator 15 december 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel duurzaam in het
Nadere informatieFACTCHECKER OVER MORGEN
FACTCHECKER OVER MORGEN De druk op onze leefomgeving neemt toe. Met dezelfde ruimte willen we steeds meer doen. De hoogste tijd om in beweging te komen. Werk te maken van de leefbare stad, van elektrisch
Nadere informatieWat zijn voor Nederland de argumenten voor en tegen CO2-afvang en -opslag (CCS*)?
Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de argumenten en CO2-afvang Nederland de
Nadere informatieNaam: Thijs. Groep: 6/7. School: St.Willibrordusschool
Naam: Thijs Groep: 6/7 School: St.Willibrordusschool 1 Voorwoord Voor je ligt het werkstuk van Thijs. Dit werkstuk gaat over zonne-energie. Ik kwam op het idee voor dit onderwerp toen papa en mama ook
Nadere informatieDuurzame elektriciteit in het EcoNexis huis
Werkblad 1, mbo Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit al jaren vrij stevig. En de wereldwijde behoefte aan energie groeit mee: we kúnnen simpelweg niet meer zonder
Nadere informatie5,4. Spreekbeurt door een scholier 1606 woorden 21 mei keer beoordeeld. Nederlands. A. Er zijn verschillende soorten en vormen van energie.
Spreekbeurt door een scholier 1606 woorden 21 mei 2003 5,4 169 keer beoordeeld Vak Nederlands A. Er zijn verschillende soorten en vormen van energie. Ik ga deze spreekbeurt houden over energie. Verschillende
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 9 april 2015 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2014 (voorlopige cijfers) bedroeg
Nadere informatieEen overzicht van de hernieuwbare-energiesector in Roemenië
Een overzicht van de hernieuwbare-energiesector in Roemenië Roemenië ligt geografisch gezien in het midden van Europa (het zuidoostelijk deel van Midden-Europa). Het land telt 21,5 miljoen inwoners en
Nadere informatieHernieuwbare energie in Brussel
Hernieuwbare in Brussel Achtergrond en vooruitzichten Hernieuwbare in Brussel: welke opportuniteiten voor de bouwbedrijven? Afdeling Energie, Lucht, Klimaat en Duurzame gebouwen F. Cornille 19/10/2017
Nadere informatieAanbod en verbruik van elektriciteit,
Indicator 14 november 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2016 bedroeg het totale
Nadere informatieSpaar energie! Energieverbruik op hol. Waarom besparen? Hugo Vanderstraeten. steeg de elektriciteitsprijs met 7 à 12%
Hugo Vanderstraeten Energieverbruik op hol steeg de elektriciteitsprijs met 7 à 12% (Bron: CREG). Energie besparen = geld sparen. 3/4 van onze energie komt uit fossiele brandstoffen. De verbranding van
Nadere informatieEnergieverbruik gemeentelijke gebouwen
MILIEUBAROMETER: INDICATORENFICHE ENERGIE 1/2 Samenwerkingsovereenkomst 2008-2013 Milieubarometer: Energieverbruik gemeentelijke gebouwen Indicatorgegevens Naam Definitie Meeteenheid Energieverbruik gemeentelijke
Nadere informatieVooraleer de leerlingen de teksten lezen, worden de belangrijkste tekststructuren overlopen (LB 265).
5.2.1 Lezen In het leerboek krijgen de leerlingen uiteenlopende teksten te lezen. Op die manier worden de verschillende tekstsoorten en tekststructuren nogmaals besproken. Het gaat om een herhaling van
Nadere informatiede 6 belangrijkste misvattingen op de weg naar een 100% duurzame energievoorziening
de 6 belangrijkste misvattingen op de weg naar een 100% duurzame energievoorziening De 6 belangrijkste misvattingen op de weg naar een 100% duurzame energievoorziening BEKENDHEID EUROPESE ENERGIEDOELSTELLINGEN
Nadere informatieLes Biomassa. Werkblad
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne-energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%
Nadere informatieHERNIEUWBARE ENERGIE IN ITALIË
HERNIEUWBARE ENERGIE IN ITALIË Overzicht 1 Hernieuwbare energiebronnen (hierna ook: HE) spelen een belangrijke rol in het kader van het Italiaanse energiesysteem. Ze worden uitvoerig gebruikt om elektriciteit
Nadere informatieBedreigingen. Broeikaseffect
Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd
Nadere informatieWereldwijde uitstoot CO2 dit jaar
1 van 5 7-12-2018 06:32 volkskrant.nl Wereldwijde uitstoot CO2 dit jaar weer toegenomen 6-8 minuten IJsklif in West-Groenland. Beeld Credit: Sarah Das / Woods Hole Oceanographic Institution De stijging
Nadere informatiedorpsinformatie avond Haarle Energieneutraal
dorpsinformatie avond Haarle Energieneutraal Agenda Opening Waarom dit Haarlese initiatief Samen denken samen doen - John Disselhorst - Alexander ter Kuile - Jet Mars Ondersteuning Gemeente Hellendoorn
Nadere informatieEnergie voor morgen, vandaag bij GTI
Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale
Nadere informatieElektrische energie. Naam: Klas: Leerkracht: Mr. Verlinden INLEIDING
Naam: Klas: Leerkracht: Mr. Verlinden Elektrische energie INLEIDING Eeuwenlang zochten mensen naar nieuwe manieren om energie op te wekken. Energie betekend niets anders dan het vermogen werk te kunnen
Nadere informatieGas als zonnebrandstof. Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030
Gas als zonnebrandstof Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030 1 Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 Introductie Meer hernieuwbare energie Extra hernieuwbare energie in Nederland? Verkennen
Nadere informatieKan Heiloo op de zon en de wind draaien?
Kan Heiloo op de zon en de wind draaien? - 26 Januari 2017 Wilma Eerenstein en Peter Leenders 1 Hoe zit het nu in Nederland? 2 Energiegebruik in Nederland Totaal: 3000 PJ = 833 333 333 333 333 kwh Per
Nadere informatieVergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010. Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie
Vergisting anno 2010 Rendabele vergister onder SDE 2010 Hans van den Boom 22 april 2010 Sectormanager Duurzame Energie Financieren Duurzame energie binnen Rabobank Groep Maatwerk Sustainability naast Food
Nadere informatieGemeente Ede energieneutraal 2050
De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect
Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 1310 woorden 20 juni 2006 6,2 45 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het Broeikaseffect Inhoudsopgave Inleiding 1.0 Wat is het broeikaseffect?
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieAlternatieve energieopwekking
Alternatieve energieopwekking Energie wordt al tientallen jaren opgewekt met een paar energiebronnen: Kolen Gas Olie Kernenergie De eerste drie vallen onder de fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen
Nadere informatieDe waarde van het BBP Onderzoek naar de consumptie van energie
De waarde van het BBP Onderzoek naar de consumptie van energie Geschreven door: Lesley Huang en Pepijn Veldhuizen Vakken: Economie School en klas: Scholengemeenschap Were Di, vwo 6 Begeleider: De heer
Nadere informatieGEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS
ZONSTATION GEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS Amsterdam staat aan de vooravond van een energietransitie. Van vieze
Nadere informatieCO 2 -Voortgangsrapportage 2018 H1
CO 2 -Voortgangsrapportage 2018 H1 Datum: 17 december 2018 Versie: 1 In samenwerking met: Will2Sustain: Adviesbureau in Duurzaam Ondernemen 1. Inleiding Prins Bouw B.V. wil via dit rapport de voorgang
Nadere informatieWarmtepompen besparen op energie, niet op comfort
WARMTEPOMPTECHNIEK Warmtepompen besparen op energie, niet op comfort Voor verwarming en productie van sanitair warm water in nieuwbouw en renovatie Warmtepomptechniek in nieuwbouwprojecten Nieuw bouwen?
Nadere informatieVerwarm uw woning elektrisch. Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie
Verwarm uw woning elektrisch Creëer met een warmtepomp uw ideale WinWoonSituatie Bespaar op energiekosten én het milieu De meeste woningen in Nederland gebruiken een cv-ketel op gas. Hiermee verwarmen
Nadere informatieHelmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatie