Ontwerp actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen Verslag inspraak- en adviesreacties

Transcriptie

1 Ontwerp actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen Verslag inspraak- en adviesreacties

2

3 Ontwerp actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen Verslag inspraak- en adviesreacties 1

4 Documentbeschrijving 1. Titel publicatie Ontwerp actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen Verslag inspraak- en adviesreacties 2. Verantwoordelijke Uitgever 6. Aantal bladzijden Danny Wille, OVAM, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen Wettelijk Depot nummer 7. Aantal tabellen en figuren nvt - 4. Trefwoorden 8. Datum afsluiting: december 2014 Datum publicatie: juli 2015 Biomassa, biomassareststromen, beleid, materiaal, bio-economie, energie 9. Prijs: nvt 5. Samenvatting: Het verslag van de inspraak- en adviesreacties betreffende het ontwerp actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen kadert in de procedure die de vaststelling van het actieplan voorafgaat. 10. Begeleidingsgroep en/of auteur 11. Contactperso(o)n(en) OVAM : Ann Braekevelt, Nico Vanaken (team bio), Sofie Bouteligier (EU) 12. Andere titels over dit onderwerp o.m. Inventaris Biomassa, Achtergronddocument Biomassa(rest)stromen Gegevens uit dit document mag u overnemen mits duidelijke bronvermelding. De meeste OVAM-publicaties kunt u raadplegen en/of downloaden op de OVAM-website: 2

5 3

6 Inhoudstafel Inhoud Documentbeschrijving 2 Inhoudstafel 4 Samenvatting 5 1 Inleiding Situering De formele respons: adviezen en opmerkingen Verwerking van de reacties 8 2 Reacties en voorstellen tot aanpassing per kringloop Definitie Het beleidskader Statuut van het plan Context, toepassingsgebied en geografische afbakening van het actieplan Betrokken stakeholders Leidende principes bij de uitwerking van het actieplan Ambitie De kringloop van organisch-biologische (rest)stromen uit de keten landbouw, voeding tot consument De kringloop van (rest)stromen van groenbeheer en open ruimte De kringloop van hout(rest)stromen van industrie en huishoudens Bijdrage van reststromen aan klimaatbeleid/ hernieuwbare energie Het proces rond biomassa(rest)stromen Impactanalyse Bijlage: Definities Overzicht actieprogramma s- planningsfiches 41 Bijlage 1: Aankondigingstekst openbare procedure in B.S. 43 4

7 Samenvatting Van 22 september 2014 tot 21 november 2014 liep de openbare inspraakprocedure over het ontwerp actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen Het verslag in bijlage bundelt alle opmerkingen en adviezen van de respondenten en geeft waar relevant een voorstel tot aanpassing van de plantekst. De OVAM ontving in totaal 24 formele reacties. Die kwamen vnl. van de adviesraden Minaraad i.s.m. SALV, 2 overheidsinstanties, 4 intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, de sectorfederaties, en enkele bedrijven. Bij de totstandkoming van dit ontwerp actieplan waren de stakeholders nauw betrokken. De meeste stakeholders waren dan ook zeer tevreden met het doorlopen proces (Fevia, Fedustria, ODE, FEBEM, Vlaco, VVSG, VLM, ). Een aantal stakeholders gaf in hun advies aan dat ze graag ook rechtstreeks betrokken hadden willen zijn (Komosie, FEBEG). Twee principes staan centraal bij de uitwerking van dit actieplan om meer biomassa(rest)stromen duurzamer in te zetten richting voeding/materiaal al dan niet in combinatie met hernieuwbare energieproductie: de materialenhiërarchie en het cascadeprincipe. De meeste stakeholders beamen de noodzaak van het voorgestelde beleid hieromtrent. Enkele stakeholders vragen toch voor een niet te rigide toepassing van het cascadeprincipe. Gezien de behoefte aan een kordaat beleid dat een visie uitzet en afstemt met andere beleidsdomeinen (energie, landbouw, innovatie, ), heeft de OVAM hierop ingezet. Die inspanning zal de komende jaren voortgezet worden om de afstemming in meer detail te optimaliseren. Bij de kringloop van organisch-biologische reststromen uit de keten landbouw, voeding tot consument is het belangrijk dat de preventiedoelstelling in lijn blijft liggen met de door de Europese Commissie voorgestelde doelstelling (-30% tussen 2017 en 2025). Maatregelen tegen illegale groenverwerking en voldoende ondersteuning om de continuïteit te garanderen in de vergistingssector zijn ook aandachtspunten die duidelijk aanwezig waren in de adviezen. In de context van de kringloop van de biomassa(rest)stromen van groenbeheer en beheer van de open ruimte is een afstemming met de (nog te ontwikkelen) visie op de economische functie van een bos noodzakelijk. De strategie van deze kringloop werd in die zin aangepast. De reglementering rond de uitwerking van de biomassahubs (regionale inzamelplaatsen voor kleine partijen biomassa) en de bestemming van (berm)maaisel zijn ook punten die meermaals aan bod kwamen in de opmerkingen en adviezen. Voor de kringloop van houtreststromen van industrie en huishoudens is een meer doorgedreven selectieve inzameling en recyclage van postconsumer houtafval aangewezen. Het faciliteren van de invoer van postconsumer houtafval is hier een aandachtspunt, evenals rekening houden met de mogelijke impact bij aanpassingen aan de steunsystemen voor hernieuwbare energieproductie. Bij de bijdrage van reststromen aan klimaatbeleid en hernieuwbare energie kwam de (de)centralisatie van de verwerking van reststromen uitgebreid aan bod. Tijdens het uitwerken van de actiefiches om dit actieplan tot uitvoering te brengen, toonden de stakeholders al duidelijk hun inzet om dit plan te laten slagen. In hun adviezen aan de OVAM over het ontwerp actieplan gaf een aantal stakeholders te kennen nog nauwer betrokken te willen worden. 5

8 6

9 1 Inleiding 1.1 Situering Dit overwegingsdocument behandelt de opmerkingen en adviezen van het openbaar onderzoek over het ontwerp actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen Dit actieplan wil een richtinggevend en inspirerend kader aanreiken om de biomassastromen en -reststromen die tijdens de verschillende processen vrijkomen, duurzaam en efficiënt in te zetten. Het plan reikt doelstellingen aan voor de periode , maar kijkt ook vooruit, en formuleert, waar mogelijk, ambities voor Het ontwerp actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen kwam tot stand dankzij de volle medewerking van alle stakeholders: overheden, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, sectorfederaties, onderzoeksinstellingen en adviesraden. Sinds 2013 koppelt de OVAM driemaandelijks terug via het overlegplatform uitvoeringsplan Organisch-biologisch afval (UPOBA). De groep stakeholders werd hiervoor ook uitgebreid. Daarnaast werd de voortgang van het ontwerp actieplan toegelicht en besproken op de IWG BE en het forum Hernieuwbare Energie van VEA, en is er bilateraal overleg met onder meer bepaalde federaties rond specifieke thema s. Om de doelstellingen van de verschillende actieprogramma s te bereiken, wordt op het engagement van alle stakeholders gerekend. Met ieder van hen bouwen we de komende jaren verder aan een sterk partnerschap. De OVAM lichtte het ontwerp actieplan toe op verschillende platforms, infomomenten en raden, meer bepaald: - het overlegplatform Uitvoeringsplan Organisch-Biologische Afvalstoffen (UPOBA) 9 september 2014; - Interdepartementale werkgroep bio-economie 24 juni de Minaraad en SALV 2 september de workshop grasvergisting 20 en 21 oktober de infosessie van Vlaco voor alle lokale besturen, composteerders en vergisters 21 oktober bij Febem 14 november 2014 Het ontwerp actieplan van de OVAM werd met akkoord van de bevoegde minister in openbaar onderzoek gesteld. Op 9 september 2014 werd de inspraakprocedure gepubliceerd in het Belgische Staatsblad. De aankondigingstekst in toegevoegd in bijlage van dit verslag. Het openbaar onderzoek liep van 22 september 2014 tot 21 november In totaal werden 24 opmerkingen en adviezen tijdig bezorgd. De OVAM heeft de opmerkingen en adviezen onderzocht en haar standpunt bepaald in dit overwegingsdocument. Het overwegingsdocument geeft ook aan hoe het ontwerp actieplan werd gewijzigd op basis van de reacties van het openbaar onderzoek. Na de openbare inspraakprocedure past de OVAM het ontwerp actieplan aan, volgens de adviezen van de stakeholders. Op basis van het overwegingsdocument en de aangepaste plantekst kan de VR het definitieve plan vaststellen. 7

10 1.2 De formele respons: adviezen en opmerkingen De OVAM ontving in totaal 24 reacties. Hieronder valt ook het advies van Minaraad-SALV. Onderstaande tabel geeft het aantal reacties weer per groep van respondenten en lijst de respondenten op. Respondent Aantal Adviesraden: Minaraad i.s.m. SALV 1 Bedrijven: Darling Ingredients Belgium Holding, Indaver, Unilin Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden: VVSG en Interafval, IVAREM, Imog, IOK-afvalbeheer, Mirom Roeselare Gemeenten: Aarschot, Zelzate, Sectorfederaties: Febem, Centrum Duurzaam Groen, Vlaco, Fedustria, FEBEG, Fevia, ODE Vlaamse overheid: VLM, L&V 2 Verenigingen: KOMOSIE 1 Consultancy: M-tech, DLV 2 Andere: persoonlijke reactie 1 TOTAAL 24 Afkortingen: VLM: Vlaamse landmaatschappij, VVSG: Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, IOK: Intercommunale Ontwikkelingsmaatschappij voor de Kempen, Minaraad: Milieu- en Natuurraad, Febem: Federatie van bedrijven voor milieubeheer; L&V: Departement Landbouw en Visserij, KOMOSIE vzw: Koepel van Milieuondernemers in de Sociale Economie, IVAREM: Intergemeentelijke Vereniging voor duurzaam Afvalbeheer, Imog: intergemeentelijke maatschappij voor openbare gezondheid in Zuid-West-Vlaanderen, ODE: Organisatie Duurzame Energie, DLV: Dienstverlening voor de Landbouw en Verwante sectoren, FEBEG: Federatie van Belgische gas- en elektriciteitsproducenten. 1.3 Verwerking van de reacties Alle reacties zijn gezamenlijk inhoudelijk verwerkt in het voorliggende verslag. In overeenstemming met artikel 17 4 van het Materialendecreet, werd rekening gehouden met het gezamenlijke advies van de Minaraad en SALV. De 2 gemeenten hadden zelf geen opmerkingen. Hoofdstuk 2 geeft een uitgebreide weergave van de reacties per actieprogramma, ingedeeld per kringloop. De formulering van de reacties is niet altijd een letterlijk citeren. Meestal geeft ze de beknopte strekking van de inhoud weer. Bij de formulering is er wel op gelet de kerngedachte van de respondenten niet af te zwakken. Zo geeft dit overwegingsdocument een 8

11 kwalitatief beeld van de respons, dat bijdraagt tot een verbetering van het plan op basis van de inspraakreacties. Onder tekstuele aanpassing is telkens aangegeven wat en hoe de plantekst gewijzigd werd. Voor de concrete tekst verwijzen we naar het definitieve actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen , waarin alle opmerkingen zijn verwerkt die aanleiding hebben gegeven tot een aanpassing. 9

12 2 Reacties en voorstellen tot aanpassing per kringloop Dit hoofdstuk geeft een gedetailleerde weergave van de reacties van de respondenten, weergegeven in de volgorde van het voorkomen in de plantekst en ingedeeld per kringloop. Delen van de plantekst waarop geen opmerkingen werden geformeerd, komen in dit verslag niet aan bod. 2.1 Definitie De VLM en het Departement L&V vinden de definitie van biomassareststromen niet duidelijk. L&V wil een duidelijke definitie zien. De VLM zou graag de transitie van reststromen naar meer doelbewuste productie duidelijker in het plan en in de definitie verwoord zien. Ook een verduidelijking van de statuten en de voorwaarden vanuit de afvalstoffenwetgeving is wenselijk. Informatieve aanvulling: meer informatie over het statuut van biomassareststromen en welke standpunten er al in het verleden zijn ingenomen, is terug te vinden in hoofdstuk 3.1 van de plantekst. Inzake de opmerking van de VLM heeft de OVAM de transitie van de productie van biomassastromen al wel gehonoreerd door onder andere grondstofverklaringen af te leveren voor energiehout uit duurzaam beheerde houtkanten. De inspanningen rond actief beheer zullen in de strategie rond groenbeheer (sectie 6.2.1) nog meer in de verf gezet worden. Tekstuele aanpassing: aanvulling in sectie 6.2.1: Specifieke beheervormen die resulteren in een integraal 1 beheer van de open ruimte moeten zoveel mogelijk worden gestimuleerd vanuit de wetgeving. Zo kunnen grondstofverklaringen een instrument zijn om de transitie naar deze integrale aanpak te ondersteunen. Daarbij moet wel gewaakt worden over de afstemming met het beleid inzake groenbeheer. Ook is er op de plaatsen waar er verwarring kan ontstaan tussen biomassareststromen en biomassastromen een aanvulling gemaakt ter verduidelijking. 2.2 Het beleidskader Vlaco onderschrijft dat er een duidelijke behoefte is aan een kordaat uitgezet beleid dat een visie uitzet en afstemming heeft met andere beleidslijnen. Vlaco meent dat het actieplan hieraan reeds in belangrijke mate tegemoet komt. Minaraad en SALV vinden de kadering van dit actieplan in de Vlaamse strategie en visie inzake bio-economie een positief signaal. Ze vinden ook dat er heel wat inspanningen zijn geleverd om tot afstemming te komen tussen de verschillende beleidsdomeinen. Toch zijn ze niet zeker of de afstemming wel voldoende ver gevorderd is. Daarom vragen ze om de inspanningen verder te zetten. Ook moet de concretisering van de beleidsvisie meer uitgewerkt worden. Ze dient duidelijke geformuleerd te worden en het sturend vermogen ervan moet verhoogd worden. Het plan moet meer sturen en afstemmen wat nu en in de toekomst op het terrein gebeurt of zal moeten gebeuren. Zo zijn op het vlak van energie de plannen van OVAM en VEA nog niet voldoende afgestemd. OVAM wil meer hout recycleren, 1 Integraal: rekening houdend met ecologische, economische en sociale aspecten. 10

13 VEA verwacht dat de bijdrage van biomassa in de HE zal moeten stijgen om te voldoen aan de bindende doelstelling, meer dan wat OVAM duurzaam acht. Ook moet het biogas meer gevaloriseerd worden. Informatieve aanvulling OVAM: de afstemming met het hernieuwbare energiebeleid bestaat erin dat hoofdstuk 6.4. een duidelijk onderscheid maakt tussen de 2020 doelstellingen en de strategie na Voor de periode tot 2020 erkent het actieplan (overeenkomstig de uitgangspunten van de visie en strategie voor de bio-economie) het belang van biomassa in het behalen van de doelstellingen voor hernieuwbare energie. Het plan stelt dat meer recyclage van postconsumer houtafval niet noodzakelijk ten nadele van de hernieuwbare energieproductie is. In de plantekst is de volgende paragraaf al opgenomen in (regel 2786): De beleidskeuzes voor materiaalrecyclage voor postconsumer houtafval zullen een impact hebben op het Vlaamse aanbod van dergelijk houtafval en dus ook op de mogelijkheid om de doelstellingen te bereiken. Het lagere aanbod kan worden gecompenseerd door verhoogde invoer van dit houtafval uit buitenlandse regio s. Daarnaast wordt in het achtergronddocument (p. 39) aangegeven dat er in 2013 nog meer dan ton postconsumer houtafval wordt uitgevoerd. Tekstuele aanpassing: we zullen dit onderwerp nog verduidelijken in hoofdstuk 6.4. Minaraad en SALV vragen om de positie van het actieplan Biomassa(rest)stromen in het huidige Vlaamse beleidslandschap toe te lichten in het actieplan door figuur 2 verder te verduidelijken. In de praktijk is dit geen eenvoudige afstemming. Zo blijft er ook binnen de administratie twijfel over de afstemming met het in opmaak zijnde actieplan Hernieuwbare Energie. De Raden vermoeden dat dit te maken heeft met enerzijds het ontbreken van bindende doelstellingen voor biomassa als materiaal(her)gebruik en anderzijds met het wel aanwezig zijn van EU-doelstellingen inzake hernieuwbare energie. De afstemming tussen het energie- en het materialenbeleid is bijgevolg een prioriteit. Als gevolg van de nog onvoldoende dynamiek tot afstemming ontstaat de indruk dat het actieplan vooral verder bouwt op bestaande initiatieven. De Raden wijzen er op dat de overheid een belangrijke sturende rol heeft die in het plan ook aan bod moet komen en daarbij geëigende instrumenten kan inzetten. Informatieve aanvulling OVAM: voor wat betreft het verder bouwen op bestaande initiatieven stellen we dat het plan een aantal beleidsstandpunten inzake biomassabeheer formaliseert, die tot op vandaag een informeel karakter hadden. Maar daarnaast vertaalt het actieplan de resultaten van verschillende studies en onderzoeken inzake biomassabeheer naar beleidsmaatregelen. Daar waar nodig en gewenst, zal het beleid gebruik maken van het wetgevende instrumentarium om de beoogde doelstellingen te bereiken. Beleidsnota s Op 24 oktober 2014 heeft de Vlaamse regering haar beleidsnota s uitgebracht. Daarin geven de ministers van de Vlaamse regering de grote strategische keuzes van hun beleid weer voor de periode Die beleidsnota s worden nu voorgelegd aan het Vlaamse Parlement, voor discussie in de commissie, wat moet leiden tot vaststelling van moties in dit verband. Het is voor Minaraad en SALV van belang dat de afstemming tussen de beleidsnota s verzekerd wordt en doorwerkt in de planning en het beleid van de komende vijf jaar. Verschillende beleidsnota s zetten ook strategische lijnen uit voor onderwerpen die aanleunen bij dit actieplan. We geven ze hieronder weer. Beleidsnota Landbouw en Visserij In de Beleidsnota Landbouw en Visserij staat (p. 33): Als onderdeel van de maximale valorisatie van de productie, kiest Vlaanderen als transitiestrategie voor een duurzame bio-(gebaseerde) economie. [ ] Met het oog op een duurzame en competitieve Vlaamse bio-economie tegen 2030, zal gewerkt worden aan een faciliterend kader en een coherent beleid, een optimale productie en gebruik van biomassa, het versterken van onderwijs 11

14 en vorming en onderzoek en innovatie in de bio-economie, de verdere marktontwikkeling en het stimuleren van strategische samenwerkingsverbanden met andere landen of regio s. Een ander belangrijk onderdeel in het sluiten van kringlopen is het tegengaan van voedselverlies. [ ] Dit zal bijdragen aan de doelstelling om het voedselverlies te reduceren zoals ook de Europese Commissie in haar mededeling Towards a Circular Economy van juli 2014 heeft vooropgezet. Er wordt hier evenwel geen expliciete melding gemaakt van verbanden met de andere Vlaamse beleidsdomeinen. Beleidsnota Omgeving In de Beleidsnota Omgeving wordt Operationele Doelstelling 54 (pp ) gewijd aan het op een duurzame en geïntegreerde manier omgaan met biomassa(rest)stromen. Onder deze operationele doelstelling wordt melding gemaakt van de rol van de OVAM, van de centrale leidraad die gevormd wordt door het cascade-denken, en worden voor het overige de biomassastromen geïntroduceerd die ook in het voorliggende ontwerpplan aan de orde zijn: biomassastromen doorheen de voedingsketen, biomassa uit natuur- en bosbeheer, inzameling en verwerking van houtafval. Voor de eerstgenoemde stroom wordt er wel nog een afzonderlijk afbouwplan voor de verspilling in de voedselketen in het vooruitzicht gesteld, dat tegen einde 2015 zou moeten vastgesteld zijn. Wat de relatie met het energiebeleid betreft wordt er gesteld: Ik zet in op een selectieve inzameling en duurzame verwerking van (hout)afval, met het oog op [ ] een verlaging van de verwerking door verbranding (inclusief energieopwekking). Ik verhoog, in samenwerking met de minister, bevoegd voor Energie, het energetisch rendement van biomassaverwerking en verbranding, zonder in te boeten op de luchtkwaliteit. Beleidsnota Energie In de Beleidsnota Energie wordt vastgesteld (p. 5) dat biomassa in 2013 nog een aandeel had van 81% van de productie op basis van hernieuwbare energiebronnen. Na goedkeuring van een intern-belgisch samenwerkingsakkoord (met het oog op het behalen van de 13%-hernieuwbare energie doelstelling tegen 2020), zal er (zo op p.26) een actieplan worden opgemaakt in functie van een technologie-neutrale, kostenefficiënte energiemix. De Raden vermoeden dat de biomassa-component nog steeds een groot aandeel zal uitmaken, maar hierover wordt niets expliciets gezegd. Men onderkent wel de wenselijke complementariteit met het biomassabeleid als materialenbeleid. Aan het einde van de beleidsbrief (p. 38) wordt er immers duidelijk gesteld: Via het beleidsactieplan biomassa(rest)stromen zal worden geprobeerd om vanuit een win-win benadering het sluiten van materiaalkringlopen en hernieuwbare energieproductie met elkaar te verzoenen. Informatieve aanvulling OVAM: een kritische randvoorwaarde hier is een politiek akkoord met het Waalse en Brusselse Hoofdstedelijke Gewest voor het samenwerkingsakkoord. Inzake het aandeel biomassa in de hernieuwbare energiemix in Vlaanderen verwijst de OVAM naar de subdoelstellingen voor groenestroomproductie die door de Vlaamse Regering op 31 januari 2014 werden goedgekeurd (VR DOC.0134/1BIS). Beleidsnota Werk, Economie, Wetenschap en Innovatie In de Beleidsnota Werk, Economie, Wetenschap en Innovatie wordt er (p. 23) terloops melding gemaakt van de biogebaseerde economie als voorbeeld van het nieuwe industrieel ondernemen wat zou leiden tot het vastleggen van samenwerking tussen partners in een clusterpact maar voor het overige komt de zaak van de bio-economie schijnbaar niet meer als een prioriteit in beeld. Het Departement L&V vraagt een verduidelijking van de hiërarchie van de verschillende beleidsplannen binnen de Vlaamse overheid. Ze vinden dat de aangeduide hiërarchie van figuur 2 nog te weinig wordt doorgetrokken doorheen het plan. Ze vinden het ook een zeer ambitieuze scope om hét referentiedocument te willen worden. Tekstuele aanpassing: de zinsnede rond het referentiedocument is geschrapt. 12

15 Informatieve aanvulling OVAM: het plan vertrekt van dezelfde uitgangspunten als de visie en strategie voor een Vlaamse bio-economie en geeft (geheel of gedeeltelijk) invulling aan verschillende onderdelen van de strategie, meer bepaald punt 1.3, 1.6, 3.1, 3.3, 3.4 en 4.1. Er is niet de ambitie om de visie en strategie voor een Vlaamse bio-economie of andere plannen te overrulen. De multistakeholderaanpak garandeert een goede wisselwerking met andere beleidsplannen. Inzake de juridische hiërarchie zal het actieplan biomassa(rest)stromen door de Vlaamse regering worden vastgesteld overeenkomstig de bepalingen van het Materialendecreet. Specifieke plannen met decretale basis, zoals dit actieplan biomassa(rest)stromen hebben volgens het lex specialis derogat legi generali - principe voorrang op algemene plannen. Consequenties voor het beleid Minaraad en SALV onderschrijven de principes van het actieplan, maar vinden het toch belangrijk dat de consequenties van de uitvoering ervan in kaart worden gebracht. Als gevolg van de toepassing van het cascadeprincipe zullen de biomassastromen die verder in de keten aangeboden worden mogelijk grondig veranderen tegenover de huidige toevoer. Deze consequentie moet vooraf ingeschat worden: o Voor recyclage, zie actieprogramma 17; o Voor energetische valorisatie (vergisting en verbranding). Dit kan bijgevolg een impact hebben op de gasopbrengst en de kwaliteit van het digestaat bij vergisting en op de calorische waarde van de aangeboden biomassareststromen bij verbranding en bijgevolg op de verbrandingscapaciteit. Dit kan een effect hebben op de bijdrage aan de doelstellingen inzake hernieuwbare energie. Informatieve aanvulling OVAM: voor een zicht op de prognoses inzake aanbod en verwerking van biomassareststromen verwijzen we naar hoofdstuk 4.2. van het achtergronddocument. Op basis van de huidige inzichten en verwachtingen schatten we dat meer hoogwaardige toepassingen (bv. chemie) hoofdzakelijk gebruik maken van primaire biomassastromen i.p.v. biomassareststromen. De mogelijke impact op de calorische waarde van het restafval zal worden meegenomen bij de afstemming van het aanbod aan restafval met de benodigde verbrandingscapaciteit voor restafval in het in voorbereiding zijnde ontwerp uitvoeringsplan over afval en materialen op lokaal niveau. Voor recyclage van postconsumer houtafval zal de consequentie van een toegenomen recyclage zijn dat er meer houtafval moet worden ingevoerd. De effecten op de kwaliteit van houtafval dat voor energetische valorisatie wordt aangeboden zal in het MIP-project OPT-I- SORT worden onderzocht. 2.3 Statuut van het plan VVSG, INTERAFVAL, Imog, Mirom, Minaraad en SALV vragen aan de OVAM om de relatie van het actieplan duurzaam beheer biomassa(rest)stromen met het Uitvoeringsplan organisch-biologisch afval en het nog te realiseren Uitvoeringsplan huishoudelijke afvalstoffen te verduidelijken. Het Departement L&V vindt de status van een preventieplan onduidelijk. Informatieve aanvulling OVAM: we voorzien een aanvulling in sectie 3.2 om beide opmerkingen te beantwoorden. Tekstuele aanpassing (hoofdstuk 3.2.): preventieprogramma s worden vastgesteld door de Vlaamse regering. Paragrafen 8 en 9 van artikel 17 van het Materialendecreet geven aan wat de status van een preventieprogramma is en bepalen dat gewestelijke plannen of 13

16 programma s met latere datum en met verordenende of bindende kracht bepalingen in een preventieprogramma die strijdig zijn met nieuwe plannen kunnen ongeldig verklaren. Overeenkomstig artikel 17, 7, van het Materialendecreet kan een preventieprogramma worden geïntegreerd in een uitvoeringsplan voor het beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen. Voor een vlotte afstemming en uitvoering is het de bedoeling om in het in voorbereiding zijnde uitvoeringsplan voor huishoudelijke afvalstoffen en vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen een verwijzing op te nemen naar de relevante actieprogramma s (AP 1 en 2, AP 11, ) uit het actieplan Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen. Actieprogramma 5 en 6 (horeca, catering, distributie, kantines) worden uitgewerkt in dat nieuwe plan. Dit wordt verduidelijkt in de nota aan de Vlaamse Regering. Minaraad en SALV vragen om duidelijk aan te geven dat het actieplan opgevat kan worden als een rollend programma. Het Materialendecreet geeft in dat verband aan (art.17, 8) De preventieprogramma s worden minstens eenmaal om de zes jaar geëvalueerd en zo nodig herzien en (art.17, 9) Bepalingen van preventieprogramma s die strijdig zijn met een gewestelijk plan of programma van latere datum met verordenende of verbindende kracht, verliezen hun geldigheid. Informatieve aanvulling OVAM: op regel 1015 van het ontwerpplan wordt uitgeweid over het dynamisch karakter van het actieplan biomassa(rest)stromen. In plaats van een evaluatie over zes jaar lijkt ons een tussentijdse evaluatie over drie jaar aangewezen. Minaraad en SALV missen de informatie over de beschikbaarheid van de infrastructurele capaciteit van (eind)verwerking (voor opslag, sortering, vergisting ). De Raden menen dat het beschikken over deze informatie van centraal belang is voor de beoordeling van het realiteitsgehalte van de vooropgestelde doelstellingen. Informatieve aanvulling OVAM: het achtergronddocument dat dit actieplan ondersteunt, geeft informatie over de invulling van de composterings- en vergistingscapaciteit (zie cijfers van Vlaco) en houtverbrandingscapaciteit op vandaag. Afhankelijk van de verdere keuzes qua uitbreiding sorteerregels en regionale uitbreiding moet de verwerkingscapaciteit gelijke tred houden met het toekomstige aanbod. Voor het overzicht huidig aanbod capaciteit houtafval en pellets wordt verwezen naar tabel 11 van het achtergronddocument Biomassa en voor het overzicht toekomstig aanbod-capaciteit 2020 wordt verwezen naar tabel 5 Hoofdstuk 8 van het actieplan Biomassa(rest)stromen. 2.4 Context, toepassingsgebied en geografische afbakening van het actieplan Minaraad en SALV vragen een verduidelijking van het toepassingsgebied van het actieplan. Indien bijvoorbeeld binnen dit plan voorwaarden worden opgelegd voor het gebruik van houtstromen waardoor minder hout beschikbaar is voor HE, dan kan dit effect hebben op de aansturing van de primaire productie in de landbouw en kan het impact hebben op de bijdrage van biomassa aan het behalen van de HE-doelstellingen. Dit behoort echter niet meer tot het toepassingsgebied van het actieplan, maar is wel een aandachtspunt dat moet meegenomen worden. De Raden zijn het er in principe mee eens dat het voorgelegde actieplan niet nog meer (cf. nu enkel houtstromen voor hernieuwbare energieproductie) moet sturen op primaire productie van biomassa. Om het beheer van biomassa overeenkomstig het toepassingsgebied van het voorliggende actieplan versus de bio-economie te duiden, is het wellicht aangewezen om daarvan een schematische voorstelling op te nemen in het plan. Informatieve aanvulling OVAM: de afbakening is verduidelijkt in punt 3.1 van de plantekst. Over de uitvoering van het plan zal ook worden gerapporteerd aan de interdepartementale werkgroep Bio-economie. Via dat overlegorgaan kunnen mogelijke ongewenste 14

17 neveneffecten worden aangepakt in overleg met andere beleidsdomeinen, die dan ook hun instrumentarium kunnen inzetten om de ongewenste effecten te beperken of te neutraliseren. Het gevraagde schema is reeds toegevoegd aan de plantekst. Minaraad en SALV vragen zich af of het plan zich beperkt tot de sturing van Vlaamse houtstromen of ook de intentie heeft buitenlandse stromen te sturen. Informatieve aanvulling OVAM: we gaan ervan uit dat de Minaraad en SALV verwijzen naar de adviesrol van de OVAM voor het gebruik van houtstromen in het kader van de toekenning van groenestroomcertificaten. Noch het wijzigingsbesluit van 9 mei 2014 van het Energiebesluit, noch de toelichtende nota hiervan beperken het advies van OVAM, Fedustria en Cobelpa tot Vlaamse houtstromen. Ook ingevoerde houtstromen die voor groenestroomproductie worden gebruikt, moeten worden beoordeeld door de drie partijen. Minaraad en SALV onderschrijven het instrument van de (biomassa)inventaris als een essentieel onderdeel van het plan. Ze bevestigen ook het belang over correcte inventarissen inzake biomassa en hun integratie. Naast informatie over kwantiteit en kwaliteit van de biomassa, is het wellicht ook nuttig zeker in het geval van reststromen de spreiding in de tijd en in de ruimte van hun beschikbaarheid mee te nemen. Deze kunnen immers bepalend zijn voor de beoordeling van de meest efficiënte actie. Minaraad en SALV missen in dit actieplan de wisselwerking tussen dit plan en de afbakening van de afvalfase (Materialendecreet, art.34-39, VLAREMA, Hoofdstuk 2. Afbakening van de afvalfase). Andere aandachtspunten zijn de evaluatie van de vrijstelling van registratieplicht voor bijproducten (overeenkomstig art. 2, 7,b van REACH) en van de grondstofverklaring (Materialendecreet, art.40, VLAREMA, Afdeling 2.4 Grondstofverklaring). Informatieve aanvulling OVAM: hoofdstuk 2.2. van het achtergronddocument situeert het instrument van grondstofverklaringen binnen het bredere kader van het afval- en materialenbeleid. Aandachtspunten zoals REACH worden meegenomen in actieprogramma 11 van de plantekst. 2.5 Betrokken stakeholders Het Departement L&V merkt op dat de rol en de mogelijkheden van de interdepartementale werkgroep (IWG) bio-economie tijdens de opmaak van de ontwerpversie van het actieplan onvoldoende werden benut. Die rol moet in de uitvoering van het plan versterkt worden, als overlegplatform binnen de Vlaamse overheid rond bio-economie. Informatieve aanvulling OVAM: de OVAM heeft vanaf 2013 verschillende keren toelichting gegeven op de IWG bio-economie. De leden werden ook uitgenodigd op het UPOBAoverlegplatform van bij de start van de opmaak van het actieplan en hebben op verschillende momenten de gelegenheid gehad om hier een insteek op te geven. De OVAM zal als trekker van actie 1.3 van het plan bio-economie ook over de uitvoering en voortgang van het plan binnen de IWG bio-economie en het UPOBA verder overleggen en rapporteren. Komosie betreurt dat ze onvoldoende specifiek vooraf geïnformeerd of uitgenodigd werd om actief te mogen meewerken aan de ontwerp-planteksten. Ze vragen om betrokken te worden bij de verdere afwerking van dit ontwerp-actieplan en de planningsfiches tot een definitieve versie, evenals toekomstige planteksten van de OVAM binnen dit onderwerp. Informatieve aanvulling OVAM: Komosie is betrokken bij de opmaak van de roadmap voedselverliezen (AP1) en staat bij de betrokkenen van AP1 aangegeven onder de noemer sociale economie. Dit zal meer geëxpliciteerd worden in de overzichtstabel van de plantekst. De bespreking van de voorstellen van Komosie gebeurt binnen het ketenoverleg van de IWG Voedselverliezen. Een burger uit Brasschaat onderschrijft het belang van dit actieplan en is mee van mening dat de modale burger, nijverheid en industrie blijvend moeten gesensibiliseerd worden om in 15

18 samenwerking met organisaties als OVAM dit duurzaam beheer tot een goed einde te brengen. FEBEG was graag ook betrokken geweest bij de opmaak van het actieplan, zeker daar waar er een belangrijke interactie is met het actieplan Hernieuwbare Energie van het VEA. Informatieve aanvulling OVAM: via het Bio-energieplatform van ODE en via VEA werden de bedrijven actief in elektriciteitsproductie op basis van biomassa betrokken bij de opmaak van het actieplan. De OVAM stelt vast dat er in het bio-energieplatform meer groene stroomproducenten zijn vertegenwoordigd dan bij FEBEG. Het Bio-energieplatform is dus meer representatief als stakeholder. Bovendien heeft de OVAM op 3 december 2013 op het brede stakeholderoverleg in het kader van het actieplan Hernieuwbare Energie uitgebreid toelichting gegeven over het actieplan biomassa(rest)stromen. Fevia is zeer tevreden dat er met dit actieplan voor het eerst een afstemming gebeurt tussen verschillende actieplannen met betrekking tot biomassagebruik (energietoepassing versus materialentoepassing). Fevia Vlaanderen werd van in het begin betrokken bij de opmaak van het actieplan en kon op die manier haar visie kenbaar maken aan OVAM. Er werden voldoende inspraakmomenten voorzien. Fedustria stelt actief te zijn betrokken in de opmaak van het plan en engageerde zich als trekker van een aantal concrete acties. Fedustria apprecieert de wijze van consultatie en de constructieve aanpak. Fedustria onderschrijft ook de twee basisprincipes van het actieplan, meer bepaald de materialenhiërarchie en het cascadeprincipe. Minaraad en SALV beamen dat het actieplan intensief werd voorbereid in diversie fora. De aanpak om reeds in de ontwerpfase met een concretiserende projectfiche te werken wordt positief bevonden (in vergelijking met voorgaande plannen). Anderzijds blijkt er ook verwondering bij sommige stakeholders dat zij (nog) niet betrokken werden bij de voorbereiding van het actieplan. De Raden sluiten niet uit dat dit het gevolg is van de keuze door de trekker van de partners die hij wou betrekken bij het uitwerken van een actie. Een tweede oorzaak zou mogelijk kunnen gevonden worden in het feit dat partners bij het uitwerken van acties geen zicht hadden op het overkoepelende proces. Om dergelijke opmerkingen in de toekomst te vermijden, vragen de Raden dat het lopende proces zou geëvalueerd worden als voorbereiding op een volgend proces. Informatieve aanvulling OVAM: we zullen het proces samen met de stakeholders evalueren op een volgend UPOBA. 2.6 Leidende principes bij de uitwerking van het actieplan Sectie 3.3. De twee leidende principes bij de uitwerking van het actieplan zijn de materialenhiërarchie en het cascadeprincipe. Febem vraagt om de moeilijke situatie van de vergistingsinstallaties meer onder de aandacht te brengen. Die huidige situatie zal bovendien nog verslechteren met het stimuleren van het cascadeprincipe, namelijk hoogwaardige stromen richting PET-food en materiaalrecyclage sturen. Ook het Departement L&V vraagt zich af of het cascadeprincipe niet conflicteert met het rendabel maken van de grootschalige vergistingsinstallaties. Informatieve aanvulling OVAM: het cascadeprincipe heeft als doel om stromen zo hoogwaardig mogelijk in te zetten. Wanneer toepassingen hoger in de cascade op economisch en ecologisch vlak beter zijn, zullen de vergistingsinstallaties inderdaad mee moeten evolueren. Dit is geen conflict maar een evolutie. 16

19 Febem is van mening dat er over de OBA s versus voormalige voedingsmiddelen geen verwijzing is naar de EU-verordening 1069, waarbij er een duidelijke opdeling is in categorie 1, 2 en 3. Er wordt ook geen melding gemaakt dat categorie 1 en 2 stromen steeds naar verbranding moeten gaan. Informatieve aanvulling OVAM: tabel 1 verduidelijkt dit. Bovendien bestaan er nog recuperatiemogelijkheden voor categorie 2 stromen die in de wetgeving zijn voorzien. Febem wil dat het actieplan oog heeft voor de mogelijkheid van rechtstreekse afzet van biomassa(rest)stromen in functie van de landbouw. Dit kan namelijk een belangrijke toegevoegde waarde hebben voor de bodemvruchtbaarheid en kan soms van groter belang zijn dan de stromen eerst via vergisting, compostering of andere verwerkingsmethoden te laten verlopen. Ook het Departement L&V vraagt zich af in welke mate de landbouwer zelf nog mag beslissen welke stromen op het landbouwbedrijf mogen blijven of op zijn minst terugkomen naar het bedrijf zodat de bodem in optimale conditie kan blijven? Hoe kan men die stap in de cascade garanderen als de reststroom vertrokken is naar de industrie? Informatieve aanvulling OVAM: het antwoord op de eerste vraag is al opgenomen in de ontwerp plantekst onder Het plan ambieert niet om dirigerend te zijn richting de landbouw. Enkel waar meerwaarde op vlak van milieu of economie kan behaald worden, zullen sturende maatregelen voorzien worden. Het Departement L&V vraagt uitleg bij de zin: Het rechtstreekse gebruik van biomassareststromen op landbouwbodem is niet expliciet opgenomen in de cascade, maar kan onder voorwaarden. Gaat dit over bestaande voorwaarden of nieuwe voorwaarden? Bv. afzet van loof van vruchtgroenten uit de glastuinbouw naar een naburige akker. Moeten die voorwaarden niet versoepeld worden? Informatieve aanvulling OVAM: het VLAREMA regelt rechtstreekse toepassing als bodemverbeteraar/meststof en eigen oogstresten mogen al op eigen akkers worden uitgereden. Bij glastuinbouw is de problematiek anders aangezien het om niet grondgebonden teelt gaat. Komosie vraagt in de toepassing van de cascade meer aandacht voor de eerste stappen in de keten, namelijk preventie en inzet in de humane voeding. Ze vinden dat het ontwerp actieplan hier nog te weinig concrete aandacht aan besteedt, terwijl er in de praktijk in alle schakels in de keten nog steeds grote hoeveelheden kwalitatieve voedseloverschotten naar een laagwaardige toepassing worden afgeleid. Komosie stelt voor om een aantal acties uit de actiefiches die zijn opgemaakt voor de Interdepartementale werkgroep (IWG) voedselverliezen ook in dit actieplan op te nemen. Informatieve aanvulling OVAM: de OVAM heeft nota genomen van de opmerking en de vraag naar aanvullingen van de acties. De voorstellen en de actiefiches van Komosie worden in de IWG voedselverliezen besproken in het kader van de uitwerking van de Roadmap voedselverliezen (zie ook actieprogramma 1), aangezien die actiefiches gelinkt zijn aan de expliciete vraag van Komosie voor bijkomende financiële middelen. IVAREM wijst op een tegenstrijdigheid in het plan: het plan onderschrijft het belang van kwaliteitsvolle compost (kringlopen sluiten, bodemverbeteraar,..) maar bevat onvoldoende maatregelen om de compostsector leefbaar te houden tegenover de (gesubsidieerde) concurrentie van energieproductie (vergisten, biomassaverbranding) en tegenover misbruiken. Bovendien zijn er weinig maatregelen voorgesteld om de administratieve kosten te beperken. Tekstuele aanpassing in actieprogramma Biologische verwerking en afzet: verlichten van de administratieve kosten die moeten gemaakt worden om aan de wettelijke bepalingen te voldoen. Een burger uit Brasschaat merkt op dat in de materialenhiërarchie de verwijdering van afvalstoffen, met storten als vijfde en laatste optie geldt. Hij vindt het een goede en terechte zaak dat dit in de verwerkingsstrategie op de laatste plaats komt. 17

20 Een burger uit Brasschaat merkt ook op dat er in het actieplan een nog al eenzijdige concentratie is op het produceren van biogas (de zogenaamde energetische valorisatie), waardoor men dreigt andere aspecten in de schaduw te zetten. Anderzijds worden een aantal problemen en opmerkingen naar voor gebracht waardoor het duidelijk wordt dat de neuzen niet allemaal in dezelfde richting staan. Informatieve aanvulling OVAM: dit onderstreept nogmaals het belang van dit actieplan. Fedustria en Unilin zijn verheugd dat de principes van de materialenhiërarchie en de cascade, die ook sinds jaar en dag verdedigd worden door de houtverwerkende sector, de basis vormen van het toekomstige materialenbeleid. FEBEG vraagt voor een niet te rigide toepassing van het cascadeprincipe en stelt voor om het cascadeprincipe enkel als richtlijn te beschouwen. Het principe is een zeer goede leidraad, maar er moet vermeden worden dat er om goede redenen en in alle transparantie niet van afgeweken kan worden. Informatieve aanvulling OVAM: in de strategie nemen we de huidige criteria op voor de houtstromen die in aanmerking komen voor energetische valorisatie (cf. tabel 1) en in actieprogramma 16 willen we die criteria verder aftoetsen voor de inzet van houtstromen voor hernieuwbare energieproductie. Minaraad en SALV onderschrijven het cascadeprincipe om richting te geven aan het beleid rond het duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen. Ze vinden het een verdienste dat dit actieplan het gebruik van biomassa als materiaal en als hernieuwbare energiebron in afweging brengt. Minaraad en SALV moedigen het gebruik van het cascadeprincipe zeker aan, maar vragen om voor de toepassing van het cascadeprincipe een afwegingskader op te stellen in het belang van een zorgvuldige benadering. Dit kader moet ook rekening houden met: gevolgen van de toepassing van het cascadesysteem op bv. bodemkwaliteit, waterhuishouding, ecosystemen, CO2-emissies en andere milieuparameters 2 ; disproportionele kosten in verhouding tot de (milieu-)baten om het cascadeprincipe toe te passen; strijdigheid met regelgeving, zoals o de EU-verordening waarbij er een duidelijk opdeling is in categorie 1, 2 en 3 materialen. Het cascadeprincipe wordt doorkruist door de Verordening. De verordening vermeldt wel uitdrukkelijk enkele uitzonderingen (art. 12f en 13f), maar voor belangrijke stromen komt men niet aan het cascadeprincipe toe omwille van sanitaire redenen; onbeschikbaarheid van infrastructuur. Dat neemt niet weg dat er moet gestreefd worden om de oorzaken voor het afwijken van het cascadeprincipe in kaart te brengen en zoveel mogelijk op te lossen. Informatieve aanvulling OVAM: deze aandachtspunten voor het afwegingskader worden meegenomen in actieprogramma 16 en 20. Minaraad en SALV vragen zich af of het misschien zinvol is om, om de toepassing van de cascade te bevorderen, de milieuvoorwaarden van kleine installaties te evalueren. In het 2 In lijn met de draagkracht zoals opgenomen in Minaraad en SALV, Advies van februari 2013 over het duurzaam gebruik van biomassa in een bio-economie, Minaraad Verordening (EG) nr. 1069/2009 van het Europees Parlement en de Raad van 21 oktober 2009 tot vaststelling van gezondheidsvoorschriften inzake niet voor menselijke consumptie bestemde dierlijke bijproducten en afgeleide producten en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1774/2002 (verordening dierlijke bijproducten) (PB L 300 van ) 18

21 geval van de kleine composteerder moet de haalbaarheid en controleerbaarheid van de opgelegde procedures in evenwicht zijn met de milieuwinst, de kwaliteitsborging en traceerbaarheid van het product en mag free-rider-gedrag niet in de hand gewerkt worden. Informatieve aanvulling OVAM: we zijn van mening dat gelijke spelregels niet alleen van toepassing zijn op de kleine installaties, maar op alle beheerders van groenafval, of het nu natuurmaaisel of bermmaaisel is, of ander groenafval. Minaraad en SALV vragen om niet te veel de nadruk te leggen op centralisatie, meer bepaald grote centrale verwerkingsinstallaties voor biomassa(rest)stromen. Die installaties kunnen een aantal (milieu)voordelen hebben, zoals het bundelen van verschillende kleine hoeveelheden biomassastromen voor een kwaliteitsvolle verwerking. Telkens moet er een weloverwogen keuze gemaakt worden op basis van een aantal parameters zoals de logistieke belasting, de energie-efficiëntie, de energiedoelstellingen, de CO2-emissies of andere effecten op milieuparameters, natuurdoelen en financiële impact. Informatieve aanvulling OVAM: het plan kiest niet uitdrukkelijk voor grootschalige biomassainstallaties, maar erkent het belang van deze installaties voor de 2020 doelstellingen inzake hernieuwbare energie. De strategie voor biomassa(rest)stromen uit groenbeheer en beheer van de open ruimte (p. 54) geeft ook expliciet aan dat een afwijking op de cascade enkel mogelijk is wanneer (onder meer) de biomassa lokaal wordt gevaloriseerd. Voor de afvoer van de kleine partijen schuift het plan het concept van de biomassahubs naar voren. Lokale centrale, coöperatief uitgebate hubs kunnen schaalvoordelen bieden qua logistiek en voorbehandeling. Alhoewel hier niet uitdrukkelijk wordt verwezen naar kleinschalige toepassingen, lijkt het aannemelijk dat lokale actoren via de biomassahubs ook de voordelen van deze biomassa als materiaal- of energiebron voor lokale kleinschalige toepassingen zullen ontvangen. (gemeenten, landbouwers, terreinbeheerders,...). Bovendien bepaalt de visie 2030 (punt 6.4.1) duidelijk dat duurzame lokale biomassa bij voorkeur moet worden ingezet in WKK- en warmtetoepassingen in industrie, tertiaire sector en landbouwsector. Dit zijn vooral kleinschalige installaties. Nog andere parameters spelen een rol in de keuze van centralisatie of decentralisatie, zoals hygiënisatievereisten en economische schaalgrootte voor investeringen in voorbewerking en verwerking. 2.7 Ambitie 2030 FEBEG vraagt een nuancering van de boodschap dat bij het verrekenen van het transport van biomassa voor de inzet in energieproductie niet de volledige milieu-impact in rekening wordt gebracht. Ze vragen om die stelling ruimer te laten gelden dan enkel voor biomassa in energieproductie, of om de stelling niet te vermelden. Informatieve aanvulling OVAM: de bewuste paragraaf gaat over het gebruik van biomassa voor alle toepassingen, niet alleen voor hernieuwbare energieproductie. 2.8 De kringloop van organisch-biologische (rest)stromen uit de keten landbouw, voeding tot consument Minaraad en SALV willen dat voor deze kringloop de Europese doelstellingen worden opgevolgd. Informatieve aanvulling OVAM: we zullen dit opnemen in de plantekst. 19

22 Minaraad en SALV vragen een extra actieprogramma rond piekstromen. Een piekstroom is een stroom die ontstaat als gevolg van een crisis (EHEC, Rusland crisis), waarbij op korte termijn zeer veel biomassa ter beschikking komt. De Raden vragen om een draaiboek te ontwikkelen dat in geval van crisis, waarbij een grote hoeveelheid biomassa(rest)stromen plots en voor korte tijd beschikbaar komt, snel kan geactiveerd worden. Dat draaiboek vertrekt van de (bestaande) instrumenten en wordt conform de cascade opgesteld. Het draaiboek moet ook een beleidsmatig kader vinden in het geheel van omgaan met risico s in de land- en tuinbouw. Tot slot moet het draaiboek de beschikbare instrumenten bijstellen. De Raden wijzen bijvoorbeeld op het feit dat appelen en peren die als gevolg van interventieacties van de Vlaamse en EU-overheden uit de markt werden gehouden niet in de grond ingewerkt mochten worden omdat ze niet onder de term oogstresten vallen en/of niet opgenomen zijn in bijlage 2.2/afdeling 1 "Grondstoffen voor gebruik als meststof of bodemverbeterend middel" van het VLAREMA. Informatieve aanvulling OVAM: een grondstofverklaring wordt door de OVAM steeds als instrument gekozen om een zo hoogwaardig mogelijke toepassing van reststromen te behalen. In het specifieke geval van de Ruslandcrisis blijkt dat voor een groot deel van het geïntervenieerde fruit zelfs geen nood was aan onderploegen omdat er een beter en goedkoper alternatief bestond in de vorm van vergisting en veevoeder. Het instrument van de grondstofverklaringen moet met andere woorden weloverwogen worden gehanteerd. Tekstuele aanpassing: we voegen in de plantekst een actie toe in AP1 die dit doel vooropstelt. Die actie wordt opgepakt in 2016 in overleg met alle ketenpartners en betrokken overheden. Minaraad en SALV stellen vast dat de ambities van het actieplan inzake dierlijke mest niet altijd duidelijk zijn en dat het actieplan uitspraken doet over dierlijke mest die niet eenduidig lijken. Informatieve aanvulling OVAM: de stelling in de strategie voor materiaalrecyclage ( ) gaat weliswaar over mestverwerkingsinstallaties, maar is bedoeld om de afvoer van digestaat naar deze installaties onder de aandacht te brengen. Tekstuele aanvulling, voorafgaand aan de door de Raden geciteerde tekst: digestaat wordt steeds vaker afgevoerd naar mestverwerkingsinstallaties voor verdere verwerking. Zo raakt de kringloop voor organisch-biologisch afval niet gesloten. Actieprogramma 1: preventie van voedselverliezen Het Departement L&V wil nog eens het belang onderstrepen om een volledige afstemming te behouden met het actieplan voedselverliezen. Minaraad en SALV dringen er op aan dat de overheid, voortbouwend op de 'Engagementsverklaring voedselverlies 4', snel duidelijk maakt welke rol zij wil opnemen om voedselverspilling tegen te gaan. Vlaco vraagt als ketenpartner vermeld te worden in de overzichtstabel aangezien ze in september 2014 de engagementsverklaring voedselverliezen heeft ondertekend en als partner is opgenomen in het ketenoverleg. Informatieve aanvulling OVAM: de link met de roadmap voedselverliezen die reeds in de ontwerp plantekst stond, blijft behouden. Een aantal acties die vanuit de betrokken overheden/ketenpartners geïnitieerd worden of opgepakt worden zonder dat de roadmap 4 De engagementsverklaring 'Vlaanderen in Actie: Samen tegen voedselverlies' is een gezamenlijk initiatief van de Vlaamse regering en Boerenbond, Fevia Vlaanderen, Comeos Vlaanderen, Unie Belgische Catering, Horeca Vlaanderen en het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO). De ondertekenaars zullen samenwerken om de voedselverliezen in de keten verder terug te dringen. 20