Veilig vluchten uit gebouwen: nooddeuren

Transcriptie

1 Veilig vluchten uit gebouwen: nooddeuren Probleem Aan welke eisen moet een nooddeur voldoen om ervoor te zorgen dat bij een calamiteit alle aanwezigen snel, onbelemmerd en zelfstandig op een veilige plek kunnen komen? Oplossingsrichtingen Oplossingsrichtingen Een oriëntatie via onderstaande vragen en antwoorden. Wat is een nooddeur? Voor gebouwen zijn in de wet- en regelgeving vluchtroutes gedefinieerd. De deuren in deze vluchtroutes worden vluchtdeuren genoemd. Door de afstemming van bouw- en arboregelgeving is in het Bouwbesluit 2005 een nieuwe definitie opgenomen: nooddeur: een deur die uitsluitend is bestemd om het bouwwerk te ontvluchten. Een deur die dus alleen voor calamiteiten is bedoeld en niet voor regulier gebruik. Nieuw in het Bouwbesluit 2005 is ook dat de minimale breedte van de nooddeur is vergroot van 0,60 naar 0,85 meter en dat de toepassing van een schuifdeur als nooddeur niet is toegestaan. Is de gebruikelijke toegangsdeur ook nooddeur? Nee, maar dat is vooral een kwestie van terminologie. De bouwregelgeving zegt daarover dat wanneer een in de vluchtroute gelegen deur onder normale omstandigheden ook wordt benut voor het bereiken van ruimten in een gebouw, er geen sprake is van een nooddeur. Het is dan een deur van een toegang, die ook als vluchtdeur kan dienen. Daarbij moet worden opgemerkt dat ook een nooduitgang - uitsluitend bedoeld voor het ontvluchten van een gebouw - volgens de systematiek van het Bouwbesluit wordt benoemd als een toegang. Waar bevinden zich nooddeuren? In de volgens de wet- en regelgeving gedefinieerde vluchtroutes van een gebouw moet steeds duidelijk zijn waar zich de nooduitgangen bevinden. De weg naar de nooddeuren moet met de vluchtwegaanduiding volgens de Europese richtlijn 92/58/EEG Minimumvoorschriften voor de veiligheids- en/of gezondheidssignalering op het werk en NEN 6088 Brandveiligheid van gebouwen - Vluchtwegaanduiding - Eigenschappen en bepalingsmethoden worden aangegeven. Waar de bordjes precies moeten hangen is soms een punt van discussie met de lokale overheid. Maar het gaat er vooral om dat ze (in combinatie met noodverlichting) goed moeten opvallen. Ook kan een eventueel op een goed waarneembare plek aanwezige - plattegrond met aangeven vluchtplan worden geraadpleegd. Het verdient aanbeveling die plattegronden door eigen niet deskundige medewerkers en bezoekers te laten toetsen: wordt de plattegrond wel goed begrepen?

2 Plattegrond met aangegeven vluchtplan en nooddeuren Zijn er normen voor nooddeuren? Niet specifiek voor complete nooddeuren, maar wél voor het hang- en sluitwerk van die deuren, inclusief de elektrisch gestuurde uitvoeringen. Het betreft een viertal Europese ontwerpnormen (Engelstalig) die, als ze definitief zijn vastgesteld, als Nederlandse norm zullen gelden. Het betreft onder meer de NEN-EN 179 (Emergency exit devices) voor sluitingen van nooduitgangen met een deurkruk of een drukplaat. En de NEN- EN 1125 (Panic exit devices) voor de panieksluiting van vluchtdeuren met een horizontale bedieningsstang; ook wel push- of touch-bar genoemd. Deze normen gaan uit van het in één simpele beweging snel en met geringe kracht kunnen openen van nood- en vluchtdeuren. Ze gaan als het ware al open als je er tegenaan loopt. Bij de Panic exit devices wordt er rekening mee gehouden dat de bedieningskracht voor het ontsluiten ook bij een voordruk op het deurblad (veroorzaakt door mensen in paniek) gering blijft. Met een gebruikelijk slot zou zo n deur onder die omstandigheden, en het daardoor klemmen van de schoot, mogelijk niet meer geopend kunnen worden. Voorbeelden van panieksluitingen Hoe snel moet zo n deur zijn te openen? Een nooddeur zal onder alle omstandigheden van binnenuit snel en zonder sleutel moeten zijn te openen. Bijvoorbeeld door middel van een zogenoemde panieksluiting, terwijl deze deur normaliter niet van buitenaf is te openen. De Europese normen voor nood- en vluchtdeuren geven aan dat de sluitingen zodanig moeten zijn

3 ontworpen dat in één soepele doorgaande beweging in vluchtrichting en/of neerwaarts, de deur in minder dan 1 seconde moet zijn te openen. Zijn sleutelkastjes toegestaan? Nee. Om ongewenst gebruik van nood- en vluchtdeuren te voorkomen is lange tijd het rode sleutelkastje met breekglas toegepast. Een soort barrière om de betreffende deuren minder gemakkelijk ongewenst te kunnen openen. Dat is uiteraard strijdig met het snel en onbelemmerd kunnen vluchten. Sleutels en sleutelkastjes zijn derhalve expliciet verboden in de huidige bouwregelgeving en de praktijkrichtlijnen van de brandweer. Een bezwaar in de praktijk was vooral dat de ruitjes vaak werden vernield, de sleutel zoek was en de deur dus niet meer als nooddeur kon worden gebruikt. Is ongewenst gebruik goed oplosbaar? Ja. In plaats van de verboden rode sleutelkastjes (of kettingen met hangsloten) kan dat onder meer door op nooddeuren de groene kastjes met alarm toe te passen. Deze worden onder de deurkruk of horizontale stang van de panieksluiting geplaatst. Tijdens de vereiste enkelvoudige handeling raakt de kruk of stang het groene kastje, waarna alarm volgt; lokaal (luid en eventueel optisch) en eventueel op afstand als onderdeel van een beveiligingssysteem. Resetten kan alleen door bevoegde personen met sleutel. Die personen kunnen ook het slot bedienen en zonder alarm de deur openen. Bedoelde kastjes, ook wel exit control genoemd, moeten bij voorkeur door een erkend testinstituut zijn beproefd op een goede samenwerking met producten die aan de NEN-EN 179 en 1125 voldoen. Zijn er eisen voor de ruimte vóór de nooddeur? Ja. De belangrijkste en meest bekende eis is dat de route naar en de ruimte vóór de nooddeur niet geblokkeerd mogen worden. Onaangekondigde inspecties leren helaas steeds weer dat op dit punt nog steeds ernstig wordt gezondigd. Het even tijdelijk parkeren van goederen (pallets, fietsen, schoonmaakkarren, overcomplete bedden, etc.) komt helaas nog steeds op grote schaal voor. Andere eisen voor die ruimte vóór de nooddeur sluiten aan op die van de gehele vluchtroute: heldere, opvallende informatie en goede (nood-) verlichting. Mag een nooddeur over het trottoir draaien? Ja, dat mag. Nooddeuren moeten met de vluchtrichting meedraaien en in voorkomende gevallen mag dat over de openbare weg. Bij het verlenen van vergunningen gaf dat tot voor kort nogal eens problemen met de lokale overheid. In de vernieuwde bouwregelgeving 2005 is het uitgangspunt nu dat een nooddeur uitsluitend gebruikt wordt voor het vluchten uit een gebouw, waarbij het veilig kunnen vluchten zwaarder weegt dan de hinder die dat voor eventuele passanten op de niet voor motorrijtuigen openstaande weg kan opleveren. Om deze reden mag een nooddeur naar buiten draaien over bijvoorbeeld een voetpad. Zijn er eisen voor de ruimte achter de nooddeur? Ja; op z n minst moet de deur naar buiten toe volledig open kunnen draaien. Maar dat lukt helaas niet altijd omdat er fietsen zijn gestald, auto s staan geparkeerd, grof vuil tegenaan is gestort, bomen zijn geplant of zelfs illegaal direct achter de nooddeur is gebouwd. Gáát de nooddeur al voldoende ver open, dan blijken er soms nog de nodige risico s te zijn ten gevolge van een afstapje van een halve meter, een nagenoeg direct aansluitende sloot of een incomplete noodtrap. Dat soort situaties moeten dus worden aangepast. Ook moet de plek direct achter de nooddeur goed zijn verlicht, evenals de daarop nog te volgen route buiten het gebouw naar de veilige plaats.

4 Hier ruimte vrijhouden Achtergrond Niet alleen bij spectaculaire branden met veel slachtoffers blijkt achteraf dat het niet goed zat met de nooddeuren. Ook (onaangekondigde) inspecties leren helaas steeds weer dat het met de zorg rond nooddeuren vaak slecht is gesteld. Gelukkig is de nooddeur sinds kort een uiterst belangrijk onderwerp in de (handhaving van) wet- en regelgeving geworden. Aandachtspunten Informatie In aanvulling op de hierboven genoemde vragen en antwoorden is hét aandachtspunt bij uitstek: het organiseren van de handhaving van de zorg rond nooddeuren. Informatie over bouwregelgeving, vluchtroutes, opvang- en doorstroomcapaciteit, brandbeveiligingsinstallaties, etc. is te vinden op: (zoek op: wijzigingen Bouwbesluit 2005) ( > Publicaties/ brochures > zoek op: vluchten bij brand) (zoek op: veilig vluchten) (zoek op: vluchten > Presentaties Symposium Vluchten bij brand) (zoek op: ontruiming, vluchten, vluchtroutes) ( > Publicaties > Preventie) Overige Informatie SBR Infoblad 102 Bepaling van de maximale loopafstand in een woning SBR Infoblad 108 Bepaling van de maximale loopafstand in een niet tot bewoning bestemd gebouw SBR Infoblad 230 Dimensionering van vluchttrappenhuizen SBR Infoblad 231 Status van een vluchtroute SBR Infoblad 234 Breedte van nooduitgangen en draairichting van vluchtdeuren SBR Infoblad 291 Wat is een veiligheidstrappenhuis? SBR-Infoblad 317 Veilig vluchten uit gebouwen: Wegwijs worden in de regelgeving SBR-Infoblad 318 Veilig vluchten uit gebouwen: Vluchtgedrag en maatregelen SBR-Infoblad 319 Veilig vluchten uit gebouwen: Vluchtwegaanduidingen en noodverlichting

5 SBR-Infoblad 321 Veilig vluchten uit gebouwen: Ontruiming Publicatiedatum: dinsdag 21 februari 2006