De wonderbaarlijke geschiedenis van de fotografie DE UITVINDERS : Niépce ( ), Daguerre ( ) en Talbot ( )

Transcriptie

1 De wonderbaarlijke geschiedenis van de fotografie De wonderbaarlijke geschiedenis van de fotografie begint in 1839 met de geboorte van de daguerreotypie. Sindsdien is ze verder geëvolueerd doorheen vele technologische innovaties : 1. Het verminderen van de belichtingstijd door het verhogen van : de gevoeligheid van gevoelige oppervlakken ; de helderheid van de objectieven. 2. Een verbeterde stabiliteit van de afdrukken 3. Vereenvoudigd gebruik van de camera, dankzij de uitvinding van : toestellen die steeds lichter en steeds goedkoper worden ; stabiele voorbereidingen waardoor chemische handelingen vermeden worden ; de introductie van de informatietechnologie met het digitaliseren van de afbeelding, de zogenaamde «digitale camera». Wij zetten voor u de belangrijkste feiten uit de geschiedenis van de fotografie op een rijtje, van de eerste negatieven tot de komst van de digitale fotografie. DE UITVINDERS : Niépce ( ), Daguerre ( ) en Talbot ( ) Joseph Nicéphore Niépce ( ) Reeds eeuwenlang vormen de drie essentiële elementen voor de realisatie van een foto (een donkere kamer, een lichtgevoelig oppervlak en de fixatie van het beeld) het onderwerp van onderzoeken en experimenten. De donkere kamer kenden we reeds van Aristoteles ( v. Chr.), van de Arabische geleerde Ibn al-haytham ( ) en van Leonardo da Vinci ( ). De ontdekking van het inwerken van lichtstralen op een gevoelig oppervlak dateert waarschijnlijk uit de Middeleeuwen en werd verder uitgetest in de 18 e eeuw. Joseph Nicéphore Niépce (een geniale uitvinder uit Bourgondië) begrijpt al heel vroeg dat het beeld dat gevormd wordt in een camera obscura (donkere kamer) door bepaalde zwartmakende materialen vastgelegd kan worden bij contact met licht. In 1826 slaagt hij erin een beeld vast te leggen en te fixeren met behulp van een tinnen plaat die bedekt was met bitumen (een soort natuurlijke teer die de eigenschap heeft hard te worden bij blootstelling aan licht). Deze eerste foto's, die een dag belichtingstijd nodig hadden, zijn nog nauwelijks te ontcijferen.na een korte samenwerking met Louis Daguerre, sterft Joseph Niépce in 1833, onbekend en bijna geruïneerd. Louis Jacques Mandé Daguerre ( ) De Franse schilder en decorontwerper Louis Jacques Mandé Daguerre, was in Parijse kringen reeds bekend voor zijn Diorama, een show rond optische illusies. Reeds geruime tijd probeerde hij het "virtuele" beeld dat geproduceerd en ontwikkeld werd in een donkere kamer op te slaan door de daguerreotypie, de uitvinding van Niépce, te verbeteren. Daguerre verkrijgt, voor het eerst, een directe en nauwkeurige weergave van de werkelijkheid dankzij een vast positief beeld. In 1839 stelt François Arago de daguerreotypie voor aan de Académie des Sciences. Aanvankelijk beperkt tot stillevens door de lengte van de belichtingstijd, onderging het toestel in 1840 talrijke verbeteringen : de beeldstabiliteit en de gevoeligheid van de plaat worden versterkt en

2 de belichtingstijd vermindert aanzienlijk. Daguerre krijgt roem en rijkdom en wordt bedolven onder diploma's en decoraties. Hoewel deze beelden slechts in één enkel exemplaar per keer geproduceerd konden worden voor een resultaat van een willekeurige kwaliteit, was dit de start van de lange geschiedenis van de fotografie. William Henry Fox Talbot ( ) Het is aan William Henry Fox Talbot ( ), wiskundige en Engels filoloog, dat we in 1840 de uitvinding te danken hebben van de "calotypie", een negatief-positief procédé op papier dat het mogelijk maakt om beelden meermaals te reproduceren. Dit negatief-positief procédé zal de basis vormen van de moderne fotografie. De kwaliteit van het beeld van de calotypie komt niet overeen met die van de daguerreotypie, maar het grote publiek houdt van het wazige en zachte beeld. Talbot werd een meester in portretten en in landschappen. In 1848 vervaardigde men in Malmedy het eerste fotopapier dat in in Europa op de markt werd gebracht. Dit papier kreeg internationale faam in het milieu van de fotografie.de kwaliteit van het Malmediaanse papier was zo hoog dat ze een grote onderscheiding kregen: een gouden medaille op de Internationale Papiertentoonstelling in Berlijn in DE MOBIELE DONKERE KAMERS De donkere kamer was onmisbaar voor de professionele fotograaf. Het toestel werd vervaardigd uit mahoniehout, walnoot of rozenhout en maakte indruk met zijn luxueuze uitstraling. De uitvinding van Daguerre was nog maar net bekend of de donkere kamer werd al gecommercialiseerd en kende een echte «boem». Ze kent haar hoogtepunt tussen 1860 en Het toestel bestond uit twee in elkaar schuivende dozen en een opening aan de achterzijde voor het inbrengen van het matglas en de plaathouder. Eerst waren ze klein, maar ze werden aangepast na de verspreiding in 1851 van het natte collodion procédé, dat het mogelijk maakte om zoveel positieven te maken als men maar wou. Portretfoto's werden op die manier een bloeiende markt en de donkere kamers werden groot en zwaar, gemonteerd op een statief dat platen van 30x38 cm kon dragen. Dankzij de introductie van de balg rond 1850, werden de scherpstelling en de overdwarse verplaatsing van de kast naar achter gemakkelijker gemaakt. Deze apparaten werden vaak aangevuld met kleinere stereoscopische kamers. Met de komst van de flexibele film en de productie van vergroters die elektrisch verlicht werden, leken de «professionele» formats te verminderen. De toestellen van groot formaat maken plaats voor meer «technische» kamers, die een grote vrijheid verstrekken op alle vlakken van de professionele fotografie. DE STEREOSCOPISCHE TOESTELLEN Stereoscopische toestellen laten een reliëfbeeld toe dat dicht aanleunt bij ons zicht. Ontwikkeld sinds 1840 tot op de dag van vandaag; de stereoscopische fotografie is het plaatsen van twee achtereenvolgens of tegelijkertijd genomen beelden, op een zodanige manier dat wanneer ze gezien worden door een stereoscoop een driedimensionaal beeld geven van de werkelijkheid. De populariteit van dit toestel viel terug aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.

3 VOUWCAMERA'S OF BALGCAMERA'S Zoals de naam het reeds aangeeft, kan de vouwcamera dichtgeplooid worden. Geïnspireerd op de mobiele donkere kamers, verbindt de vouwbalg het filmvlak met het geheel van sluiter/objectief. Deze soepele verbinding zorgt voor een eenvoudigere scherpstelling en verminderde aanzienlijk de omvang van het toestel. De Folding Kodak I uit 1890 was de eerste in een reeks van vouwtoestellen voor professionals, terwijl de Folding Pocket Kodak uit 1897 van alle vouwentoestellen het prototype was voor vouwtoestellen van klein formaat voor de amateur. Het vouwtoestel was erg populair tussen 1890 en 1939, waarna het verdween en werd vervangen door de 35 mm. DRAAGBARE TOESTELLEN Beeldt u zich de fotografische expedities van Daguerre eens in, de camera alleen al woog 50kg en vereiste de tussenkomst van verschillende personen om het te vervoeren. Om het draagbare toestel echt transporteerbaar te maken, moesten een aantal verbeteringen worden doorgevoerd. Een daarvan was het gebruik van de balg. Het is de Baron Seguier die in 1839 aan de Academie van Wetenschappen in Parijs het eerste draagbare balgtoestel voorstelt, waardoor de fotograaf een grote ruimtebesparing krijgt. Terwijl de balg zich algemeen verspreid en het hout plaatsmaakt voor metaal, levert de chemische vooruitgang ook een bijdrage aan het vergemakkelijken van het werk van de fotograaf. Daguerre moest elke dag zijn platen klaarmaken en ze in dozen opbergen om krassen te voorkomen. Talbot maakt zijn papieren op voorhand gevoelig en bewaarde ze soms gedurende verschillende maanden in een schooltas, dat was een groot voordeel. Geleidelijk werd het papier van Talbot vervangen door glazen platen die achtereenvolgens gevoelig gemaakt werden met albumine (1847), natte collodion (1851), droge collodion (1861), gelatinobromide (1873); en vervolgens werd de glasplaat vervangen door de film (1884). De fotograaf kon nu reizen met lichter materiaal, flexibele dragers, gesensibiliseerd en op industriële wijze geproduceerd en ontwikkeld in een laboratorium. De pinhole camera De pinhole camera is een fototoestel dat geen objectief gebruikt. Slechts een kleine opening laat licht doordringen in het toestel, met een zeer lange belichtingstijd tot gevolg. Het belang van een objectief valt dan ook niet te ontkennen om meer licht binnen te laten dringen om een scherper beeld te verkrijgen. Het is dankzij Joseph Petzval, een Tsjechische wiskundige, dat we in 1840 het eerste echte fotografisch objectief hebben. Met zijn ontwerp van een objectief met twee groepen van twee lenzen, verricht Joseph Petzval een grootse prestatie : een objectief dat 8 keer sneller is dan de gewone lenzen! De belichtingstijd daalt van gemiddeld 15 tot 30 minuten tot slechts één à twee minuten. In de tweede helft van de XIX e eeuw volgen verschillende werkwijzen elkaar op en maken een verbetering mogelijk van de beeldkwaliteit, de lichtgevoeligheid van de gevoelige oppervlakken en vereenvoudigen de beeldopname.

4 De KODAK revolutie Terwijl de eerste negatieven gemaakt werden op grote, zware en kwetsbare glazen platen, zorgde George Eastman voor een revolutie in de geschiedenis van de fotografie door zijn uitvinding van de filmrol in In 1888 richt Eastman het merk Kodak op, populair geworden door de beroemde «klik-klak Kodak» ( "U drukt op de knop, wij doen de rest"). Het principe was eenvoudig maar revolutionair : wanneer de klant zijn foto's had gemaakt, bracht hij het volledige toestel terug naar de fabriek. De film werd daar ontwikkeld, de camera werd opnieuw geladen met een filmen daarna teruggestuurd samen met de ontwikkelde foto's, en dat alles tegen een relatief lage prijs. De film liet toe om 100 opnames te maken van 65 mm diameter. In 1889 commercialiseert Kodak de Folding Pocket Kodak, een plooibaar fototoestel in zakformaat. De fotografie in kleur Het eerste procédé voor kleurenfotografie verschijnt in Het gaat over de autochrome, uitgevonden door de gebroeders Lumière en gecommercialiseerd begin Het is pas in 1935 dat de kleurenfotografie zich verspreidt met de compacte toestellen, uitgerust met de eerste kleurenfilms van Agfacolor en Kodachrome. Het succes op grote schaal van de fotografie was afhankelijk van de mogelijkheid van een afdruk op papier, een innovatie die leidt tot de komst van de Kodacolor, die op grote schaal wordt verspreid in de jaren 1950/60 in het formaat 135. DE REFLEXTOESTELLEN De reflexfamilie bestaat uit verschillende soorten toestellen. De monoculairen, waarbij de gebruiker het objectief van zijn toestel gebruikt om het beeld te kaderen en scherp te stellen door middel van een spiegel. De binoculairen, die bestaan uit twee aparte kamers en twee gekoppelde objectieven om een gelijktijdige scherpstelling te verkrijgen. Deze toestellen zien het daglicht rond De Rolleiflex wordt het beste model van de binoculairen, maar vanaf 1950 zal deze verdrongen worden door monoobjectieve reflexcamera's van klein of middelgroot formaat, vaak minder log en vooral, doorheen de loop der jaren uitgerust met meer en meer automatiseringen. De Leica In 1913 produceert Oskar Barnack het eerste prototype van een compact fototoestel, de Leica. Barnack gebruikt 35 mm film, een formaat dat tot dan toe enkel voorbehouden was voor cinema, door het in horizontale richting te doen scrollen om een negatief te krijgen meteen afmeting van mm. Het toestel blijft lang bestaan als prototype, tot het in 1925 gecommercialiseerd wordt. Daarna start het merk met een aantal lichtgewicht modellen, robuust en eenvoudig, die uitstekende beeldopnames maakt. Het succes heeft Leica onder andere te danken aan de aanpassing van de kleine film aan de fotografie, aan de grote de precisie van zijn producten gekoppeld aan een zeer grote robuustheid, maar ook aan de uitzonderlijke kwaliteit van de lenzen (Leitz Elmar). De werd de meest gebruikte standaard in de fotografie, zowel bij amateurs als professionals, tot het einde van de twintigste eeuw. De kwaliteitsverbetering van de zwart/wit films en de verschijning van Kodachrome kleurenfilm (1935) en Agfacolor (1936) hebben eveneens sterk bijgedragen aan de verspreiding van de kleine camera.

5 POLAROID, HET BEGIN VAN DE SNAPSHOTS Ontworpen door Edwin Land, kwam de Polaroid op de markt in Het is de allereerste "all in one" camera van de eeuw... Land wou een filmpack waarbij elke film een klein zakje had met daarin de chemische stoffen die nodig zijn voor ontwikkeling en fixatie in 60 seconden. Het procédé, oorspronkelijk monochroom, werd in kleur ontwikkeld in 1963 met de uitvinding van de Polacolor film. Vijftien jaar na de uitvinding werden alleen al in de Verenigde Staten veertien miljoen exemplaren verkocht van de Polaroid. In 2007 stopt de firma Polaroid de productie van instant-camera's, in februari 2008 kondigt ze de sluiting aan van de laatste fabrieken die deze instant-films produceren. De wedergeboorte werknemers van de voormalige Polaroid fabriek in Enschede besluiten om nog beschikbare machines op te kopen met als doel de productie opnieuw op te starten. In maart 2010 worden de eerste films in zwart/wit op de markt gebracht onder de naam "Impossible". en het avontuur gaat verder. DE JAREN 50/60 Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog is het tijd voor de wederopbouw. De economie herstelt zich en hetzelfde geldt voor de fotografische industrie die zich verder ontwikkelt met de verbetering van de bestaande processen. Fotografie maakt haar intrede in het dagelijkse leven en wordt populair. Families, tot dusver passieve cliënten van professionele fotografen, worden actieve spelers in hun eigen foto's voor privégebruik. De eerste Kodak-camera's ontworpen voor het grote publiek verschenen op de Amerikaanse markt in 1889, maar het duurde tot de jaren 1960 vooraleer de mensen massaal hun eerste camera kopen. Een goed voorbeeld is dat van de communie : vroeger zeer weinig gefotografeerd, maar de fotografie slaat toe in de jaren en vele families kopen een apparaat ter gelegenheid van dit feest om zelf de eerste persoonlijke foto's van hun kinderen te maken. Om deze rage het hoofd te kunnen bieden, investeert de fotografische industrie in automatisering en miniaturisatie van toestellen, wat leidt tot de twee huidige versies van het massaproduct: de compact en de wegwerpcamera. De eerste Instamatic modellen (klein, volledig automatisch en goedkoop) worden verkocht in Frankrijk in Fotografie maakt de actualiteit voor iedereen toegankelijk, ze voedt tijdschriften; ze wordt een marktwaarde, de "volkspers" groeit... dit is het tijdperk van de eerste paparazzi. De jaren 60, dat is ook Brigitte Bardot, de Berlijnse muur, de Beatles, mei 68, de eerste voetstap op de maan, de pil. De maatschappij is "booming", het is het tijdperk van alle revoluties : seksueel, moreel, artistiek, wetenschappelijk en cultureel.

6 ONGEWONE TOESTELLEN Met de komst van steeds kleinere en handigere toestellen, werd de verleiding groot om opnames te maken zonder gezien te worden! We zien ook discrete toestellen verschijnen, gemakkelijk te verbergen, vreemd en amusant. De detectives Dankzij de droge platen met zilver gelatinobromide, gefabriceerd in 1873, kon de industrie werken aan kleinere toestellen, een zwarte doos die men in de hand kon houden. Deze toestellen werden «detectives» genoemd vanwege de discrete manier waaorp het gebruikt kon worden. Het gemak van een camera te hebben die altijd gebruiksklaar was fascineerde zowel de amateurs als de professionals. Dames en kinderen uit gegoede kringen vonden in de fotografie een nieuwe hobby en families maakten hun eerste fotoalbums. De detective heeft ook bijgedragen aan het ontstaan van momentopnames uit het dagelijkse leven. De detectives werden verkocht tot De «farfelus» De camera «farfelu» krijgt talloze vormen. Er zijn er discrete: dascamera's, knoopsgatcamera's, in de vorm van een luciferdoosje, van een aansteker... Andere zijn imposanter en komen in de vorm van een zak of een tas... en niet te vergeten de verrekijkercamera's die in zeer vele variaties verschijnt. In de categorie camera's die verbazen of intrigeren, vinden we toestellen in de vorm van een boek, een revolver of zelfs een kanon. Het digitale tijdperk Met de komst van de XXI e eeuw, belandt de geschiedenis van de fotografie in het digitale tijdperk: computertechnieken kunnen een beeld omzetten in een reeks van punten, de pixels. De gevoelige film wordt vervangen door elektronische beelddragers, waarvan de resolutie (het aantal pixels dat geanalyseerd kan worden) erg snel verandert. Foto's worden op die manier computerbestanden die rechtstreeks in het toestel of op een verwijderbare geheugenkaart opgeslagen worden. De gegevensoverdracht gebeurt ofwel via een USB-kabel, door het lezen van de geheugenkaart of via Wi-Fi of Bluetooth en door software die het mogelijk maakt de foto's eindeloos bij te werken. Luchtfotografie Hoe foto's maken vanuit de lucht? Een uitdaging waar de fabrikanten mee geconfronteerd worden om te voldoen aan de vraag van het leger, van het kadaster en zelfs de archeologie... Vóór de uitvinding van het vliegtuig, kon men enkel gebruik maken van een ballon of een vlieger om foto's te nemen vanuit de lucht. In 1858 nam pionier Gaspard-Félix Tournachon genoemd "Nadar" (fotograaf en ballonvaarder), ten zuiden van Parijs, op lage hoogte (80m) een luchtfoto vanuit zijn luchtballon. Na het zien van een vlinder zwevend op de wind, kreeg Arthur Batut in 1888 het idee om een vlieger te bouwen ter ondersteuning van de luchtfotografie. In hetzelfde jaar testte Amédée Denis luchtfotografie met een raket en met een parachute. In 1889 nam Alexander Kowanko, hoofd van het Russische ballonkorps, luchtfoto's vanuit een luchtballon en hij stuurde de negatieven naar de aarde met behulp van een postduif.

7 Luchtfotografie wint pas echt aan belang in dankzij een belangrijke behoefte van de militaire inlichtingendiensten (het gebruik van ballons en vliegtuigen ter observatie). Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog is de fotografie zodanig geëvolueerd dat het zelfs mogelijk is om luchtfoto's te nemen in gevoelige gebieden. Vandaag zijn er veel manieren om luchtfoto's te maken (bv. drones), maar ons inbeelde dat dit soort foto's maken al meer dan 150 jaar bestaat, zonder de "light" technologie van vandaag, blijft ongelooflijk. Toestellen uit collecties en uitzonderlijke toestellen