Farida lamrini. Anr:

Transcriptie

1 De samenloop inzake de verlofregeling aan voorlopig gehechte gedetineerden: incidenteel verlof en schorsing van de voorlopige hechtenis voor bepaalde tijd. Door: Farida lamrini Anr: Scriptiebegeleider: Mr. S.B.G. Kierkels Scriptie Nederlands Recht, accent Strafrecht te verdedigen tegenover de Examencommissie van de Faculteit Rechtswetenschappen van de Universiteit van Tilburg, mr. S.B.G. Kierkels en mr. dr. T. Kooijmans op vrijdag 17 december 2010 om 15:00 uur

2 Inhoud Inhoud Inleiding Aanleiding Probleemstelling Plan van aanpak Verlof aan voorlopig gehechte gedetineerden Inleiding Incidenteel verlof Beslissingsbevoegdheid bij incidenteel verlof & rechtsbescherming Belangenafweging bij het beslissen over een verzoek om incidenteel verlof Algemeen en regimesgebonden verlof Ontwikkelingen: persoonsgebonden verlof Strafonderbreking Schorsing van de voorlopige hechtenis (art. 80 Sv (oud) Inleiding De voorlopige hechtenis De schorsing van de voorlopige hechtenis Beslissingsbevoegdheid inzake de schorsing van de voorlopige hechtenis & rechtsbescherming Belangenafweging bij het beslissen over een verzoek om schorsing van de voorlopige hechtenis De invoering van art. 80 lid 6 Sv (oud) De werking van de theorie in de praktijk Inleiding De praktijk van de huidige situatie Kanttekeningen bij art. 80 lid 6 Sv (oud) Rechtsbescherming van de verdachte Belangenafweging De praktijk na het concept-wetsvoorstel van de minister van Justitie Mogelijkheid voor strafonderbreking aan voorlopig gehechte gedetineerden Uitholling van de trias politica Onschuldpresumptie EHRM Conclusie en aanbevelingen Inleiding Conclusie Aanbevelingen Literatuurlijst

3 1. Inleiding 1.1. Aanleiding Op 11 juli 2008 wordt Saban B. 1 veroordeeld tot een gevangenisstraf van zeven en een half jaar door de rechtbank in Almelo. Tegen die uitspraak gaat hij in hoger beroep bij het gerechtshof te Arnhem. Vervolgens doet hij op 5 januari 2009 een verzoek om schorsing van de voorlopige hechtenis. Dit verzoek wordt afgewezen. Op 2 juni 2009 dient verdachte een verzoek in bij de advocaat-generaal voor een schorsing van de voorlopige hechtenis voor een periode van vier dagen in verband met de aanstaande geboorte zijn kind. Op 18 juni 2009 wordt het schorsingsverzoek behandeld tijden een pro forma zitting bij het gerechtshof te Arnhem. De advocaat-generaal gaat akkoord met een schorsing van de voorlopige hechtenis voor de periode van twee dagen, maar op 19 juni 2009 wijst het gerechtshof het schorsingsverzoek af. Daarna verzoekt verdachte om incidenteel verlof bij de gevangenisdirecteur van de penitentiaire inrichting waar hij verblijft. Dit wordt afgewezen, omdat hij als ongewenste vreemdeling niet in aanmerking komt voor onbegeleid incidenteel verlof op grond van art. 4, aanhef en onder l, van de Regeling Tijdelijk Verlaten van de Inrichting. 2 De beroepscommissie verklaart het beroep wat betreft de beslissing tot afwijzing van begeleid incidenteel verlof gegrond, vernietigt de bestreden beslissing en draagt de staatssecretaris op een nieuwe beslissing te nemen. Op 16 juli 2009 wordt begeleid incidenteel verlof wederom afgewezen. Dit keer wordt het beroep ongegrond verklaard door de beroepscommissie, omdat kraambezoek niet noodzakelijk is aangezien verdachte al meerdere bezoeken had gehad in de gevangenis van zijn vrouw en kind. 3 Op 4 september 2009 dient hij wederom een schorsingsverzoek in tijdens een pro forma zitting. In eerste instantie verzet de advocaat-generaal zich tegen een schorsing, maar de raadsman vraagt om schorsing voor een bepaalde tijd en hij onderbouwt dit met het argument dat verdachte om humanitaire redenen geschorst dient te worden. Daarnaast geeft hij aan dat het openbaar ministerie eerder akkoord was gegaan met een schorsing voor de duur van twee dagen. Vervolgens beveelt het gerechtshof schorsing van de voorlopige hechtenis voor de duur van een week met onder andere de bijzondere voorwaarden dat verdachte zijn paspoort inlevert en dat hij zich dagelijks meldt bij de politie. Op 9 september 2009 vordert de advocaat-generaal opheffing van de schorsing van de voorlopige hechtenis, omdat er een anonieme tip was binnengekomen dat verdachte 1 F.W.H. van den Ernster, voorzitter Raad voor de Rechtspraak, brief feitenoverzicht naar aanleiding van ontvluchting Saban B, < 2 BrC 14/07/ /1554/GV < 3 BrC 17/08/ /2026/GV < 3

4 voornemens was te gaan vluchten. Het gerechtshof wijst de vordering van de advocaatgeneraal af, omdat de informatie niet geverifieerd is door de politie of het openbaar ministerie. Op 12 en 13 september 2009 meldt verdachte zich niet op het politiebureau. Op 14 september 2009 informeert de politie het openbaar ministerie over het schenden van de bijzondere voorwaarden door verdachte. Op 15 september 2009 vordert het openbaar ministerie de opheffing van de schorsing van de voorlopige hechtenis. Deze vordering wordt toegewezen door de raadkamer. Echter, te laat, want Saban B. is ontvlucht. Inmiddels is bekend dat hij in Turkije is. Sinds de ontvluchting van Saban B. is de aandacht voor het onderwerp verlof aan voorlopig gehechte gedetineerden toegenomen. Toenmalige minister van Justitie Hirsch Ballin 4 en het openbaar ministerie toonden zich onthutst en geschokt over het ontsnappen van Saban B. tijdens zijn tijdelijke schorsing van de voorlopige hechtenis. 5 De media heeft deze zaak breed uitgemeten, waardoor er maatschappelijke commotie is ontstaan over het tijdelijk verlaten van de inrichting door een verdachte die in voorlopige hechtenis verblijft. Er is angst dat gedetineerden ontvluchten, recidiveren of zich zullen wraken op hun slachtoffers. Minister van Justitie Hirsch Ballin heeft meteen na de ontvluchting van Saban B. aangekondigd dat aanpassing van wetgeving op korte termijn noodzakelijk is. Het lijkt er op dat deze zaak voor de minister van Justitie aanleiding is geweest om de verlofregeling en de tijdelijke schorsing van de voorlopige hechtenis onder de loep te nemen. In de huidige situatie kan een voorlopig gehechte verdachte op twee manieren tijdelijk de inrichting verlaten wegens persoonlijke omstandigheden. De eerste manier is om de rechter te verzoeken om tijdelijke schorsing van de voorlopige hechtenis op grond van art. 80 Wetboek van Strafvordering (Sv). De tweede manier is om een verzoek tot verlof in te dienen bij de directeur van de inrichting waar de verdachte verblijft (of de minister van Justitie) op grond van art. 26 Penitentiair Beginselenwet (Pbw). Volgens de minister van Justitie is het naast elkaar bestaan van deze mogelijkheden een onwenselijke samenloop van regelingen. Het wordt niet duidelijk waarom deze samenloop als onwenselijk wordt beschouwd door de minister van Justitie. In het advies 4 Bij de start van deze scriptie was Hirsch Ballin minister van Justitie. Op 14 oktober 2010 is het kabinet-rutte beëdigd en is Hirsch Ballin geen minister van Justitie meer. Wanneer in deze scriptie gesproken wordt over minister van Justitie wordt daarmee nog Hirsch Ballin bedoeld. 5 NRC Handelsblad 17 september 2009, < 4

5 van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak over het conceptwetsvoorstel opheffen samenloop van regelingen inzake tijdelijk verlof wordt beschreven dat in de memorie van toelichting bij het conceptwetsvoorstel geen overtuigende argumenten zijn opgenomen waarom de samenloop van deze regelingen problematisch is. 6 De minister van Justitie heeft een conceptwetsvoorstel ingediend bij adviserende organen 7 in verband met het opheffen van de samenloop van regelingen inzake het tijdelijk verlaten van de inrichting tijdens de voorlopige hechtenis. Het uitgangspunt van het conceptwetsvoorstel is dat voorlopig gehechte verdachten in de toekomst op grond van het penitentiair recht tijdelijk de inrichting kunnen verlaten wegens persoonlijke omstandigheden. De beslissingsbevoegdheid inzake het tijdelijke verlaten van de inrichting wegens persoonlijke omstandigheden ligt dan bij de gevangenisdirecteur. De mogelijkheid die thans bestaat, om een verzoek bij de rechter te doen voor een schorsing van de voorlopige hechtenis om tijdelijk de inrichting te kunnen verlaten wegens persoonlijke omstandigheden, wordt dan uitgesloten. Het lijkt er op dat de onafhankelijk rechter hiermee buitenspel wordt gezet en daarmee komt ook de scheiding der machten onder druk te staan Probleemstelling De tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen dient in het algemeen humaan te zijn. Dit houdt in dat de betrokkenen aan geen andere beperkingen mogen worden onderworpen dan die noodzakelijk zijn voor het doel van de vrijheidsbeneming. In dat kader zijn een viertal verlofvormen ontstaan met twee verschillenden doelen. 8 Op de eerste plaats zijn het algemeen en regimesgebonden verlof met name gericht op de voorbereiding van de gedetineerde op de terugkeer in de maatschappij. Op de tweede plaats staat bij het incidenteel verlof en de strafonderbreking met name de humane tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen voorop. In deze scriptie staat de humane tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende maatregelen centraal daar waar het gaat om voorlopig gehechte gedetineerden die tijdelijk de inrichting willen verlaten wegens persoonlijke omstandigheden. In de huidige wetgeving zijn er twee mogelijkheden voor de verdachte om dit te bewerkstelligen. De verdachte kan een verzoek 6 Advies inzake conceptwetsvoorstel opheffen samenloop van regelingen inzake tijdelijk verlof van de Raad voor de Rechtspraak d.d. 23 februari 2010, p. 3, < 7 Het conceptwetsvoorstel in niet openbaar. De adviezen over het conceptwetsvoorstel die wel zijn geraadpleegd zijn van: de Nederlandse orde van advocaten, de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming en van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak. Daaruit blijkt het uitgangspunt van het conceptwetsvoorstel. 8 Het onderwerp van deze scriptie behandelt het tijdelijk verlaten van de inrichting door voorlopig gehechte gedetineerden. TBS valt buiten het bereik van deze scriptie. 5

6 om incidenteel verlof indienen bij de directeur van de inrichting waar hij verblijft op grond van art. 26 Pbw jo. art. 21 e.v. Regeling TVI. Daarnaast heeft hij de mogelijkheid om een verzoek te doen bij de rechter om een tijdelijke schorsing van de voorlopige hechtenis op grond van art. 80 Sv. De schorsing van de voorlopige hechtenis door de rechter is geen verlofvorm, maar een rechterlijke bevoegdheid. De samenloop wordt men name gesignaleerd en als problematisch gezien bij het incidenteel verlof, omdat dit de verlofvorm is waarbij sprake is van samenloop met de schorsing van de voorlopige hechtenis. Het gevolg van het bestaan van deze twee mogelijkheden is dat het niet is uitgesloten dat de rechter een tijdelijke schorsing van de voorlopige hechtenis op grond van persoonlijke omstandigheden toewijst, terwijl de directeur van de penitentiaire inrichting een verzoek om incidenteel verlof vanwege persoonlijke omstandigheden heeft afgewezen. Dit betekent dat de verdachte wiens verzoek voor verlof is afgewezen door de directeur van de inrichting, een inhoudelijk gelijk verzoek kan doen om schorsing van de voorlopige hechtenis voor bepaalde tijd bij de rechter. De minister van Justitie vindt het bestaan van deze twee mogelijkheden een probleem. Daarom is hij voornemens om de wet zo aan te passen dat de rechter niet meer de bevoegdheid heeft om een verdachte voor bepaalde tijd te schorsen van de voorlopige hechtenis Daarbij beweert de minister van Justitie dat het tijdelijk verlaten van de inrichting uitsluitend thuis hoort in het penitentiair recht, omdat het gaat om het nemen van een beslissing tijdens de tenuitvoerlegging van de voorlopige hechtenis. Dit wordt door de minister van Justitie gezien als de tenuitvoerlegging van een rechterlijke beslissing en die bevoegdheid ligt, bij de taakverdeling tussen rechter en administratie, bij de administratie. 11 De vraag is of dit daadwerkelijk het geval is. De rechter beslist immers of iemand in voorlopige hechtenis wordt genomen of niet. Daarna blijft de rechter bevoegd om te beslissen over de schorsing van de voorlopige hechtenis voor onbepaalde tijd. Het is vreemd dat de rechter wel zou mogen beslissen over de schorsing van de voorlopige hechtenis voor onbepaalde tijd en niet over schorsing van de voorlopige hechtenis voor bepaalde tijd. Tot slot wil de minister van Justitie mogelijk maken dat strafonderbreking mogelijk wordt bij de tenuitvoerlegging van een bevel tot voorlopige hechtenis. 12 Op dit moment is strafonderbreking alleen mogelijk voor afgestrafte. In hoofdstuk vier zal nader besproken 9 Advies inzake conceptwetsvoorstel opheffen samenloop van regelingen inzake tijdelijk verlof van de Nederlandse Orde van Advocaten d.d. 12 februari 2010, p. 1, < 10 De schorsing van de voorlopige hechtenis voor onbepaalde tijd wel bestaan. 11 Advies inzake conceptwetsvoorstel opheffen samenloop van regelingen inzake tijdelijk verlof van de Raad voor de Rechtspraak d.d. 23 februari 2010, p. 6, < 12 Advies inzake conceptwetsvoorstel opheffen samenloop van regelingen inzake tijdelijk verlof van de Raad voor de Rechtspraak d.d. 23 februari 2010, p. 4, < 6

7 worden of het wenselijk is dat strafonderbreking mogelijk wordt gemaakt voor voorlopig gehechte gedetineerden. De zogenoemde samenloop van regelingen werd al bij de totstandkoming van de Pbw in 1998 geconstateerd. De memorie van toelichting meldt daarover het volgende. Voorts kan het preventief gehechten worden toegestaan om al dan niet tijdelijk de inrichting te verlaten. Dit is mogelijk op grond van dit artikel, aangezien het immers niet is beperkt tot veroordeelden, maar vindt daarnaast plaats in het kader van een schorsing van de voorlopige hechtenis. Op dit punt kan worden gesproken van een samenloop van de ministeriële bevoegdheid en verantwoordelijkheid en die van de rechterlijke autoriteit. Het feit dat de samenloop van de genoemde twee regelingen al in 1998 werd geconstateerd roept de vraag op hoe het komt dat men pas in 2005 overgegaan is tot invoering van art. 80 lid 6 Sv (oud) 13 om die samenloop weg te nemen en men anno 2010 wederom concludeert dat er sprake is van een onwenselijke samenloop. De vraag die hierop volgt is of er wel sprake is van een onwenselijke samenloop die leidt tot problemen. Is hier niet sprake van incidentenpolitiek? Deze scriptie zal gewijd worden aan het bestaan van twee wettelijke regelingen ten aanzien van het tijdelijk verlaten van de inrichting daar waar het gaat om voorlopig gehechte gedetineerden. Er zal zowel ingegaan worden op voorlopig gehechte gedetineerden die nog niet in eerste aanleg zijn veroordeeld als voorlopig gehechte gedetineerden die wel in eerste aanleg zijn veroordeeld, maar die hoger beroep dan wel cassatie hebben ingesteld tegen hun veroordeling. De probleemstelling die leidend zal zijn, luidt als volgt: Is het wenselijk dat voorlopig gehechte gedetineerden geen verzoek meer kunnen doen bij de rechter om tijdelijke schorsing van de voorlopige hechtenis en alleen op grond van het penitentiair recht tijdelijk de inrichting kunnen verlaten wegens persoonlijke omstandigheden? 1.3. Plan van aanpak Om bovenstaande vraag te beantwoorden wordt in hoofdstuk twee beschreven hoe de verlofregeling eruitziet voor voorlopig gehechte gedetineerden in het kader van de humane 13 Op 1 oktober 2010 is art. 80 Sv gewijzigd. Dit heeft als gevolg dat er vernummering heeft plaats gevonden. Waar in deze scriptie wordt gesproken van art. 80 lid 6 Sv wordt gedoeld op het huidige art. 80 lid 7 Sv. 7

8 tenuitvoerlegging van een vrijheidsbenemende maatregel. 14 Dit hoofdstuk zal met name art. 26 Pbw en in het verlengde daarvan de Regeling TVI behandelen. Het accent ligt hier bij het incidenteel verlof, omdat dit de verlofvorm is waarbij sprake is van samenloop met de schorsing van de voorlopige hechtenis. Er wordt ingegaan op de beslissingsbevoegdheid en de afwegingen die gemaakt worden bij het beslissen over het al dan niet toewijzen van incidenteel verlof. De andere verlofvormen; algemeen verlof en regimesgebonden verlof zullen behandeld worden voor de volledigheid. In het verlengde hiervan zal ik kort ingaan op het persoonsgebonden verlof. Dit een ontwikkeling die reeds in gang was gezet in het kader van het programma Modernisering Gevangeniswezen. De bedoeling van het persoonsgebonden verlof is dat het op den duur het algemeen verlof en regimesgebonden verlof vervangt. Ten slotte zal ik in dit hoofdstuk ingaan op de strafonderbreking, welke ook ten dienste staat van de humane tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen, omdat de minister van Justitie voornemens is deze mogelijk te maken voor voorlopig gehechte gedetineerden. Vervolgens behandelt het derde hoofdstuk de schorsing van de voorlopige hechtenis in het kader van de humane tenuitvoerlegging van de voorlopige hechtenis als vrijheidsbenemende maatregel. Daarin wordt kort aandacht besteed aan de voorlopige hechtenis, waarna een uitgebreide behandeling volgt van de schorsing van de voorlopige hechtenis. Ook hier wordt ingegaan op de beslissingsbevoegdheid en de afwegingen die gemaakt worden bij het beslissen over de schorsing van de voorlopige hechtenis. Art. 80 lid 6 Sv (oud) zal apart behandeld worden, omdat daarin is bepaald dat in gevallen waarin verlof kan worden verleend op grond van de Pbw de regeling inzake de schorsing van de voorlopige hechtenis buiten toepassing blijft. Hoofdstuk twee en drie zijn formeel en beschrijvend van aard. Sommige punten verdienen nadere uitwerking. Deze punten zullen uitgewerkt worden in hoofdstuk vier waar een koppeling gemaakt zal worden naar de huidige praktijk inzake het incidenteel verlof en de schorsing van de voorlopige hechtenis. Het accent ligt hierbij op de samenloop van beide regelingen in de praktijk. Hier zullen de verschillen tussen beide regelingen aan de orde komen. Daarnaast zullen ook een aantal elementen worden behandeld die de minister van Justitie voornemens is te gaan wijzigen in de huidige wetgeving. Tot slot zal hoofdstuk vijf het antwoord op de probleemstelling, de conclusie en aanbevelingen ten aanzien van de geconstateerde verschillen bevatten. 14 De voorlopige hechtenis wordt immers aangemerkt als een vrijheidsbenemende maatregel in art. 1 onder t Pbw. 8

9 2. Verlof aan voorlopig gehechte gedetineerden 2.1. Inleiding Art. 26 Pbw vormt de basis voor de verschillende soorten verlof op grond van het penitentiair recht. Art. 26 lid 3 Pbw geeft de minister van Justitie de opdracht om nadere regels te stellen omtrent het verlaten van de inrichting bij wijze van verlof. De minister van Justitie heeft dit gedaan en vastgelegd in de Regeling Tijdelijk Verlaten van de Inrichting (Regeling TVI). 15 Daarin zijn de volgende vormen van verlof uitgewerkt: algemeen verlof, regimesgebonden verlof, incidenteel verlof en strafonderbreking. In deze scriptie staat het incidenteel verlof centraal, omdat dit op dit moment de enige verlofvorm is die te allen tijde verleend kan worden ongeacht de titel van vrijheidsbeneming, ongeacht het beveiligingsniveau van de inrichting waar de gedetineerde verblijf en ongeacht de verwachte op te leggen of reeds in eerste aanleg opgelegde straf. In dit hoofdstuk volgt een beschrijving van het incidenteel verlof, de beslissingsbevoegdheid inzake incidenteel verlof en de belangenafweging die wordt gemaakt bij het beslissen over een verzoek om incidenteel verlof. Aangezien voorlopig gehechte gedetineerden in aanmerking kunnen komen voor algemeen en regimesgebonden zullen ook deze twee worden behandeld. Echter, deze verlofvormen dienen een ander doel dan incidenteel verlof. Deze zijn namelijk gericht op resocialisatie van de gedetineerde. Daarna zal ingegaan worden op het persoonsgebonden verlof. Het invoeren van het persoonsgebonden verlof heeft betrekking op het algemeen en regimesgebonden verlof. Deze komen te vervallen en in plaats daarvan komt er één verlofvorm; het persoonsgebonden verlof waarbij koppeling van de mate van bewegingsvrijheid aan het regime wordt losgelaten. Deze ontwikkeling zal slechts kort aan bod komen aangezien de regeling pas concreet vorm zal krijgen als de huidige verlofpraktijk is verbeterd. 16 Daarmee wordt gedoeld op de vermeende samenloop van regelingen. Tevens heeft het persoonsgebonden verlof, voorzover op dit moment duidelijk is, geen gevolgen voor het incidenteel verlof. Tot slot zal strafonderbreking aan de orde komen, omdat de minister van Justitie voornemens is dit mogelijk te maken voor voorlopig gehechte gedetineerden. 15 Regeling tijdelijk verlaten van de inrichting van de minister van Justitie van 24 december 1998, Stcrt. 1998, 247, laatstelijk gewijzigd bij wet van 23 juni 2008, Stcrt. 2008, RSJ, Programma Modernisering Gevangeniswezen, tweede voortgangsrapportage van november 2009, p. 17, < 9

10 2.2. Incidenteel verlof Incidenteel verlof is geregeld in de artikelen 21 tot en met 33 Regeling TVI. Incidenteel verlof is bedoeld voor gebeurtenissen in de persoonlijke sfeer waarbij de aanwezigheid van de gedetineerde 17 noodzakelijk is. Het gaat steeds om individueel bepaalde, uitzonderlijk en vaak onverwachte gebeurtenissen in persoonlijke sfeer die een zwaarwegende reden vormen voor het verlenen van verlof en die relatief gezien steeds beperkt in aantal zijn. 18 De meest gangbare gebeurtenissen voor het verlenen van incidenteel verlof zijn in art. 23 tot en met 31 Regeling TVI opgesomd, maar deze zijn niet limitatief. Het is niet uitgesloten dat andere gebeurtenissen aanleiding kunnen zijn voor het verlenen van incidenteel verlof. 19 In de memorie van toelichting worden geen voorbeelden genoemd van dergelijke gebeurtenissen. De reden hiervan is dat er in de praktijk grote terughoudendheid bestaat om dergelijke verzoeken te honoreren, zoals blijkt uit navraag bij het Bureau Selectiefunctionarissen. 20 Ook in de uitspraken van de beroepscommissie van de Raad voor de strafrechtstoepassing en de jeugdbescherming is geen voorbeeld te vinden van een gebeurtenis, die niet genoemd is in art. 23 tot en met 31 Regeling TVI, waarvoor incidenteel verlof is toegekend. In beginsel kan iedere gedetineerde een verzoek om incidenteel verlof indienen ongeacht de titel van vrijheidsbeneming en ongeacht het beveiligingsniveau van de inrichting waar hij verblijft. 21 Dus ook aan voorlopig gehechte gedetineerden kan incidenteel verlof worden verleend. 22 De mogelijkheid dat incidenteel verlof gepaard gaat met begeleiding of bewaking staat open op grond van art. 24 lid 2 Regeling TVI. De duur van het incidenteel verlof is beperkt; in beginsel eindigt het verlof op de dag dat het aangevangen is. Incidenteel verlof is van complementaire aard; hetgeen betekent dat incidenteel verlof niet wordt toegekend wanneer de gedetineerde in aanmerking komt voor algemeen of regimesgebonden verlof. 23 Daarnaast wordt ook geen incidenteel verlof toegewezen aan de gedetineerde die binnen een maand na de beoogde verlofdatum in aanmerking komt voor invrijheidstelling of een andere verlofvorm. Immers, de gedetineerde kan dan het bezoek, waarvoor hij incidenteel verlof wil, 17 Een gedetineerde is een persoon ten aanzien van wie de tenuitvoerlegging van een vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel in een inrichting plaatsvindt (art. 1 aanhef en onder e Pbw). De voorlopige hechtenis valt onder de vrijheidbenemende maatregelen op grond van art. 1 aanhef en onder t Pbw. 18 Stcrt. 1998, 247, p Stcrt. 1998, 247, p < 21 Stcrt. 1998, 247, p De Jonge en Cremers 2008, p Stcrt. 1998, 247, p

11 afleggen na zijn aanstaande invrijheidstelling of in het kader van een periodieke verlof. Hier lijkt op het eerste gezichte een leemte te zijn, omdat een begrafenis of geboorte geen maand kunnen wachten. Dit blijkt in de praktijk geen problemen op te leveren. Het gevangeniswezen ziet de bepaling als ruim geformuleerd vanwege het woord kan. Immers, het beoogde bezoek kan in die situaties niet wachten en het bezoek kan dan niet plaatsvinden in het kader van de invrijheidstelling of een andere verlofvorm. In die gevallen kan dus incidenteel verlof worden toegestaan Beslissingsbevoegdheid bij incidenteel verlof & rechtsbescherming Het verzoek om incidenteel verlof dient altijd ingediend te worden bij de directeur van de inrichting waar de gedetineerde op dat moment verblijft. Op grond van art. 2 lid 2 Regeling TVI beslist de minister van Justitie over verzoeken om verlof in de gevallen bedoeld in art. 17 lid 1, 32 en 39 Regeling TVI. Art. 32 Regeling TVI behelst de situatie dat een verzoek om incidenteel verlof is gedaan. Indien een voorlopig gehechte verdachte om incidenteel verlof verzoekt dan dient de directeur van de inrichting altijd om het advies van het openbaar ministerie te vragen op grond van art. 3 lid 2 Regeling TVI. In het geval dat het openbaar ministerie adviseert om het incidenteel verlof af te wijzen, maar de directeur van de inrichting van mening is dat het incidenteel verlof toegekend moet worden dan dient de minister van Justitie de uiteindelijke beslissing te nemen (art. 32 lid 1 Regeling TVI). Wanneer de directeur van de inrichting en het openbaar ministerie het er over eens zijn dat het verlof niet moet worden toegekend of juist wel dan heeft de directeur de beslissingsbevoegdheid. Ook heeft de directeur van de inrichting de bevoegdheid om te beslissen in de gevallen waar het openbaar ministerie adviseert om het incidenteel verlof toe te kennen en de directeur van de inrichting het incidenteel verlof wil afwijzen. De minister van Justitie beslist altijd over een aanvraag om incidenteel verlof in de situatie dat het gaat om een bijzondere categorie (art. 32 lid 1 Regeling TVI). De bijzondere categorieën worden genoemd in art. 32 lid 2 sub a tot en met m Regeling TVI. Art. 32 lid 1 sub l Regeling TVI is van belang, omdat het daar gaat om gedetineerden die, al dan niet onherroepelijk, zijn veroordeeld tot een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf van meer dan twee jaar. Hieronder vallen dus ook voorlopig gehechte verdachten die reeds in eerste aanleg zijn veroordeeld, maar een rechtsmiddel tegen de veroordeling hebben aangewend. Naar mijn mening is de beslissingsbevoegdheid inzake een verzoek om incidenteel verlof duidelijk geregeld in de Regeling TVI. In beginsel beslist de directeur van de inrichting. Bij 11

12 voorlopig gehechte gedetineerde dient altijd het advies van het openbaar ministerie gevraagd te worden. Dit een belangrijk element, omdat hiermee wordt voorkomen dat de redenen waarom de voorlopige hechtenis eerder werd opgelegd, worden doorkruist. Daarnaast is de regeling duidelijk over wie wanneer beslissingsbevoegd is, maar het wordt uit de memorie van toelichting niet duidelijk waarom in sommige gevallen de minister van Justitie en niet de directeur van de inrichting beslist over incidenteel verlof. Binnen het penitentiair recht heeft een gedetineerde de mogelijkheid om beklag te doen bij de beklagcommissie van de Commissie van Toezicht over een hem betreffende beslissing genomen door of namens de directeur van de inrichting (art. 60 lid 1 Pbw); dus ook tegen een afwijzing van een verzoek om incidenteel verlof. Tegen de uitspraak van de beklagcommissie staat voor zowel de directeur van de inrichting als de klager beroep open bij de beroepscommissie van de Raad voor de Strafrechtstoepassing en de Jeugdbescherming (art. 69 Pbw). Wanneer de minister van Justitie beslissingsbevoegd is en hij wijst het verzoek om incidenteel verlof af dan kan de gedetineerde meteen beroep instellen bij de beroepscommissie van de Raad voor de Strafrechtstoepassing en de jeugdbescherming op grond van art. 72 lid 2 Pbw. De gedetineerde moet het klaagschrift uiterlijk op de zevende dag na die waarop de gedetineerde kennis heeft gekregen van de beslissing waarover hij zich wenst te beklagen in te dienen (art. 61 lid 5 Pbw). De beklagcommissie dient zo spoedig mogelijk uitspraak te doen, maar in ieder geval binnen vier weken vanaf de datum waarop het klaagschrift is ontvangen. In art. 71 lid 1 Pbw is vermeld dat de beroepscommissie zo spoedig mogelijk uitspraak doet, maar er is geen beslistermijn genoemd. Mijns inziens hebben voorlopig gehechte gedetineerden ruim voldoende rechtsmiddelen tot hun beschikking om op te komen tegen een afwijzing om incidenteel verlof. Wel kan de procedure enige tijd in beslag nemen. In hoofdstuk vier zal ik deze procedure vergelijken met de procedure bij de rechter en nader uitleggen of dit tot (onoverkomelijke) problemen leidt Belangenafweging bij het beslissen over een verzoek om incidenteel verlof Uit de memorie van toelichting blijkt dat het bij het beoordelen van een verzoek bij iedere vorm van verlof gekeken wordt naar de gegevens over eerder, tijdens de lopende of voorafgaande detentieperioden, genoten vrijheden. 24 De directeur van de inrichting kan bij 24 Stcrt. 1998, 247, p

13 een dergelijk verzoek advies vragen van in- en externe medische en sociale hulpverleners en externe instanties als de politie, de reclassering en de Immigratie- en naturalisatiedienst. Daarnaast kan in voorkomende gevallen een beroep worden gedaan op het Bureau individuele Medische Advisering van de Dienst Justitiële Inrichtingen. Bij incidenteel verlof is daarnaast ook een kopie van inschrijvingskaart, een recente rapportage met betrekking tot het detentieverloop, een kopie van het selectieadvies en gegevens met betrekking tot de vluchtgevaarlijkheid nodig. Bij het beoordelen van incidenteel verlof zal een inschatting gemaakt moeten worden van de effecten die het verlof voor de samenleving zou kunnen hebben. Daarbij kan met name worden gekeken naar de directe woonomgeving, het slachtoffer of zijn familie en de media. Als het gaat om de gevallen waar de minister van Justitie over moet beslissen dan moet de directeur van de inrichting alle relevante bescheiden met zijn eigen advies naar de minister sturen. Naar mijn mening is het zorgvuldig dat bij een verzoek om incidenteel verlof gekeken wordt naar het verloop van eerder genoten vrijheden van de gedetineerde en dat de directeur van de inrichting de mogelijkheid heeft om advies te vragen van allerlei verschillende organen. Hierdoor kunnen allerlei belangen worden betrokken bij het maken van een beslissing om het al dan niet toestaan van incidenteel verlof. De algemene weigeringsgronden voor alle vormen van verlof zijn genoemd in art. 4 Regeling TVI. Verlof (en dus ook incidenteel verlof) wordt in ieder geval geweigerd in het geval er sprake is van: - een ernstig vermoeden dat de gedetineerde zal proberen zich aan de detentie te onttrekken; - een gevaar voor ernstige verstoring van de openbare orde of het plegen van strafbare feiten; - een ernstig vermoeden dat het verlof zal leiden tot alcoholmisbruik, druggebruik of een poging tot invoer van contrabande; - gebleken onbetrouwbaarheid met betrekking tot het nakomen van afspraken; - een risico voor een ongestoord verlof als gevolg van de gestoorde of agressieve persoonlijkheid van de gedetineerde; - een risico voor een ongestoord verlof als gevolg van ernstige spanningen in de woon- of leefsfeer van de te bezoeken persoon; - een risico van ongewenste confrontatie met slachtoffers van of anderszins betrokkenen bij het door de gedetineerde gepleegde misdrijf; - gevaar voor de gedetineerde; - een risico van maatschappelijke onrust; 13

14 - het ontbreken van een aanvaardbaar verlofadres; - een gedetineerde ten aanzien van wie vaststaat dat hij na de detentie zal worden uitgeleverd of ten aanzien van wie een uitleveringsprocedure loopt, tenzij hieraan schorsende werking is verleend; - een gedetineerde die ongewenst is verklaard, ten aanzien van wie een procedure tot ongewenstverklaring loopt, tenzij hieraan schorsende werking is verleend, of van wie vaststaat dat hij na de detentie zal worden uitgezet. Daarnaast wordt in art. 21 lid 3 Regeling TVI genoemd dat incidenteel verlof niet wordt verleend indien de gedetineerde binnen een maand na de beoogde verlofdatum in aanmerking komt voor invrijheidstelling of algemeen- of regimesgebonden verlof en het beoogde bezoek in dat kader kan worden afgelegd. Wanneer het incidenteel verlof wordt verleend voor een bezoek aan een persoon, dan dient ten aanzien van de te bezoeken persoon in ieder geval vast te staan dat de beweerde band bestaat, de relatie hecht is en de te bezoeken persoon geen bezwaar tegen het bezoek heeft (art. 22 Regeling TVI). Voor medische, therapeutische en tandheelkundige behandelingen wordt alleen incidenteel verlof verleend na verwijzing door de inrichtingsarts of districtspsychiater (art. 28 Regeling TVI). In geval van een verzoek om incidenteel verlof voor een intakegesprek van een voorlopig gehechte gedetineerde kan dit alleen verleend worden na een bevel van een rechterlijke autoriteit of het openbaar ministerie of na verwijzing door de districtspsychiater of inrichtingsarts (art. 29 lid 1 Regeling TVI). Tot slot wordt incidenteel verlof in verband met studie of vakopleiding slechts verleend indien dit al was aangevangen voorafgaand aan de detentie, er uitzicht bestaat op een spoedige afronding en de gedetineerde zelfstandig kan reizen. Bij examens geldt alleen het vereiste dat de gedetineerde zelfstandig kan reizen of een passend beveiligingsniveau kan worden gewaarborgd. Naar mijn mening is de beslissingsvrijheid van de directeur van de inrichting erg beperkt vanwege de strikte weigeringsgronden. Echter, de opgesomde weigeringsgronden zijn wel helder; hetgeen leidt tot rechtszekerheid voor de gedetineerde. In hoofdstuk vier zal ik dit vergelijken met de procedure bij de rechter Algemeen en regimesgebonden verlof Het algemeen en regimesgebonden verlof worden hier slechts ter volledigheid behandeld, omdat deze twee verlofvormen ook open staan voor voorlopig gehechte gedetineerden, maar 14

15 er is geen sprake van een (problematische) samenloop met de schorsing van de voorlopige hechtenis en zij dienen een ander doel. Hetzelfde geldt voor het persoonsgebonden verlof. Daar waar incidenteel verlof bedoeld is voor gebeurtenissen in de persoonlijke sfeer van de gedetineerde en te allen tijde kan worden verleend, zijn algemeen en regimesgebonden verlof periodiek terugkerende verlofvormen die slechts openstaan voor bepaalde categorieën van gedetineerden, afhankelijk van de aard van de inrichting waar ze verblijven. Daarnaast dienen algemeen en regimesgebonden verlof een ander doel. Ze zijn gericht op de voorbereiding van de gedetineerden op de terugkeer in de maatschappij, terwijl bij incidenteel verlof de humane tenuitvoerlegging voorop staat. 25 Bij de inwerkingtreding van de Regeling TVI was een verzoek voor algemeen en regimesgebonden verlof slechts mogelijk voor de gedetineerden die op dat moment een onherroepelijke vrijheidstraf uitzaten. 26 Echter, bij de wijziging in 2006 is dit veranderd, hetgeen betekent dat de voorlopig gehechte verdachten die in eerste aanleg zijn veroordeeld en daartegen hoger beroep hebben ingesteld ook een verzoek voor algemeen of regimesgebonden verlof kunnen indienen. 27 Het doel van de wijziging is een flexibelere en efficiëntere inzet van detentiecapaciteit en het verbeteren van de mogelijkheden voor het werken aan resocialisatie en daarmee in het algemeen het voorkomen van recidive. 28 Uit art. 14 lid 1 onder a Regeling TVI blijkt dat gedetineerden die nog niet onherroepelijk zijn veroordeeld in aanmerking komen voor algemeen verlof als zij tenminste een derde deel hebben uitgezeten van de onvoorwaardelijk opgelegde gevangenisstraf en daarnaast dient het strafrestant minimaal drie maanden en maximaal een jaar te zijn. Wat betreft het regimesgebonden verlof dient de directeur die voornemens is de voorlopige gehechte gedetineerde te plaatsen in een inrichting waar dat verlof deel uitmaakt van het regime voorafgaand aan de beslissing advies te vragen aan het openbaar ministerie. 29 Het regimesgebonden verlof is een belangrijk element van de selectiecriteria voor de desbetreffende inrichting. 30 In beginsel heeft dus iedere gedetineerde die verblijft in een beperkt beveiligde inrichting of een zeer beperkt beveiligde inrichting de mogelijkheid om een verzoek in te dienen voor regimesgebonden verlof. De gedetineerde in voorlopige hechtenis dient wel een tijd in voorlopige hechtenis te hebben doorgebracht waarvan de duur 25 Stcrt. 1998, 247, p Stcrt. 1998, 247, p Stcrt, 2006, Stb. 2005, nr Stcrt. 2006, Kelk 2008, p

16 tenminste gelijk is aan de helft van de opgelegde vrijheidsstraf (art. 2 lid 1 onder c Regeling selectie, plaatsing en overplaatsing gedetineerden) Ontwikkelingen: persoonsgebonden verlof Een van de speerpunten van het programma Modernisering Gevangeniswezen is persoonsgebonden verlof. De kern van het programma Modernisering Gevangeniswezen is een persoonsgerichte aanpak gericht op het terugdringen van recidive. Het invoeren van het persoonsgebonden verlof heeft betrekking op het algemeen en regimesgebonden verlof waarbij de mate van bewegingsvrijheid gekoppeld is aan het regime. Deze komen te vervallen en in plaats daarvan komt er één verlofvorm; het persoonsgebonden verlof waarbij koppeling van de mate van bewegingsvrijheid aan het regime wordt losgelaten. Hiermee wordt het verlof in het kader van een meer individuele,trajectmatige benadering geïndividualiseerd. Daarmee wil men het verlof, meer dan nu het geval, inzetten ter voorbereiding van de terugkeer van de gedetineerde in de samenleving. Gelet op de ontwikkelingen in de zaak Saban B. wordt de regeling persoonsgebonden verlof op dit moment heroverwogen, omdat de verbetering van de huidige verlofpraktijk als randvoorwaarde wordt gezien voor het invoeren van persoonsgebonden verlof. 31 Men doelt hiermee op het conceptwetsvoorstel opheffen samenloop van regelingen inzake tijdelijk verlof. Het is thans nog onduidelijk hoe deze regeling vorm zal krijgen met het oog op de huidige ontwikkelingen binnen het verlofbeleid Strafonderbreking Strafonderbreking is gebaseerd op art. 570b Sv en uitgewerkt in art. 34 tot en met 40 Regeling TVI. Strafonderbreking kan op dezelfde gronden worden verleend als incidenteel verlof en het dient hetzelfde doel als incidenteel verlof. Beide zijn gericht op de humane tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen. Daar waar incidenteel verlof in beginsel dient te eindigen op de dag waarop het is aangevangen, duurt strafonderbreking minimaal twee etmalen en maximaal drie maanden. Strafonderbreking is van complementaire aard; hetgeen wil zeggen dat strafonderbreking alleen mogelijk is wanneer de voor het bijwonen van de gebeurtenis in kwestie benodigde tijd te lang is voor incidenteel verlof dan wel het doel niet door het incidenteel verlof wordt 31 RSJ, Programma Modernisering Gevangeniswezen, tweede voortgangsrapportage van november 2009, p. 17, < 16

17 geregeld. 32 Strafonderbreking wordt tevens niet verleend wanneer kan worden volstaan met algemeen dan wel regimegesbonden verlof dan wel wanneer de gedetineerde een maand na de beoogde verlofdatum in aanmerking komt voor invrijheidstelling. Dit is op zijn buurt weer het gevolg van de complementaire aard van het incidenteel verlof. Strafonderbreking is de enige vorm van tijdelijk de inrichting verlaten waarbij het bevel tot vrijheidsbeneming wordt onderbroken. 33 Strafonderbreking kan slechts worden verleend, gewijzigd en ingetrokken door de minister van Justitie. Bij de totstandkoming van de Regeling TVI stond strafonderbreking alleen open voor veroordeelde gedetineerden. 34 In 2006 werd het mogelijk om gedetineerden na een veroordeling in eerste aanleg, ook al was de uitspraak nog niet onherroepelijk, over te plaatsen van een huis van bewaring naar een gevangenis. 35 Naar aanleiding van deze wijziging heeft de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming in haar advies geconcludeerd dat het thans onduidelijk is of een in eerste aanleg, maar nog niet onherroepelijk veroordeelde in aanmerking komt voor strafonderbreking. 36 In een uitspraak van de Beroepscommissie uit 2009 wordt duidelijk dat niet onherroepelijk veroordeelde gedetineerden niet in aanmerking komen voor strafonderbreking. 37 Volgens de Beroepscommissie is de voorlopige hechtenis geen vrijheidsstraf volgens de bepaling van art. 1 aanhef en onder s Pbw. Voorlopige hechtenis valt onder de vrijheidsbenemende maatregelen op grond van art. 1 aanhef en onder t Pbw. Strafonderbreking is dus niet van toepassing wanneer het gaat om voorlopig gehechte gedetineerden. Het concept wetsvoorstel van de minister van Justitie strekt ook tot wijziging van art. 570b Sv. Daarover wordt in de memorie van toelichting het volgende gezegd: 38 Voorlopig gehechten kunnen in beginsel slechts voor één dag de inrichting verlaten vanwege persoonlijke omstandigheden, met dien verstande dat indien de benodigde reistijd dat niet toelaat, het incidenteel verlof in ieder geval de daarop volgende dag eindigt, tenzij sprake is van een weigeringsgrond, zoals geformuleerd in de regeling én het openbaar ministerie heeft aangegeven dat er geen strafvorderlijke belangen zijn die zich daartegen 32 Stcrt. 1998, 247, p Stcrt. 1998, 247, p Stcrt. 1998, 247, p Stcrt. 2006, 103, p. 3 en RSJ, Strafonderbreking voor niet onherroepelijk veroordeelde gedetineerden, advies van 15 november 2007, < 37 BrC 08/12/ /2992/GV,< 38 Advies inzake conceptwetsvoorstel opheffen samenloop van regelingen inzake tijdelijk verlof van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming d.d. 12 februari 2010, p. 8, < 17

18 verzetten (...). Teneinde te bereiken dat het verblijf buiten de inrichting langer dan een dag niet meetelt als detentietijd, wordt art. 570b Sv dienovereenkomstig aangepast. 39 De mogelijkheid voor voorlopig gehechte gedetineerden om een verzoek te doen tot strafonderbreking past bij de ontwikkeling dat mogelijkheden die beschikbaar zijn voor afgestraften mogelijk worden gemaakt voor voorlopig gehechte gedetineerden. Dit is te zien bij het algemeen- en regimesgebonden verlof (zie paragraaf 2.3.). 39 Advies inzake conceptwetsvoorstel opheffen samenloop van regelingen inzake tijdelijk verlof van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming d.d. 12 februari 2010, p. 8, < 18

19 3. Schorsing van de voorlopige hechtenis (art. 80 Sv (oud) 3.1. Inleiding De voorlopig gehechte verdachte heeft naast de mogelijkheid om via art. 26 Pbw tijdelijk de inrichting te verlaten wegens persoonlijke omstandigheden, ook de mogelijkheid om een verzoek te doen tot schorsing van de voorlopige hechtenis op grond van art. 80 Sv. In dit hoofdstuk staat de schorsing van de voorlopige hechtenis voor bepaalde tijd centraal. Eerst volgt een beschrijving van de voorlopige hechtenis voor zover dat relevant is en daarna de schorsing van de voorlopige hechtenis. Vervolgens wordt de beslissingsbevoegdheid inzake de schorsing van de voorlopige hechtenis en de belangenafweging die daarbij wordt gemaakt behandeld. Tot slot zal art. 80 lid 6 Sv (oud) apart behandeld worden, omdat daarin is bepaald dat in gevallen waarin verlof kan worden verleend op grond van de Pbw de regeling inzake de schorsing van de voorlopige hechtenis buiten toepassing blijft De voorlopige hechtenis Wanneer iemand van een strafbaar feit wordt verdacht kan hij in verzekering worden gesteld. Na de inverzekeringstelling kan de voorlopige hechtenis volgen. De voorlopige hechtenis bestaat uit de bewaring, gevangenhouding en gevangenneming (art. 133 Sv). De voorlopige hechtenis is de periode die een verdachte in detentie verblijft voorafgaand aan de inhoudelijke behandeling van de strafzaak door een rechter. Wanneer inbewaringstelling wordt gevorderd beslist de rechter-commissaris daarover en wanneer de gevangenhouding of gevangenneming wordt gevorderd wordt hierover beslist door de raadkamer van de rechtbank. Om een verdachte in voorlopige hechtenis te plaatsen dient aan een viertal wettelijke voorwaarden voldaan te zijn. Er moeten ernstige bezwaren zijn (art. 67 lid 3 Sv), er moet sprake zijn van een geval (art. 67 lid 1 en 2 Sv), er moet sprake zijn van een grond (art. 7a lid 1 en 2 Sv) en de rechter moet een anticipatietoets uitvoeren (art. 67a lid 3 Sv). Ook als aan alle wettelijke voorwaarden is voldaan, staat het de beslissende autoriteiten vrij de bevoegdheid niet aan te wenden. 40 Zowel de strenge wettelijke voorwaarden als de vrijheid aan de beslissende organen om niet over te gaan tot voorlopige hechtenis strekken ertoe dat terughoudend omgegaan dient te worden met dit vrijheidsbenemende dwangmiddel. De voorlopige hechtenis maakt immers een inbreuk op een belangrijke grondrecht; het recht op fysieke vrijheid van een persoon (art. 15 lid 1 GW). Daarnaast is een van de belangrijkste grondslagen van ons strafrecht de onschuldpresumptie. Deze beoogt dat een verdachte niet 40 Corstens 2005, p

20 reeds als veroordeeld aangemerkt wordt. 41 Dit geldt tevens voor een verdachte die in eerste aanleg veroordeeld is, maar die een rechtsmiddel heeft aangewend. In dit verband kan ook naar art. 557 lid 1 Sv worden verwezen, welke bepaalt dat een vonnis pas ten uitvoer wordt gelegd als deze onherroepelijk is. Wanneer er een rechtsmiddel openstaat of aangewend is tegen een uitspraak van een rechter (in eerste aanleg) dan is er sprake van een nog niet onherroepelijke uitspraak, waardoor de schuld nog niet definitief is en de onschuldpresumptie een belangrijke rol speelt. Het Europese Hof voor de Rechten van de mens hanteert ook het uitgangspunt dat de voorlopige hechtenis terughoudend moet worden toegepast. Dit vloeit voort uit de onschuldpresumptie. Wanneer met minder ingrijpende maatregelen kan worden volstaan moet de voorlopige hechtenis achterwege blijven. De schorsing van de voorlopige hechtenis biedt hiervoor een goed alternatief De schorsing van de voorlopige hechtenis Pas als iemand in voorlopige hechtenis is genomen, kan er sprake zijn van schorsing van de voorlopige hechtenis, welke geregeld is in art. 80 e.v. Sv. De rechter kan ambtshalve, op vordering van het openbaar ministerie of op verzoek van de verdachte tot schorsing van de voorlopige hechtenis overgaan (art. 80 lid 1 Sv). Deze constructie lijkt op het eerste gezicht vreemd, omdat eerst een bevel tot voorlopige hechtenis wordt afgegeven waarna diezelfde voorlopig gehechte verdachte wordt geschorst. Volgens Corstens brengt een redelijke interpretatie van het wettelijk stelsel met zich mee dat in de gevallen waarin voorlopige hechtenis is toegestaan soms toch naar de schorsing mag worden gegrepen als het minste van de twee kwaden. 42 Ook vanuit het subsidiariteitsbeginsel wordt de voorlopige hechtenis als een uitzonderlijke maatregel beschouwd. Daarom moet gegrepen worden naar middelen die zo min mogelijk ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer van de verdachte om strafvorderlijke belangen te realiseren die ook met de voorlopige hechtenis worden verwezenlijkt. 43 De schorsing van de voorlopige hechtenis maakt het mogelijk dat de verdachte niet langer daadwerkelijk wordt opgesloten als door het stellen van bepaalde voorwaarden aan zijn vrijlating het doel van de voorlopige hechtenis ook kan worden bereikt Corstens 2005, p Corstens 2005, p T. Kooijmans en J.W. Ouwekerk, Het ontwerp-kaderbesluit betreffende het Europese surveillancebevel, de Nederlandse regeling van de voorlopige hechtenis en de overlevingsprocedure, DD 2008, Mevis 2009, p

21 De voorlopige hechtenis kan voor een onbepaalde tijd, maar ook voor een bepaalde tijd worden geschorst. De schorsing voor bepaalde tijd is niet expliciet in de wet neergelegd, maar heeft zich in de praktijk ontwikkeld. 45 Het schorsen van de voorlopige hechtenis maakt geen einde aan de voorlopige hechtenis, maar heeft tot gevolg dat de vrijheidsbeneming wordt onderbroken. 46 Aan de schorsing van de voorlopige hechtenis zijn in ieder geval altijd de volgende (algemene) voorwaarden verbonden (art. 80 lid 2 Sv). In de eerste plaats dat de verdachte, indien de opheffing der schorsing mocht worden bevolen, zich aan de tenuitvoerlegging van het bevel tot voorlopige hechtenis niet zal ontrekken. De tweede voorwaarde is dat de verdachte, ingeval hij wegens een feit, waarvoor de voorlopige hechtenis is bevolen, tot andere dan vervangende vrijheidsstraf mocht worden veroordeeld, zich aan de tenuitvoerlegging daarvan niet zal onttrekken. De derde voorwaarde is dat de verdachte, voor zover aan de schorsing voorwaarden zijn verbonden betreffende het gedrag van de verdachte, ten behoeve van het vaststellen van zijn identiteit medewerking verleent aan het nemen van een of meer vingerafdrukken of een identiteitsbewijs als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de identificatieplicht ter inzage aanbiedt. Naast deze (algemene) voorwaarden kunnen er ook bijzondere voorwaarden worden verbonden aan de schorsing van de voorlopige hechtenis. De wet stelt geen beperkingen aan de aard en het karakter van deze bijzondere voorwaarden. 47 Deze bijzondere voorwaarden moeten in ieder geval strekken tot verwezenlijking van het doel van de voorlopige hechtenis Beslissingsbevoegdheid inzake de schorsing van de voorlopige hechtenis & rechtsbescherming Op grond van art. 86 lid 1 Sv is de rechter die in eerste aanleg of in hoger beroep bevoegd is de voorlopige hechtenis te bevelen of op te heffen, dan wel over de duur daarvan te beslissen bevoegd om over de schorsing van de voorlopige hechtenis te beslissen. De rechter-commissaris beslist over de inbewaringstelling. De verdachte kan tegen een toewijzing van de inbewaringstelling door de rechter-commissaris geen rechtsmiddel aanwenden. Tegen een afwijzing van de vordering tot inbewaringstelling door de rechter- 45 Cleiren & Nijboer 2007, p Cleiren & Nijboer 2007, p Cleiren & Nijboer 2007, p Kamerstukken II 1913/14, 286, nr. 3, p