DE EUROPESE EENMAKING TUSSEN DROOM

Transcriptie

1 DE EUROPESE EENMAKING TUSSEN DROOM EN WERKELIJKHEID I HET EUROPA VAN HET IJZEREN GORDIJN A. DE NAOORLOGSE KONTEKST 1. Verscheurd, verwoest, verdeeld, stuurloos Waar heen met Duitsland? 3. De koude oorlog 4. Het Marshallplan 5. De Atlantische Alliantie 1

2 B. DE EERSTE POGINGEN TOT EUROPESE INTEGRATIE 1. De oproep van Churchill 2. Le rêve des sages 3. Het Congres van Den Haag (1948) 4. Eerste pogingen; eerste ontgoochelingen Raad van Europa OEES (thans OESO) 5. Het Schuman-plan Europese integratie als vredespolitiek Het overbruggen van de eeuwenoude Frans-Duitse tegenstellingen Een nieuwe (supranationale) aanpak 2

3 6. De methode Monnet Het doelgericht bundelen van nationale en gemeenschappelijke belangen Een graduele aanpak De dynamiek van eigen instellingen 7. De EGKS als draagmoeder van de Europese Unie Basis van de huidige institutionele structuur Het concept van een gemeenschappelijke markt Een eigen communautaire rechtsorde 3

4 C. VALLEN EN OPSTAAN Het plan voor een Europese Defensiegemeenschap en een Politieke Unie 3. De eerste crisis 4. De relance van Messina (1955) 5. De Britse vijandigheid 6. Amerikaanse steun : De Verdragen van Rome (EEG Euratom) 4

5 D.... EN STEEDS WEER DOORGAAN 1. Het intergouvernementele versus het communautaire Europa a. het gaullistisch alternatief - l Europe des Nations - De Franse ambitie - Europa als Derde Macht? - De as Parijs - Bonn - Keeping the British out - De crisis van 1963 (De Franse lege stoel politiek) b. Thatcher tegen Brussel - I want my money back - A looser and wider community - To hell with the Commission 2. Het Europa van Jacques Delors a. Het scheppen van een nieuw momentum : De Europese Binnenmarkt b. Maar ook begeleidende politieken (sociaal, milieu, R&D) c. En solidariteit (structuurfondsen) d. Naar een Europese munt 5

6 e. Het Verdrag van Maastricht 6

7 II WAAR STAAN WE VANDAAG? A. VAN INDRUKWEKKENDE RESULTATEN Europa als economische supermacht - Eén grote markt - De nº 1 handelsmacht - Met een gemeenschappelijke munt en een ECB - En een economisch huishouden ± op orde 2. Enkele vergaande gemeenschappelijke politieken - Landbouw - Transport - Milieu - Regionaal beleid Wereldwijde economische aantrekkingskracht 7

8 B. MET GATEN ALS IN EEN GRUYÈREKAAS 1. Eenheidsmarkt : een half vol glas 2. De structurele zwakte van de EMU - de afwezigheid van een Europees economische regering - de controverses omtrent het Stabiliteitspakt 3. Nahinkend flankerend beleid - sociaal, fiscaal, veiligheid 4. De productiviteitsachterstand t.a.v. de USA 5. De agenda van Lissabon (2000) 6. De kortademigheid van de Europese economie 8

9 C. NAAR HET STROMPELEND, AFWEZIG OF ONBESTAAND EUROPA 1. Buitenlandsbeleid : het uur van de dwerg heeft niet geslagen - diplomatie op papier - nog steeds ieder voor zich - de illusies van de grotere lidstaten - als het op betalen aankomt - eenparigheid betekent vaak immobilisme 2. Een Europese Defensie : meer dan een hersenschim? - het primaat van het Atlantisch Bondgenootschap - kernwapens : have en have not s - defensie en neutraliteit - de prijs van inefficiency en overlapping - stapvoets vooruit? 9

10 3. Een derde pijler in aanbouw - Schengen - van Maastricht naar Amsterdam - na 11 september tussenstaatse samenwerking volstaat niet - unanimiteit betekent meestal immobilisme - de uitdaging van de uitbreiding - de druk van de publieke opinie 10

11 III HET EUROPA VAN MORGEN : EEN OPEENSTAPELING VAN EXISTENTIELE UITDAGINGEN A. DE UITBREIDING 1. Een historisch proces - de val van de Berlijnse muur - het Duitse en Europese herenigingsproces - van dictatuur naar democratie - van commando naar markteconomie - van 15 naar 27 en meer lidstaten 2. De grenzen van de EU - het probleem Turkije - quid met vroegere Sovjet republieken? 11

12 3. De zgn. criteria van Kopenhagen vereisen: - op politiek vlak * democratische instellingen * rechtsstaat * mensenrechten * bescherming van minderheden - op economisch gebied * een functionerende markteconomie - als EU-lid * aanvaarding van het zgn. acquis ` communautaire 12

13 4. Stand der onderhandelingen - big bang scenario : van 15 naar 25 lidstaten in : Bulgarije en Roemenië - harde onderhandelingsnoten (landbouw, financiering, instellingen) - Cyprus, Kaliningrad 5. En vervolgens... - ratificaties (referenda) - hoe publieke opinies overtuigen - alles of niets 13

14 6. Politiek, maatschappelijk en economisch belang van de uitbreiding - in 2007 : EU-bevolking groter dan VS en Japan samen - uitdeining binnenmarkt en Eurozone - belangrijke potentiële groeimarkt (hogere groei in kandidaat-landen) - doch * 12 kandidaat-landen vertegenwoordiger thans slechts 5% van het EU BNP * grote verschillen tussen kandidaten * gebrek aan efficiëntie overheid, corruptie enz... - uiteindelijk even succesvol als Spanje, Ierland, Portugal? 14

15 B. DE INSTITUTIONELE KOPZORGEN 1. Hoe een uitgebreide EU bestuurbaar houden? a. De limieten en zwakheden van de huidige institutionele organisatie - Eenparigheidvereisten - De terugval in het intergouvernementele - Gebrek aan voldoende legitimiteit - Het democratisch deficit - Een verzwakte Commissie b. Gebrek aan leiderschap c. Een onvoldoende betrokken bevolking 2. Twee mislukte pogingen - Amsterdam - Nice 15

16 3. De Europese Conventie: een nieuwe kans - maar welk soort Europa: federaal, confederaal, Unie van staten, sui genesis constructie? - welke instellingen - bevoegdheidsverdeling - het tweesnijdend zwaard van de subsidiariteit - grote en kleine lidstaten - een Europese grondwet? - een Europees President? - quid legitimiteit en democratie 4. En vervolgens: - intergouvernementele conferentie - ratificatie 5. Naar een Europa met meerdere meerheden 16

17 17

18 IV. TUSSEN DROOM EN WERKELIJKHEID 1. Wat voor velen een totaal onrealistische droom was werd een indrukwekkend stuk werkelijkheid: Overstijging van historische tegenstellingen en vijandigheden, consolidatie van de democratie, groeiende eenheid, gemeenschappelijke instelling, eigen rechtsorde, eigen munt.. 2. Doch de EU is een gemeenschappelijk huis in aanbouw. Weinig kamers zijn afgewerkt, de omvang van het huis wordt betwist, de architecten zij het met elkaar grondig oneens, niemand wil betalen en de bevolking kijkt soms belangstellend, soms terughoudend maar veelal afzijdig toe. 18

19 3. Hoe vermijden dat de droom ontaardt in een nachtmerrie? - vergeet het verleden niet - don t take it for granted - het belang van een Europese maatschappijvisie - de noodzaak van bestuurbaarheid - samen sterk - een gezonde ambitie 4. Dus: voorwaarts en niet vergeten.. 19

20 First we said it wouldn t happen; then we said it wouldn t work, then we said we wouldn t need it. But it did happen and Britain was left behind at every step of the way. Tony Blair 20