Mark Hendriks. Dit artikel verscheen eerder in Landwerk, nummer

Transcriptie

1 In Winterswijk schijnt de zon. Net buiten het voormalige textielstadje kijken we vanaf een houten brug uit over de Boven Slinge, een beekje dat zich kronkelend een weg door het bos baant. Rechts het rad van watermolen De Olliemölle, in de verte de ruïnes van een oud bleekhuis. In die weiden daar werd vroeger de katoen gebleekt, vertelt Jan Tiggeloven, mijn gids voor vandaag. Er zijn plannen om het bleekhuis weer op te bouwen, misschien ooit te gebruiken als café of restaurant. Parttime agrariër Jan Tiggeloven is namens de provincie en het Plattelandshuis Achterhoek en Liemers gebiedsontwikkelaar voor het Nationaal Landschap Winterswijk. Zijn voornaamste taak is om projecten te initiëren en de kwaliteiten van het landschap bij overheden, burgers en organisaties onder de aandacht te brengen. Niet dat dit erg hard nodig is, want het Winterswijkse landschap ligt er deze maandag in juni prachtig bij. Het kleinschalige coulisselandschap, met loof- en naaldbossen, natuurlijke beekjes en beschutte zandpaadjes. De glooiende omgeving, met essen en open weiden, met berkenlaantjes en statige boerderijen. Het is alsof je na iedere bocht een nieuw schilderij binnenkomt, mijmert Tiggeloven. Rondkijkend bekruipt me het gevoel door een geënsceneerd landschapspark te rijden. Alsof het allemaal zo ontworpen is en aangelegd. In werkelijkheid is het landschap rondom Winterswijk het product van natuurlijke en culturele processen. De beken hier, wijst Tiggeloven naar de Boven Slinge, meanderen nog vanzelf. Waar overal in Nederland rechtgetrokken beken weer krom worden gemaakt, verandert de loop van de beken hier ieder jaar weer. Hij loopt naar een zandige oever in natuurgebied De Bekendelle. Deze grond is niet opgebracht, maar erop gespoeld, na hoogwater in de winter. Daarnaast heeft het intensieve agrarische gebruik veel invloed gehad op het cultuurlandschap. Vanuit de zogenoemde Scholteboerderijen toenmalige vertegenwoordigers van de Duitse adel werd de landbouwproductie gereguleerd, legt Tiggeloven uit. Het al aanwezige microreliëf werd versterkt doordat de hoger gelegen gebieden als akkers, essen genaamd, werden gebruikt, opgeplagd met mest. In de lager gelegen delen liep het vee. Waarom dit allemaal zo waardevol is? Tiggeloven zet de auto even langs de kant. Tja, begint hij, voor mij is het een gevoel. Kijk, dat reliëf heb je ook in Twente en in Drenthe, dus zo zeldzaam is het niet. Maar de combinatie met het natuurlijke bekensysteem, de afwisseling tussen open en besloten bosgebieden, de glooiingen die stammen uit de ijstijd, geven dit gebied een uitgesproken karakter. Een karakter dat zeker het behouden waard is. Omdat het agrarisch gebruik en de kwaliteiten van het landschap intens vervlochten zijn, moet de landbouw in het gebied volgens Jan Tiggeloven voldoende ontwikkelingsmogelijkheden houden. Hij verlangt niet van melkboeren dat zij de oude essen, die nu dienst doen als weiland, weer als akkers gaan gebruiken. Hij verwacht wel dat boeren op eigen initiatief slim met het aanwezige landschap omgaan. Toeristisch gezien is de Achterhoek namelijk een goudmijn, al moeten recreanten het wel eerst ontdekken. Plotseling draait de Volvo van de parttime boer een erf op. Tiggeloven knikt lachend naar een groot bord op de zijmuur van houten huisje. Melk Drive staat er, met de M geschreven in de welbekende gouden bogen. Hier kunnen voorbijgangers verse melk kopen, direct van de boerderij, vertelt Tiggeloven. Een bijzonder initiatief om burgers kennis te laten maken met de landbouw van deze streek. Volgens de gebiedscoördinator betreft het hier een boer die verder kijkt dan zijn neus lang is. Het is geen probleem dat deze agrariër tegelijkertijd een grotere stal voor zijn koeien bouwt. Behoud van de moderne grondgebonden landbouw is van groot belang voor het behoud van het gebied. Halverwege de rondrit nodigt Tiggeloven me uit een stukje te wandelen. Na enkele minuten staan we voor een gigantische kalkgroeve, tegenwoordig een beschermd natuurgebied van Staatsbosbeheer. Een magnifieke leegte temidden van het bosrijke en kleinschalige landschap. Net Frankrijk hè, lacht Tiggeloven. De groeve is een thuis voor vele beschermde diersoorten, zoals de rugstreeppad.

2 Na een paar uur in deze prachtige streek, is het moeilijk voor te stellen dat Tiggeloven als gebiedscoördinator vooral bezig is met het creëren van draagvlak en bestuurlijke afstemming tussen belanghebbenden en de betrokken gemeenten. Niet iedereen zag de aanwijzing tot Nationaal Landschap direct zitten. Daar tegenover staat dat recreatieondernemers wel bereid zijn te investeren in het gebied, bijvoorbeeld in de verbouwing van een verlaten boerderij tot hotel of de aanleg van fiets- en wandelroutes. De toegankelijkheid van het gebied is in ieder geval heel goed, getuige de vele wegwijsbordjes langs de zand- en fietspaden. Staand op het Kommiezenpad, langs de grens met Duitsland, wijst Tiggeloven naar een paal even verderop. Moet je kijken hoeveel kanten je op kunt. Naar de kampeerboerderij, naar een eettentje, naar theeschenkerij, naar een kaasproeverij, zelfs naar een Duits dorp. Bezoekers zullen hier nooit verdwalen. Onderweg passeren we buurtschappen als Woold, Kotten, Ratum, Huppel en Meddo. Ik vraag Tiggeloven waar hij de komende jaren zijn krappe budget van drie miljoen euro aan gaat besteden. Doordacht noemt hij enkele wensen op. Zo wil hij stimuleren dat burgers die een boerderij betrekken, deze conform de erfstructuur verbouwen. Soms zie je dat een boerderij gesplitst wordt voor twee gezinnen, met dus twee opritten, twee voortuinen. Dat sluit niet aan bij dit hoevenlandschap. Verder kan geld besteed worden aan het opknappen van karakteristieke boerderijen, het oplossen van leegstand, het zichtbaar maken van een verdedigingslinie uit de Tachtigjarige Oorlog bij Groenlo, de verbetering van dorpentrees of de versterking van de verdedigingswerken bij Bredevoort. Voorbij Ratum stuiten we op een weide vol bruine paarden. Elders in Nederland houdt de dreigende verpaarding de gemoederen flink bezig, in Winterswijk maakt gebiedscoördinator Tiggeloven zich minder druk. Dit is toch een mooi gezicht. Waarom zouden we negatief doen over paarden, als we daarmee ditzelfde landschap in stand kunnen houden. Mark Hendriks Dit artikel verscheen eerder in Landwerk, nummer

3

4

5

6

7

8

9